Παρουσίαση από το Λειτουργό Γεωργικών Ερευνών Αναστάση Χρίστου

1. Διερεύνηση πιθανών επιπτώσεων στο έδαφος και το
περιβάλλον και αξιολόγηση κινδύνων στη δημόσια υγεία
από τη χρήση επεξεργασμένων υγρών εκροών αστικών
λυμάτων για άρδευση
Αναστάσης Χρίστου1, Γρίβας Μαραθεύτης1, Δέσπω Φάττα-Κάσινου2,3, Ευρούλα Χαπέσιη2,3, Έλενα Ηλιάδου2,3
1Ινστιτούτο
Γεωργικών Ερευνών
2Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος – Πανεπιστήμιο Κύπρου
3ΝΗΡΕΑΣ, Διεθνές Ερευνητικό Κέντρο Νερού, Πανεπιστήμιο Κύπρου

2. Σκοπός του ερευνητικού προγράμματος
•Η αξιολόγηση (τόσο χρονικά όσο και χωρικά) των πιθανών επιδράσεων στις
φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους και στο περιβάλλον, όταν αυτό
αρδεύεται με επεξεργασμένο νερό.
•Η αξιολόγηση πιθανών κινδύνων στη δημόσια υγεία από τη χρήση
επεξεργασμένου νερού για άρδευση.
•Η δημιουργία δεικτών ρύπανσης και κινδύνων.

3. YEARLY QUANTITIES OF TREATED EFFLUENT PER PLANT
QUANTITIES (m3)
WASTEWATER TREATMENT PLANT
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
LIMASSOL 6.246.854 6.417.670 6.548.390 6.435.900 5.490.179 5.820.010 6.635.360 6.667.050
PAPHOS 1.837.730 2.177.883 2.952.463 2.553.812 2.380.061 2.325.182 2.460.547 2.293.563
AYIA NAPA 790.926 849.204 680.129 852.220 966.609 972.389 1.056.312 1.011.401
PARALIMNI 1.076.131 1.426.513 1.730.827 1.419.793 1.320.053 1.131.951 1.316.818 1.444.503
LARNAKA 2.287.663 1.876.764 2.139.196 1.935.294 1.840.117 1.774.498 2.021.626 2.198.119
ANTHOUPOLIS 297.600 297.600 292.000 292.000 295.376 573.357 828.362 976.715
VATHIA GONIA ( WDD) 457.930 365.502 419.553 335.237 310.874 314.958 293.905 230.640
VATHIA GONIA ( SBN) 647.034 1.699.626
TOTAL PRODUCTION (m3) (A) 12.994.834 13.411.136 14.762.558 13.824.256 12.603.269 12.912.345 15.259.964 16.521.617
REFUGEE HOUSINGS
275.575 275.575 275.575 275.575 323.025 323.025 323.025 277.400
(3 -- 2007, 4 -- 2009,2010
HOSPITALS
368.650 368.650 368.650 368.650 540.200 540.200 540.200 474.500
(4 -- 2007, 5 – 200
SMALL COMMUNITIES < 2.000 P.E.
167.900 167.900 167.900 167.900 204.400 204.400 204.400 237.250
(3 -- 2007, 4 -- 2009, 2010,
MILITARY CAMPS
150.745 150.745 150.745 150.745 249.660 249.660 249.660 249.660
(8 -- 2007,
RURAL COMMUNITIES > 2.000 P.E
456.250 456.250 456.250 456.250 587.650 587.650 770.150 770.150
(4 -- 2007, 5 -- 2009, 6 -
SUBTOTAL (B) 1.419.120 1.419.120 1.419.120 1.419.120 1.904.935 1.904.935 2.087.435 2.008.960
GRAND TOTAL (A) +(B) 14.413.954 14.830.256 16.181.678 15.243.376 14.508.204 14.817.280 17.347.399 18.530.577

