Η παιδαγωγική αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Ειδική Αγωγή: Θεωρητικές-Παιδαγωγικές-Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις & Εκπαιδευτικά Λογισμικά Ειδικής Αγωγής

1. 2011
Η Παιδαγωγική Αξιοποίηςη των Τεχνολογιών
Η Παιδαγωγική Αξιοποίηςη των Τεχνολογιών τησ
τησ Πληροφορίασ Επικοινωνίασ ςτην ςτην Ειδική
Πληροφορίασ & & Επικοινωνίασ Ειδική Αγωγή
Αγωγή
Δρ. Μαρία Φραγκάκθ
http://ictspeciallove.blogspot.com
19/3/2011

2. [2]

3. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟ΢ΕΓΓΙ΢Η ΣΩΝ ΣΠΕ ΢ΣΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Ειςαγωγι
Τα τελευταία χρόνια παρατθροφνται ραγδαίεσ εξελίξεισ ςε όλουσ τουσ τομείσ τθσ ηωισ μασ, ςτο προςωπικό, κοινωνικό, πολιτιςμικό, κοινωνικό και
πολιτικό επίπεδο. Oι επιδράςεισ των Τεχνολογιών τησ Πληροφορίασ και τησ Επικοινωνίασ (ΤΡΕ) είναι τόςο ςθμαντικζσ που κεωρείται ότι ζχει
δθμιουργθκεί ζνα νζο περιβάλλον, μια νζα κοινωνία, θ Κοινωνία τθσ Ρλθροφορίασ (ΚτΡ). Στθ νζα αυτι Κοινωνία προςφζρονται νζεσ δυνατότθτεσ ςτο
χϊρο τθσ Ειδικισ Αγωγισ και διαμορφϊνονται οι παιδαγωγικζσ ςυνκικεσ για τθν κατάκτθςθ ολοζνα και ανϊτερων Επιπζδων Μάκθςθσ. Η διδακτικι
διαδικαςία εμπλουτίηεται με τθν ευζλικτθ, αλλά και αλλθλεπιδραςτικι υποςτθρικτικι τεχνολογία, με εξειδικευμζνα εκπαιδευτικά λογιςμικά ανά
κατθγορία αναπθρίασ, με διαδικτυακζσ εφαρμογζσ, με νζα ςυςτιματα και τεχνολογίεσ που προςφζρουν ευζλικτα εργαλεία ςτα χζρια των εκπαιδευτικϊν
τθσ Ειδικισ Αγωγισ και των μακθτϊν τουσ.
Παιδαγωγικι Προςζγγιςθ Ενςωμάτωςθσ των ΣΠΕ ςτθν Ειδικι Αγωγι
Ο Η/Υ αποτελεί πηγή πληροφόρηςησ ςτην Κοινωνία τησ Πληροφορίασ, ζνα δυναμικό διδακτικό μζςο, που μπορεί να
χρηςιμοποιηθεί ωσ ζνα «γνωςτικό εργαλείο» που να εμπεριζχει γνωςτικζσ δομζσ και διαδικαςίεσ με τη βοήθεια των
οποίων να διευκολυνθεί η ανάπτυξη τησ μάθηςησ, ανάλογα με τισ ςωματικζσ, νοητικζσ και εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ των
μαθητών με αναπηρία. Δεν είναι όμωσ μόνο η κατάκτηςη γνώςεων ο ςτόχοσ των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών.
Νζεσ δεξιότθτεσ, όπωσ διανοθτικι ευελιξία, κριτικι και δθμιουργικι ςκζψθ, διαχείριςθ προβλθμάτων,
διαπραγμάτευςθ, επικοινωνία, ςυνεργαςία, προςαρμοςτικότθτα, ςυναιςκθματικι ωριμότθτα, προςωπικι ιςορροπία,
είναι πλζον οι απαιτιςεισ μιασ Εκπαίδευςθσ για ζνα βιϊςιμο μζλλον. Οι ΤΡΕ μποροφν να παίξουν ζνα
μεταςχθματιςτικό ρόλο ςτο χϊρο τθσ Ειδικισ Αγωγισ, και να ςυμβάλλουν ςε μια εκπαιδευτικι και μακροπρόκεςμα
κοινωνικι αλλαγι, ςε κατευκφνςεισ περιςςότερο δθμοκρατικζσ, με αρχζσ που να υποςτθρίηουν τθν ιςότθτα όλων των
μακθτϊν, ςτο πλαίςιο του Νζου Σχολείου (Σχολείο 21ου αιϊνα). Η κοινωνικι κεϊρθςθ τθσ Διδαςκαλίασ και τθσ
Μάκθςθσ με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ είναι μια περίπτωςθ εκπαιδευτικισ και κοινωνικισ αλλαγισ, όταν λαμβάνει
υπόψθ τθν θκικο-πολιτικι διάςταςθ τθσ αγωγισ, θ οποία δε βαςίηεται ςε ζνα απόλυτο ςφνολο παγιωμζνων αρχϊν και
πρακτικϊν, αλλά ςε ζνα κριτικό-διαλεκτικό προβλθματιςμό των μακθςιακϊν και κοινωνικϊν ηθτθμάτων. Η ανκρωπιςτικι κεϊρθςθ τθσ Διδαςκαλίασ και
[3]

