Prezentimi ne Prizren per librin " OpenStreetMap Krijoni harten tuaj"
OpenStreetMap Krijoni harten tuaj
1.
2. OpenStreetMap
Krijoni hart¨n tuaj
e
Krijuar nga: Besfort Guri
P¨r fotografit¨ dhe dizajnin e librit ¨sht¨ p¨rkujdesur¨: Altin Ukshini
e e e e e e
Gjithashtu ndihmuan n¨ realizimin e k¨tij projekti:
e e
FLOSSK (Free Libre Open Source Software Kosova)
Faleminderit OpenStreetMap wiki, per disa informacione basike ku dhe
jane marre.
Kjo pun¨ ¨sht¨ e licencuar n¨n Creative Commons CC-BY-NC-SA 3.0 .
ee e e
P¨r m¨ shum¨ informata rreth licenc¨s gjeni
e e e e
n¨ http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/
e
6. Hyrje n¨ OpenStreetMap
e
1.1 Cka ¨sht¨ OpenStreetMap?
¸ e e
http://www.openstreetmap.org/
OpenStreetMap ¨sht¨ projekt p¨r t¨ nd¨rtuar nj¨ databaz¨ t¨ lir¨ me
e e e e e e e e e
t¨ dh¨na gjeografike nga e gjith¨ bota. Edhe pse ky filloi vet¨m me futjen
e e e e
e rrug¨ve n¨ hart¨, tani p¨rfshin objektet, detet, plazhet, malet, rrug¨t p¨r
e e e e e e
alpiniz¨m, rrug¨t p¨r ¸ikliz¨m etj.
e e e c e
“OpenStreetMap ¨sht¨ hart¨ globale q¨ zhvillohet nga nj¨ komunitet
e e e e e
n¨ mbar¨ bot¨n. Esht¨
e e e ¨ e e krijuar n¨n rregullat e sistemeve t¨ hapura, t¨ cilat
e e e
p¨r baz¨ kan¨ lirin¨ e p¨rdorimit dhe modifikimit t¨ burimit t¨ informacionit”.
e e e e e e e
OpenStreetMap ¨sht¨ i nd¨rtuar nga komunitetet e ndryshme, q¨ mbled-
e e e e
hin t¨ dh¨na duke vozitur me automobila, bi¸ikleta apo duke ecur n¨p¨r
e e c e e
rrug¨ dhe duke i regjistruar me an¨ t¨ GPS (Global Positioning System). Shu-
e e e
mica e kontribuuesve t¨ OSM-s¨ jan¨ vullnetar¨ q¨ punojn¨ n¨ k¨t¨ projekt.
e e e e e e e ee
Gjithashtu, organizatat dhe qeverit¨ kan¨ filluar t¨ kontribuojn¨ n¨ k¨t¨ pro-
e e e e e ee
jekt.
OpenStreetMap p¨rdor sistem t¨ ngjash¨m si Wiki, ku komuniteti mund
e e e
t¨ shtoj¨ dhe t¨ editoj¨ ndryshimet e caktuara n¨ mbar¨ bot¨n.
e e e e e e e
T¨ dh¨nat n¨ OpenStreetMap jan¨ t¨ lira p¨r t’u p¨rdorur nga ¸dokush.
e e e e e e e c
¨ e
Esht¨ e realizuar n¨n li¸ens¨n q¨ ju lejon ta kopjoni, ta ndryshoni dhe t¨ ridis-
e c e e e
tribuoni t¨ dh¨nat.
e e
1.2 Pse ta p¨rdorim OpenStreetMap?
e
Ju mund ta p¨rdorni OpenStreetMap p¨r shum¨ ¸¨shtje, duke p¨rf-
e e e ce e
shir¨ aktivitetet komerciale, pa pasur nevoj¨ t¨ paguani p¨r licenc¨. Ju mund
e e e e e
ta editoni informacionin dhe ta publikoni at¨. Obligimi juaj i vet¨m ¨sht¨ t’a
e e e e
shp¨rndani at¨ me t¨ tjer¨t at¨ q¨ lejon t¨ gjith¨ q¨ t¨ ken¨ qasje dhe njohuri
e e e e e e e e e e e
n¨ OpenStreetMap. Licenca q¨ shfryt¨zohet nga OpenStreetMap ¨sht¨ Cre-
e e e e e
ative Commons Attribution Share- Alike 2.0 , CC-BY-SA.
Detajet q¨ mund t¨ futen n¨ OpenStreetMap nuk jan¨ vet¨m rrug¨. pra
e e e e e e
njer¨zit kan¨ shtuar telefonat publik¨, vendstacionet e autobus¨ve, parkimet,
e e e e
tualetet publike dhe shum¨ gj¨ra t¨ tjera.
e e e
Dhe arsyeja m¨ e mir¨ ¨sht¨ krahasimi i fotografive t¨ qytetit t¨ Prizrenit.
e ee e e e
7. 2 ¨
CHAPTER 1. HYRJE NE OPENSTREETMAP
Figure 1.1: Screenshot nga maps.google.com
Figure 1.2: Screenshot nga openstreetmap.org
1.3 Pse t¨ kontribuoni n¨ OpenStreetMap?
e e
Nd¨r gj¨rat e para q¨ dua t¨ shtoj k¨tu ¨sht¨ se n¨ shtetin m¨ t¨ ri
e e e e e e e e e e
n¨ bot¨, n¨ Kosov¨, nuk ¨sht¨ e nd¨rtuar n¨ m¨nyr¨n m¨ t¨ mir¨ t¨ mund-
e e e e e e e e e e e e e e
8. 1.4. HISTORIA E OPENSTREETMAP 3
shme ndonj¨ hart¨ online, n¨ m¨nyr¨ vullnetare deri m¨ tash Kosova
e e e e e e
¨sht¨ n¨ gjendje mjaft t¨ mir¨ n¨ OpenStreetMap, mir¨po q¨ duhet ende
e e e e e e e e
shum¨ t¨ punohet.
e e
¨ e
Esht¨ ndjenj¨ e mir¨ t¨ punohet n¨ OpenStreetMap. Krijuesit e OSM-
e e e e
s¨ n¨ gjith¨ bot¨n tregojn¨ mbi at¨ se kan¨ gjetur shum¨ vende t¨ mira
e e e e e e e e e
q¨ jan¨ n¨ zon¨n ku jetojn¨ ata, q¨ nuk e kan¨ ditur m¨ par¨.
e e e e e e e e e
1.4 Historia e OpenStreetMap
Projekti i OSM-s¨ ka filluar n¨ gusht t¨ vitit 2004, kur programeri
e e e
britanik, Steve Coast, shfryt¨zonte nj¨ program t¨ quajtur GPSDriver
e e e
n¨ shum¨ gj¨ra. Ai k¨rkoi edhe alternativa t¨ tjera, por nuk mundi t¨ gjente
e e e e e e
ndonj¨.e
Pasi prezantoi iden¨ e tij n¨ takimin p¨r open source n¨ Lond¨r, pa se
e e e e e
kishte shum¨ ide t¨ ngjashme, por q¨ nuk kishte filluar t¨ nd¨rtohej ndonj¨ra
e e e e e e
nga idet¨ e m¨parshme.
e e
N¨ mars t¨ vitit 2006, u krijua programi i par¨ “Desktop” p¨r Open-
e e e e
StreetMap, JOSM. Esht¨ ¨ e shkruar n¨ Java dhe lejon krijimin e hartave offline.
