Gemeenten staan voor een tweeledige ruimtelijke uitdaging: enerzijds de kernen verdichten/levendig houden en anderzijds de identiteit van de gemeente behouden/zelfs versterken. Tegelijk worden ze geconfronteerd met ingrijpende demografische en andere maatschappelijke veranderingen. Tijdens deze avond (6 mei 2015; Herentals) bekijken we hoe kernversterking in de Antwerpse Kempen kan opgenomen worden aan de hand van inspirerende praktijkvoorbeelden. Deze avond is een initiatief van de Gecoro van Herentals en wordt georganiseerd i.s.m. de VRP, de VVSG en de stad Herentals.

1. 06 mei 2015 - Herentals
- kernversterking? -
Kernversterking lukt niet door terug te grijpen
naar verdwenen dorpse dynamieken of door generieke groeiprojecten.
De uitdaging ligt in het aanscherpen van de eigen dynamiek en ruimtelijke structuur,
zelf al ligt die op het eerste zicht niet in de kern.

2. 09/10/2012 De Morgen
interview met Minister Muyters (RO) en
Vlaams bouwmeester Swinnen

3. 10/10/2012 De Morgen
reacties van diverse vlaamse burge-
meesters van “plattelandsgemeentes”

5. " Het klassieke model van de vrijstaande woning met tuin
buiten de stad staat vandaag onder druk.
Deze woonvorm is niet duurzaam.
Het versnippert en consumeert de schaarser wordende ruimte.
Het verbruikt meer energie dan andere – meer compacte –
woonvormen en het gaat onvermijdelijk gepaard met intensief
autogebruik met milieuvervuiling en fileleed tot gevolg. "
Naar een visionaire woningbouw.
Kansen en opgaven voor een trendbreuk in de Vlaamse woonproductie.
Vlaams Bouwmeester
*

6. "Maar wenselijk of niet, verkavelen zit ingebakken in de Vlaamse
wooncultuur, en het is onwaarschijnlijk dat hier snel verandering in zal
komen.
Onder druk van onder andere grondschaarste muteert de verkaveling
zodat van kwalitatieve woonmilieus nog moeilijk gesproken kan
worden.
Zolang er geen alternatieven voor handen zijn, zal de gelijkmatig
uitgelegde structuur van woongebieden, woonuitbreidingsgebieden
en woonreservegebieden aangesneden blijven worden met
verkavelingen."
Naar een visionaire woningbouw.
Kansen en opgaven voor een trendbreuk in de Vlaamse woonproductie.
Vlaams Bouwmeester
*

7. 36 37
Fig 1.32 Door verstedelijkingsdruk vinden appartementen hun ingang in dorps-
kernen en langs linten. Dit betekent een fundamenteel nieuwe typologie en een
breuk met de eigenschappen van het traditionele dorp. © Niels Donckers.
Kaart 1.2 Overzicht van de dorpskernen in Vlaanderen.
Bron: Afbakening RSV kernen, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, gecoördineerde
versie, 2004. Cartografie: AWB.
Hoe gaan we om met de verappartementering
in de dorpskernen?
bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie

8. 44 45
Hoe kunnen we het traditioneel verkavelingsmodel
herdenken?
Kaart 1.4 Woonuitbreidingsgebieden en woonreservegebieden als investeringsgebied voor
het herdenken van het klassieke verkavelingsmodel.
Bron: Departement RWO-Afdeling Ruimtelijk Beleid (2011). Cartografie: AWB.Fig 1.39 Typische context voor verkavelingen © Jan Kempenaers.
bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie

9. 52 53
Hoe kwalitatieve woonomgevingen enten op de rurale
nederzettingenstructuur in plattelandsgebied?
Kaart 1.6 Illustratie van de rurale nederzettingstructuren in plattelandsgebied.
Bronnen:
— Definitie van plattelandsgebied volgens Strategisch Plan Ruimtelijke Economie
(SPRE).
— Corine Landcover, samengesteld door het Europese Environment Agency (EEA),
2006 Cartografie: AWB.Fig 1.44 Voorbeeld van een hoeve in plattelandsgebied © Jan Kempenaers.
bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie bestaaNde MechaNieK vaN de vlaaMse wooNproductie

