Ipuin polit bat

1. Sorgin gaiztoa

2. Munduan beste asko
bezala, herri txiki batean
senar-emazte gazte
batzuk bizi ziren.
Semetxo bat ere
bazuten. Eguzkia bera
baino politagoa zen
mutiko hura.
Esan behar da baita
ere, senar-emazte haiek
oso aberatsak zirela.
Horrela, hirurak, oso
gustura bizi ziren herri
txiki hartan.

3. Egun batean, andre gaztea bere
semearekin paseatzera atera
zen. Ibili eta ibili, azkenerako,
nekatu egin ziren. Eta zuhaitz
baten itzalean eseri ziren
atseden hartzeko asmoz. Haizea
firi-firi zebilen eta zuhaizaren
hostoak etengabeko dantzan.
Hantxe eserita lasai zeudela,
atso zahar bat agertu zitzaien eta
andre gaztearekin hizketan hasi
zen:
- Arratsalde on, andere! Nahi al
duzu ilea orraztea?
Andre gazteak ez zuen atso
zahar hura ezagutzen. Harriturik
utzi zuen haren galderak. Eta
horrela erantzun zion:
- Ez, ez. Goizean orraztu naiz
eta orain ez daukat beharrik.
Eskerrik asko.

4. Baina atso zaharrak ez zion
bakerik ematen andre gazteari.
Nola edo hala, andrearen burua
orraztea lortu nahi zuen. Horrela
hitz egin zion berriro ere.
- Ile hori oso nahastuta daukazu;
nahi baduzu, neuk orraztuko
dizut.
Andreak ezetz eta ezetz esaten
zion eta besteak berriz
berearekin jarraitzen zuen:
orraztu egin behar zuela eta
orraztu egin behar zuela.
Azkenean, andreak, nazkaturik
eta gogo txarrez, esan zion
atsoari:
- Ni orrazteko horrelako gogoa
baldin badaukazu, orraz nazazu,
ba!
Eta bere burua eta ilea atsoaren
eskuetan jarri zituen.

5. Baina atso zahar hura
sorgin gaizto bat zen; hark
ez zuen andre gazteari
burua orrazteko asmorik.
Aspalditik zebilen andre
eder hari kalte egin nahian.
Hartu zituen sorginak
emakumearen ileak
eskuetan eta orrazten ari
balitz bezalako itxurak
egiten hasi zen. Eta halako
batean, zast!, orratz bat
sartu zion buruaren erdi-
erdian.

6. Andre gaixoa! Ez zuen
pentsatzen atso hark
horrelakorik egingo zionik.
Ez baizekien hura sorgina
zenik.
Horrela, orratza buruan
sentitzen zuenean,
izugarrizko garrasia egin
zuen andre gazteak.
Mutikoak beldurturik
begiratu zion amari. Baina
amaren ordez uso txuri bat
ikusi zuen. Bai, sorginak uso
bihurtu zuen andre gazte
hura. Eta, berehala, hegan
joan zen inguru haietatik.

7. Atso zahar sorgin hura
usoari begira-begira egon
zen pixka batean. Asko
poztu zen usoa joan zenean.
Mutikoa amari deika hasi
zen:
- Ama, ama, non zaude?
Zer gertatu zaizu?
Eta sorginak erantzun zion:
- Lasai, semetxo, lasai, ni
naiz zure ama. Sorgina
azaldu zaigu eta ni zaharturik
utzi nau. Gero bera uso
bihurtu da eta ihes egin du.
Eta mutikoak sinetsi egin
zuen sorginaren gezurra.
Sorginak hartu zuen orduan
mutikoa eta bide ondoko
zuhaitzen itzalean eseri ziren
biak.

8. Bide hartan jende asko
ibiltzen zen. Sorgina eta
mutikoa eserita zeuden
zuhaitz baten ondoan.
Batzuk ez ziren ezertaz
konturatzen, atso zahar hura
mutikoaren amona izango
zela pentsatzen zuten eta
aurrera jarraitzen zuten
beren bidean. Baina beste
batzuek mutikoa ezagutu
egiten zuten eta berarekin
zegoen andre zahar hura ez.
Horrela, jende mordoxka
pilatu zen bidean. Mutiko
hura noren eskuetan zegoen
jakin nahi zuten. Eta
batzuek honela galdetu
zioten atso zaharrari:
- Aizu! Mutiko hori ongi
ezagutzen dugu, baina zu
ez. Nor zara zu?

9. Atsoak ez zuen uste inork
ezer galdetuko zionik. Eta
pixka batean pentsatzen
egon ondoren, esan zuen:
- Ni haur honen ama naiz.
Bidekoek, atsoa gezurretan
zebilela ikusirik, esan zioten:
- Baina nola izango zara, ba,
zu haur horren ama? Denok
dakigu horren ama emakume
gazte eder bat dela, eta zu,
berriz, atso zahar bat zara.
- Bai, baina esango dizuet
zer gertatu zaidan. Sorgin
gaizto batek itsusitu egin nau
eta zahar itxura hau eman
dit.