e
Pas pak kohe, ¨sht¨ krijuar harta e par¨ me ngjyra dhe harta t¨ renderume
e e e e
q¨ quhen si Osmarender.
e
N¨ maj t¨ vitit 2006, ishte takimi i par¨ p¨r krijimin e hart¨s n¨ ishullin e
e e e e e e
quajtur Wight. Ka qen¨ hera e par¨ kur shum¨ krijues t¨ hartave jan¨ takuar
e e e e e
drejtp¨rdrejt.
e
Fondacioni i OSM-s¨ ¨sht¨ krijuar n¨ gusht t¨ vitit 2006 dhe infrastruk-
ee e e e
tura ¨sht¨ krijuar nga donacione t¨ ndryshme. Steve Coast, ideatori i k¨tij
e e e e
projekti, ka qen¨ donatori kryesor dhe i vet¨m n¨ infrastruktur¨ p¨r server¨t,
e e e e e e
emrat e ueb-faqeve dhe shum¨ gj¨ra t¨ tjera.
e e e
N¨ shtator t¨ vitit 2007, Automotive Navigation Data (AND), kom-
e e
pani q¨ b¨n harta, jep donacion t¨ gjitha t¨ dh¨nat e saj p¨r k¨t¨ pro-
e e e e e e ee
jekt n¨ Holand¨. Kjo ka qen¨ hera e par¨ q¨ nj¨ kompani komerciale ka
e e e e e e
dh¨n¨ t¨ dh¨nat p¨r k¨t¨ projekt.
e e e e e ee
1.5 Arritjet e OpenStreetMap
P¨r 6 vjet, OpenStreetMap ¨sht¨ zhvilluar nga nj¨ projekt i vog¨l i
e e e e e
disa entuziast¨ve nga Londra, n¨ nj¨ projekt me resurse globale me qindra
e e e
shfryt¨zues. P¨r disa shfryt¨zues ¨sht¨ vet¨m hobi, por p¨r disa ¨sht¨ projekt
e e e e e e e e e
shum¨ serioz.
e
Gjithashtu, mund t¨ them se personat q¨ e zhvillojn¨ OpenStreetMap
e e e
9. 4 ¨
CHAPTER 1. HYRJE NE OPENSTREETMAP
Figure 1.3: Screenshot nga openstreetmap.org
jan¨ shum¨ humanitar¨. N¨ disa raste, p¨r ¸¨shtjet q¨ k¨rkonin ndihm¨ t¨ sh-
e e e e e ce e e e e
pejt¨, u ngrit¨n ekipet humanitare q¨ ndihmuan n¨ krijimin e hartave si n¨:
e e e e e
• P¨rmbytjet e Shkodr¨s
e e
• T¨rmeti n¨ Gaza, Haiti
e e
• Si dhe n¨ Kebira.
e
10. Fillimi me OpenStreetMap
2.1 Shpjegimi i ballin¨s s¨ ueb-faqes
e e
P¨r t¨ vizituar ueb-faqen e OpenStreetMap, duhet vizituar
e e
www.openstreetmap.org . Impresionet e para shumica e njer¨zve i e
marrin nga ballina e faqes, e cila ¨sht¨ dizajnuar q¨ t¨ jet¨ e leht¨ p¨r t’u
e e e e e e e
p¨rdorur. N¨ fotografin¨ e m¨poshtme ju do t¨ shikoni ballin¨n e faqes
e e e e e e
s¨ OpenStreetMap.
e
Figure 2.1: Screenshot nga openstreetmap.org
Pjesa m¨ e madhe e faqes ¨sht¨ nga harta, e cila njihet me emrin e shkurt¨r
e e e e
si slippy map. Gjithashtu, n¨ pjes¨n e sip¨rme t¨ faqes keni linqet interaktive,
e e e e
me t¨ cilat ju mund t¨ kryeni funksione t¨ ndryshme, si editimin e hart¨s,
e e e e
t¨ shikoni apo t¨ ngarkoni GPS t¨ dh¨nat. N¨ t¨ djatht¨ t¨ asaj ju mund
e e e e e e e e
t¨ shihni linqet p¨r llogarin¨ e shfryt¨zuesit.
e e e e
N¨ krahun e majt¨ n¨ fund t¨ faqes ¨sht¨ Side bar, n¨ t¨ cilin mund
e e e e e e e e
t¨ shihni linqet p¨r OpenStreetMap n¨ Wiki, blogun e lajmeve, faqen rreth
e e e
produkteve t¨ OpenStreetMap, si dhe ¸el¨sin e hart¨s. Blogun e lajmeve ju
e c e e
gjithashtu mund ta vizitoni n¨ linkun www.opengeodata.org.
e
11. 6 CHAPTER 2. FILLIMI ME OPENSTREETMAP
2.2 Krijoni llogarin¨ tuaj
e
P¨r t’u regjistruar, shkoni n¨ www.openstreetmap.org, dhe zgjidhni op-
e e
sionin sign up, i cili gjendet lart n¨ t¨ djatht¨ t¨ faqes. Kjo do t’ju
e e e e
d¨rgoj¨ n¨ form¨n e regjistrimit, si¸ shihet n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim:
e e e e c e e e
Figure 2.2: Screenshot nga openstreetmap.org
Ju keni nevoj¨ p¨r llogari n¨ openstreetmap, n¨se planifikoni t¨ kon-
e e e e e
tribuoni n¨ t¨ dh¨nat e hartave p¨r projekt. Edhe n¨se ju nuk doni t¨ kon-
e e e e e e
tribuoni n¨ OpenStreetMap, ¨sht¨ ide e mir¨ n¨se regjistroheni n¨ Open-
e e e e e e
StreetMap, q¨ t¨ keni kontakte apo t¨ kontaktoni me personat e tjer¨ t¨ cil¨t
e e e e e e
kontribuojn¨ n¨ hart¨.
e e e
Figure 2.3: Screenshot nga openstreetmap.org
12. ¨
2.2. KRIJONI LLOGARINE TUAJ 7
N¨se jeni t¨ shqet¨suar p¨r privat¨sin¨ tuaj, ju mund t¨ regjistroheni me
e e e e e e e
nj¨ pseudonim. Ju gjithashtu mund ta ndryshoni emrin tuaj pasi q¨ jeni
e e
regjistruar.