4. τθσ Μάκθςθσ με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ αντιμετωπίηει με ςεβαςμό τον μακθτι με αναπθρία και με ειδικζσ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ, ωσ μελλοντικό ενεργό
και ςτοχαηόμενο πολίτθ.
Κατθγορίεσ Εκπαιδευτικϊν Λογιςμικϊν- Θεωρθτικζσ Προςεγγίςεισ
Ο ςχεδιαςμόσ εκπαιδευτικϊν λογιμςικϊν με χριςθ των ΤΡΕ ςτθν Ειδικι Αγωγι βαςίηεται (ρθτά ι άρρθτα) ςε κεωρίεσ μάκθςθσ, οι οποίεσ προςφζρουν το
κατάλλθλο κεωρθτικό πλαίςιο τθ διατφπωςθ των βαςικϊν προδιαγραφϊν που τισ διζπουν. Εκπαιδευτικά λογιςμικά και γενικότερα εκπαιδευτικζσ
εφαρμογζσ των ΤΡΕ γίνεται μια απόπειρα να κατθγοριοποιθκοφν με βάςθ τισ ςχεδιαςτικζσ τουσ επιλογζσ, οι οποίεσ «ευνοοφν» ςυγκεκριμζνου τφπου
διδακτικζσ προςεγγίςεισ. Μια πρόταςθ για τθν ταξινόμθςθ των εκπαιδευτικϊν λογιςμικϊν ςε τρεισ βαςικζσ κατθγορίεσ είναι θ ακόλουκθ (ό.π.):
1. ΢υςτιματα κακοδθγοφμενθσ ανακάλυψθσ. Αυτά είναι κατά κανόνα ςυςτιματα εξάςκθςθσ και πρακτικισ (drill and practice) και ςυςτιματα
κακοδιγθςθσ (tutorials) ι επίλυςθσ προβλθμάτων.
Τα ινγηζκηθά ηεο θαηεγνξίαο απηήο ζρεδηάδνληαη βαζηδόκελα ζε αξρέο ζπκπεξηθνξηζηηθώλ θαη ελίνηε γλσζηηθώλ πξνζεγγίζεσλ.
Θεσξνύληαη από πνιινύο αθαηάιιεια επεηδή πεξηνξίδνπλ ηε ζθέςε ησλ παηδηώλ, δίλνπλ έκθαζε ζηελ απνκλεκόλεπζε, παξέρνπλ
ειάρηζηεο επθαηξίεο γηα αιιειεπίδξαζε θαη πεξηνξίδνπλ ηελ εμεξεύλεζε. Από ηελ άιιε, κπνξνύλ λα αμηνπνηεζνύλ από ηνλ
εθπαηδεπηηθό ζε ζπλάξηεζε κε καζεζηαθνύο ζηόρνπο πνπ αθνξνύλ ζε εηδηθέο δεμηόηεηεο ή ζε εηδηθέο πεξηπηώζεηο (π.ρ. παηδηά
κηθξήο ειηθίαο, παηδηά κε αλαπεξία θαη εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο). Καζνξηζηηθόο παξάγνληαο γηα ην αλ έλα ινγηζκηθό αμηνπνηεζεί
απνηειεζκαηηθά είλαη ν εθπαηδεπηηθόο θαη ν πξνζαλαηνιηζκόο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα εκπιέμεη ηνπο καζεηέο ηνπ.
2. Περιβάλλοντα μάκθςθσ μζςω κακοδθγοφμενθσ ανακάλυψθσ και διερεφνθςθσ (discovery and exploratory learning), κατά κανόνα ςυςτιματα
ανοικτοφ τφπου.
3. Περιβάλλοντα ζκφραςθσ και αναηιτθςθσ πλθροφορίασ, επικοινωνίασ και ςυνεργαςίασ, κατά κανόνα λογιςμικό γενικισ χριςθσ και εφαρμογζσ
του διαδικτφου.
Αντίκετα τα λογιςμικά τθσ δεφτερθσ και τρίτθσ κατθγορίασ, που απορρζουν ςυνικωσ από αρχζσ που υιοκετοφνται από εποικοδομθτικζσ και
κοινωνικοπολιτιςμικζσ προςεγγίςεισ, κεωροφνται διδακτικά περιςςότερο κατάλλθλα, γιατί «ευνοοφν» διδακτικζσ-μακθςιακζσ διαδικαςίεσ που
[4]

