2. BIL ISI KANDUNGAN MUKA SURAT
1.0 PENGENALAN 2
2.0 JENIS-JENIS WAU 3
3.0 ALATAN DAN BAHAN YANG DIGUNAKAN 8
4.0 PROSES PENGHASILAN WAU 8
5.0 BAHAGIAN-BAHAGIAN WAU 13
6.0 TOKOH-TOKOH PEMBUAT WAU 14
7.0 PERANAN DALAM KEHIDUPAN DAN BUDAYA 15
8.0 KESIMPULAN 15
9.0 RUJUKAN 16
2
3. 1.0 PENGENALAN
Seni kraf wau mempunyai nilai estetik yang tersendiri dan penuh dengan seni halus. Ada
sesetengah pendapat mengatakan bahawa wau wujud sejak 3000 tahun lalu di negeri China di
mana wau ini digunakan untuk menghantar makanan kepada mereka yang terperangkap di bukit.
Di Malaysia pula, wau dimainkan oleh orang Melayu sekitar kurun ke – 15 sebagai permainan masa
lapang bagi golongan istana dan rakyat biasa khasnya pesawah padi. Mereka mempercayai ada kaitan di
antara semangat angin dan langit. Permainan layang-layang atau wau ini juga dikaitkan dengan kepercayaan
kepada semangat padi. Permainan wau dipercayai telah dilakukan sebagai satu cara untuk memohon maaf
kepada semangat padi yang telah menjelma menjadi seorang bayi yang dipelihara oleh sepasang petani hingga
menjadi seorang gadis yang cantik. Akibat tohmahan orang kampung, akhirnya gadis cantik itu telah dipukul
dan dihalau oleh ibu bapa angkatnya. Selepas kejadian itu, hasil tanaman mereka tidak menjadi dan ahli nujum
mencadangkan agar mereka menerbangkan wau bulan untuk tujuan mengembalikan semangat padi yang
hilang.
Perkataan “wau” ini dikatakan berasal dari perkataan Thailand memandangkan negeri
seperti Kelantan, Terengganu, Perlis dan Kedah menggunakan perkataan tersebut. Kaum yang
mempopularkan permainan wau ialah kaum Melayu dan Siam yang ramai tinggal di negeri
tersebut .Selain itu, kemunculan nama wau juga dikaitkan dengan bunyi yang terhasil daripada
busur yang diikat pada wau. Apabila dinaikkan ke udara, daun ibus yang dipasang pada busur
tersebut akan menghasilkan bunyi “wau’, “wau’, “wau’ secara berirama. Manakala bagi negeri-
negeri seperti Johor, Negeri Sembilan dan Selangor, wau lebih dikenali sebagai “ layang-layang”.
Ini dapat dibuktikan menerusi catatan Tun Seri Lanang yang menyatakan bahawa Raja Ahmad
bermain layang-layang bersama pemuda-pemuda serta kerabat DiRaja, dan tidak pula disebut
bermain wau. Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (2005) wau didefinisikan sebagai laying-
layang yang diperbuat daripada kertas dan buluh.
3
4. Namun kini, permainan wau diminati di seluruh dunia tanpa membataskan peringkat umur
pemainnya. Malaysia merupakan tuan rumah bagi pertandingan wau sedunia yang bertempat di
Pasir Gudang, Johor. Ia dijadikan acara pertandingan tahunan dan sebagai tarikan pelancong.
Melalui pertandingan sebegini, kriteria-kriteria seperti bentuk, corak ciptaan, warna, keaslian
ciptaan dan ukurannya diambilkira. Terdapat pelbagai jenis dan bentuk wau telah dicipta. Antaranya
ialah Wau Burung, Wau Pari, Wau Katak, Wau Bayan,Wau Merak, Wau Kucing, Wau Jala Budi, Wau
Lenggang Kebayan, Wau Sewah, Wau Barat dan yang sangat digemari oleh orang Melayu ialah Wau Bulan.
Bagi sebuah wau tradisional terdapat lima komponen asas iaitu kepala wau, busur atau dengung,
sayap wau, torek atau bahagian pinggang dan ekor wau.
2.0 JENIS-JENIS WAU
Terdapat pelbagai jenis wau yang dihasilkan . Antaranya ialah seperti :
Wau Bayan
Wau Bulan -- Wau yang bahagian ekornya menyerupai bulan sabit atau tanduk dan
mengandungi bulan penuh di bahagian labu iaitu di antara bulan sabit dengan sayapnya.
Wau Burung
Wau Ceduk -- Wau tanpa tulang.
Wau Daun -- Wau yang menyerupai wau bulan tetapi tidak mempunyai bulan penuh.
Ekornya lebih rapat ke sayapnya yang panjang dan dapat diterbangkan oleh angin
sederhana kerana ringan dan berasal dari Siam atau Patani.
Wau Gubah -- Wau yang direka mengikut daya cipta pembuatnya sendiri lazimnya
berunsur tumbuhan, haiwan, peralatan sosiobudaya, ciptaan sains dan teknologi dan alam
khayalan.