Pasi ju keni kompletuar form¨n e regjistrimit, do t¨ pranoni nj¨ e-mail
e e e
q¨ do t’ju pyes¨ p¨r konfirmimin e regjistrimin tuaj. Llogaria juaj do t¨ ak-
e e e e
tivizohet pasi ju t¨ klikoni n¨ linkun n¨ at¨ e-mail. Pasi ju keni aktivizuar
e e e e
llogarin¨ tuaj, ju mund t¨ ndryshoni settings tuaj.
e e
Ju mund t¨ shtoni nj¨ p¨rshkrim p¨r ju, n¨se do t’ju p¨lqente, gjithashtu
e e e e e e
mund t¨ shtoni fotografin¨ tuaj t¨ profilit apo ndonj¨ fotografi tjet¨r. Ju
e e e e e
gjithashtu mund t¨ shtoni lokacionin e sht¨pis¨ suaj, duke klikuar n¨ slippy
e e e e
map–in e vog¨l n¨ faqen tuaj t¨ settings–it. Kjo lejon q¨ krijuesi i har-
e e e e
tave t¨ cilat kontribuojn¨ n¨ OpenStreetMap t¨ jet¨ af¨r jush. N¨se
e e e e e e e
ju njihni ndonj¨ zhvillues t¨ hartave personalisht, ju mund ta shtoni si
e e
shok¨ at¨ n¨ OpenStreetMap.
e e e
Figure 2.4: Screenshot nga openstreetmap.org
Pasi ju keni kompletuar settings-in e llogaris¨ suaj, ju mund t¨ shikoni
e e
faqen e p¨rdoruesit, pra tuaj¨n (si¸ shihet n¨ fotografin¨ e m¨poshtme), ju
e e c e e e
mund t¨ b¨ni k¨t¨ edhe her¨ t¨ tjera, duke klikuar n¨ emrin tuaj n¨ fillim
e e ee e e e e
t¨ faqes n¨ an¨n e djatht¨. Kjo tregon informacionet p¨r ju, t¨ cilat ju i keni
e e e e e e
shtuar, list¨n e editimeve q¨ keni b¨r¨ n¨ OpenStreetMap, GPS t¨ dh¨nat
e e ee e e e
tuaja dhe settings-in tuaj. Kjo mund t’ju ndihmoj¨ edhe si lloj reference mbi
e
13. 8 CHAPTER 2. FILLIMI ME OPENSTREETMAP
at¨ q¨ ju e keni b¨r¨.
e e ee
2.3 Si ta p¨rdorim slippy map?
e
Slippy Map ¨sht¨ em¨r q¨ p¨rdoret p¨r t¨ treguar q¨ p¨rdoruesit
e e e e e e e e e
rr¨shqasin n¨ m¨nyr¨ interaktive n¨ ueb-faqen e OpenStreetMap. Slippy
e e e e e
Map p¨rdor nj¨ librari t¨ Java Script-it, e quajtur Open Layer, q¨ paraqet
e e e e
nj¨ grup t¨ shtresave q¨ jan¨ t¨ mbledhura p¨r t¨ formuar nj¨ imazh t¨ cak-
e e e e e e e e e
tuar. Nivele t¨ caktuara tregojn¨ informacione m¨ t¨ holl¨sishme, me var¨si
e e e e e e
t¨ rregullave t¨ p¨rdorura.
e e e
Ju mund t¨ shkoni n¨ thell¨si t¨ hart¨s q¨ t¨ mund t’i shihni m¨ shum¨ de-
e e e e e e e e e
taje, duke p¨rdorur vegl¨n q¨ gjendet n¨ krahun e majt¨ t¨ faqes (+,-
e e e e e e
). Gjithashtu, mund t¨ l¨vizni n¨p¨r hart¨ duke klikuar me tastin e
e e e e e
djatht¨ t¨ mausit dhe duke e l¨vizur at¨. Ju gjithashtu mund t¨ futeni
e e e e e
n¨ thell¨si t¨ faqes duke p¨rdorur butonin n¨ mes t¨ mausit (Scroll button).
e e e e e e
N¨ an¨n e djatht¨, ju do t¨ shihni shenj¨n + me sfond t¨ kalt¨r, kjo ju
e e e e e e e
mund¨son q¨ t¨ shihni hart¨n n¨ m¨nyra t¨ ndryshme. Klikoni n¨ + dhe do
e e e e e e e e
t’ ju paraqitet fotografia n¨ vazhdim.
e
Figure 2.5: Screenshot nga openstreetmap.org
Dy shtresat e para jan¨ dizajnuar q¨ t¨ tregojn¨ informacionet e
e e e e
p¨rgjithshme t¨ hart¨s, mir¨po q¨ sa m¨ shum¨ t¨ futeni n¨ thell¨si t¨ hart¨s
e e e e e e e e e e e e
detajet e t¨ dh¨nave do t¨ rriten. Shtresa tjet¨r e quajtur Cycle Map,
e e e e
q¨ mund ta gjeni edhe n¨ www.opencyclemap.org, tregon hart¨n topografike.
e e e
Nd¨rsa n¨se selektojm¨ shtres¨n No Name, at¨her¨ do t¨ shohim se cilat
e e e e e e e
objekte n¨ hart¨ nuk kan¨ em¨r apo informacionin se ¸far¨ paraqet ai objekt.
e e e e c e
14. ¨ ¨ ¨
2.4. KOMUNIKIMI ME ZHVILLUES TE TJERE TE HARTAVE 9
2.4 Komunikimi me zhvillues t¨ tjer¨ t¨ har-
e e e
tave
Si¸ dim¨ q¨ OpenStreetMap projekti realizohet nga nj¨ komunitet
c e e e
n¨ mbar¨ bot¨n, do t’ju duhet t¨ komunikoni dhe t’i informoni krijuesit e
e e e e
tjer¨ mbi at¨ q¨ keni nevoj¨ t¨ informoheni mbi problemet q¨ mund t¨ keni
e e e e e e e
gjat¨ pun¨s. Ju keni shum¨ m¨nyra p¨r t¨ arritur komunikimin q¨ ju nevo-
e e e e e e e
jitet.
2.4.1 Listat e mail-eve
Metodat q¨ p¨rdoret shum¨ p¨r t¨ komunikuar ¨sht¨ listat e mail–
e e e e e e e
eve, ¨sht¨ nj¨ num¨r i madh i listave t¨ mail–eve q¨ kan¨ nj¨ diver-
e e e e e e e e
sitet p¨r OpenStreetMap komunitetin. Listat e mail–eve mund t’i gjeni
e
n¨ http://lists.openstreetmap.org/. Ju duhet t¨ regjistroheni n¨ ndonj¨r¨n
e e e ee
list¨ t¨ mail-eve p¨r t¨ postuar mesazhin tuaj. Jan¨ pes¨ lista t¨ mail–eve
e e e e e e e
q¨ u interesojn¨ m¨ s¨ shumti zhvilluesve t¨ hartave:
e e e e e
• Announce: (http://lists.openstreetmap.org/listinfo/announce). Kjo
list¨ e mail–eve ju ndihmon n¨se nuk d¨shironi t¨ regjistroheni
e e e e
n¨ mailing-listat e tjera, mbi njoftimet q¨ ndodhin n¨ projektin e Open-
e e e
StreetMap.
• Talk: (http://lists.openstreetmap.org/listinfo/talk). Lista e mail–eve
p¨r diskutime ju lejon t¨ diskutoni me zhvillues t¨ tjer¨ t¨ hartave p¨r
e e e e e e
¸¨shtje gjenerale t¨ OpenStreetMap.
ce e
• Newbies: (http://lists.openstreetmap.org/listinfo/newbies ). Kjo
list¨ e mail–eve sh¨rben m¨ shum¨ p¨r personat q¨ ky¸en p¨r
e e e e e e c e
her¨ t¨ par¨ n¨ k¨t¨ projekt.
e e e e ee
• Dev: (http://lists.openstreetmap.org/listinfo/dev). Kjo list¨ e
e
mail–eve u dedikohet m¨ shum¨ zhvilluesve t¨ programeve p¨r editimin
e e e e
e OpenStreetMap, ju mund t¨ p¨rdorni k¨t¨ list¨ t¨ mail–eve p¨r “bug”,
e e ee e e e
gabimet q¨ ju keni hasur n¨ ueb-faqe apo mbi editorin me t¨ cilin ju
e e e
punoni mbi hart¨.