10. Sorgin hark esandakoa denek
sinetsi zuten eta andre gaztearen
etxera lagundu zioten. Etxean,
andre gaztearen arropak jantzi
zituen eta etxekoandre jarri zen
bertan.
Herri guztian zabaldu zen berria:
- Aizu, jakin al duzu?
- Orain ere gertatu al da zerbait,
ala?
- Bi, emakumea, sorginen batek
andre gazte bat zahartu eta itsusitu
egin omen du!
- Ene, ene!
Eta sorginak asmatutako gezurra
herri osoak sinetsi zuen.
Andre gazte guztiak beldurrez bizi
ziren sorginen batek zahartu eta
itsusitu egingo zituela pentsatuz.

11. Aitak asko maite zuen bere
semetxoa. Etxean aspertzen
zenean, kanpora ateratzen
zuen paseatzera. Askotan,
etxe aurrean zeukaten
baratzera joaten ziren.
Etxekoandre sorgina ere
haiekin joaten zen. Baratzea
lorez beterik zeukaten eta
mutikoa oso pozik ibiltzen
zen. Atso zaharrak ez zion
haurrari kasu haundirik
egiten.
Askotan uso txuri polit bat
ikusten zuten baratzean.
Batetik bestera hegan
ibiltzen zen. Mutikoaren
aurrean gelditzen zen
batzuetan. Baina atso
zaharrak bidali egiten zuen.

12. Horrela, egunak joan
egunak etorri, baratzera
joaten ziren bakoitzean, uso
txuria ikusten zuten. Aitari
atsegin zitzaion uso hura eta
harrapatzea pentsatu zuen;
baina bizirik, noski.
Arratsalde batean, ba, usoa
harrapatzeko asmoz abiatu
zen. Atso sorginak
ezagutzen zuen uso hura eta
ez zuen inork harrapatzerik
nahi. Horregatik deitu zion
gizonari esanez:
- Baina, gizon, zertarako
harrapatu nahi duzu uso
gaixo hori? Utziozu bakean,
askatasunean bizitzen.
Eta harri bat bere ondora
botaz bidali zuen usoa atso
sorginak.

13. Baina etxeko nagusia
asperturik zegoen sorgin
zahar harekin. Eta kasurik
ez egitea pentsatu zuen.
Zergatik ez zuen, ba, hark
usoa harrapatu behar?
Tiroz botatzea ez zitzaion
ongi iruditzen, baina bizirik
harrapatzea bai.
Egun batean, goizean goiz
jaiki eta sare zahar baten
bila joan zen. Ondoren,
inori ezer esan gabe,
bakar-bakarrik joan zen
baratzera. Laster azaldu
zen uso txuria. Sarea bota
eta azpian harrapatu zuen.

14. Poliki-poliki heldu zion
gizonak eta usoa geldi-geldi
egoten zen. Eskua luma
zurien gainetik pasatzen hasi
zitzaion orduan.
Horrela, etxera abiatu zen eta
bidean gauza harrigarri batez
konturatu zen. Buru gainean
zerbait gogorra nabaritzen zion
usoari. Bi hatzez buruko
lumatxoak baztertuz begiratu
zion eta orratz buru-beltz bat
zeukala konturatu zen.
Nagusia harriturik gelditu zen.
Bere artean pentsatzen zuen:
“Nork sartu ote dio orratza
uso polit honi? Nori bururatu
ote zaio horrelako astakeria
egitea? Hori egin duenari,
ipurmasailan sartuko nioke nik
orratza.”

15. Etxeko nagusiak pena
handiz begiratzen zion
usoari. Orratza atera nahi
zion burutik, baina ez zen
ausartzen. Min emango
ziola pentsatzen zuen.
Baina azkenean, poliki-
poliki, atera zion orratz buru-
beltza. Une hartan gertatu
zena ez da sinesteko
modukoa ere. Uso hura,
orratza burutik ateratakoan,
emakume bihurtu zen.
Nagusiak hura amets bat
besterik ez zela pentsatu
zuen.

16. Baina ez, ez zen ametsa. Nagusiak
segituan ezagutu zuen emakume
hura: bere emaztea zen. Eta biek,
pozaren pozez, elkar besarkatu zuten.
Gizonak ea zer gertatu zitzaion
galdetu zion emakumeari. Eta honek,
orduan, dena kontatu zion:
- Ba, zuhaitz baten itzalean nengoen
eta emakume zahar bat etorri
zitzaidan. Orraztu egin nahi ninduela
esan zidan. Nik ez nuen uste hain
gaiztoa izango zenik eta utzi egin
nion. Eta orratz bat sartu zidan
buruan. Orduan uso bihurtu nintzen
eta geroztik hemen ibili naiz batera
eta bestera.
Hori entzundakoan, esan zion
senarrak emazteari:
- Atso zahar hori zu zinela uste nuen
nik. Sorgin batek zahartu eta itsusitu
zuela esan zidan. Eta nik sinetsi egin
nion.

17. Orduan konturatu ziren atso
zahar hura sorgina zela. Eta herri
osoak jakin zuen andre gazteari
gertatutakoa.
Egun batean, sorgina harrapatu
eta sokaz loturik, herriko
enparantzara eraman zuten.
- Zer egingo diogu orain sorgin
zahar honi? - galdetu zuen herri
hartako agintari batek.
Era askotako erantzunak entzun
ziren. Azkenean, herritik botatzea
erabaki zuten. Eta hala egin
zuten.
Geroztik ez omen da sorginik
azaldu herri hartan eta denak oso
ongi bizi omen dira.
Hori hala bazan, sar dadila
kalabazan.