4. YEARLY QUANTITIES OF TREATED EFFLUENT USED FOR IRRIGATION
IRRIGATION
WASTEWATER TREATMENT PLANT
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
LIMASSOL 3.842.671 4.131.167 4.716.458 5.466.247 4.700.440 3.822.240 5.055.630 4.826.700
PAPHOS 0 0 0 0 0 0 0 0
AYIA NAPA 790.926 849.204 680.129 852.220 966.609 972.389 1.056.312 1.011.401
PARALIMNI 1.076.131 1.426.513 1.730.827 1.419.793 1.320.053 1.131.951 1.316.818 1.444.503
LARNAKA 1.992.137 1.816.348 1.910.867 1.935.294 1.840.117 1.216.172 1.733.779 1.815.369
ANTHOUPOLIS 297.600 297.600 292.000 292.000 295.376 573.357 828.362 976.715
VATHIA GONIA ( WDD) 457.930 365.502 419.553 335.237 310.874 314.958 293.905 1.699.626
VATHIA GONIA ( SBN) 647.034 230.640
TOTAL PRODUCTION (m3) (A) 8.457.395 8.886.334 9.749.834 10.300.791 9.433.469 8.031.067 10.931.840 12.004.954
REFUGEE HOUSINGS
275.575 275.575 275.575 275.575 323.025 323.025 323.025 277.400
(3 -- 2007, 4 -- 2009,2010
HOSPITALS
368.650 368.650 368.650 368.650 540.200 540.200 540.200 474.500
(4 -- 2007, 5 – 200
SMALL COMMUNITIES < 2.000 P.E.
167.900 167.900 167.900 167.900 204.400 204.400 204.400 237.250
(3 -- 2007, 4 -- 2009, 2010,
MILITARY CAMPS
150.745 150.745 150.745 150.745 249.660 249.660 249.660 249.660
(8 -- 2007,
RURAL COMMUNITIES > 2.000 P.E
456.250 456.250 456.250 456.250 587.650 587.650 770.150 770.150
(4 -- 2007, 5 -- 2009, 6 -
SUBTOTAL (B) 1.419.120 1.419.120 1.419.120 1.419.120 1.904.935 1.904.935 2.087.435 2.008.960
GRAND TOTAL (A) +(B) 9.876.515 10.305.454 11.168.954 11.719.911 11.338.404 9.936.002 13.019.275 14.013.914

5. 2011 PERCENTAGES OF TREATED EFFLUENT DISPOSED
8.12%
3.88%
12.38%
75.63%
PERCENTAGE OF TREATED EFFLUENT DISCHARGED TO THE SEA
PERCENTAGE OF TREATED EFFLUENT DISCHARGED TO POLEMIDIA DAM
PERCENTAGE OF TREATED EFFLUENT USED FOR AQUIFER RESCHARGE
PERCENTAGE OF TREATED EFFLUENT USED FOR IRRIGATION PURPOSES

6. GRAPH FOR QUANTITIES OF TREATED EFFLUENT USED FOR IRRIGATION
m3
16,000,000 14,013,914
13,019,275
14,000,000 11,168,954 11,719,911 11,338,404
9,876,515 10,305,454 9,936,002
12,000,000
10,000,000
8,000,000
6,000,000
4,000,000
2,000,000
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

7. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ (κ.μ.)
2015 2025
ΣΤΑΘΜΟΙ 51,000,000 69,000,000
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΑΣΤΙΚΩΝ
ΛΥΜΑΤΩΝ
ΣΤΑΘΜΟΙ 14,000,000 16,000,000
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
ΟΛΙΚΕΣ 65,000,000 85,000,000
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ

8. Παραδείγματα άρδευσης με επεξεργασμένο νερό από την επαρχία Λεμεσού
Τριφύλλι – Πύργος Τριφύλλι – Άγιος Γεώργιος
Ελιές- Άγιος Γεώργιος
Βοηθητικό Γήπεδο
Παρεκκλησιάς Ελιές- Μονή

9. Παραδείγματα άρδευσης με επεξεργασμένο νερό από την επαρχία Λεμεσού
Παρεκκλησιά Φασολάκι- Πύργος
Γρασίδι-Πύργος Γρασίδι-Παρεκκλησιά
Κήπος- Λεμεσός

10. Παραδείγματα άρδευσης με επεξεργασμένο νερό από την επαρχία Λευκωσίας
Εσπεριδοειδή-Ποταμιά
Τριφύλλι-Ποταμιά

11. Παραδείγματα άρδευσης με επεξεργασμένο νερό από την επαρχία Λευκωσίας
Τριφύλλι - Ανθούπολη Τριφύλλι - Ανθούπολη
Ελιές - Ανθούπολη Κουκιά & Πατάτες - Ανθούπολη

12. Παραδείγματα άρδευσης με επεξεργασμένο νερό από την επαρχία Αμμοχώστου
Πεπόνια
Φασολάκι
Μελιτζάνα θερμοκηπίου Αγγουράκι θερμοκηπίου