11. WOON-BAL,
Voetbal en wonen in de dorpskern
NIJLEN

12. 1/ OPGAVE

13. GOORSTRAAT KESSELSESTEENW
EG
LOZEBAREEL
GRAANWEG
DOELSTRAAT
MOLENSTRAAT
VOETBALSTRAAT
MOLENERF
1.1/ BINNENGEBIEDEN

14. 1.2/ AANDACHTSPUNTEN

15. 1.3/ GEWESTPLAN

16. 2/ CONCEPT

17. VOETBAL WONEN
2.1/ TWEE SPECIFIEKE OPGAVES
TWEE BINNENGEBIEDEN

18. VOETBAL WONEN

19. vallei
Nijlensebeek
Kesterse Heide
Het Goor
vallei Visbeek
Sportpark
Sporthal
Zwembad
Molenbos
tennisclub
Tibourpark
speelplein
VOETBALCLUSTER
vallei
Kleine Nete
Horeca
2.2/ MEERWAARDE VOOR NIJLEN
voetbal

20. woonbos
Molenheide
woonbos
Beenderstraat
“zorg+woon” -wijk
Kerkeveld
1km
500m
NIEUWE WOONWIJK
2.2/ MEERWAARDE VOOR NIJLEN
wonen

21. 4/ PLAN

24. 1.
ONTSLUITINGSWEG
2.
GROTE KAVELS
3.
WONINGTYPES
5.1/ ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

26. 5.3/ PROGRAMMA
woontypes
WOONERF WOONTUIN WOONHOF WOONPARK

29. EEN VERNIEUWING VAN DE WOONMARKT
a. het eenzijdige woonaanbod wordt verbreed met nieuwe typologieën
b. de typologieën zetten niet enkel in op de klassieke gezinsconfiguraties
c. de woonvormen drukken niet het sociale statuut uit
d. verhuisdynamiek in de wijk wordt mogelijk
e. De middenschaal laat een bredere waaier aan opdrachtgeverschap toe.
BETAALBAAR WONEN
a. slimme timing voor verkoop van de gronden beperken de aanverwante wervingskosten
b. compacte woonvormen beperken de bouwkosten
c. collectieve voorzieningen beperken de indirecte woonkosten
d. alternatieve opdrachtgevers verminderen de ontwikkelingskost
EEN GEGARANDEERD EN GENEREUS VERBLIJF
a. groot sport- en buurtpark verbindt bewoners met sporters
b. collectieve parkeervoorzieningen voor sporten, winkelen en pendelen
c. één beweging door de wijk
d. tuinwijk biedt groien aan
e. invoegen van bijkomende ruimte voor lokale voorzieningen
GETEMPERDE MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN
a. compact bouwen en groen respecteren
b. kleinschalige reguliere investeringen
c. eenvoudige inrichting van de publieke ruimte
WEEFSELVERSTERKEND EN LANDSCHAPSSPAREND
a. inpassing grootschalige infrastructuur
b. nieuwe lokale verbindingen: oude buurtweg
c. herstellen samenhang bebouwingsweefsel
6/ COLLECTIVITEITSWINSTEN

32. WOONONTWIKKELING
Woonontwikkeling in Gooik:
trendscenario:
- kleine GENERIEKE opvullingen
van het lint
- grotere PROJECTEN in
binnengebieden van de
dorpskern
Terlostraat: nieuwbouwwoningen langs ruggegraat

33. verkaveling Kervijnstraat Oetingen - 46 wooneenheden
verkaveling Koning Boudewijnstraat Strijland
WOONONTWIKKELING
Woonontwikkeling in Gooik:
trendscenario:
- kleine GENERIEKE opvullingen van
het lint
- grotere PROJECTEN in
binnengebieden van de
dorpskern

34. ?
OPGAVE

35. OPGAVE
klassieke herinrichting en inbreiding van de dorpskern?
dorpskern
Gooik
kern
Strijland

36. dorpskern
Gooik
kern
Strijland
AANPAK
klassieke herinrichting en inbreiding van de dorpskern?
vertrekken vanuit eigenheid Gooik!
historisch ontwikkeld in evenwicht met landschap
tussen natte beekvallei en hoger gelegen open kouters
diffuus lintdorp van steenweg tot steenweg
opgespannen tussen Gooik en Strijland