e
• Legal Talk: (http://lists.openstreetmap.org/listinfo/legal-talk). K¨tu
e
ju mund t¨ diskutoni mbi ¸¨shtjen e licencave. Pra, n¨se keni in-
e ce e
formata q¨ ju doni t’i importoni n¨ OpenStreetMap dhe nuk dini
e e
se a keni t¨ drejt¨ t’i p¨rdorni ato, at¨her¨ ju mund t¨ k¨rkoni
e e e e e e e
ndihm¨ n¨ k¨t¨ list¨ t¨ mail–eve.
e e ee e e
15. 10 CHAPTER 2. FILLIMI ME OPENSTREETMAP
Gjithashtu, shum¨ vende t¨ bot¨s i kan¨ listat e mail–eve t¨ tyre, ku mund
e e e e e
t¨ diskutojn¨ mbi problemet apo zhvillimet e fundit n¨ OpenStreetMap. Fat-
e e e
mir¨sisht, edhe Kosova ka list¨n e mail–eve t¨ vet n¨ OpenStreetMap, e cila
e e e e
¨sht¨:
e e
talk-kosovo@openstreetmap.org
2.4.2 Bisedoni n¨ IRC – in e OpenStreetMap
e
Vendi m¨ i mir¨ p¨r t¨ marr¨ ndihm¨ t¨ drejtp¨rdrejt¨ nga zhvil-
e e e e e e e e e
lues t¨ hartave ¨sht¨ Internet Relay Chat (IRC). Ju mund t¨ futeni
e e e e
n¨ irc://irc.oftc.net/osm.
e
N¨se nuk keni nj¨ IRC program t¨ instaluar, ju mund t¨ p¨rdorni
e e e e e
http://irc.openstreetmap.org/ duke shfryt¨zuar uebin.
e
Vizitoni kontakt-faqen n¨ wiki (http://wiki.openstreetmap.org/wiki/contact)
e
p¨r list¨n e kanaleve/dhomave. Mund t¨ p¨rdorni #flossk kanalin/dhom¨n
e e e e e
p¨r informacione n¨ gjuh¨n shqipe.
e e e
2.4.3 Forumet
Ueb-forumi p¨r OpenStreetMap ¨sht¨ http://forum.openstreetmap.org/,
e e e
ku ju mund t¨ diskutoni me zhvillues t¨ tjer¨ t¨ hartave.
e e e e Forumi
nuk ¨sht¨ ndoshta m¨nyra m¨ e mir¨ p¨r t¨ komunikuar, si¸ jan¨ IRC
e e e e e e e c e
kanalet/dhomat, apo listat e mail–eve, sepse ju duhet nj¨ koh¨ m¨ e gjat¨ p¨r
e e e e e
t¨ marr¨ p¨rgjigje.
e e e
2.5 OpenStreetMap n¨ rrjetet sociale
e
Mos u befasoni se shumica e zhvilluesve t¨ hartave dhe shfryt¨zuesve
e e
t¨ OpenStreetMap-it p¨rdorin faqet e ndryshme t¨ rrjeteve sociale dhe
e e e
kan¨ krijuar prezenc¨n e OpenStreetMap n¨ rrjetet sociale. Rrjetet sociale
e e e
gjithashtu jan¨ mjaft t¨ p¨rdorshme kur organizohen takime t¨ ndryshme
e e e e
p¨r OpenStreetMap.
e
• Facebook grup: http://bit.ly/osmfbgroup
• Facebook fan page: http://bit.ly/osmfanpage
• Linked in grup: http://linkd.in/hG3mri
• Facebook grupi i Kosov¨s: http://on.fb.me/eCZ7Ks
e
16. GPS – Global Positioning System
3.1 Cka ¨sht¨ GPS?
¸ e e
Departamenti i Mbrojtjes i Shteteve t¨ Bashkuara t¨ Amerik¨s filloi
e e e
k¨rkimet p¨r sistemin satelitor t¨ pozicionimit n¨ vitin 1970. Kjo pun¨ rezul-
e e e e e
toi me “GPS Global Position System”, i cili u fut n¨ p¨rdorim n¨ vitin 1995.
e e e
Nj¨zetekat¨r satelit¨ jan¨ l¨shuar rreth orbit¨s me sukses. N¨ fillim u zhvillua
e e e e e e e
p¨r p¨rdorim ushtarak, q¨ tani p¨rdoret edhe p¨r shfryt¨zues t¨ thjesht¨, p¨r
e e e e e e e e e
¸¨shtje t¨ ndryshme.
ce e
Sisteme t¨ ngjashme si kjo jan¨ duke u zhvilluar n¨ Evrop¨ dhe quhen
e e e e
“Galileo“ nga Federata Ruse “GLONASS”, si dhe nga Republika qytetare
Kineze “Compass”. Nd¨rsa sistemi i vet¨m i plot¨ q¨ ¨sht¨ zhvilluar nga
e e e e e e
Departamenti i Mbrojtjes i Shteteve t¨ Bashkuara t¨ Amerik¨s, njihet si
e e e
NAVSTAR, k¨shtu q¨ ne do t¨ p¨rshkruajm¨ se si NAVSTAR punon aktu-
e e e e e
alisht.
NAVSTAR p¨rb¨het nga tri elemente: Segmenti i hap¨sir¨s, segmenti i
e e e e
kontrollit, si dhe segmenti i p¨rdoruesit.
e
• Segmenti i hap¨sir¨s ¨sht¨ plejad¨ e satelit¨ve t¨ tok¨s q¨ rrotul-
e e e e e e e e e
lohen rreth tok¨s. N¨ projektin NAVSTAR jan¨ 24 satelit¨, prej
e e e e
tyre jan¨ 21 aktiv¨ dhe 3 jan¨ n¨ gatishm¨ri. Cdo satelit ka
e e e e e ¸
nj¨ or¨ shum¨ t¨ sakt¨ atomike n¨ bord, dhe t¨ gjitha or¨t e
e e e e e e e e
t¨ gjith¨ satelit¨ve jan¨ t¨ sinkronizuar rreth vetes. Cdo satelit trans-
e e e e e ¸
meton nj¨ sinjal q¨ p¨rmban koh¨n dhe pozicionin e vet n¨ qiell.
e e e e e
• Segmenti i kontrollit paraqet nj¨ num¨r t¨ stacioneve tok¨sore, duke
e e e e
p¨rfshir¨ edhe master-stacionin q¨ gjendet n¨ Kolorado “Colorado
e e e e
Spring”. K¨to stacione monitorojn¨ sinjalet nga satelit¨t dhe trans-
e e e
metojn¨ ndonj¨ korrigjim t¨ nevojsh¨m p¨r satelitin. Korrigjimet
e e e e e
jan¨ t¨ nevojshme p¨r shkak se satelit¨t e tyre mund t¨ largohen nga
e e e e e
destinacionet e tyre.
• Segmenti i p¨rdoruesit ¨sht¨ marr¨si juaj GPS. Kjo merr sinjale
e e e e
t¨ shumta nga satelit¨t dhe p¨rdor t¨ dh¨nat q¨ ato p¨rmbajn¨ p¨r
e e e e e e e e e
t¨ llogaritur pozicionin tuaj. Marr¨si, pra pajisja GPS, ka gjithashtu
e e
or¨n e vet, q¨ t¨ mund t¨ kryhen llogaritjet p¨r t¨ treguar pozicionin
e e e e e e
tuaj.
