C:\Fakepath\2 1 Erdi Aroaren Hasiera Zs Rg

GEOGRAFIA ETA HISTORIA
ERDI AROAREN HASIERA 2. DBH 1. GAIA

GAIA

Erdi aroaren hasiera

IES FRAY JUAN ZUMARRAGA – DURANGO BHI


Gaiaren mapa
GERMANIARREN INBASIOAK ERDI AROAREN HASIERA BISIGODOEN ERREINUA

GERMANIAR ERRESUMAK Bisigodoak BISIGODOEN ARTEA
Germaniar
GERMANIARREN erreinuak
LEKUA ETA GARAIA
EGUNEROKO BIZITZA
ERLIJIOA
GERMANIAR ARTEA

LEKUA ETA GARAIA Islama MESKITA

JUSTINIANOREN GARAIA EGUNEROKO BIZITZA

KONSTANTINOPLA KULTURA

Bizantziar LEKUA ETA GARAIA
EKONOMIA
inperioa

ARKITEKTURA INPERIOAREN ANTOLAKETA
Inperio
karolinjioa
ELIZETAKO APAINKETA EGUNEROKO BIZITZA

MOSAIKOA ARTEA



Denbora lerroa: Aintzinatetik Erdi Arorako pausoa



ERDI AROA
Ekialdeko erromatar inperioaren amaiera

 Germaniar herriak erromatar inperioaren iparraldean bizi ziren,
Rhin eta Danubio ibaietatik haratago.

 III. mendetik aurrera erromatar inperioan sartzen hasi ziren.
Batzuetan lurralde batean era baketsuan jartzen ziren bizitzen
(migrazioak). Beste batzuetan lur erromatarrak lortzeko
erromatarrak garaitu behar izaten zituzten borroka militarren
bitartez.

 476. urtean germaniarrek Mendebaldeko azken enperadorea
garaitu zuten eta Mendebaldeko erromatar inperioa desagertu zen.



VII. mendeko Mediterraneoaren mapa ilustratua



Germaniar erreinuak

 Mendebaldeko lurra zenbait erreinutan
banatu zen eta horietako bakoitzean
germaniako tribu bat jarri zen bizitzen:
frankoak, bisigodoak, ostrogodoak, angloak,
sajoiak…

 Erreinu bakoitza errege batek zuzentzen
zuen, nobleen eta gerlarien kontseiluaren
laguntzarekin.

 Hiriak desagertu ziren eta ekonomiaren
oinarria nekazaritza eta abeltzaintza izaten
hasi zen batez ere. Merkataritza desagertu
zen.

 Kulturak beherakada izan zuen. Germaniar
artearen arrasto oso gutxi daude gaur egun:
eliza bisigodoak eta bitxigintza.


Germaniar inbasioen mapa



Germaniarren eraso bat



Testua: germaniarrak (I)

Germaniarren etorrera

Kopuru txiki bat baino ezin izan ginen bizirik atera: ez gure merituengatik,
Jainkoaren errukiagatik baizik.

Kontaezinezko nazio basatiek Galia osoa hartu dute menpean. Alpe eta
Pirinioen arteko lurralde osoa, Ozeanoak zein Rhin ibaiak mugatzen dutena,
suntsitua izan da. […] Amiens, Arras, Estrasburgo hirietako biztanleak
Germaniara lekualdatu dituzte.

Oraindik zigorrik jasan ez duten hiriek kanpoaldean ezpata eta barnealdean
gosea pairatzen dituzte.