13. 1. Διερεύνηση των επιπτώσεων στις φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους από την
άρδευση με επεξεργασμένο νερό στη Λάρνακα
Physico-chemical and microbial analysis of Larnaka’s MWTP effluent
during 2010
Minimum Maximum Mean Effluent
Parameter
Value Value Value Threshlold
pH 7.10 8.30 7.70 6.5-8.5
EC (mS/cm) 3.60 4.78 4.00 2.20-3.50
BOD 5 (mg O 2 /L) 2.00 6.00 3.00 10.00
COD (mg O 2 /L) 26.00 73.00 43.00 70.00
SS (mg/L) 7.00 18.00 12.00 10.00
E. coli (cfu/100 ml) 0.00 0.00 0.00 5.00
Total N (mg/L) 12.60 26.90 18.86 15.00
Total P (mg/L) 1.50 4.20 3.16 10.00
- 770.00 1214.00 897.00 300-800
Cl (mg/L)
Zn (mg/L) b.l.q. 0.02 0.02 0.10
Mn (mg/L) 0.03 0.04 0.03 0.10
Ni (mg/L) 0.02 0.02 0.02 0.20
Cu (mg/L) b.l.q. b.l.q. b.l.q. 0.10
Co (mg/L) 0.01 0.02 0.02 0.10

14. Δειγματοληψία στις 8 Οκτωβρίου 2010 (πριν τα πρωτοβρόχια) από την περιοχή της Δρομολαξιάς
Στα εδαφικά δείγματα
προσδιορίστηκαν:
1.Εδαφική σύσταση
2.pH
3.Ηλεκτρική Αγωγιμότητα
4.Ιόντα χλωρίου (Cl-)
5.Βαρέα μέταλλα (Co, Zn,
Ni, Mn, Cu)
6.Συγκέντρωση σιδήρου

15. Chemical analysis (pH, EC, CaCO3, Fe and Cl-) of the sampled sites irrigated for 0.5, 4 and 8
years with Larnaka’s MWTP effluent, along with their contiguous controls, in 4 soil profile
layers reaching 1 m depth
Soil Profile Period of pH EC (mS/cm) CaCO3 (%) Fe (gr/Kg) Cl- (mg/L)
Depth irrigation Wastewater Wastewater Wastewater Wastewater Wastewater
(cm) (years) Control Control Control Control Control
Irrigation Irrigation Irrigation Irrigation Irrigation
0.5 8.78±0.02 8.36±0.02 * 1.01±0.01 5.56±0.27 * 40.00±2.12 36.50±3.34 35.41±0.90 33.63±1.60 136.40±4.97 1278.30±16.57 *
0-25 4 8.36±0.08 8.40±0.04 1.24±0.05 5.29±0.14 * 50.00±2.44 50.00±2.03 36.56±0.22 37.60±1.20 163.20±6.81 1043.50±28.02 *
8 8.55±0.06 8.55±0.07 1.38±0.13 7.46±0.12 * 21.50±1.78 21.00±1.23 16.03±0.66 20.71±1.33 * 181.80±4.16 1655.50±28.58 *
0.5 8.35±0.01 8.18±0.03 * 1.34±0.10 5.21±0.24 * 40.00±2.03 37.50±2.34 27.10±1.72 32.87±4.01 155.90±16.11 1275.80±15.13 *
26-50 4 8.65±0.09 8.24±0.05 * 1.67±0.05 8.25±0.41 * 50.00±0.89 50.00±2.45 32.51±0.48 39.17±2.30 * 191.90±12.00 2037.90±11.20 *
8 8.55±0.07 8.36±0.03 1.45±0.06 9.34±0.19 * 27.00±3.03 24.00±1.11 19.71±0.75 17.81±1.14 220.20±3.98 2238.40±126.96 *
0.5 8.26±0.05 8.35±0.03 1.57±0.05 5.41±0.14 * 41.00±2.67 36.00±3.11 30.79±2.50 33.68±2.52 168.10±11.60 1395.40±34.99 *
51-75 4 8.74±0.07 8.06±0.04 * 1.52±0.08 8.08±0.13 * 50.00±1.88 50.00±1.98 33.31±0.63 31.29±1.26 177.40±10.96 2136.90±104.90 *
8 8.29±0.09 8.17±0.06 1.50±0.03 12.11±0.16 * 30.00±3.01 29.50±1.34 16.89±0.48 21.37±0.87 * 204.00±12.36 3183.70±28.81 *
0.5 8.04±0.04 8.15±0.07 1.55±0.14 8.05±0.16 * 36.00±2.11 39.00±2.45 33.30±2.58 27.45±1.49 166.50±27.42 2208.60±75.80 *
76-100 4 8.73±0.03 8.44±0.14 1.70±0.04 7.70±0.10 * 50.00±3.24 48.00±4.11 34.68±1.10 34.39±1.08 170.20±8.95 2257.70±88.45 *
8 8.31±0.05 8.10±0.02 * 1.83±0.05 12.19±0.21 * 36.50±4.21 30.00±3.78 18.51±1.50 22.61±0.05 129.50±0.11 3141.20±16.34 *
Data are means ± SE of five replications
* indicates the comtrol and wastewater irrigation pair values that are significantly different according to Duncan’s multiple range test at significance level 5% (P ≤ 0.05)