5. δεν είναι γραμμικζσ ι προκακοριςμζνεσ και για αυτό αυτοαποκαλοφνται και ανοικτοφ τφπου ςυςτιματα (open-ended), ενϊ παράλλθλα
επιτρζπουν τθ δθμιουργικι ζκφραςθ και τθν αλλθλεπίδραςθ των μακθτϊν.
΢υμπεριφοριςτικι Θεωρθτικι Προςζγγιςθ των ΣΠΕ ςτθν Ειδικι Αγωγι
Οι ςυμπεριφοριςτζσ ψυχολόγοι (Pavlov, Watson, Thordike, Gurthie, Skinner, κ.ά.) υποςτθρίηουν τθ ςυμπεριφοριςτικι παιδαγωγικι προςζγγιςθ που
ςτθρίηεται ςτισ επιςτθμολογικζσ παραδοχζσ του Θετικιςμοφ και του Αντικειμενιςμοφ.
Εκπαιδευτικά Λογιςμικά & Σεχνολογικά Περιβάλλοντα Η μάκθςθ ςτθν Ειδικι Αγωγι με τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ, ςτθ βάςθ τθσ
Μάκθςθσ που βαςίηονται ςε ςυμπεριφοριςτικζσ ςυμπεριφοριςτικισ προςζγγιςθσ, επιτυγχάνεται όταν ενιςχφεται θ επικυμθτι
κεωρθτικζσ προςεγγίςεισ ςυμπεριφορά των μακθτϊν και απαλείφεται θ μθ επικυμθτι. Η ενίςχυςθ ςυνδζεται
με τθν ζννοια τθσ ανάδραςησ ι τθσ επανατροφοδότηςησ. Το βαςικό ερζκιςμα που
ενιςχφει τθ μάκθςθ μια αντίδραςθσ ακολουκεί τθ ςυγκεκριμζνθ επικυμθτι
Συςτιματα κακοδιγθςθσ και διδαςκαλίασ αντίδραςθ, για αυτό και θ μζκοδόσ του ονομάηεται ενεργόσ ςυντελεςτικι μάκθςθ. Το
περιεχόμενο τθσ γνϊςθσ είναι ςυγκεκριμζνο και αυςτθρά δομθμζνο με ςτάδια
 Λογιςμικό εξάςκθςθσ & πρακτικισ (drill & practice) προόδου που οδθγοφν ςτα επιδιωκόμενα μακθςιακά αποτελζςματα.
 Λογιςμικό κακοδιγθςθσ ι διδαςκαλίασ
 Εκπαιδευτικά παιχνίδια Η παρεχόμενθ γνϊςθ είναι πολφ καλά οργανωμζνθ από τουσ ειδικοφσ ςχεδιαςτζσ
 Λογιςμικό πολυμζςων για παρουςίαςθ τθσ γνϊςθσ των υπολογιςτικϊν ςυςτθμάτων και εφαρμογϊν, παρζχεται με αυςτθρά
μεκοδευμζνο τρόπο και αξιολογείται με προκακοριςμζνα κριτιρια αξιολόγθςθσ, ςτθ
βάςθ μιασ βακμολογικισ κλίμακασ. Τα Εκπαιδευτικά Λογιςμικά αυτισ τθσ κατθγορίασ
ονομάηονται «κλειςτά εκπαιδευτικά λογιςμικά». Χρθςιμοποιοφνται Συςτήματα Καθοδήγηςησ και Διδαςκαλίασ, όπου μζςω Λογιςμικών Εξάςκηςησ και
Πρακτικήσ, οι μακθτζσ πραγματοποιοφν δραςτθριότθτεσ ςτισ οποίεσ ζχει προκακοριςτεί θ μοναδικι «ςωςτι» απάντθςθ από τουσ ςχεδιαςτζσ τουσ.
Ρεριλαμβάνουν ςυνικωσ ζνα κεντρικό κατθγοριϊν δραςτθριοτιτων που οι μακθτζσ εκτελοφν γραμμικά-ςειριακά, χωρίσ να μποροφν να ξεφφγουν από
αυτι τθν αυςτθρά κατευκυνόμενθ πορεία.
[5]

6. Σε αυτό το πλαίςιο, θ διδαςκαλία με τθ χριςθ των ΣΠΕ είναι δαςκαλοκεντρικι. Ο υπολογιςτισ ςτθ ςυμπεριφοριςτικι προςζγγιςθ χρθςιμοποιείται απλά
ςαν ζνα τεχνικό εργαλείο, ωσ μια καλά προγραμματιςμζνθ μθχανι, που είναι γεμάτθ γνϊςεισ, οι οποίεσ παρζχονται ςτουσ μακθτζσ γραμμικά και
ςειριακά. Η μάκθςθ μζςω τθσ τεχνολογίασ ςυντελείται με τθν ενίςχυςθ τθσ επικυμθτισ ςυμπεριφοράσ, μζςω επιφωνθμάτων, χειροκροτθμάτων και
ευχάριςτων ιχων μζςω των λογιςμικϊν ι με τθν απάλειψθ τθσ, μζςω αποδοκιμαςιϊν ι μθ παροχισ βραβείων.
Στθν κατθγορία αυτι των λογιςμικϊν ανικουν τα εκπαιδευτικά λογιςμικά που προμθκεφτθκε το Ραιδαγωγικό Ινςτιτοφτο ςτο πλαίςιο του ζργου «Δ΢ΑΣΕΙΣ
ΥΡΟΣΤΗ΢ΙΞΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΑΜΕΑ» για τα Ειδικά Σχολεία και τα Τμιματα Ζνταξθσ, ανά κατθγορία ΑμζΑ.
[6]

7. ΣΙΣΛΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤ & ΠΡΟ΢ΒΑ΢ΙΜΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΛΟΓΙ΢ΜΙΚΟΤ ΠΟΤ ΠΡΟΜΗΘΕΤΣΗΚΕ ΣΟ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝ΢ΣΙΣΟΤΣΟ ΢ΣΟ ΠΛΑΙ΢ΙΟ ΣΟΤ ΕΡΓΟΤ «ΔΡΑ΢ΕΙ΢ ΤΠΟ΢ΣΗΡΙΞΗ΢ ΜΑΘΗΣΩΝ
ΑΜΕΑ»
ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΛΟΓΙ΢ΜΙΚΟ ΓΙΑ ΢ΧΟΛΙΚΕ΢ ΜΟΝΑΔΕ΢ ΕΙΔΙΚΗ΢ ΑΓΩΓΗ΢
Συςτιματα κακοδιγθςθσ και διδαςκαλίασ
 Λογιςμικό εξάςκθςθσ & πρακτικισ (drill & practice)
 Λογιςμικό κακοδιγθςθσ ι διδαςκαλίασ
 Εκπαιδευτικά παιχνίδια
 Λογιςμικό πολυμζςων για παρουςίαςθ τθσ γνϊςθσ
Α/Α Διδική εκπαιδεςηική ανάγκη Τίηλορ Λογιζμικού
1 Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση Aκηίνερ
[7]

8. 2 Βαριά Νοητική Καθσστέρηση Το ζπίηι και ηο ζσολείο μος
3 Προβλήματα Ακοής Μαθαίνυ με νοήμαηα
4 Αστισμός EKTO!-ΝΟΥΣ: Leaps and Bound switch
5 Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση Βαπιά και ελαθπιά νοηηική καθςζηέπηζη
6 Κινητικές αναπηρίες Δκπαιδεςηικό λογιζμικό για μαθηηέρ με κινηηικέρ αναπηπίερ
[8]