SAN JERÓNIMO (347-419), Gutunak



Germaniar erreinuak 600. urtearen inguruan



Germaniarren eguneroko bizitza Germaniar herri bat



Germaniarren eguneroko bizitza VII. mendeko germaniar kaskoa



Germaniarren eguneroko bizitza VII. mendeko zaldun frankoa



Germaniarren eguneroko bizitza Germaniar jatorrizko pertsona izenak

Germaniar jatorrizko pertsona izenak
Theud + bald
Teobaldo
[herri + ausart]
Bern + hard
Bernardo
[hartz + indartsu]
Rog + behrt
Roberto
[loria + ospetsu]
Gari + trud
Gertrudis
[lantza + leial]



Testua: germaniarrak (II)

Germaniarren ohiturak

Germaniarrak ez dira hirietan bizi. Leku isolatu eta bazterretan ezartzen dira, iturri,
zelai edota larre baten inguruan, gogoak ematen dienaren arabera. Herriak ez
dituzte eraikitzen gure moduan, hots, eraikinak elkarren ondoan metatuz; bakoitzak
badu etxea inguratzen duen hutsarte bana, bai sute baten arriskuen defentsa gisa,
bai eraikuntza artea ezagutzen ez dutelako.

Ez dute erabiltzen ez harririk, ez teilarik, soilik landu gabeko egurra baliatzen dute.
Hala ere, leku ikusgarrienak pinturaren eta kolorezko marrazkien itxura egiten duen
lur oso aratz batez margotzen dituzte. Simaurra ugariz estaltzen dituzten lurpeko
pasabideak hondeatzen dituzte, neguan aterpe gisa eta laboreak gordetzeko
erabiltzen dituztenak, leku horiek hotzetik babesten dituztelako.

PUBLIO CORNELIO TÁCITO, Germania. Egokitua



Germaniar mitologia

 Odin. Jainko-jainkosa guztien erregea.
 Thor. Trumoiaren jainkoa, Odinen premua.
 Tyr. Gerra eta justiziaren jainkoa, Odinen semea.
 Valkiriak. Odinen zerbitzari ziren neska gerlariak. Gudak
zuzentzen zituzten, heriotza banatzen zuten gerlarien artean
eta hildakoei Valhala-ra (hildakoen egoitza) laguntzen zieten.
 Loki. Gaizkia ordezkatzen duen erraldoi ederra.
 Hel edo Hela. Hildakoen jainkosa eta hotz eta iluntasuneko
erreinuaren jabea. Lokiren alaba da.



Germaniar artea

Teodorikoaren mausoleoa, Ravenan



Germaniar artea Urregintza



Germaniar artea

VIII. mendeko eskuizkribuak



Bisigodoen erreinua VI. mendeko erreinu bisigodoa



Bisigodoen erreinua Wamba erregearen miniatura



Rekaredoren konbertsioa: Muñoz
Bisigodoen erreinua Degrainen birsorkuntza (XIX. mendea)



Bisigodoen artea
Arkitektura

San Juan de Baños San Pedro de la Nave San Pedro de la Nave San Pedro de la Nave
Arkitektura

Quintanilla Quintanilla Santa Comba de Bisigodoen arteari
de las Viñas de las Viñas Bande buruzko web-gunea
Urregintza

Guarrazarko altxorra Bitxi bisigodoak Zaldi-balaztaren Gerriko baten krisketa
ohatzea



Bisigodoen artea San Juan de Baños eliza, Palentzia



Bisigodoen artea San Pedro de la Nave elizako barnealdea, Zamora



Bisigodoen artea San Pedro de la Nave elizako kanpoaldea, Zamora



Bisigodoen artea San Pedro de la Nave elizako kapitela, Zamora



Bisigodoen artea Quintanilla de las Viñaseko Santa Maria, Burgos



Quintanilla de las Viñaseko Santa
Bisigodoen artea Mariako barnealdea, Burgos



Bisigodoen artea Santa Comba de Bandeko eliza, Ourense



Bisigodoen artea Guarrazarko altxorra
Recesvinto
erregearen Gurutzea
koroa



Bisigodoen artea Bitxi bisigodoak



Bisigodoen artea

Zaldi-balaztaren ohatzea



Bisigodoen artea
Gerriko baten krisketa



ERDI AROA
Bizantzioko inperioa



Bizantzioko inperioa

 Ekialdeko erromako inperioak germaniako erasoei aurre egin
zien eta mila urtetan bertan garatzen jarraitu zuen, bizantzioko
inperioa izenarenpean.