17. 12 CHAPTER 3. GPS – GLOBAL POSITIONING SYSTEM
3.2 Cka ¨sht¨ GPS trace?
¸ e e
GPS trace ¨sht¨ thjesht nj¨ regjistrim i pozicionit tuaj me an¨ t¨ ko-
e e e e e
munikimit t¨ nd¨rsjell¨ me GPS satelit¨t dhe GPS marr¨sin tuaj. Tregon
e e e e e
rrug¨timin tuaj gjat¨ koh¨s q¨ ju keni l¨vizur.
e e e e e
N¨se ju regjistroni me GPS marr¨sin gjat¨ koh¨s q¨ ecni n¨ rrug¨n p¨r
e e e e e e e e
k¨mb¨sor¨, si rezultat ju do t¨ fitoni t¨ dh¨na t¨ pozicionit t¨ asaj rruge
e e e e e e e e
dhe do t¨ gjeni vendndodhjen e rrug¨s n¨ bot¨. Gjat¨ pun¨s s¨ GPS,
e e e e e e e
ai do t¨ regjistroj¨ pika t¨ caktuara, t¨ cilat pastaj do t¨ paraqiten
e e e e e
n¨ m¨nyr¨ t¨ grafikonit dhe ju mund ta p¨rdorni at¨ p¨r t¨ krijuar hart¨,
e e e e e e e e e
q¨ ndoshta mund ta p¨rdorni edhe si pjes¨ e navigacionit. N¨se nj¨ pjes¨ e
e e e e e e
madhe e personave regjistrojn¨ me GPS marr¨s, at¨her¨ ju mund t¨ keni
e e e e e
nj¨ hart¨ t¨ plot¨ t¨ asaj zone. Ky ¨sht¨ principi p¨r t¨ mbledhur t¨ dh¨nat
e e e e e e e e e e e
gjeografike. Ju mund t¨ shihni n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim kombinimin e
e e e e
shum¨ regjistrimeve t¨ GPS–it t¨ qytetit t¨ Prizrenit.
e e e e
Figure 3.1: Screenshot i trace nga JOSM editori
18. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨
3.3. CILAT PAJISJE ME DUHEN MUA PER TA BERE NJE HARTE?13
3.3 Cilat pajisje m¨ duhen mua p¨r ta
e e
b¨r¨ nj¨ hart¨?
e e e e
P¨r t¨ mbledhur GPS t¨ dh¨nat, ju duhet nj¨ GPS marr¨s. Gjithashtu,
e e e e e e
duhet q¨ t¨ dh¨nat t¨ barten n¨ kompjuterin tuaj. K¨t¨ mund ta
e e e e e ee
b¨ni me USB-kabllo apo me kabllo serike, gjithashtu mund t¨ b¨ni me
e e e
nj¨ kart¨ t¨ memories apo edhe me bluetooth.
e e e
• Nj¨ fletore dhe nj¨ laps p¨r t¨ marr¨ sh¨nime ekstra, si emrin e rrug¨ve
e e e e e e e
apo ndonj¨ gj¨ tjet¨r.
e e e
• Nj¨ regjistrues ¨sht¨ mjaft i shtrenjt¨, por e leht¨ p¨r t’u p¨rdorur
e e e e e e e
gjat¨ koh¨s q¨ ecni. Regjistroni pika t¨ caktuara me GPS tuaj,
e e e e
dhe pastaj shpjegoni at¨ pik¨ duke regjistruar z¨rin tuaj. N¨se keni
e e e e
t¨ regjistruar di¸ka, at¨her¨ ju mund ta p¨rdorni at¨ p¨r t¨ krijuar
e c e e e e e e
hart¨n, JOSM editori p¨rkrah krijimin e hartave me z¨.
e e e
• Nj¨ kamer¨ digjitale do t¨ jet¨ e mir¨ se ardhur pasi q¨ shumica e
e e e e e e
kamerave tani kan¨ nj¨ GPS marr¨s t¨ integruar, mund t¨ p¨rdoret p¨r
e e e e e e e
t¨ mbledhur nj¨ informacion mjaft t¨ detajuar pasi mund t¨ fotografoni
e e e e
shenjat e komunikacionit dhe t’i shtoni k¨to detaje.
e
Telefonat mobil¨, t¨ quajtur (Smart phone), mund t¨ kombi-
e e e
nojn¨ nj¨ num¨r t¨ madh t¨ k¨tyre funksioneve, disa kan¨ dhe
e e e e e e e
GPS marr¨sin e integruar.
e P¨r m¨ shum¨ informacion vizitoni
e e e
faqen e smart phone – ve n¨ Wiki t¨ OpenStreetMap –
e e
http://wiki.openstreetmap.org/wiki/Smartphones .
3.4 Konfiguroni GPS-marr¨sit tuaj
e
Gj¨ja e par¨ q¨ duhet t¨ b¨het ¨sht¨ q¨ t¨ jeni i sigurt
e e e e e e e e e
q¨ GPS marr¨si ¨sht¨ duke p¨rdorur sistemin e koordinatave WGS84.
e e e e e
Shum¨ marr¨s kan¨ t¨ p¨rfshir¨ edhe sistemin lokal t¨ koordinatave, p¨r t’i
e e e e e e e e
b¨r¨ m¨ leht¨ t¨ p¨rdorsh¨m p¨r t’u p¨rdorur p¨r hartat e printuara. Open-
ee e e e e e e e e
StreetMap p¨rdor vet¨m WGS84 sistemin pra n¨se ju regjistroni n¨ sistemin
e e e e
e gabuar, lokacionin ju do ta merrni me qindra metra larg cakut.
Juve ju duhet q¨ me GPS marr¨sin tuaj, t¨ merrni informacione sa
e e e
m¨ shum¨ q¨ ¨sht¨ e mundshme, q¨ do t¨ b¨j¨ t¨ dh¨nat tuaja m¨ t¨ mira.
e e ee e e e ee e e e e
Disa marr¨s mund t¨ marrin nj¨ pik¨ p¨r sekond¨. N¨se GPS marr¨si
e e e e e e e e
juaj nuk e b¨n k¨t¨, nuk ¨sht¨ problem, por sigurohuni q¨ t¨ marr¨ sa
e ee e e e e e
m¨ shum¨ q¨ ¨sht¨ e mundshme.
e e ee e
19. 14 CHAPTER 3. GPS – GLOBAL POSITIONING SYSTEM
Ju duhet t¨ dini si t¨ filloni dhe t¨ ndaloni regjistrimin. Disa marr¨s mund
e e e e
t¨ regjistrojn¨ konstant, mir¨po disa duhet q¨ t¨ fillojn¨ dhe t¨ ndalojn¨ pro-
e e e e e e e e
cesin. Smart phones – programi p¨r regjistrim k¨rkon t¨ filloj¨ dhe
e e e e
t¨ ndaloj¨ regjistrimin.
e e
3.5 Merrni t¨ dh¨nat tuaja n¨ form¨n e
e e e e
duhur
OpenStreetMap pranon regjistrimet vet¨m
e n¨ GPX
e for-
matin. Ju mund t¨ gjeni m¨ shum¨ informacion p¨r k¨t¨ format
e e e e ee
n¨ http://www.topografix.com/gpx.asp. N¨se marr¨si juaj nuk krijon
e e e
rezultatin n¨ GPX, ju duhet q¨ t¨ konvertoni n¨ GPX. Aplikacioni q¨ ju
e e e e e
mund¨son q¨ shumic¨n e formateve t¨ konvertoni n¨ GPX, quhet GPSBabel.
e e e e e
GPSBabel ¨sht¨ softuer i lir¨,
e e e q¨ mund ta shkarkoni
e
n¨ http://www.gpsbabel.org/ p¨r Windows, MacOSX dhe Linux. Edhe pse
e e
GPSBabel ¨sht¨ m¨ shum¨ i bazuar me an¨ t¨ kodeve, ekziston edhe GUI
e e e e e e
p¨r disa nga sistemet operative. N¨ fotografit¨ n¨ vazhdim mund t¨ shihni
e e e e e
se si duket GPSBabel.