9. «ΚΛΕΙ΢ΣΟ» ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΛΟΓΙ΢ΜΙΚΟ ΓΙΑ ΢ΧΟΛΕΙΑ ΜΕ ΣΜΗΜΑΣΑ ΕΝΣΑΞΗ΢
΢ΣΟ ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΢ΧΟΛΕΙΟ
Συςτιματα κακοδιγθςθσ και διδαςκαλίασ
 Λογιςμικό εξάςκθςθσ & πρακτικισ (drill & practice)
 Λογιςμικό κακοδιγθςθσ ι διδαςκαλίασ
 Εκπαιδευτικά παιχνίδια
 Λογιςμικό πολυμζςων για παρουςίαςθ τθσ γνϊςθσ
Α/Α Γνυζηικό ανηικείμενο Τάξειρ Βαθμίδα Διδική εκπαιδεςηική ανάγκη Τίηλορ Λογιζμικού
Ταξίδι ζηη σώπα ηυν γπαμμάηυν.
Μαθησιακές Γσσκολίες
1 Γλώσσα Α-Γ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα
[9]

10. Ο Ξεθηέπηρ και ο θηζαςπόρ ηος κοκκινομύηη,
Ο Ξεθηέπηρ και η γπαμμαηική
Μαθησιακές Γσσκολίες
Ζ Σπίθα, ο κεπαςνόρ και ο ύποπηορ ηηρ οδού ανέμυν. Ζ Σπίθα, ο
2 Γλώσσα Γ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα κεπαςνόρ και η ανακάλςτη ηηρ αλήθειαρ
Μαθησιακές Γσσκολίες
3 Γεφγραυία Δ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Ο Ξεθηέπηρ ηαξιδεύει ζηην Δλλάδα
Μαθησιακές Γσσκολίες
4 Μελέτη Περιβάλλοντος Α-Γ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Παισνίδι Γνώζευν
Μαθησιακές Γσσκολίες
5 Ιστορία Γ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Ο Ξεθηέπηρ και οι 12 θεοί ηος Ολύμπος
Μαθησιακές Γσσκολίες
6 Αγγλικά Γ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Αγγλικά Γενικήρ Αγυγήρ-Κινηηικά πποβλήμαηα
Μαθησιακές Γσσκολίες
7 Μαθηματικά Α-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Μαθημαηικά Α-Β/Ζ Σπίθα και ο κεπαςνόρ Γ-ΣΤ
Μαθησιακές Γσσκολίες
8 Φσσικά Δ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Φςζικά Δ – ΣΤ Γημοηικού
9 Γλώσσα Α-Γ Γημοτικό Μαθησιακές Γσσκολίες Γλώζζα Α, Β & Γ ηάξευν
[10]

11. Κινητικά Προβλήματα
Μαθησιακές Γσσκολίες
10 Γλώσσα Γ-ΣΤ Γημοτικό Κινητικά Προβλήματα Γλώζζα Γ-Ση Γημοηικού
11 Ιστορία Γ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Ταξίδι ζηο κόζμο ζηον κόζμο με νόημα
12 Φσσικά Δ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Ταξίδι ζηη θύζη με νόημα
13 Γεφγραυία Δ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Ταξίδι ζηον κόζμο με νόημα
14 Γλώσσα Α-Γ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Ζ Γλώζζα μος με ηα μάηια μος
15 Μαθηματικά Α-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Μαθημαηικά με νόημα
16 Γλώσσα Γ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Γλυζζικέρ Πεπιπλανήζειρ με νοήμαηα
17 Μελέτη Περιβάλλοντος Α-Γ Γημοτικό Προβλήματα Ακοής Μελέηη Πεπιβάλλονηορ Α-Γ Γημοηικού
18 Ιστορία Γ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης Starlight - Ανάγνυζη βιβλίυν
19 Φσσικά Δ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης Starlight
[11]

12. Γευγπαθία Δ-ΣΤ Γημοηικού για ηςθλούρ μαθηηέρ και μαθηηέρ με
20 Γεφγραυία Δ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης πποβλήμαηα όπαζηρ
21 Αγγλικά Γ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης Αγγλικά Γ-Ση Γημοηικού
Γλώζζα Α-Γ Γημοηικού
22 Γλώσσα Α-Γ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης
23 Γλώσσα Γ-ΣΤ Γημοτικό Προβλήματα Όρασης Γλώζζα Γ-Ση Γημοηικού
Μαθησιακές Γσσκολίες
Κινητική Αναπηρία
Προστολική Νοητική Υστέρηση
Αγφγή Μικποί Καλλιηέσνερ ζε Γπάζη
Αστισμός (συηλής
24 Αισθητική Αγφγή Α-ΣΤ Γημοτικό λειτοσργικότητας) http://www.e-yliko.gr/htmls/amea/amea_soft.aspx
[12]

13. Μαθησιακές Γσσκολίες
Κινητική Αναπηρία
Μαθαίνυ και Κςκλοθοπώ με Αζθάλεια Β’
Προστολική Νοητική Υστέρηση
Αγφγή http://www.e-yliko.gr/htmls/amea/amea_soft.aspx
Αστισμός (συηλής
25 Κσκλουοριακή Αγφγή Α-ΣΤ Γημοτικό λειτοσργικότητας)
Μαθησιακές Γσσκολίες
Κινητική Αναπηρία
Προστολική Νοητική Υστέρηση
Αγφγή
Αστισμός (συηλής
26 Α-Γ Γημοτικό λειτοσργικότητας) Δνζθηνώμαηα 1 & 2
Μαθησιακές Γσσκολίες
Προστολική
Αγφγή Κινητική Αναπηρία
27 Α-ΣΤ Γημοτικό Ηδεοκαηαζκεςέρ
[13]

