2. Gaiaren mapa Orokortasunak Itsasoko urak URAK Kontinenteetako urak KONTINENTEETAKO URAK ETA ITSASOKO URAK URAREN ZIKLOA IBAIAK AINTZIRAK LUR AZPIKO URAK GLAZIARRAK ITSASOAK ETA OZEANOAK

3. Niloren ur-goraldiak Antzina, Nilo ibaia oso garrantzitsua zen egiptoarrentzat, herrialdeko bizia eta aberastasuna haren mende zeuden-eta. Niloren inguruan lehenengo nekazaritza-zibilizazio nagusietako bat sortu zen: egiptoar zibilizazioa. Udaro, Nilo ibaiak gora egiten du, euri asko eta asko egiten duelako. Presa handiak egin arte, ibaiko urak soro guztiak hartzen zituen hiru hilabetez. Urritik aurrera, urek behera egiten zutenean, lohiak metatu egiten ziren eta lurra ongarritzen zuten. Apirilean uzta biltzen zuten, eta maiatzetik uztailera, lurrari atseden hartzen uzten zioten. Nilo ibaiak ohi baino gehiago gora egiten bazuen, hondamenezko uholdeak izaten ziren, eta ohi baino gutxiago gora eginez gero, gosetea eragiten zuen. Horregatik, duela 5.000 urte baino gehiago, Nilo ibaiaren inguruan bizi zirenek presak eta dikeak egin zituzten, ura pilatzeko, eta kanalak ere egin zituzten, lur gehiago ureztatzeko.

4. Nilo ibaiaren mapa Nilo eta haren delta espaziotik ikusita

5. Nola banatzen dira kontinenteetako urak eta itsasoko urak? Grafikoa osatzeko, idatzi itsasoko urak eta kontinenteetako urak, eta gero, idatzi dagozkien ehunekoak.

6. Uraren zikloa

7. Munduko ibai nagusien mapa

8. Ibaiaren ibilbidea

9. Ibaiaren goiko ibilbidea Ibaiaren erdiko ibilbidea Ibaiaren beheko ibilbidea

10. Arroila Coloradoren Arroila Handia Arbaiungo arroila – Foz de Arbayun - Nafarroa

11. Ur-jauzia Iguazuko ur-jauziak Victoria lakuko ur-jauziak Niagarako ur-jauziak

12. Goiuriko urjauzia (Gujuli - Araba) Ur-jauzia Nerbioi ibaiararen ur-jauzia

13. Amazonas ibaiko meandroak Ordoki alubiala Ebroren ertzetan Ibaiaren ibilbidean

14. Animazioa: Ebro ibaiaren delta

15. Kanalak Gaztelako kanala Lodosako kanala

16. Nola banatzen dira ozeanoen eta kontinenteen azalerak?

17. Ozeanoak eta itsasoak

18. Itsaslasterren mapa

19. Olatuak Olatuak konstaldean nola aldatzen diren ikusteko animazioa

20. Olatuen mugimenduaren adierazpen grafikoa

21. Kostaldeen mapa

22. Munduko aintzirak

23. Ariketa: lur azpiko urak Idatzi testu bakoitzaren letra dagokion lekuan. a) Harri iragazgaitzez osatutako geruzetara iristen da ura. b) Geruzatan biltzen da ura eta akuiferoak osatzen ditu. c) Ura lur azpian barneratzen da.

24. Nola ateratzen dute lur azpiko ura basamortuetan? 1. Oasi askotan, ura putzuen bidez ateratzen dute, ontzi baten eta txardango baten laguntzaz soilik ( shaduf izeneko teknika). 2. Beste zenbait kasutan ere, ura putzuen bidez ateratzen dute, baina poleen laguntzaz. 3. Zenbait oasitan, ohikoak dira lur azpiko galeriak ( foggara k Saharan); horien bidez, mendien magalean dauden akuiferoetako ura ateratzen dute (ehunka kilometrotara dagoena ere atera dezakete). 4 . Gaur egun, putzu artesiarren bidez ateratzen dute ura. Putzu artesiarra Usadiozko putzua Shaduf Foggara

25. Glaziarra Perito Moreno glaziarra - Argentina

26. Ariketa: interpretatu ibaiaren ibilbidearen grafikoa