 Garai gorenean, bizantzioko inperioa Ekialde hurbilera,
Europako ekialdera eta hegoaldera eta Afrikako iparraldera
zabaltzen zen.

 Inperioko hiriburua Konstantinopla hiria zen.

 Bizantzioko inperioa enperadoreak (basileus) gobernatzen zuen.
Enperadorerik famatuena Justiniano (VI. mendea) izan zen.



Lekua eta garaia Bizantziar inperioaren mapa



Bizantzioko zibilizazioa

 Hiriak oso garrantzitsuak ziren eta merkataritzak garapen handia
bizi izan zuen.

 Grekera hizkuntza ofiziala zen eta erlijioa kristau ortodoxoa izan
zen.

 Artea luxuzkoa zen. Elizak, Santa Sofiako baseliza
(kostantinoplan) adibidez, eta mosaikoak dira aipagarrienak.



Lekua eta garaia Bizantziar inperioaren denbora-lerroa



Justiniano eta bere segizioa. Ravenako
Lekua eta garaia San Vitaleko mosaikoa



Teodoraren jarraigoa. Ravenako
Lekua eta garaia San Vitaleko mosaikoa



Konstantinopolis Konstantinopoliseko kokapen mapa



Konstantinopolis Konstantinopoliseko hiriaren birsorkuntza

Harresien lerroa

Foroa



Konstantinopolis Hiriaren altxaera

Enperadorearen jauregia Santa Sofia eliza

Hipodromoa

Foroa

Itsasargia
Harresia



Hipodromoa
Konstantinopolis Enperadoreak Egiptotik ekarritako
eta enperatrizak obeliskoa
palkotik ikusten
zituzten
lasterketak

Gurdia

Brontzezko
zutabea,
Delfosetik
ekarria

Konstantinopoliseko hipodromoa
Gutxi gorabehera 500 metro luze eta 118
metro zabal zen. 30.000 ikusle inguru har
zitzakeen.



Konstantinopolis Testua: Konstantinopolis

Konstantinopolis mendebaldeko bidaiari batek ikusia

Merkatariak Konstantinopolisera herrialde guztietatik iristen dira, lehorrean zein
itsasoan zehar. Ez dago antzeko hiririk, Bagdad, Islamaren hiritzarra, izan ezik.

Grekoak oso aberatsak dira urrean eta harribitxietan. Urrez brodatutako arropak
janzten dituzte, zaldiz ibiltzen dira eta printze dirudite. Izan ere, herrialdeak
ugari ditu mota guztietako ehunak, baita ogia, ardoa eta okela ere.

Konstantinopolisekoa bezalako aberastasuna ezin da munduko beste inon
aurkitu.

B. DE TUDELA, Ibilbidea. XII. mendearen amaiera. Egokitua



Ekonomia Bizantziar ibilbide komertzialak



Ekonomia Bizantziar urrezko txanponak: solidoa eta tremisa



Arkitektura osagaiak: gurutze
Bizantziar arkitektura grekozko oinplanoa eta kupula



