Over de (on)zin van prostaatkankerscreening: een houvast voor huisarts en patiënt
1. Over de (on)zin van
prostaatkankerscreening:
een houvast voor
huisarts en patiënt
Auteurs: Alyssa Kellens
Jacqueline Van De Walle
Promotor: prof. dr. J. De Lepeleire
3. Inhoudstafel
• Inleiding
• Deel 1: Het screeningsbeleid in Vlaanderen
• Deel 2: Beslissingshulpen voor opportunistische screening
• Besluit
4. De prevalentie van prostaatkanker
Figuur: Belgian Cancer Registry 2010
Inleiding
5. • Leeftijd
• Verwanten met prostaatkanker
10x hoger risico:
>2 eerste- of tweedegraadsverwanten
2 verwanten met diagnose <55j of overleden <65j
2-3x hoger risico:
alle anderen
• Afro-Amerikaanse etniciteit
2-3x hoger risico
De risicofactoren van prostaatkanker Inleiding
Referentie: Mambourg et al. 2014
7. Figuur: Mambourg et al., 2006
Inleiding
Prostaatkanker-gerelateerde mortaliteit
8. RR 1.00 (BI 0.96-1.03)
Ilic et al., 2013.
RR 0.99 (BI 0.97-1.01)
Djulbegovic et al., 2010.
Meta-analyses: screening vs mortaliteitInleiding
All-cause mortality
9. RR 1.00 (BI 0.86-1.17)
Ilic et al., 2013.
RR 0.88 (BI 0.71-1.09)
Djulbegovic et al., 2010.
Meta-analyses: screening vs mortaliteitInleiding
Prostate cancer mortality
10. Referentie: Carlsson et al., 2011; Chou et al., 2011; Kilpelaien et al., 2011; Bangma, 2014.
De neveneffecten van diagnostiek en
behandeling van prostaatkanker
Inleiding
• Vals-positieven (5-20%)
• Diagnostische prostaatbiopsies
infectie (1%), hematurie-hematospermie (15%)
pijn en onaangenaam (70%) - ongerustheid
• Overdiagnose en overbehandeling:
Prostatectomie:
• erectiestoornissen (80-90%), incontinentie (15-20%)
• post-operatieve complicaties
Bestraling:
• impotentie (60%), radio-enteritis (30%)
Actieve opvolging:
• ongerustheid, diagnose-burden
12. Systematische screening Opportunistische screening
Domus Medica Negatief advies Negatief advies
tenzij:
- Afro-Amerikaanse etniciteit
- Familiale VG prostaatkanker
KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar, indien patiënt er op tijd
bij wil zijn en niet wil dat
prostaatkanker in ver gevorderd
stadium ontdekt wordt
Belgian Society of Urology - Indien geen familiale VG
prostaatkanker: >50 jaar
- Indien familiale VG
prostaatkanker: >40 jaar
Geen duidelijk advies
EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies
Deel 1
Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen)
13. Systematische screening Opportunistische screening
Domus Medica Negatief advies Negatief advies
tenzij:
- Afro-Amerikaanse etniciteit
- Familiale VG prostaatkanker
KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar, indien patiënt er op tijd
bij wil zijn en niet wil dat
prostaatkanker in ver gevorderd
stadium ontdekt wordt
Belgian Society of Urology - Indien geen familiale VG
prostaatkanker: >50 jaar
- Indien familiale VG
prostaatkanker: >40 jaar
Geen duidelijk advies
EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies
Deel 1
Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen)
14. Systematische screening Opportunistische screening
Domus Medica Negatief advies Negatief advies
tenzij:
- Afro-Amerikaanse etniciteit
- Familiale VG prostaatkanker
KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar “indien patiënt er op tijd
bij wil zijn en niet wil dat
prostaatkanker in ver gevorderd
stadium ontdekt wordt “
Belgian Society of Urology - Indien geen familiale
prostaatkanker: >50 jaar
- Indien familiale VG
prostaatkanker: >40 jaar
Geen duidelijk advies
EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies
Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen) Deel 1
15. Systematische screening Opportunistische screening
Europese Code voor
Kankerbestrijding
Negatief advies Geen duidelijk advies
European Association of Urology Negatief advies Gedeelde besluitvorming indien:
LV minstens 10-15 jaar EN
° OF >50 jaar
° OF >45 jaar met familiale VG
prostaatkanker of Afro-
Amerikaanse etniciteit
WHO Negatief advies Gedeelde besluitvorming
Richtlijnen: overzicht (Europa en
wereld)
Deel 1
16. PSA-test wordt NIET meer terugbetaald tenzij:
o in het kader van opvolging van een gekende
prostaatkanker, ongeacht de leeftijd (max. twee/jaar)
o in het kader van screening bij familiale belasting voor
prostaatkanker (max. één/jaar)
Terugbetalingscriteria RIZIV Deel 1
KB, 2012
>2 verwanten <55j met prostaatkanker, of <65j overleden aan prostaatkanker