14. Εποικοδομθτικι Θεωρθτικι Προςζγγιςθ των ΣΠΕ ςτθν Ειδικι Αγωγι
Σφμφωνα με τον Εποικοδομιςμό του Bruner, του Piaget και του Vygotsky, εκπαιδευτικοί και μακθτζσ που αξιοποιοφν τισ ΤΡΕ αποκτοφν ζναν πιο ενεργό
και αλλθλεπιδραςτικό ρόλο με τθν τεχνολογία, τθν κοινωνία και τθ μάκθςθ. Αναγνωρίηεται ο ενεργθτικόσ ρόλοσ τουσ ςτθ δθμιουργία τθσ γνϊςθσ, αντί τθσ
πακθτικισ πρόςλθψισ τθσ. Λζξθ-κλειδί τθσ διδακτικισ διαδικαςίασ είναι θ
Τπολογιςτικά Περιβάλλοντα Μάκθςθσ που βαςίηονται αλλά και «κατανόθςθ» του νοιματοσ μιασ κατάςταςθσ.
ςτθρίηουν εποικοδομθτικζσ και κριτικζσ προςεγγίςεισ
Σφμφωνα με τθν Ανακαλυπτικι μάκθςθ του Bruner (1966 οι μακθτζσ
Συςτιματα Ζκφραςθσ, Αναηιτθςθσ & Επικοινωνίασ τθσ ανακαλφπτουν αρχζσ ι αναπτφςςουν δεξιότθτεσ μζςω Αλληλεπιδραςτικών
Πλθροφορίασ Υπολογιςτικών Περιβαλλόντων Μάθηςησ, Πειραματιςμοφ και Πρακτικήσ. Οι
μακθτζσ οικοδομοφν ζμπρακτεσ, εικονικζσ και ςυμβολικζσ αναπαραςτάςεισ
 Εργαλεία διαδικτφου για ςυνεργαςία και επικοινωνία (πραξιακζσ, εικονιςτικζσ, ςυμβολικζσ) μζςω αντίςτοιχων λογιςμικϊν για να
(ςυςτιματα ςυνεργατικισ μάκθςθσ) κατανοιςουν τισ πλθροφορίεσ και να αναπτυχκοφν γνωςτικά.
 Εκπαιδευτικζσ δικτυακζσ πφλεσ
 Συςτιματα ζκφραςθσ & δθμιουργικότθτασ Ο Γνωςτικόσ & Κοινωνικόσ Εποικοδομιςμόσ (Cognitive & Social
 Συςτιματα ςυμβολικισ ζκφραςθσ Constructionism) του Vygotsky, πρότεινε μια ςφλλθψθ που κεωρείται πολφ
 Συςτιματα επικοινωνίασ
ςθμαντικι για τθν εκπαιδευτικι διαδικαςία, τθ «ηϊνθ τθσ επικείμενθσ
 Λογιςμικά γενικισ χριςθσ
ανάπτυξθσ» (zone of proximal development). Ζνα ουςιαςτικό χαρακτθριςτικό
Συςτιματα & Περιβάλλοντα Μάκθςθσ μζςω Ανακάλυψθσ, τθσ μάκθςθσ είναι ότι δθμιουργεί τθ ηϊνθ τθσ επικείμενθσ ανάπτυξθσ,
Διερεφνθςθσ και Οικοδόμθςθσ δθλαδι, θ μάκθςθ αφυπνίηει μια ποικιλία εςωτερικϊν αναπτυξιακϊν
διαδικαςιϊν οι οποίεσ είναι δυνατό να λειτουργιςουν μόνο όταν το παιδί
 Εθαξκνγέο εηθνληθήο πξαγκαηηθόηεηαο αλλθλεπιδρά με ανκρϊπουσ ςτο περιβάλλον του και ςε ςυνεργαςία με τουσ
 Συςτιματα οπτικοποίθςθσ
ςυνομθλίκουσ του. Με βάςθ αυτι τθν οπτικι, θ αλλθλεπίδραςθ του ατόμου
 Συςτιματα εννοιολογικισ χαρτογράφθςθσ
με το κοινωνικό και πολιτιςμικό περιβάλλον ζχει ςθμαντικότατθ επίδραςθ ςτθ
 Εφαρμογζσ προςομοίωςθσ- μοντελοποίθςθσ
 Μικρόκοςμοι ςε ςυγκεκριμζνα γνωςτικά αντικείμενα διαμόρφωςθ τθσ γλϊςςασ, τθσ ςκζψθσ και τελικά τθσ προςωπικότθτάσ του. Οι
 Ψθφιακζσ βιβλιοκικεσ αρχζσ των κοινωνικο-εποικοδομθτικϊν προςεγγίςεων οδιγθςαν ςτθν
 Μθχανζσ αναηιτθςθσ ςτο διαδίκτυο ανάπτυξθ υπολογιςτικϊν ςυςτθμάτων μάκθςθσ μζςω ανακάλυψθσ,
[14]