Santa Sofia basilikaren kanpoaldea,
Bizantziar arkitektura Konstantinopolisen



Santa Sofia basilikaren barnealdea,
Bizantziar arkitektura Konstantinopolisen



Bizantziar arkitektura Osios Lukás monasterioko eliza



Bizantziar arkitektura Osios Lukás monasterioko elizako mosaikoak



Bizantziar arkitektura Veneziako San Markos



Bizantziar arkitektura Veneziako San Markoseko barnealdea



Bizantziar arkitektura

Veneziako San Markoseko mosaikoa



Ganga: Pantocrator-aren irudia
Elizen barne dekorazioa Daphni-ren monastegian



Absidea: Birjina Umearekin
Elizen barne dekorazioa Osios Lukás monastegian



Elizen barne dekorazioa Ikonostasia: Jaroslav, Rusia



Abrahamen abegikortasuna eta Isaac-en
Mosaikoa eskaintza Ravenako San Vitalen



Mosaikoa

San Apolinar in Classe



ERDI AROA
Islama



Islama

 Islama erlijio berria izan zen, Mahomak Arabiako penintsulan
sortu zuen VII. mendean.
 Musulmandarrek Jainko bakarrarengan sinisten dute, Ala, eta
Mahoma haien profeta nagusia dela uste dute.
 Haien liburu sakratua Korana da eta Meka hiri sakratua.
 Musulmandarrek oinarrizko hiru betebehar dituzte:

 Fedea profesatu.
 Egunean bost aldiz otoitz egin.
 Mekara peregrinazioa egin.
 Ramadam hilabetean baraua egin.
 Limosna.

 Meskita fededunek otoitz egiteko lekua da.



Islama - Lekua eta garaia Islamaren garapenaren mapa



Islama - Lekua eta garaia Islamaren mapa ilustratua



Islama - Lekua eta garaia Erdi Aroko islamaren denbora lerroa



Erdi Aroko Islamiar zibilizazioa

 Islama Erdi Aroan zabaldu zen konkista militarra zela eta. Hori
dela eta, islamiar inperioa sortu zen, kalifa agintari nagusi zuen
inperioa.

 Islamiar zibilizazioa herritarra izan zen batez ere. Hiri
garrantzitsuenak Damasco, Bagdad, Kordoba eta Kairo izan ziren.

 Nekezaritzak garapen handia bizi izan zuen (ureztatzea, kultibo
berriak), artisautza islamiarra kalitate handikoa zen eta
merkataritza oso bizia izan zen.

 Islamiar zibilizazioa oso aurreratua zegoen, bai arte munduan bai
zientzia munduan.



Islama - Lekua eta garaia Islama gaur egun



Islama - Erlijioa

Mahoma



Islama - Erlijioa Koranari buruzko irakurgaia

Korana

Hona hemen liburua!
Ez du inolako zalantzarik ezkutatzen;
Jainkoaren beldur direnen haientzat jokabidea da;
Misterioan sinisten duten haientzat;
otoitzen bidez ikasten dutenentzat;
bere ondasunetatik limosna ematen dutenentzat;
iragarritakoa sinisten dutenentzat eta zu baino lehen iragarri denarentzat;
betiko bizitzan gogor sinisten duten haientzat.

Koraneko testua. Egokitua



Islama - Erlijioa



Islama - Eraikuntzak Meskita baten berreraiketa ideala

Otoitz-gela Ikuzketetarako patioa eta iturria
Quiblako harresia

Mihrab Minbar

Otoitz-gelako
barnealdea.

Mezkita. Alminarra



Islama - Eraikuntzak Haitzaren kupularen meskita, Jerusalen



Islama - Eraikuntzak Damascoko Meskita Handiaren patioa



Islama - Eraikuntzak Damascoko Meskita Handiaren barrualdea



Islama - Eraikuntzak Marrakech-eko al-Kutubiya meskitaren alminarra



Islama - Eraikuntzak

Fededuna mihrab-aren
aurrean otoitz egiten



Islama - Eguneroko bizitza Jantzia

Durbantea
Beloa
Tunika
Alkandora

Frakak

Babutxak



Islama - Eguneroko bizitza Etxebizitza

Gela
pribatuak

Barnealdeko
patioa



Islama - Eguneroko bizitza Arabiar bainuak
Gela beroa Gela epela

Komuna
k

Gela hotza



Islama - Eguneroko bizitza Erdi Aroko hiri islamdarraren berreraiketa

Basetxea

Alkazarra

Aljama

Azoka

Bainuak
Alondegia

Harresia



Islama - Eguneroko bizitza

Borda edo landa-etxea



Islama - Eguneroko bizitza Lur eta itsaso bideko garraiobideak



Islama - Eguneroko bizitza

Xakea



Islama - Kultura

Astronomoak behatokian (I)