Andere gevallen:
bijdrage van ong. 11 euro
19. • Beslissingshulp uit Nederland
Ontwikkeld door ‘Stichting Wetenschappelijk Onderzoek
Prostaatkanker’ (SWOP)
Sinds 2008
Cijfermateriaal uit ERSPC-studie
• Beslissingshulp uit België
Ontwikkeld door ‘Federaal Kenniscentrum voor de
Gezondheidszorg’ (KCE) i.s.m. Domus Medica, Vlaamse Liga
tegen Kanker, LUCAS K.U. Leuven en Vlaams Agentschap Zorg
en Gezondheid
Sinds 10 juni 2014
Cijfermateriaal uit ERSPC-studie
Nederlandstalige beslissingshulpen Deel 2
20. • Patiënt 1:
Man, 50 jaar
Geen familiale VG
Geen plasklachten
Vraagt naar screening,
omdat echtgenote dit in
een tijdschrift gelezen
heeft
• Patiënt 2:
Man, 50 jaar
Geen familiale VG
Nycturie en frequency
Vraagt naar screening,
omdat bij buurman
prostaatkanker ontdekt
is naar aanleiding van
screening
Toepassing op 2 modelpatiënten Deel 2
21. • Patiënt 1:
Familie
• Patiënt 2:
Familie
www.prostaatwijzer.nl
Deel 2
Beslissingshulp uit Nederland
22. • Patiënt 1:
Leeftijd
• Patiënt 2:
Leeftijd
Beslissingshulp uit Nederland Deel 2
www.prostaatwijzer.nl
23. • Patiënt 1: • Patiënt 2:
Beslissingshulp uit Nederland Deel 2
Plasklachten Plasklachten
www.prostaatwijzer.nl
24. • Patiënt 1: • Patiënt 2:
Figuur: www.prostaatwijzer.nl
Deel 2
Beslissingshulp uit Nederland
25. Onze evaluatie van de ‘Prostaatwijzer’ Deel 2
Meerwaarde en gebruiksgemak
Gebruiksvriendelijk • eenvoudig, snel, beschikbaar
• tijdens consultatie of los daarvan
• voor zowel patiënt als huisarts
Outcome • eerste filter van de patiënten en staving van
het advies van de huisarts
• initieert discussie arts-patiënt
26. Onze evaluatie van de ‘Prostaatwijzer’ Deel 2
Verbeterpunten
Informatieve luik niet verplicht • angstinductie mogelijk
• weinig besef van de controverse rond PSA
• kennis van implicaties van de screening?
Patiëntkarakteristieken • In België: leeftijd vanaf 50j, of vanaf 40j zo
hoog risico
• Afro-Amerikaanse ras
• belang van plasklachten?
De ICE worden niet bevraagd
Meerwaarde en gebruiksgemak
Gebruiksvriendelijk • eenvoudig, snel, beschikbaar
• tijdens consultatie of los daarvan
• voor zowel patiënt als huisarts
Outcome • eerste filter van de patiënten en staving van
het advies van de huisarts
• initieert discussie arts-patiënt
27. • Twee delen:
Deel bestemd voor de huisarts (= ‘Beslishulp’ )
• Informatie voor de huisarts (brochure)
• Informatie om te delen met de patiënt (brochure)
Deel bestemd voor de patiënt (= ‘De Keuze Maken’)
• Brochure
• Website
• Sinds 10 juni 2014 officieel gepubliceerd!
Beslissingshulp uit België Deel 2
40. Onze evaluatie van de ‘Beslishulp’ Deel 2
Meerwaarde en gebruiksgemak
Beslishulp: deel voor de arts • aanreiken van wetenschappelijke kennis, snel
paraat en up-to-date
• bevorderen van uniformiteit tussen artsen
Beslishulp: deel voor arts-patiënt • concrete leidraad voor de consultatie
• moduleerbaar naar tijd en noodzaak
• visuele ondersteuning
• stimuleert discussie
De Keuze Maken: deel voor de patiënt • wetenschappelijk onderbouwde informatie
• volledige kennis van de problematiek
• gaat na wat patiënt belangrijk vindt
41. Onze evaluatie van de ‘Beslishulp’ Deel 2
Verbeterpunten
Beslishulp: deel voor arts doelgroep met plasklachten?
Beslishulp: deel voor arts-patiënt ICE worden niet in rekening gebracht
De Keuze Maken: deel voor de patiënt • enkel als goede motivatie en tijd, voldoende
opleiding, familiariteit met kansberekening
• weinig visuele ondersteuning
• ICE worden niet in rekening gebracht
Meerwaarde en gebruiksgemak
Beslishulp: deel voor de arts • aanreiken van wetenschappelijke kennis, snel
paraat en up-to-date
• bevorderen van uniformiteit tussen artsen
Beslishulp: deel voor arts-patiënt • concrete leidraad voor de consultatie
• moduleerbaar naar tijd en noodzaak
• visuele ondersteuning
• stimuleert discussie
De Keuze Maken: voor de patiënt • wetenschappelijk onderbouwde informatie
• volledige kennis van de problematiek
• vragenlijst gaat na wat patiënt belangrijk vindt
42. • Beslissingshulpen ondersteunen de procedure van
gedeelde besluitvorming
• De meerwaarde van hun gebruik hangt af van:
Gebruiksgemak
Nut
• Aandachtspunten voor de toekomst
Gegevens uit ERSCP: updaten aan verdere
wetenschappelijke bevindingen
De ICE van de patiënt integreren in de beslissingshulp
Andere vormen: folders, waardenweegschaal, etc
Integreren in EBM-PracticeNet
Besluit Deel 2