16. Heavy metal in the sampled sites irrigated for 0.5, 4 and 8 years with Larnaka’s MWTP
effluent, along with their contiguous controls, in 4 soil profile layers reaching 1 m depth
Soil Period of Zn Ni Mn Cu Co
Profile irrigation Wastewater Wastewater Wastewater Wastewater Wastewater
(cm) (years) Control Irrigation
Control
Irrigation
Control
Irrigation
Control
Irrigation
Control
Irrigation
0.5 126.04±5.17 134.22±7.85 42.36±5.31 42.30±1.76 1138.32±26.74 1211.48±48.49 90.72±3.60 94.38±0.80 21.32±0.33 20.83±0.45
0-25 4 174.70±4.64 177.87±6.84 42.58±0.25 43.90±1.28 1322.86±7.70 1225.92±38.62 84.01±2.17 91.30±2.58 26.17±0.10 25.17±0.66
8 67.03±6.80 62.33±6.36 52.42±2.34 46.85±0.21 774.38±27.35 849.51±45.27 38.36±1.48 51.08±3.57 * 19.13±0.30 20.34±0.15 *
0.5 121.35±6.90 121.14±0.34 36.25±3.07 40.32±1.15 1163.11±44.57 1178.62±51.72 88.17±5.47 83.75±6.11 20.19±0.61 21.05±0.60
26-50 4 121.51±5.95 125.90±5.03 41.83±0.68 41.69±2.55 1085.52±17.03 1129.20±52.93 79.84±0.72 82.09±2.61 23.99±0.41 25.69±1.80
8 71.91±6.24 79.69±2.06 49.63±2.60 51.60±2.30 871.30±20.01 836.33±32.56 51.29±2.29 43.02±3.07 18.22±0.53 20.37±0.28 *
0.5 101.54±7.57 104.11±6.05 29.96±2.34 30.82±3.80 1099.87±87.07 1124.00±81.26 78.72±3.29 87.01±3.48 20.85±0.58 22.05±1.16
51-75 4 117.12±1.05 123.40±7.50 41.92±1.46 42.32±2.13 1074.96±14.94 990.54±9.97 * 76.39±1.49 77.03±3.71 25.78±0.89 25.52±0.66
8 57.77±0.85 66.29±1.31 * 59.75±4.05 50.48±0.68 987.84±45.30 930.01±38.20 43.84±2.19 49.38±2.06 21.17±1.10 20.94±1.06
0.5 75.85±2.44 77.36±3.41 26.60±0.88 29.03±2.85 1008.37±44.15 875.02±34.44 84.52±7.00 69.57±3.21 22.08±0.38 18.62±1.02 *
76-100 4 125.92±9.17 124.48±8.92 32.05±0.84 32.59±1.14 1059.10±31.03 1050.32±33.18 86.14±2.43 78.43±2.98 23.53±0.54 26.04±0.38 *
8 68.74±0.98 72.18±1.34 50.01±1.59 51.68±0.52 961.04±15.86 963.06±4.29 45.97±3.92 54.71±0.65 19.67±0.63 20.07±0.27
Data are means ± SE of five replications.
* indicates the comtrol and wastewater irrigation pair values that are significantly different according to Duncan’s multiple range test at significance level 5% (P ≤ 0.05)