Islama - Kultura

Astronomoak behatokian (II)



Islama - Kultura Testua: Lurra

Lurra borobila da

Behatzaileak Lurraren kurbadurari buruzko zalantzak badituzte oraindik ere,
baiezta dezan beste argumentu bat azalduko diogu: itzala. Objektu borobilak
itzal borobila izan behar du.

Lurrak ilargiaren gainean egiten duen itzalari begiratzen badiogu, aldeak
borobilak dituela ikusiko dugu, eklipse osoa dagoenean ikus dezakegu batez
ere; orduan, lurraren zirkunferentzia ia osoa ikus dezakegu bere itzala eta
esfera itxura islatzen. Ezin da zalantzarik izan Lurraren itxurari dagokionez:
borobila da.

AL BIRUNI, Masudiren kanona. XI. mendea



Islama - Kultura Astrolabioa



Islama - Kultura Apendizitis ebakuntza



Islama - Kultura Azterketa medikua



Islama - Kultura Medikuntza klasea



ERDI AROA
Karlomagnoren inperioa

Koroa

Kapa



Inperio karolinjioa

 VIII. mendean, frankoen erreinua Ekialdeko garrantzitsuena izatera
heldu zen.

 Erregea Karlomagno zen, Europa erdialdean, Italian eta iberiar
penintsulako iparraldean lurralde asko konkistatu zituen. Hain zen
boteretsua non enperadore izendatu zuten.

 Karlomagnoren inperioa (edo inperio karolingioa) konderri eta marka
ezberdinetan banatuta zegoen. Lurralde horiek gobernatzen zituzten
kondeek eta markesek enperadoreari leial izango zitzaizkiola zin egiten
zuten eta haien aginduak jarraitu behar izaten zituzten.

 Bizimodua nahiko atzeratua zen: hiriak txikiak ziren eta ekonomiak
nekazaritzan eta abeltzaintzan zuen oinarria.

 IX. mendean, inperio karolingioa hiru zatitan banatu eta desagertu zen.


Karlomagno
Lekua eta garaia

Karlomagnoren inperioa



Karlomagno - Lekua eta garaia

Verdungo hitzarmena



Karlomagno - Lekua eta garaia Irakurgaia: Orreaga

Orreagako igarobidea, 778

Karlomagno sajoien aurka borrokan aritu ohi zen bitartean, mugako toki
estrategikoetan soldadu-taldeak kokatu zituen eta Hispaniara joan zen batu
ahal izan zituen indar guztiekin.

Aurkitu zituen gaztelu guztiak menperatu zituen, ejertzitoa onik eta osasuntsu
zuela iritsi zen, baina Pirinioko gainean, itzuleran, baskoiekin egin zuen topo.

Mendialdean segada eginda, amildegitik behera bultzatu zituzten tropak eta
horiek atzealdean zeudenez, aurrean zeudenen pausoa zaintzen zuten.
Baskoiek haien armen arintasuna lagun izan zuten, bai eta etorkizuna
erabakitzen zen lekuaren konfigurazioa.