15. διερεφνθςθσ και οικοδόμθςθσ τθσ γνϊςθσ.
Στα πλαίςια αυτοφ του μοντζλου, ο υπολογιςτισ γίνεται εργαλείο ζκφραςθσ και διερεφνθςθσ ςτα χζρια και ςτον ζλεγχο των μακθτϊν. Είναι ςθμαντικό τα
περιβάλλοντα κοινωνικισ εποικοδόμθςθσ που υποςτθρίηονται από τον υπολογιςτι να μθν περιλαμβάνουν μόνο ζτοιμθ γνϊςθ αλλά μάλλον να
δθμιουργοφν καταςτάςεισ και να παρζχουν εργαλεία που παρωκοφν τουσ μακθτζσ να κάνουν τθ μζγιςτθ δυνατι χριςθ των δικϊν τουσ ικανοτιτων,
δεξιοτιτων και μεταδεξιοτιτων.
«ΑΝΟΙΚΣΟ» ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΛΟΓΙ΢ΜΙΚΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΑΜΕΑ
Α/Α Διδική εκπαιδεςηική ανάγκη Τίηλορ Λογιζμικού
Μαθησιακές Γσσκολίες
Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση Kidispiration
1 Κινητική Αναπηρία Inspiration
Μαθησιακές Γσσκολίες
Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση
2 Κινητική Αναπηρία Revelation Natural Art
Μαθησιακές Γσσκολίες
Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση
3 Κινητική Αναπηρία Λογιζμικό Παποςζίαζηρ ( Power Point)
[15]

16. 4 Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση
Μαθησιακές Γσσκολίες
Κινητικές αναπηρίες
Βοήθημα Ευγπαθικήρ (Paint)
Μέτρια και Δλαυριά Νοητική Καθσστέρηση
Μαθησιακές Γσσκολίες
5 Κινητικές αναπηρίες Δπεξεπγαζηήρ Κειμένος
Κινητικές αναπηρίες
6 Μαθησιακές Γσσκολίες Γιαδικηςακέρ Δθαπμογέρ (google earth,
Δκπαιδεςηικέρ Δθαπμογέρ WEB 2.0.
7
[16]

17. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗ΢Η ΣΩΝ ΣΠΕ: ΔΙΔΑΚΣΙΚΕ΢ ΠΡΟ΢ΕΓΓΙ΢ΕΙ΢
ο
Η Διεκνισ Επιτροπι για τθν Εκπαίδευςθ ςτον 21 αιϊνα προτείνει τζςςερισ πυλϊνεσ τθσ εκπαίδευςθσ και τθσ γνϊςθσ:
Σο άτομο να μάκει
(1) να μακαίνει,
(2) να ενεργεί,
(3) να ηει και να ςυνεργάηεται με τουσ άλλουσ και
(4) να υπάρχει.
Η εφαρμογι αυτϊν των πυλϊνων, ςτο πλαίςιο τθσ εκπαίδευςθσ για ζνα βιϊςιμο μζλλον προχποκζτει ςυνεργατικζσ διερευνθτικζσ διδακτικζσ
προςεγγίςεισ, οι οποίεσ εκπορεφονται από κοινωνικζσ και κριτικζσ εποικοδομθτικζσ κεωρθτικζσ προςεγγίςεισ και τισ αντίςτοιχεσ αρχζσ τουσ .
Εξατομικευμζνθ Διδαςκαλία
Οι εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ των μακθτϊν με αναπθρία απαιτοφν ςε πολλζσ περιπτϊςεισ εξατομικευμζνεσ μορφζσ διδαςκαλίασ, ακόμα και με τθν
αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Ο αυτιςμόσ απαιτεί ςυνκικεσ διδαςκαλίασ με τθ αξιοποίθςθ των Η/Υ ςε περιβάλλοντα προκακοριςμζνα, περιοριςμζνα, ςε ζνα
οργανωμζνο περιβάλλον που δε κα διαςπάται θ προςοχι των μακθτϊν. Η φκίνουςα κακοδιγθςθ του εκπαιδευτικοφ προσ τουσ μακθτζσ ςυντελεί ςε
πολλζσ διδακτικζσ-μακθςιακζσ καταςτάςεισ, ϊςτε να αναλάβουν οι ίδιοι όλο και περιςςότερεσ ευκφνεσ κατά τθν εφαρμογι των δραςτθριοτιτων. Η
μορφι αυτι τθσ διδαςκαλίασ δεν αποκλείει τθ ςυνεργατικι μάκθςθ ςε ηευγάρια ι ςε μικρζσ ομάδεσ, ςε παιδιά με ελαφριά νοθτικι ςτζρθςθ, κινθτικζσ
αναπθρίεσ, κ.τλ.
Τποςτθριηόμενθ από Η/Τ ΢υνεργατικι Διδαςκαλία & Μάκθςθ
Οι εποικοδομθτικζσ προςεγγίςεισ υποςτθρίηουν τθν ςυνεργατικι διερευνθτικι διδαςκαλία μζςα ςτθν τάξθ με τθ χριςθ και τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Η
προςπάκεια για ςυνεργατικι διερευνθτικι μάκθςθ είναι αποτελεςματικι, όταν αξιοποιοφνται οι βιωματικζσ γνϊςεισ των μακθτϊν και εξαςφαλίηεται θ
ςυνεργαςία και θ αλλθλεπίδραςθ ςτο πλαίςιο και τθσ ολομζλειασ τθσ τάξθσ και των μικρϊν μακθτικϊν ομάδων. Για τθ διαμόρφωςθ ενόσ ςυνεργατικοφ
περιβάλλοντοσ οι μακθτζσ καλοφνται να αλλθλοβοθκοφνται και να αλλθλοχποςτθρίηονται παρζχοντασ ταυτόχρονα αμοιβαία αλλθλοτροφοδότθςθ για τθν
ατομικι και τθν ομαδικι τουσ απόδοςθ.
[17]

18. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΢ΕΝΑΡΙΟ
Το Διδακτικό ΢ενάριο είναι μια ςειρά ενορχηςτρωμζνων δράςεων που εςτιάηονται ςε ζνα ι περιςςότερα γνωςτικά αντικείμενα, χρθςιμοποιϊντασ
εργαλεία ΤΡΕ αλλά και «ςυμβατικά» . Είναι ζνα υπερςφνολο των ςχολικϊν βιβλίων, των φφλλων εργαςίασ, του λογιςμικοφ, των κεωριϊν μάκθςθσ και των
διδακτικϊν πρακτικϊν. Είναι όλεσ αυτζσ οι εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ που κάνουμε κακθμερινά ςτισ τάξεισ μασ και οι ρόλοι που παίηουμε μαηί με
τουσ μακθτζσ μασ για να πετφχουμε ζνα ςυγκεκριμζνο εκπαιδευτικό ςτόχο.
Οι εκπαιδευτικοί, εςτιάηοντασ ςτο Αναλυτικό Ρρόγραμμα Σπουδϊν (ΑΡΣ)τθσ κάκε μορφισ αναπθρίασ και ςτο Διακεματικό Ενιαίο Ρλαίςιο Ρρογραμμάτων
Σπουδϊν (ΔΕΡΡΣ) και γνωρίηοντασ ποιοι είναι οι μακθςιακοί τουσ ςτόχοι, ςχεδιάηουν το ςενάριο ζχοντασ μια κεντρική ιδζα που κα το διατρζχει και
ταυτόχρονα κα κακορίηουν ποιοσ κα είναι ο δικόσ τουσ ρόλοσ και ποιοσ των μακθτϊν τουσ. Φςτερα ακολουκεί μια ςειρά δραςτηριοτήτων που
πραγματοποιοφν οι μακθτζσ, χρθςιμοποιϊντασ υλικό και εργαλεία ςε ψθφιακι ι μθ μορφι.
Τα ςθμαντικότερα ερωτιματα που κα πρζπει να απαντιςει κάποιοσ ς’ αυτι τθ δθμιουργικι πορεία είναι τα παρακάτω:
 Τι κζλω να διδάξω;
 Σε ποια κατθγορία μακθτϊν με αναπθρία απευκφνομαι;
 Σε ποια κεωρία μάκθςθσ κα ςτθριχτϊ;
 Ροια διδακτικι προςζγγιςθ κα χρθςιμοποιιςω;
 Ροια κα είναι θ ροι των δραςτθριοτιτων που κα ςχεδιάςω;
 Ροιοι κα είναι οι ρόλοι των μακθτϊν και ποιοσ του εκπαιδευτικοφ;
 Ρϊσ κα οργανϊςω τθν τάξθ και πϊσ κα αντιμετωπίςω πικανά προβλιματα;
 Ρϊσ κα αξιολογιςω το βακμό επίτευξθσ των ςτόχων μου;
[18]

19. ΠΡΩΣΤΠΗ ΔΟΜΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΢ΕΝΑΡΙΟΤ –ΑΞΙΟΠΟΙΗ΢Η΢ ΣΩΝ ΣΠΕ ΢ΣΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
 ΣΙΣΛΟ΢ ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΤ ΢ΔΝΑΡΙΟΤ
Γράφουμε τον τίτλο του ςεναρίου.
 ΓΗΜΙΟΤΡΓΟ΢/ΟΙ
Γράφουμε το όνομα ι τα ονόματα των δθμιουργϊν.
 ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ/ΜΟΡΦΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ΢ ΠΟΤ ΑΠΔΤΘΤΝΔΣΑΙ
Αναφζρουμε τθ μορφι αναπθρίασ των μακθτϊν ςτθν οποία απευκφνεται το ςενάριο. Αναφζρουμε ποιεσ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ καλφπτει.
 ΔΜΠΛΔΚΟΜΔΝΔ΢ ΓΝΩ΢ΣΙΚΔ΢ ΠΔΡΙΟΥΔ΢
Σθμειϊνουμε τα γνωςτικά αντικείμενα με τα οποία ςχετίηεται το ςενάριο. Ρ.χ. Γλϊςςα Δθμοτικοφ
 ΢ΤΜΒΑΣΟΣΗΣΑ ΜΔ ΣΟ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Εξειδικεφουμε τισ κεματικζσ ενότθτεσ του ΑΡΣ ςτισ οποίεσ ςτοχεφει το ςενάριο.
 ΑΠΑΙΣΟΤΜΔΝΗ ΤΛΙΚΟΣΔΥΝΙΚΗ ΤΠΟΓΟΜΗ
Καταγράφουμε:
- ηα εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά πνπ ζα αμηνπνηήζνπκε, ζε πνηα θαηεγνξία αλήθνπλ, ηη ζα πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο καο,
- ηελ απαηηνύκελε πιηθνηερληθή ππνδνκή (ινγηζκηθό, ππνινγηζηέο, βηληενπξνβνιέαο, θ.ιπ.)
- ηηο εθαξκνγέο ηεο ππνζηεξηθηηθήο ηερλνινγίαο (εηδηθά πιεθηξνιόγηα, πνληίθηα, δηαδξαζηηθό πίλαθα, θ.ηι.)
[19]