17. Δειγματοληψίες κατά το 2011
Ημερομηνία δειγματοληψίας: 12/10/2011
Ηλεκτρική Αγωγιμότητα Εδάφους / dS/m dS/m dS/m dS/m
Αγροτεμάχιο 0-25 cm 26-50 cm 51-75 cm 76-100 cm
Trt 1- Control-Rainfed (50/6, Φ/Σ 148/6) 1,39 1,32 1,74 2,01
Trt 2-W.W.- 1,5 years (50/14 Φ/Σ 69) Τριφύλλι 6,25 8,02 6,05 5,63
Trt 3-W.W.- 5 years (50/7, Φ/Σ 31/5) Καλαμπόκι 3,09 3,75 4,33 3,95
Trt 3-W.W.- 9 years-(50/6, Φ/Σ 31/2) Τριφύλλι 5,91 5,43 4,25 5,88
ΠΕΡΥΣΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΒΡΟΧΕΣ
Ημερομηνία δειγματοληψίας: 23/11/2011
Trt 1- Control-Rainfed (50/6, Φ/Σ 148/6) 1,66
Trt 2-W.W.- 1,5 years (50/14 Φ/Σ 69) Τριφύλλι 1,98
Trt 3-W.W.- 5 years (50/7, Φ/Σ 31/5) Καλαμπόκι 2,84
Trt 3-W.W.- 9 years-(50/6, Φ/Σ 31/2) Τριφύλλι 2,44
Συμπεράσματα
• Οι τιμές της ηλεκτρικής αγωγιμότητας στα εδάφη που αρδεύονται με επεξεργασμένο νερό του
Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας στην περιοχή της Δρομολαξιάς, στη Λάρνακα παρουσιάζουν
διακύμανση.
•Η ηλεκτρική αγωγιμότητα στα εδάφη αυτά αποτελεί συνάρτηση της περιόδου άρδευσης με
επεξεργασμένο νερό, της εποχής της δειγματοληψίας, καθώς επίσης και της βροχόπτωσης.
• Η ηλεκτρική αγωγιμότητα ήταν αυξημένη κατά την πρώτη δειγματοληψία στις 8/10/2010, αφού δεν
είχε προηγηθεί καμία βροχόπτωση μετά από το θερμό και ξηρό καλοκαίρι του 2010. Η τιμές παρέμειναν
επίσης υψηλές κατά την δειγματοληψία στις 12/10/2011, αφού οι βροχές μετά το καλοκαίρι του 2011
ήταν ελάχιστες.
• Σε αντίθεση με τα προηγούμενα, οι τιμές της ηλεκτρικής αγωγιμότητας κατά την δειγματοληψία στις
23/11/2011 ήταν αισθητά χαμηλότερες στα ίδια αγροτεμάχια. Η έντονη βροχόπτωση στην περιοχή
επέτρεψε στα συσσωρευμένα άλατα της ριζόσφαιρας να εκπλυθούν σε μεγαλύτερο βάθος.

18. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι στις πιο πάνω περιοχές είναι
δυνατό να αρδευτούν με το ‘αλατούχο’ επεξεργασμένο νερό μόνο ανθεκτικά στην
αλατότητα φυτά, όπως σιτάρι, κριθάρι, γρασίδι, τριφύλλι και αλλά κτηνοτροφικά φυτά
(Maas, E. V., and Hoffman, G.J. (1977). ''Crop salt tolerance – current assessment.''.
Journal of the Irrigation and Drainage Division. ASCE 103: 115-134.).
2. Η άρδευση πατατών και οπωροκηπευτικών (ντομάτας, κολοκυνθοειδών, κα) είναι
εφικτή, αλλά με μειωμένη παραγωγή, ενώ η άρδευση εσπεριδοειδών είναι αδύνατη.
3. Όσον αφορά την υποβάθμιση των εδαφών, πρέπει να ληφθεί υπόψη η δομή του
εδάφους, ο βαθμός διηθητικότητας του εδάφους (infiltration rate), το βάθος του
υπόγειου υδροφορέα και το ποσοστό έκπλυσης (leaching fraction).

19. 2. Διερεύνηση των επιπτώσεων στις φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους και στο
παραγόμενο γεωργικό προϊόν από την άρδευση με επεξεργασμένο νερό για διαφορετικές
χρονικές περιόδους, στην επαρχία Λεμεσού
Χημική και μικροβιακή ανάλυση του επεξεργασμένου νερού από τη
μονάδα επεξεργασίας της Μονής του Σ.Α.Λ.Α.
Μέση Ετήσια Τιμή για
Παράμετρος Μονάδα Μέτρησης
το 2011
BOD5 mg/L 4,00
mg/L
COD 33,00
pH 8,15
SS mg/L 4,20
Conductivity dS/m 1,69
Total Nitrogen mg/L 6,92
Total Phosphrous mg/L 2,03
Βoron mg/L 0,25
Residual Chlorine mg/L 0,68
mg/L
Νitrates 5,27
E.coli / 100ml 0,00
Intestinal Worms / 100ml 0,00

20. 3
2.5
2
EC (dS/m)
1.5
1
0.5
0
45
40
35
30
25
NO3- (ppm)
20
15
10
5
0

21. 700
600
500
Cl- (ppm)
400
300
200
100
0

23. Heavy metal content (mg/Kg FW) in Citrus Fruit (Mantora) irrigated for
10 years with Lemesos W.W.T.P. wastewater
Heavy Concentration MPLs
metal mg/Kg FW mg/Kg FW
Mn 0.296±0.007 5
Co 0.118±0.004 0.2
Cu 0.433±0.020 20
Zn 0.717±0.019 5
Ni 0.143±0.006 0.2
Pb b.l.q. 0.05
Heavy metal content (mg/Kg DW) in Lolium stems and leaves irrigated for 10
years with Lemesos W.W.T.P. wastewater
Heavy Concentration MPLs
metal mg/Kg DW mg/Kg DW
Mn 54.416±0.452
Co 0.507±0.036
Cu 9.283±0.195 20
Zn 35.141±0.173 50
Ni 2.709±0.069 2
Pb b.l.q.