Figure 3.2: Screenshot nga GPSBabel editori
20. ¨
3.6. SHTONI REGJISTRIMET GPX NE OPENSTREETMAP 15
3.6 Shtoni regjistrimet GPX n¨
e Open-
StreetMap
Pasi ju keni regjistrimet tuaja n¨ formatin GPX, ju mund t’i ngarkoni ato
e
n¨ OpenStreetMap. Nuk ¨sht¨ e obliguar t’i ngarkoni n¨ OpenStreetMap,
e e e e
GPS t¨ dh¨nat. N¨se ju doni t¨ shfryt¨zoni Potlatch editorin, at¨her¨ duhet
e e e e e e e
t’i ngarkoni GPS t¨ dh¨nat, mir¨po n¨se ju d¨shironi t’i shfryt¨zoni JOSM
e e e e e e
apo Merkaator editor¨t at¨her¨ ju mund t’i p¨rdorni GPS t¨ dh¨nat pa pasur
e e e e e e
nevoj¨ t’i ngarkoni ato.
e
Disa editor¨ mund¨sojn¨ q¨ n¨ m¨nyr¨ direkte t¨ ngarkohen, por m¨nyra
e e e e e e e e e
m¨ e thjesht¨ p¨r t’i shtuar GPS t¨ dh¨nat ¨sht¨ duke p¨rdorur ueb-faqen,
e e e e e e e e
si n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim.
e e e
Ju tani shikoni form¨n p¨r ngarkim, p¨r t¨ gjetur fajllin tuaj klikoni
e e e e
n¨ browser butonin, ju gjithashtu duhet t¨ jepni nj¨ p¨rshkrim t¨ shkurt¨r
e e e e e e
p¨r secilin regjistrim q¨ ngarkoni. Ju keni kat¨r opsione t¨ privat¨sis¨:
e e e e e e
• Private: Fsheh ¸do detaj t¨ regjistrimit tuaj nga p¨rdoruesit e tjer¨,
c e e e
nuk publikohet n¨ list¨n e t¨ dh¨nave GPS q¨ ¨sht¨ publike.
e e e e ee e
• Public: Lejon pamjen e GPS t¨ dh¨nave n¨ list¨n publike t¨ t¨ dh¨nave
e e e e e e e
GPS.
• Trackable: Lejon pamjen e regjistrimeve, por nuk lejon t¨ shihen se
e
kush i ngarkoi ato.
• Identifiable: T¨ dh¨nat GPS jo vet¨m mund t¨ shihen, por edhe mund
e e e e
t¨ shkarkohen nga cdokush.
e ¸
Pasi t¨ keni kompletuar form¨n p¨r ngarkim, ju mund t¨ klikoni n¨ butonin
e e e e e
Upload p¨r t’u ngarkuar regjistrimet tuaja.
e
22. Programet e editimit p¨r
e
OpenStreetMap
Pasi keni mbledhur GPS t¨ dh¨nat, keni b¨r¨ fotografi, keni
e e ee
marr¨ sh¨nime dhe keni mbledhur informacione t¨ ndryshme, ¨sht¨ koha
e e e e e
q¨ t¨ ktheni ato t¨ dh¨na n¨ OpenStreetMap dhe t¨ vendosen n¨ databaz¨n
e e e e e e e e
e OpenStreetMap. Rruga p¨r t¨ b¨r¨ k¨t¨ ¨sht¨ duke p¨rdorur njeriun nga
e e ee eee e e
programet e m¨poshtme:
e
• Potlatch – editor i bazuar n¨ ueb
e
• JOSM – Java editori i bazuar n¨ desktop
e
• Merkaator – desktop aplikacioni p¨r editim
e
Disa detaje t¨ vogla q¨ i b¨r¨ editor¨t t¨ ndrysh¨m mes vete:
e e ee e e e
Potlatch JOSM Merkaator
K¨rkesat
e Ueb-shfletues Sistemin Windows, Linux
me flash t¨ in-
e operativ dhe Mac OSX
staluar t¨ ¸far¨dosh¨m
e c e e me Qt
me Java 1.5
minimum t¨ in-
e
staluar
Punon offline Jo Po Po
Duhet t¨ instalo-
e Jo Jo Po
het
Ndihmon n¨ kri-
e Pjes¨risht
e Po Po
jimin e hartave
me an¨ t¨ fo-
e e
tografive
Ndihmon kri- Jo Po Po
jimin e hartave
n¨p¨rmjet inciz-
e e
imeve t¨ z¨rit
e e
23. ¨
18 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
4.1 Potlatch
Potlatch ¨sht¨ editor i OpenStreetMap i bazuar n¨ flash, q¨ punon vet¨m
e e e e e
online. Avantazhi m¨ i madh i tij ¨sht¨ se nuk ka nevoj¨ t¨ instalohet,
e e e e e
gjithashtu mund t¨ ta p¨rdorni n¨ ¸do kompjuter q¨ ka qasje n¨ internet dhe
e e ec e e
ka nj¨ shfletues “Browser” dhe flash-in e instaluar.
e
4.1.1 Filloni me Potlatch
Ju duhet t¨ keni shkruar emrin edhe fjal¨kalimin q¨ t¨ mund t¨ p¨rdorni.
e e e e e e
M¨nyra m¨ e thjesht¨ p¨r t¨ filluar me editimin n¨ Potlatch, duhet vet¨m
e e e e e e e
t¨ klikoni n¨ edit butonin q¨ gjendet tek butonat interaktiv¨, e cila fillon
e e e e
menj¨her¨ me ngarkimin e t¨ dh¨nave q¨ gjenden aktualisht. Kjo funksionon
e e e e e
duke filluar vet¨m nga zoom niveli i 13 ose m¨ i thell¨.
e e e
Kur ju hapni Potlatch editorin, ju mund t¨ zgjidhni nj¨rin nga dy op-
e e
sionet:
• Edit with save: B¨ni ndryshimin, pastaj klikoni n¨ “save” butonin p¨r
e e e
t’u ruajtur t¨ dh¨nat n¨ server¨t e OpenStreetMap
e e e e
• Edit live: Ndryshimet tuaja do t¨ ngarkohen kur ju i b¨ni ato
e e
Figure 4.1: Screenshot nga openstreetmap.org – Potlatch
4.1.2 Vizatoni nj¨ viz¨-segment
e e
OpenStreetMap ¨sht¨ e nd¨rtuar nga vizat-segmentet, ajo mund
e e e
t¨ paraqet rrug¨, lum¨, hekurudh¨ etj.. Secila viz¨-segment ¨sht¨ e krijuar
e e e e e e e
nga pikat.