4
5. Wau Gubah Kain -- Wau gubah yang dicipta daripada pelbagai bahan kecuali kertas.
Wau Gubah Kertas -- Wau gubah yang dicipta daripada kertas.
Wau Helang -- Wau yang menyerupai burung khususnya di bahagian ekor dan berasal dari
Perlis.
Wau Jala Budi -- (Kedah) Wau yang menyerupai lembaga manusia yang bahagian ekornya
berbentuk seperti punggung manusia. Wau ini dikenali dengan wau kangkang dan wau
orang. Ia juga mengambil nama sempena bentuk daun budi.
Wau Kangkang – seakan-akan Wau jala budi.
Wau Kapal -- Wau yang bahagian ekornya berbentuk kapal laut atau kapal layar dan
berasal dari Selangor.
Wau Katak -- Wau tanpa tulang.
Wau Kucing -- Wau yang bahagian ekornya menyerupai kepala kucing jika diterbalikkan
secara grafik.
Wau Legu -- Wau kucing yang berekor.
Wau Lenggang Kebayan -- Wau kucing yang berekor.
Wau Merak -- Wau yang menyerupai bentuk burung merak.
Wau Pari
Wau Payang -- Wau yang menyerupai bentuk perahu payang.
Wau Pepek
Wau Sewah -- Wau yang menyerupai bentuk burung sewah.
5
6. Wau Sobek -- Wau rekaan tradisi daripada kertas dengan menggunakan kaedah meretas,
menebuk, melorek atau tampal-cantum bertujuan untuk dipamerkan dan bukan untuk
dinaikkan.
Wau Bulan Wau Daun
Wau Kucing Wau Helang
6
8. Wau Payung Berekor Wau Barat
Wau Kenyalang Wau Puyuh
3.0 ALATAN DAN BAHAN YANG DIGUNAKAN
8
9. Buluh duri amat sesuai dijadikan sebagai rangka wau manakala buluh betong pula dijadikan
tulang belakang. Parang digunakan untuk menebang dan membelah buluh. Pisau dan piau raut
digunakan untuk tujuan meraut. Nylon digunakan untuk mengikat rangka wau. Tangsi pula
digunakan untuk menerbangkan wau. Gam atau kanji digunakan untuk menampal corak dan
kertas warna pada bahagian badan wau. Pelbagai kertas warna boleh digunakan mengikut citarasa
pembuat wau.
4.0 PROSES PENGHASILAN WAU
4.1 Memilih Buluh
Buluh yang paling baik untuk membuat rangka wau ialah buluh duri dan dikeringkan. Buluh
betong pula amat sesuai untuk dijadikan sebagai tulang belakang wau.
9
10. 4.2 Meraut Buluh
Buluh tersebut diraut namun kulit buluh tidak dibuang. Tujuannya adalah untuk memberi
keseimbangan pada bentuk dan berat bahagian sayap wau. . Pisau khas digunakan untuk meraut
dan mestilah benar-benar tajam bagi memastikan kerja-kerja tersebut dapat dijalankan dengan
mudah dan mengelakkan daripada kesilapan.
Antara bahagian buluh yang perlu diraut adalah seperti :-
1. Bahagian tulang belakang diraut sehingga 1.0 sentimeter dengan kadar lembut dan
sederhana keras.
2. Bahagian bilah sayap di kedua-dua bahagian diraut sehingga 1.5 sentimeter dan semakin
halus di hujung bilah tersebut iaitu sebesar lidi kelapa.
3. Bahagian ekor yang mempunyai dua bahagian juga perlu diraut sehingga 0.5 sentimeter.
4. Raut bilah-bilah buluh untuk bahagian pinggang dan bulatan berbentuk bulan. Rautan di
bahagian tersebut adalah lebih nipis dan bersaiz kecil 0.5 sentimeter untuk memudahkan
ia dibentuk.
Selepas semua buluh diraut, proses seterusnya ialah semua bilah tersebut akan digosok pula
dengan kertas pasir.Bilah-bilah buluh dilayurkan pada api sebelum dilentur.
10
11. 4.3 Membuat Rangka / Bingkai
Buluh betung sebagai tulang belakang wau. Rangka pula daripada buluh duri. Bilah buluh perlu
diseimbang. Nylon digunakan untuk mengikat rangka wau tersebut.
Bingkai wau terdiri daripada beberapa bahagian utama iaitu tulang belakang, tulang rentas sayap,
rangka sayap dan rangka ekor. Buluh yang sudah diraut akan dipotong mengikut ukuran wau yang
dikehendaki iaitu dua keping buluh untuk sayap, satu keping untuk tulang belakang dan dua
keping lagi untuk rangka ekor. Kepingan buluh yang hendak dibuat sayap perlulah diseimbangkan
dengan menandakan di tengah-tengah kepingan buluh.
Rangka bingkai wau kemudian akan diikat:
11
12. 1. Tulang belakang wau diukur kepada 3 bahagian dan kemudiannya ditanda 3 bahagian
tersebut.