24. 3. Διερεύνηση των επιπτώσεων στις φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους και στο
παραγόμενο προϊόν από την άρδευση με επεξεργασμένο νερό καλλιέργειας ντομάτας
 Πραγματοποιήθηκε αποδεικτικό πείραμα αγρού στην πειραματική έπαυλη του
ΙΓΕ στην Αθαλάσσα, όπου καλλιέργεια ντομάτας αρδευόταν με επεξεργασμένο
νερό προερχόμενο από το σταθμό επεξεργασίας αστικών λυμάτων της
Ανθούπολης και της Λεμεσού και με νερό ‘μάρτυρα’ από γεώτρηση.
Αξιολογήθηκαν οι αλλαγές στις φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους. Οι
φυσικοχημικές παράμετροι του εδάφους που αξιολογήθηκαν είναι η ηλεκτρική
αγωγιμότητα, το pH, η συγκέντρωση βαρέων μετάλλων και η ολική οργανική
ουσία.
 Επιπλέον, προσδιορίστηκε η συγκέντρωση των βαρέων μετάλλων στους
καρπούς με σκοπό τη διερεύνηση τυχόν μετατόπισης και βιοσυσσώρευσης
βαρέων μετάλλων σε αυτούς, γεγονός που εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους για τη
δημόσια υγεία.

25. Προσδιορίστηκε η επίδραση της άρδευσης με τις δυο πηγές επεξεργασμένου νερού στην
αποδοτικότητα της καλλιέργειας ντομάτας.
Επίσης, προσδιορίστηκε το μικροβιακό φορτίο στους καρπούς ντομάτας (ποσότητα
ολικών αεροβικών βακτηριδίων, ολικών κολοβακτηριδίων, θερμοανθεκτικών
κολοβακτηριδίων, Salmonella spp., E. coli O157:H7 και Listeria spp..
 Η χρήση δυο πηγών επεξεργασμένου νερού (Σταθμός επεξεργασίας αστικών λυμάτων
Ανθούπολης και Λεμεσού) μας έδωσε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε τις διαφορές στις
παραμέτρους που μελετούμε σε σχέση με τη μέθοδο επεξεργασίας (Μεμβράνες και
απολύμανση στη τριτοβάθμια επεξεργασία με UV για Ανθούπολη και φίλτρα άμμου και
χλωρίωση αντίστοιχα για Λεμεσό) και το είδος των αστικών λυμάτων (πλήρως οικιακά
λύματα στην Ανθούπολη, ενώ στη Λεμεσό έχουμε και ποσοστό βιομηχανικών και
νοσοκομειακών λυμάτων).

26. Εντελώς τυχαιοποιημένο σχέδιο
Μάρτυρας (νερό γεώτρησης)(Control wW)
Επεξεργασμένο νερό από Μ.Ε.Α.Λ. Ανθούπολης (Membrane
3 μεταχειρίσεις Bioreactor (MBR) treatment process + UV disinfection)
(Πηγές νερού άρδευσης) (Anthoupoli WW)
Επεξεργασμένο νερό από Μ.Ε.Α.Λ. Λεμεσού (Slow sand filtration
treatment process + chlorination) (Lemesos WW)
5 επαναλήψεις (20 φυτά σε κάθε επανάληψη) : Σύνολο 300 φυτά ντομάτας
Σημείο πλήρωσης βυτιοφόρου από Σημείο πλήρωσης βυτιοφόρου από Βυτιοφόρο χωρητικότητας
Μ.Ε.Α.Λ. Ανθούπολης Μ.Ε.Α.Λ. Λεμεσού 24 κ.μ.