Si t¨ vizatoni nj¨ viz¨-segment
e e e
24. 4.1. POTLATCH 19
• Klikoni n¨ hart¨ p¨r t¨ filluar nj¨ vij¨, q¨ fillon me pik¨.
e e e e e e e e
• Pastaj klikoni n¨ pozita t¨ tjera duke krijuar pika, dhe n¨ k¨t¨ rast
e e e ee
lidhja mes dy pikave ose m¨ shum¨ paraqet nj¨ rrug¨. N¨se keni
e e e e e
shtuar ndonj¨ pik¨ gabimisht, at¨her¨ klikoni Delete ose Backspace
e e e e
nga tastiera.
• P¨r t¨ p¨rfunduar, klikoni Enter, ose klikoni dy her¨, ose n¨ pik¨n
e e e e e e
fillestare p¨r t¨ krijuar nj¨ qark.
e e e
Figure 4.2: Screenshot nga openstreetmap.org – Potlatch
Ju gjithashtu mund t¨ krijoni rrug¨ apo lumenj apo ndonj¨ gj¨ tjet¨r duke
e e e e e
p¨rdorur:
e
• Fotografit¨ ajrore t¨ Yahoo n¨ prapavij¨ duke klikuar on p¨r t¨ l¨shuar
e e e e e e e
dhe off p¨r t¨ ndalur
e e
• Gjithashtu ju mund t’i p¨rdorni e GPS regjistrimet p¨r
e
at¨ zon¨ n¨ t¨ cil¨n jeni duke edituar ju.
e e e e e
• Ju gjithashtu mund t’i p¨rdorni t¨ dyja, fotografit¨ ajrore dhe GPS
e e e
regjistrimet n¨ t¨ nj¨jt¨n koh¨
e e e e e
N¨se ju b¨ni ndonj¨ gabim d¨shironi t¨ largoni vet¨m
e e e e e e
nj¨ pik¨ at¨her¨ klikoni Delete ose Backspace, por n¨ qoft¨ se ju keni
e e e e e e
gabuar komplet rrug¨n apo ndonj¨ gj¨ tjet¨r at¨her¨ klikoni n¨ ESC p¨r
e e e e e e e e
t¨ fshir¨ t¨ gjith¨ at¨ q¨ e keni b¨r¨.
e e e e e e ee
4.1.3 Editoni vijat-segmentet ekzistuese
S¨ pari klikoni vij¨n-segmentin p¨r ta selektuar at¨. P¨r ta l¨vizur
e e e e e e
ndonj¨r¨n nga pikat n¨ at¨ vij¨ klikoni n¨ at¨ pik¨ dhe l¨vizeni n¨ pik¨n
ee e e e e e e e e e
q¨ ju d¨shironi ta zhvendosni at¨. P¨r ta shtuar nj¨ pik¨ n¨ vij¨-segment ju
e e e e e e e e
klikoni n¨ vij¨n-segmentin ku d¨shironi ta shtoni p¨r t¨ selektuar at¨, pastaj
e e e e e e
klikoni butonin Shift nga tastiera juaj dhe klikoni n¨ pjes¨n ku doni ta shtoni.
e e
25. ¨
20 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
P¨r t¨ shtuar nj¨ pik ¨ t¨ vetme n¨ hap¨sir¨, at¨ mund ta b¨ni shum¨ thjesht
e e e e e e e e e e e
duke klikuar n¨ hap¨sir¨. P¨r ta fshir¨ nj¨ pik¨, at¨her¨ vet¨m klikoni butonin
e e e e e e e e e e
Delete apo Backspace n¨ tastier¨. Nd¨rsa p¨r ta vazhduar vij¨n-segmentin
e e e e e
m¨ tutje, ju duhet t¨ klikoni pik¨n e fundit n¨ t¨ cil¨n do t¨ filloj¨ edhe
e e e e e e e e
krijimi i pjes¨s n¨ vazhdim, p¨r t¨ p¨rfunduar vazhdimin ju mund t¨ klikoni
e e e e e e
dy her¨ ose Enter nga tastiera. Nd¨rsa p¨r t¨ fshir¨ nj¨ vij¨-segment klikoni
e e e e e e e
n¨ t¨ p¨r ta selektuar at¨, pastaj klikoni n¨ Shift dhe Delete p¨r ta fshir¨.
e e e e e e e
P¨r t¨ l¨vizur komplet vij¨n-segmentin, s¨ pari sigurohuni se ju keni selektuar
e e e e e
vij¨n dhe pastaj klikoni n¨ mes t¨ dy pikave n¨ t¨ cilat ¨sht¨ krijuar vija-
e e e e e e e
segmenti pastaj l¨vizni n¨ pjes¨n e caktuar, p¨r t¨ p¨rfunduar at¨ klikoni
e e e e e e e
n¨ ndonj¨ pjes¨ t¨ hart¨s.
e e e e e
4.1.4 Ndani ose bashkoni vijat-segmentet
P¨r t¨ ndar¨ nj¨ vij¨-segment, s¨ pari ju duhet t¨ klikoni vij¨n t¨ cil¨n
e e e e e e e e e e
d¨shironi ta ndani dhe pastaj klikoni n¨ pik¨n n¨ t¨ cil¨n d¨shironi t¨ ndani
e e e e e e e e
at¨, dhe pastaj klikoni ’X’ nga tastiera.
e
Figure 4.3: Screenshot nga openstreetmap.org – Potlatch
Nd¨rsa p¨r t¨ bashkuar dy vija n¨ nj¨, n¨se ato t¨ dyja ekzistojn¨,
e e e e e e e e
at¨her¨ selektojeni nj¨r¨n dhe klikoni butonin Ctrl “Control” nga tastiera
e e ee
juaj, dhe pastaj selektoni vij¨n tjet¨r.
e e
4.1.5 Pikat e interesit
Pra, si¸ mund t¨ krijojm¨ rrug¨ (vija-segmente), ju gjithashtu mund
c e e e
t¨ shtoni apo editoni pikat t¨ cilat reprezentojn¨ dyqanet, qendr¨n e
e e e e
ndonj¨ sheshi, pikat e telefonave ose ndonj¨ pik¨ t¨ interesit.
e e e e
P¨r t¨ krijuar nj¨ pik¨, ju duhet vet¨m t¨ klikoni dy her¨ n¨ lokacionin e
e e e e e e e e
caktuar. Nd¨rsa p¨r t¨ zhvendosur, s¨ pari selektojeni dhe l¨vizeni n¨ pozi-
e e e e e e
26. 4.1. POTLATCH 21
cionin e d¨shiruar, klikoni delete ose backspace p¨r ta fshir¨ pasi q¨ keni
e e e e
selektuar.