37. OPGAVE
- klassieke herinrichting en inbreiding van de dorpskern?
- vertrekken vanuit eigenheid Gooik!
‘parels’ langsheen het dorpslint
versterken/herstellen evenwicht met landschap

38. WOONONTWIKKELING
4 UITDAGINGEN voor nieuwe woonontwikkelingen:
- SCHAAL: opzetten van kleinschalige projecten
- IDENTITEIT: inzetten op nieuwe/herontdekte typologieën
- LANDSCHAP: versterken van landschapsbeleving tezamen met woonkwaliteit
- AANGEPAST WONEN: inzetten op doelgroepgerichte en betaalbare typologieën

39. WOONONTWIKKELING
trendscenario
vandaag
parels langsheen dorpslint
Woonontwikkeling in Gooik:
vertrekken vanuit eigenheid Gooik!
- ‘parels’ langsheen het dorpslint
- herstellen/versterken evenwicht met
het landschap

42. knik-project
WONEN i/d DORPSKERN
Wonen in de pastorijtuin
Microstrip
Weids venster
Generiek woonproject lint

43. WONEN i/d DORPSKERN

44. referentie: de woongaard - de Pinte
referentie: Wonewei - Lovenjoel
knik-project
Wonen in de pastorijtuin
Microstrip
Weids venster
Generiek woonproject lint
referentie: de beemden - Londerzeel
WONEN i/d DORPSKERN

45. WONEN i/e HOEVE
hoeve-project
Hoeve ter Eiken

46. WONEN i/e HOEVE
hoeve-project
Hoeve ter Eiken
- geclusterd wonen +
herinterpreteren
karakteristieke typologie
- variatie aan woonvormen in
combinatie met andere
laagdynamische functies
(bvb. BnB)
- duidelijk onderscheid tussen
geprivatiseerde buitenruimte
en toegankelijk landschap
(geen doorgedreven
vertuining)
- parkeren oplossen binnen
gebouwvolume
- vrijwaren zichten +
toegankelijk landschap
+ inzetten streekeigen
landschapselementen (oa
hoogstamboomgaard, beken
en bufferbekkens,...)
P

47. WONEN i/e HOEVE
referentie: de woongaard - de Pinte
referentie: woonhuis - Neuville sur Seine
hoeve-project

48. erf-project
WONEN o/e ERF
Erf Loveldstraat

49. erf-project
Erf Loveldstraat
WONEN o/e ERF
- clusteren bebouwing om andere
kavels langs landbouwpad
te vrijwaren van bebouwing:
behouden zichten op
achterliggend landschap
- schakeling bestaande en nieuwe
volumes rond erf (oa wonen,
actief boerenbedrijf, BnB,...)
- erf als collectieve buitenruimte
met divers gebruik,
toegankelijk voor recreanten
- aandeel landschap en
agricultuur groter dan duidelijk
afgebakende (collectieve)
vertuining
P

50. referentie: de woongaard - de Pinte
lage schuurvilla
hoge schuurvilla
parkeerschuur
kapschuurwoning
boerderij
met nieuwbouw
erf-project
referentie: erve Oostermaet - Deventer
referentie: knooperven - NL
WONEN o/e ERF

51. raakpunt-project
voormalige Unic
WONEN a/e RAAKPUNT

52. raakpunt-project
WONEN a/e RAAKPUNT
voormalige Unic
- bouwen in 2e orde (dieper
bouwen) + publiek pad naar
trambaan
- herbestemming met nieuwe
publieksgerichte functie
(privaat (manège) of publiek
(jeugdwerking, feestzaal,...))
aan knooppunt met trambaan
- parkeren oplossen binnen
gebouwvolume
- variatie aan typologieën +
combinatie private en
collectieve buitenruimtes
P

53. raakpunt-project
WONEN a/e RAAKPUNT
referentie: carportwoningen - Tildonk

54. 06 mei 2015 - Herentals
- kernversterking? -
Kernversterking lukt niet door terug te grijpen
naar verdwenen dorpse dynamieken of door generieke groeiprojecten.
De uitdaging ligt in het aanscherpen van de eigen dynamiek en ruimtelijke structuur,
zelf al ligt die op het eerste zicht niet in de kern.