2. Bahagian sayap wau akan diikat terlebih dahulu.
3. Sayap yang sudah diikat akan diikat pula pada tulang belakang.
4. Ikat di bahagian atas dan bawah ekor pada tulang belakang. Pastikan bahagian tersebut
seimbang di kedua-kedua belah.
5. Cantumkan hujung bahagian ekor kemudian tautkan pada hujung bahagian sayap.
6. Untuk bahagian pinggang terutamanya jenis wau bulan, kepingan buluh ditaut membentuk
separa bulatan pada bahagian sayap dan ekor wau. Seterunya kepingan buluh yang diraut
lebih nipis dibentuk menjadi bulatan untuk diikat di tengah pinggang wau. Saiznya
ditentukan dengan mengikut nisbah iaitu bersamaan dengan keluasan kepala wau.
7. Langkah terakhir ialah membuat kepala wau iaitu dengan mengikat separuh daripada
kepala wau dengan sayap dengan jarak 2 inci dari tulang belakang.
Setelah bingkai wau siap, satu lapisan asas yang dipanggil ‘tanah’ akan dipasang pada wau.
Tujuannya supaya wau tersebut tahan lasak kerana sifat utama kertas tersebut lebih kenyal dan
tidak ditembusi angin. Pemasangan melibatkan beberapa langkah:
1. Ukur kertas dengan saiz bingkai.
2. Kemudian kertas ditanda dengan pensil dan perlu dilebihkan dua sentimeter dari rangka
bingkai.
3. Potong kertas wau tersebut dan lebihan tadi dipotong dalam bentuk ‘V’.
4. Lekatkan kertas pada bingkai dengan menggunakan gam kanji.
12
13. 4.4 Menampal Rangka
Proses menampal rangka wau dilakukan menggunakan kertas warna. Kertas warna perlulah
bersesuaian.
4.5 Membuat Corak dan Menampal Corak
Corak yang siap ditampal pada kertas warna kemudian dilekatkan pada badan wau.
4.6 Memasang tali teraju
13
14. Proses terakhir membuat wau ialah memasang tali teraju. Terdapat 2 jenis tali teraju iaitu Teraju
Dua dan Teraju Tiga. Selepas memasang tali teraju, proses wau ini lengkap sepenuhnya.
5.0 BAHAGIAN-BAHAGIAN WAU
14
15. 6.0 TOKOH-TOKOH PEMBUAT WAU
6.1 Hashim B. Awang
Berasal dari Kota Bharu, Kelantan. Mula membuat wau sewaktu kanak-kanak lagi.
Beliau pernah memenangi pertandingan wau hiasan selama tiga tahun bertuut-turut. Karya wau
beliau menjadi hiasan di Bangunan Suruhanjaya Malaysia di London.
6.2 Wan Su B. Wan Othman
Berasal dari Besut, Terengganu. Beliau juga merupakan seorang pengukir terkenal. Melalui
kemahiran mengukir, beliau menghasilkan corak-corak wau bermotifkan bunga ukir.
15
16. 7.0 PERANAN DALAM KEHIDUPAN DAN BUDAYA
Antara kesan baik tersebut ialah, dapat mengeratkan hubungan silaturahim dan perpaduan
masyarakat. Jadi, masalah dalam golongan remaja yang sering berlaku dapat diselesaikan.
Seterusnya, daripada permainan tradisional ini, para remaja terutama golongan pelajar
dapat menyemai semangat cintakan negara dalam diri mereka. Sifat ini dapat dipupuk
melalui proses pencarian maklumat oleh pelajar.
Selain itu, sikap menghargai khazanah warisan bangsa dapat dipupuk. Hal ini terbukti
apabila ramai pelajar yang semakin minat untuk menceburi minat dalam permainan
tradisional. Juga terdapat di beberapa sekolah yang menyediakan kelab permainan
tradisional yang banyak menyedarkan para pelajar akan kepentingan menghargai
permainan tradisional dan sejarahnya.
Permainan tradisional ini juga dapat memupuk semangat bertolak ansur dan bertoleransi
antara pemain .
8.0 KESIMPULAN
16
17. Manusia sebenarnya telah melakukan kecergasan hidup dinamik, untuk meneruskan kehidupan.
Sama ada menganyam daun, membentuk tanahliat, membuat wau ,mengukir kayu, menenun kain,
ia cukup mengerti terhadap tujuan dan makna kerja yangdilakukan : membentuk atau mencipta
untuk keperluan dan kegunaan sehari-hari. Inilah budaya. Kebudayaan Melayu telah cukup
panjang berpunca daripada kewujudan manusia itusendiri. Melalui seni anyaman kita diajak
berbiacara tentang daya kreatif yang mengandungimakna dan fikiran dalam konteks budaya
masyarakat kita
9.0 RUJUKAN
http://ms.wikipedia.org/wiki/Layang-layang
http://ms.wikipedia.org/wiki/Layang-layang#Di_Malaysia
http://ms.wikipedia.org/wiki/Layang-layang#Sejarah_wau
http://bb2008chijsjc.wordpress.com/wau/
ml.scribd.com/doc/63720273/ASAL-USUL-WAU
warisankebanggaanku.weebly.com/sejarah-wau.html
17