27. Tensiometers

28. Chemical and microbial analysis of the three sources of irrigation water
Measurement Control Anthoupoli WWTP- Lemesos WWTP-
Parameter
Unit (well water) Wastewater Wastewater
pH 8.45 8.3 8.54
EC dS/m 3.13 1.59 1.81
BOD5 mg/L <5 <5 <5
S.S mg/L <7 <7 <7
Total N mg/L 0.603 1.56 7.57
Total P mg/L 0.178 0.444 1.150
Faecal coliforms /100mL non detected non detected non detected
Zn Ni Mn Co Fe Cu Pb
Control (wW) 0.1098±0.0022 b.l.q. 0.0118±0.0007 0.0212±0.0014 0.1183±0.0028 0.0045±0,0003 b.l.q.
Anthoupoli (WW) 0.0783±0.0004 0.00312±0.0003 0.0138±0.0009 0.0312±0.0004 0.1223±0.0033 0.0059±0,0001 b.l.q.
Lemesos (WW) 0.0322±0.0010 0.0061±0.0001 0.0125±0.0004 0.0355±0.0019 0.0913±0.0038 0.0026±0,0001 b.l.q.
USEPA threshold 2 0.2 0.2 0.05 5 0.2 5

29. Soil Electrical Conductivity
16
14
12 Control (wW) 0-25
10
Lemesos (WW) 0-25
8
EC (dS/m)
6 Anthoupoli (WW) 0-25
4 Control (wW) 25-50
2
Lemesos (WW)25-50
0
-2 Anthoupoli (WW) 25-50
Irrigation Period
Soil pH
10
9.5 Control (wW) 0-25
Lemesos (WW) 0-25
9
pH
Anthoupoli (WW) 0-25
8.5 Control (wW) 25-50
Lemesos (WW)25-50
8
Anthoupoli (WW) 25-50
Irrigation Period

30. Cl- (ppm) content in soil extract 6000 Soil Cl- content
5000
4000 Control (wW) 0-25
Lemesos (WW) 0-25
3000
Anthoupoli (WW) 0-25
2000
Control (wW) 25-50
1000
Lemesos (WW)25-50
0 Anthoupoli (WW) 25-50
Irrigation Period
Soil ΝΟ3- content
ΝΟ3- (ppm) content in soil extract
35
30
25 Control (wW) 0-25
20 Lemesos (WW) 0-25
15 Anthoupoli (WW) 0-25
10
Control (wW) 25-50
5
Lemesos (WW)25-50
0
Anthoupoli (WW) 25-50
-5
Irrigation Period

31. Soil Total Organic C
0.9
0.8
0.7
Total Organic C (%)
0.6
0.5
0.4
0.3
0-25 cm soil profile
0.2
25-50 cm soil profile
0.1
0
Irrigation Water

32. Soil heavy metal content
Soil Co Concentration Soil Cu Concentration
50 60 E.U.Limit
Concentration (mg/Kg)
45
Concentration (mg/Kg)
Control (wW) 50 50-140 mg/Kg
40
35 Anthoupoli (WW) 40
30 30
25 Lemesos (WW)
20 20 Control (wW)
15 10
EU LIimit 10,2mg/Kg Anthoupoli (WW)
10
5 0 Lemesos (WW)
0
Soil Profile Soil Profile
Soil Ni Concentration Soil Zn Concentration
E.U.Limit
75 E.U.Limit 150 150-300 mg/Kg
Concentration (mg/Kg)
Concentration (mg/Kg)
30-75 mg/Kg
65 130
55 110
45 90
35 70
25 Control (wW) 50 Control (wW)
15 Anthoupoli (WW) 30 Anthoupoli (WW)
5 10
Lemesos (WW) Lemesos (WW)
-5 -10
Soil Profile Soil Profile

33. Soil heavy metal content
Soil Mn Concentration
600
Australian Quideline Limit
Concentration (mg/Kg)
500 500 mg/Kg
400
300
200 Control (wW)
100 Anthoupoli (WW)
0
Lemesos (WW)
Soil Profile
Metals concentrations (mg/Kg) in 0-25 cm and 25-50 cm soil profile
Metals
Soil profile Treatments
Co Cu Ni Zn Mn Fe
Control (wW) 14.98±0.60 43.28±3.35 28.84±1.53 78.77±5.12 526.05±20.73 33829.25±1125.82
0-25 cm Anthoupoli (WW) 15.26±0.39 44.58±2.74 28.62±1.27 68.77±2.09 521.28±19.80 33493.17±978.98
Lemesos (WW) 15.90±0.82 45.62±2.81 30.16±1.66 67.42±3.17 519.88±11.20 32836.57±685.81
Control (wW) 14.50±0.53 43.06±2.82 27.36±1.73 68.16±2.26 497.56±8.08 31895.77±676.11
25-50 cm Anthoupoli (WW) 15.68±0.89 46.80±2.61 29.78±2.16 68.36±3.29 463.89±16.39 29200.34±522,42
Lemesos (WW) 15.81±0.99 47.10±1.96 29.32±1.67 63.10±3.14 451.98±36.14 28042.05±1302.57
Initial concentrations 0-25 cm 16.16±0.68 43.34±2.91 29.60±1.61 67.61±2.51 502.43±21.01 31539.1±988.57
Initial concentrations 25-50 cm 15.71±0.49 44.64±2.04 29.32±1.73 66.78±2.79 471.67±24.11 30544.68±922.45
Maximum Permeable limits (MPLs)(mg/Kg) 10.2 50-140 30-75 150-300 500

