Efekti I VitaminëS C Në Disa Parametra Biokimik Dhe Hematologjik Në Serum Të...
Inxhinieringu gjenetik
1. UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS
PUNIM SEMINARIK
Lënda : BIOLOGJIA MOLEKULARE
Tema : Inxhinieringu gjenetik
Prof. Dr. Nexhbedin Beadini Ardian Hyseni
Mentori Kandidati
Tetovë 2014
2. Termi inxhinering gjenetik shpesh mendohet se është term i njohur për
shumicen e njerëzimit por shpesh përdoren edhe terme tjera si
manipulimin me gjene, klonimin e gjeneve, teknologjinë rekombinante
të AND-së, modifikimin gjenetik dhe gjenetiken e re.
Thënë në tërësi, manipulimi gjenetik shfrytezohet në :
-Hulumtimet bazike të struktures dhe funksionit të gjeneve,
- Prodhimin e proteinave të dobishme me metoda të reja,
- Krijimin e bimeve dhe të shtazëve transgjenike,
- Diagnozen dhe tretmanin mjekësor.
3. - Krijimi i sasive të mëdha të ushqimit të kafshëve
- Fitohen plehëra artificiale, rritet prodhimtaria bujqësore
- Rritet efikasiteti i fotosintezës te bimet
- Krijimi i sorteve që kanë vlerë të madhe ushqyese
- Krijimi i sorteve që japin rendimente më të lartë
- Sortet që janë të qëndrueshme ndaj sëmundjeve
- Qëndrueshmëri në kushte jo të favorshme dhe në thatësi.
4. •Për dyfishimin dhe shumimin e ndonjë gjeni përdoren
qelizat bakteiale
•Ngase në kushte laboratorike mbahen relativishtë lehtë
•Shumohen relativishtë shpejtë (çdo 30 min)
•Së pari prehet ndonjë segment i caktuar i ADN (bimëve,
shtazëve, dhe njeriut)
• Prehet gjeni me enzime restriksionale
•Instalohet në qelizën bakteriale, kryhet sinteza e proteinave.
5.
6. Në kushte laboratorike prodhohet hormoni insulina nga
gjenet e njeriut pastaj diabetikët mund ta përdorin pa
kurfar pasoja sikurse ta kishin prodhuar vetë .
Pastaj prodhimi i antibiotikeve , ilaqeve dhe agjensave
diagnostik.
Në këtë mënyrë fitohen edhe vaksinat ku në bazë të
proteinave bakteriale ose virusale krijohen antitrupa ndaj
këtyre mikroorganizmave.
7. Inxhinieringu gjenetik te bimët
Për shkak të rëndësisë ekonomike bimet janë objekt i analizave gjenetike
me qëllim të përmirësimit të varieteteve.
• Vektori i vetëm i cili përdoret në krijimin e bimeve transgjenike i
prodhuar nga një bakter i dheut i quajtur Agrobacterium tumefacies ‘’Ti’’
• Ky bakter shkakton tumorin në formë koke dhe bima prodhon tumor në
mënyre të pa kontrulluar në pjesen e poshtme të saj.
• ADN me interes lidhet në ADN –T atëherë i tërë paketimi instalohet në
kromozomin bimor .
8. Pastaj qelizat e tilla bimore rriten në mediumin ushqyes prej të ciles
zhvillohet e tërë bima e re.
Përdorimi :
• Kundër dëmtimit të larvave të isekteve,
• Ky gjen e bënë misrin rezistent ndaj krimbit shpues,
• Nuk ka efekt të dëmshem për njerëzit ,
• Miliona hektar të misrit, pambukut, patates përmbajnë gjenin për toksinë.
9. KLONIMI
Klonimi nënkupton fitimin e grupit të qelizave gjenetikisht
identike ose të organizmit të tërë. Kështu mund të klonohet
(shumohet) një qelizë e izoluar nga populacioni i qelizave, dhe
fitohet kloni, përkatësishtë bashkësia e qelizave identike. Pra
përmes klonimit krijohet një organizëm identik me një
organizëm tjeter.
Në kushte natyrore procesi i klonimit identifikohet me krijimin
e binjakëve monozigotë.
Nderkaq, në kushte artificiale arrihet me veçimin e
blastomereve të para të embrionit dhe zhvillimin veçmas të tyre
në organizëm të ri.
Në nivelin e molekulës së ADN-së procesi i klonimit nënkupton
fitimin e numrit të madh të fragmenteve identike të ADN-së
nga një fragment fillestar i replikuar shumë herë.
10. Klonimi Riprodhues
Dolli u krijua nga teknologjia e klonimit riprodhues. Në një proces te
quajtur ”transferimi i bërthamës somatike” (TIBS), shkencëtaret
transferojn material gjenetik nga bërthama e një qelize të rritur
donatore në një vezë bërthama e të cilës ështe larguar, e si rrjedhim
dhe materiali i saj gjenetik, janë hequr.
Veza e rindërtuar që përmban ADN nga një qelizë donatore duhet
të trajtuar me kimikate ose me rrymë elektrike në mënyrë që të
stimulohet ndarja e qelizës. Kur embrioni i klonuar arrinë në një fazë
të përshtatshme, transferohet ne uterusin e një femre ku ajo
vazhdon te zhvillohet deri në lindje.
11. Dolli apo dhe çdo kafshe tjetër e krijuar duke përdorur teknologjinë e
transferimit te bërthamës, nuk është në të vërtete një klon identik i kafshës
donatore. Vetëm ADN-ja kromozomike apo bërthamore është identike me
atë të donatorit.
Suksesi i Dollit është me të vërtete mbresëlënës sepse provoi që materiali
gjenetik nga një qelizë e specializuar e rritur, mund të riprogramohet për të
gjeneruar nje organizëm të tërë të ri.
Para këtij demonstrimi shkencëtaret besonin se kur një qelizë behej e
specializuar si veshka, zemra, kocka apo ndonjë tjetër lloj qelize, ndryshimi
qe i përhershëm dhe gjene të tjera të panevojshme në qelizë do të bëheshin
inaktive.
Klonimi riprodhues mund të përdoret për të zhvilluar mënyra eficiente për ti
dhënë përparësi riprodhimit të kafshëve me cilësi të veçanta. Për shembull,
kafshe që prodhojnë droga (ilaçe) ose kafshë që kanë shërbyer gjenetikisht
për studimin e sëmundjeve humane mund të prodhoheshin në masë.
12. -Gjenerata e fragmenteve të ADN-së
- Lidhja për vektor ose për molekulë bartëse
- Hyrja në qelizën e amvisit për amplifikim (shumim)
- Selektimi i sekuencave të kërkuara.
13.
14. KLONIMI HUMAN
• Klonimi është një formë aseksuale e reprodukimit, të
gjitha gjenet që i posedon femiu e kanë prejardhjen nga
qeliza somatike e ndonjë individi.