20. - ηελ απαηηνύκελε δηακόξθσζε ζην ιεηηνπξγηθό ηνπ Η/Υ καο
 ΓΙΓΑΚΣΙΚΟΙ ΢ΣΟΥΟΙ
Διατυπϊνουμε τουσ ςτόχουσ τθσ διδακτικισ μασ πρόταςθσ. Οι ςτόχοι κα πρζπει να καλφπτουν οπωςδιποτε τουσ αντίςτοιχουσ γνωςτικοφσ
ςτόχουσ του ΑΡΣ τθσ μορφισ αναπθρίασ των μακθτϊν μασ και να ςυςχετίηονται με τθν προςτικζμενθ αξία του τεχνολογικοφ εργαλείου ςε αυτοφσ.
 ΔΚΣΙΜΩΜΔΝΗ ΓΙΑΡΚΔΙΑ
Σθμειϊνουμε το χρόνο που υπολογίηουμε πωσ κα απαιτθκεί για τθν ολοκλιρωςθ του ςεναρίου.
 ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟ΢ΔΓΓΙ΢Η
- Πεξηγξάθνπκε ην ζεσξεηηθό πιαίζην ζην νπνίν ζηεξίδεηαη ην ζελάξην (ζπκπεξηθνξηζηηθή, επνηθνδνκεηηθή πξνζέγγηζε, θ.ηι.
- Αλαθέξνπκε ηηο δηδαθηηθέο κεζόδνπο πνπ ζα εθαξκόζνπκε θαη εμεγνύκε ην ξόιν ηνπ εθπαηδεπηηθνύ θαη ησλ καζεηώλ θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο.
 ΣΟ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΟ ΢ΔΝΑΡΙΟ
Ρεριγράφουμε αναλυτικά τισ δραςτθριότθτεσ του εκπαιδευτικοφ μασ ςεναρίου (ανά φάςθ υλοποίθςθσ). Για κάκε δραςτθριότθτα ι ομάδα
δραςτθριοτιτων μποροφμε να δθμιουργιςουμε φφλλα εργαςίασ που να αξιοποιοφν το εκπαιδευτικό λογιςμικό που αξιοποιοφμε με τουσ μακθτζσ
μασ. Τα φφλλα εργαςίασ είναι αυτά που κα «μεταφράηουν» τισ δραςτθριότθτεσ ςε παιδικό λόγο. Θα πρζπει να είναι δοςμζνα ςε γλϊςςα
κατάλλθλθ για τθν θλικία των παιδιϊν ςτα οποία απευκφνονται, να εξειδικεφονται ανάλογα με τθ μορφι τθσ αναπθρίασ τουσ, να περιζχουν
ςαφείσ και περιεκτικζσ οδθγίεσ αλλά και όλεσ τισ απαραίτθτεσ πλθροφορίεσ που απαιτοφνται για τθν υλοποίθςθ των δραςτθριοτιτων.
 ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η
Ροιεσ διαδικαςίεσ αξιολόγθςθσ κα χρθςιμοποιιςουμε για να διαπιςτϊςουμε το βακμό επίτευξθσ των ςτόχων που είχαμε κζςει αρχικά; (π.χ. με
παρατιρθςθ του τρόπου εργαςίασ των μακθτϊν, με φόρμα αξιολόγθςθσ, με ερωτιςεισ, με e-portfolio κ.ο.κ.).
[20]

21. ΣΠΕ – ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ
Στο δικτυακό τόπο e-yliko, που αποτελεί τθ δικτυακι εκπαιδευτικι πφλθ του Υ.Ρ. Δ.Β.Μ.Θ. και ςτθν ςελίδα «Αλφαβθτικόσ κατάλογοσ λογιςμικοφ» κα
βρείτε όλουσ τουσ τίτλουσ Εκπαιδευτικοφ Λογιςμικοφ που ζχει προμθκευτεί το Υ.Ρ.Δ.Β.Μ.Θ. ςτα πλαίςια διαφόρων ζργων. Ππωσ αναφζρεται ςτο
δικτυακό τόπο «Οι τίτλοι είναι ταξινομθμζνοι αλφαβθτικά και όςοι από αυτοφσ ζχουν τθν ζνδειξθ Ναι ςτθ ςτιλθ DownLoad Status μπορείτε να τουσ
κατεβάςετε ςτον υπολογιςτι ςασ ανάλογα με τα δικαιϊματα του λογαριαςμοφ ςασ».
Θα βρείτε επίςθσ κατθγοριοποιθμζνα τα λογιςμικά ωσ ακολοφκωσ: Ρροϊόντα Εκπαιδευτικοφ Λογιςμικοφ (Υ.Ρ.Δ.Β.Μ.Θ./Ρ.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.)
Εκπαιδευτικά Ρακζτα ( Υ.Ρ.Δ.Β.Μ.Θ./ Ε.Α.Ι.Τ.Υ )
Συνοδευτικά CD-ROMs για τα Σχολικά Εγχειρίδια (Ρ.Ι)
Ελεφκερο Λογιςμικό & Λογιςμικό Ανοιχτοφ Κϊδικα
Δωρεάν Λογιςμικό Γενικισ Χριςθσ
Εκπαιδευτικό υλικό που διατίκεται από τθν ιςτοςελίδα του Ρ.Ι. (http://www.pi-schools.gr/software/dimotiko/). Το υλικό αυτό ζχει παραχκεί για τθν υποςτιριξθ των
γνωςτικϊν αντικειμζνων.
Ειδικό λογιςμικό για άτομα με ειδικζσ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ ι μακθςιακζσ δυςκολίεσ από τθν ιςτοςελίδα του Τμιματοσ Ειδικισ Αγωγισ και Εκπαίδευςθσ του Ρ.Ι.
(http://www.pi-schools.gr/special_education_new/index_gr.htm). Ειδικότερα πλοθγθκείτε ςτισ ακόλουκεσ ςελίδεσ:
• Κατάςταςθ λογιςμικϊν
• Ραρουςίαςθ λογιςμικϊν
• Κατάςταςθ ςχολείων που παρζλαβαν Ειδικό και Ρροςβάςιμο Εκπαιδευτικό Λογιςμικό
Εκπαιδευτικό υλικό διατίκεται από το Ρανελλινιο Σχολικό Δίκτυο (http://www.sch.gr/), από τθν Εκπαιδευτικι Τθλεόραςθ (http://www.edutv.gr/), από το Ευρωπαϊκό
Σχολικό Δίκτυο (http://www.eun.org/).
Δικτυακι πφλθ για εκπαιδευτικό λογιςμικό ανοικτοφ κϊδικα - Ρανελλινιο Σχολικό δίκτυο.
http://opensoft.sch.gr/
[21]