34. Metal Content in tomato fruits (mg/Kg Fresh weight) Maximum
Permeable
limits (MPL)
Element Control Well Water Anthoupoli WW Lemesos WW
Zn 2.808±0.076 2.077±0.005 2.334±0.021 5
Ni 0.080±0.004 0.059±0.004 0.070±0.007 0.2
Co 0.126±0.009 0.117±0.003 0.097±0.006 0.2
Mn 1.279±0.033 0.793±0.005 0.947±0.009 5
Cu 1.241±0.022 0.782±0.005 1.056±0.012 20
Pb b.l.q. b.l.q. b.l.q. 0.2
Fe 4.080±0.021 3.147±0.030 3.654±0.047 15

35. 180
160 Mean fruit weight
Fruit mean weight (gr)
140
120
100
80
60 Control (wW)
40 Anthoupoli (WW)
20
Lemesos (WW)
0
Harvest
Total weight in each harvest
60
50
40
30 Control (wW)
Kg
20
10 Anthoupoli (WW)
0 Lemesos (WW)
Harvest

36. Number of total fruits in each harvest
500
400
Number of fruits
300
200 Control (wW)
100 Anthoupoli (WW)
0 Lemesos (WW)
Harvest
Fruit max diameter
Maximum diameter (cm)
90
80
70
60
50
40
30 Control (wW)
20
10 Anthoupoli (WW)
0
Lemesos (WW)
Harvest

37. Μικροβιακός έλεγχος παραγόμενου καρπού ντομάτας

38. Tomato fruit Peel Tomato fruit flesh
Anthoupoli
Control (wW) Lemesos (WW) Control (wW) Anthoupoli (WW) Lemesos (WW)
(WW)
Aerobic Plate
278 530 810 20 20 20
Count cfu/g
Total Coliforms
NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED
cfu/g
Fecal coliforms
NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED NON DETECTED
cfu/g
Microbial in total fruit
Control (wW) Anthoupoli (WW) Lemesos (WW)
Salmonella spp. +ve/-ve in 25 g negative negative negative
Listeria spp. +ve/-ve in 25 g negative negative negative
E.coli 0157:H7 +ve/-ve in 25 g negative negative negative

39. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Οι κυριότερες φυσικοχημικές παράμετροι του εδάφους που μελετήθηκαν δεν
επηρεάζονται από την άρδευση με επεξεργασμένο νερό, σε σύγκριση με τις
αντίστοιχες όταν η καλλιέργεια αρδεύεται με νερό μάρτυρα από γεώτρηση.
Η συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στο έδαφος (Zn, Ni, Mn, Co, Cu και Pd) δεν
επηρεάζεται από την άρδευση με επεξεργασμένο νερό.
Δεν παρατηρείται μετατόπιση και βιοσυσσώρευση βαρέων μετάλλων (Zn, Ni, Mn,
Co, Cu και Pd) στους καρπούς όταν η άρδευση γίνεται με επεξεργασμένο νερό.
Η παραγωγικότητα της καλλιέργειας ντομάτας δεν επηρεάστηκε σε σχέση με το
νερό άρδευσης.
Παρατηρείται μικρή αύξηση στην οργανική ουσία του εδάφους όταν η άρδευση
γίνεται με επεξεργασμένο νερό, σε σχέση με την άρδευση με το νερό ‘μάρτυρα’ από
γεώτρηση.

40. Ερευνητική εργασία σε εξέλιξη
1. Συνέχιση του πειραματισμού της δέσμης εργασίας 2 με προσθήκη διαφορετικών φυτικών
ειδών (μελιτζάνας, πιπεριάς).
2. Μελέτη των επιπτώσεων της άρδευσης φυλλωδών λαχανικών με επεξεργασμένο νερό στο
μικροβιακό φορτίο του παραγόμενου εδώδιμου προϊόντος (μαρούλι, μπρόκολο).
3. Ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός επιλεγμένων φαρμακευτικών ουσιών στα
επαναχρησιμοποιούμενα λύματα καθώς και στους παραγόμενους καρπούς.