EINHARD (770-884 inguru), Krarlomagnoren bizitza



Karlomagno - Inperioaren antolaketa ENPERADOREA

Antolaketa politikoa izendatu
leialtasuna egiten du leialtasuna

MISSI DOMINICI
leialtasuna leialtasuna

NOBLEAK APEZPIKUAK

leialtasuna leialtasuna

BASAILUAK

JOPUAK GIZON ASKEAK



Karlomagno - Inperioaren antolaketa Karlomagno (I)
Koroa

Kapa



Karlomagno - Inperioaren antolaketa Karlomagno (II)

Ereinotzezko
koroa

Kapa



VIII-X mendeetako herrixka
Karlomagno - Inperioaren antolaketa karolingioaren berreraiketa



Karlomagnoren gaiaia - Artea Akisgraneko multzo palatinoa
Harrera-gela

Jauregiko
maiordomo
nagusien gelak

Auzitegia
Enperadorearen
Patio handia
termak

Kapera
palatinoa

Ate monumentala

Enperadorearen
eta konde
palatinoen
gelak Defentsarako
dorrea

Patio arkupeduna



Karlomagnoren gaiaia - Artea

Kapera Palatinoa



Karlomagnoren gaiaia - Artea

Tronua
Kapera Palatinoaren berreraiketa

Kapera

Deanbulatorioa

Oinplano oktogonala



LABURPENAK

• Germaniar erreinuak

• Bisigodoen erreinua
• Bizantziar inperioa
• Islama eta inperioa
• Karlomagnoren inperioa



Germaniar erreinuen mapa mutua



Germaniar erreinuaren eta bizantziar inperioaren kontzeptuen mapa



Bizantzioko inperioaren denbora lerroa

a) Kopia ezazu denboraren marra eta idatzi aipatu datetan bizantzioko
inperioarekin lotuta dauden gertaerak.

b) Jarri gertakariak dagozkien mendean.
• Bisigodoen erreinuak maila gorena lortu zuen.
• Bizantzioko inperioaren garai onena.
• Konstantinoplaren gainbehera.
• Bisigodoek bizantziarrak Hispaniatik kanporatu zituzten.
• Musulmandarrek mediterraneoko hegoaldea eta ekialdea okupatu zituzten.
• Turkiarrek Asia Txikia hartu zuten.
• Bizantzioko monjeek eslabiar herriak ebanjelizatu zituzten.



Islamaren kontzeptu mapa



Eraikin baten aldeak

otoitz egiteko gela
Eraikina identifikatu, jarri
iezaiozu izena behar
duen lekuan eta azaldu
alde bakoitzaren
funtzioa:

• patioa
• otoitz egiteko gela
• minaretea patioa

minaretea



Ekialdeko erromatar inperioaren amaiera

 Germaniar herriak erromatar inperioaren iparraldean bizi ziren,
Rhin eta Danubio ibaietatik haratago.

 III. mendetik aurrera erromatar inperioan sartzen hasi ziren.
Batzuetan lurralde batean era baketsuan jartzen ziren bizitzen
(migrazioak). Beste batzuetan lur erromatarrak lortzeko
erromatarrak garaitu behar izaten zituzten borroka militarren
bitartez.

 476. urtean germaniarrek Mendebaldeko azken enperadorea
garaitu zuten eta Mendebaldeko erromatar inperioa desagertu zen.



Germaniar erreinuak

 Mendebaldeko lurra zenbait erreinutan banatu zen eta horietako
bakoitzean germaniako tribu bat jarri zen bizitzen: frankoak,
bisigodoak, ostrogodoak, angloak, sajoiak…

 Erreinu bakoitza errege batek zuzentzen zuen, nobleen eta
gerlarien kontseiluaren laguntzarekin.

 Hiriak desagertu ziren eta ekonomiaren oinarria nekazaritza eta
abeltzaintza izaten hasi zen batez ere. Merkataritza desagertu zen.

 Kulturak beherakada izan zuen. Germaniar artearen arrasto oso
gutxi daude gaur egun: eliza bisigodoak eta bitxigintza.


C:\Fakepath\2 1 Erdi Aroaren Hasiera Zs Rg

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (15)

Plus de IES F.J.Z. BHI

Plus de IES F.J.Z. BHI (20)

C:\Fakepath\2 1 Erdi Aroaren Hasiera Zs Rg