Figure 4.4: Screenshot nga openstreetmap.org – Potlatch
Gjithashtu, si¸ shihet edhe n¨ fotografin¨ m¨ lart, ju gjithashtu mund
c e e e
t¨ p¨rdorni k¨to pika t¨ cilat nga fotografia na reprezenton at¨ q¨ ekziston
e e e e e e
brenda saj. Pra, cka ju duhet ¨sht¨ vet¨m t¨ klikoni mbi ikon¨ dhe ta vendosni
¸ e e e e e
at¨ n¨ pozicionin e duhur.
e e
4.1.6 Editoni etiketimet n¨ Potlatch
e
Ju mund t¨ shtoni informata se ¸far¨ reprezenton vija-segmenti q¨ ju
e c e e
keni shtuar m¨ her¨t. Mund t¨ jet¨ rrug¨, lum¨ apo di¸ka tjet¨r. K¨to
e e e e e e c e e
informacione jan¨ t¨ njohura si “tags”, etiketime apo atribute ose specifika.
e e
Secili tag ¨sht¨ krijuar nga ’vetia’ dhe ’vlera’. P¨r nj¨ rrug¨, ju duhet
e e e e e
t¨ shtoni nj¨ etiket¨ q¨ p¨r veti do t¨ ket¨ vler¨n ’highway’ – q¨ reprezen-
e e e e e e e e e
ton rrug¨ dhe p¨r vler¨ ’trunk’ p¨r t¨ treguar se ¸far¨ lloj i rrug¨s ¨sht¨.
e e e e e c e e e e
Ju gjithashtu mund t¨ keni m¨ shum¨ se nj¨ etiketim. P¨r t¨ gjetur
e e e e e e
m¨ shum¨ informacione se ¸ka ju mund t¨ etiketoni mund t¨ vizitoni faqen
e e c e e
http:/wiki.openstreetmap.org/wiki/Map Features .
P¨r t¨ ndryshuar nj¨ etiketim, ju duhet t¨ klikoni tek vetia dhe pastaj ju
e e e e
mund t¨ zgjidhni se cfar¨ reprezenton. P¨r t¨ fshir¨, ju duhet vet¨m t¨ fshini
e ¸ e e e e e e
tekstet tek vetia dhe vlera. Nd¨rsa p¨r t¨ shtuar nj¨ etiketim t¨ ri klikoni
e e e e e
n¨ shenj¨n + n¨ fund n¨ t¨ djatht¨ si n¨ fotografi.
e e e e e e e
Figure 4.5: Screenshot nga openstreetmap.org – Potlatch
27. ¨
22 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
4.2 JOSM – Java OpenStreetMap
Java OpenStreetMap, zakonisht i referuar sipas inicialeve t¨ tij, e
¨sht¨ nj¨ aplikacion p¨r desktop, i shkruar n¨ Java, i cili mund¨son
e e e e e e
editimin e OpenStreetMap. At¨ mund ta p¨rdorni n¨ Windows, MacOS
e e e
dhe Linux. Projekti ka ueb-faqen e vet n¨ http://josm.openstreetmap.de/
e
ku ju mund ta shkarkoni versionin e fundit t¨ programit. N¨se ju nuk e
e e
keni t¨ instaluar Java-n ju duhet ta shkarkoni dhe ta instaloni, duke vizituar
e
http://java.sun.com/ .
JOSM ka shum¨ karakteristika t¨ zhvilluara si krijimi i hartave me in-
e e
cizimet e z¨rit audio dhe fotografive ajrore, q¨ ju ndihmon q¨ t¨ dh¨nat
e e e e e
tuaja t¨ kthehen n¨ t¨ dh¨na gjeografike, pra n¨ hart¨. JOSM gjithashtu
e e e e e e
ndihmon shum¨ funksione ekstra, si¸ mund t¨ merrni regjistrimet nga GPS
e c e
n¨ koh¨ reale dhe funksione t¨ tjera.
e e e
N¨ ueb-faqen e JOSM ju mund t¨ merrni dy versione t¨ JOSM:
e e e
• Tested Version (http://josm.openstreetmap.de/josm-tested.jar)
• Latest Version (http://josm.openstreetmap.de/josm-latest.jar)
Versioni tested ka stabilitet m¨ shum¨, dhe ¨sht¨ ky versioni q¨ ju
e e e e e
duhet ta p¨rdorni n¨se nuk keni nj¨ nevoj¨ t¨ ve¸ant¨. Versioni latest
e e e e e c e
¨sht¨ m¨ shum¨ up–to–date q¨ ndoshta do t¨ ket¨ ndonj¨ “bug”(funksion
e e e e e e e e
gabim), dhe q¨ ndoshta mund t¨ mos kryej¨ funksionet e duhura n¨ m¨nyr¨n
e e e e e e
e duhur.
JOSM nuk ka nevoj¨ t¨ instalohet n¨ kompjuter kjo ju ndihmon juve
e e e
q¨ t¨ p¨rdorni edhe n¨ kompjuter¨t publik¨, por q¨ duhet t¨ keni kujdes p¨r
e e e e e e e e e
emrin p¨rdorues dhe fjal¨kalimin.
e e
4.2.1 Kuptojeni faqen e par¨ t¨ JOSM
e e
Pasi t¨ hapni JOSM me sukses, ju do t¨ shihni n¨ dritaren kryesore n¨ fil-
e e e e
lim, “mesazhet e dit¨s”, t¨ shkarkuara nga ueb-faqja e JOSM.
e e
Klikoni n¨ ikon¨n q¨ tregon p¨r t¨ hapur file (nj¨ folder i kalt¨r me nj¨ fajll
e e e e e e e e
n¨ mes), ose klikoni Ctrl + O, p¨r t’i marr¨ regjistrimet tuaja n¨se nuk i
e e e e
keni ngarkuar n¨ OpenStreetMap. Dritarja kryesore e JOSM do t¨ duket si
e e
n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim.
e e e
N¨ qend¨r t¨ dritares ju do t¨ shihni disa vija ngjyr¨ hiri q¨ reprezen-
e e e e e e
tojn¨ regjistrimet tuaja me GPS, q¨ jan¨ t¨ vendosura n¨ pjes¨n ku ju do
e e e e e e
t¨ editoni. Si ¸do program tjet¨r, edhe JOSM ka shiritat e tij, n¨ an¨n
e c e e e
e majt¨ t¨ dritares ju mund t¨ shihni disa ikona t¨ hijezuara, sepse ato
e e e e
mund¨sojn¨ t¨ punoni me hart¨n dhe n¨ k¨t¨ fotografi ne nuk kemi ende
e e e e e ee
28. 4.2. JOSM – JAVA OPENSTREETMAP 23
Figure 4.6: Screenshot nga JOSM editori
hart¨n e shkarkuar nga OpenStreetMap. Gjithashtu, ju k¨to mund t’i gjeni
e e
edhe n¨ shiritin e menys¨. Nd¨rsa tek ikona p¨r t¨ hapur fajllin ju keni
e e e e e
edhe disa ikona t¨ tjera, prej tyre dy jan¨ shum¨ t¨ r¨nd¨sishme, ajo p¨r
e e e e e e e
t¨ shkarkuar t¨ dh¨nat dhe ajo p¨r t¨ ngarkuar t¨ dh¨nat n¨ OpenStreetMap.
e e e e e e e e
Si n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim
e e e
Figure 4.7: Screenshot nga JOSM editori
N¨ an¨n e djatht¨ t¨ faqes ju mund t¨ shihni panelin e informacionit q¨ tre-
e e e e e e
gon mbi t¨ dh¨nat e OpenStreetMap dhe informacionet nga m¨ t¨ ndryshmet.
e e e e
N¨ fund t¨ faqes ju mund t¨ shihni shiritin e statusit, ku ju mund t¨ shihni
e e e e
koordinatat dhe informacione t¨ tjera. Dua q¨ me fotografit¨ n¨ vazhdim t’ju
e e e e
tregoj m¨ shum¨ rreth m¨nyr¨s s¨ editimit t¨ t¨ dh¨nave dhe ikonave t¨ cilat
e e e e e e e e e
mund t’i gjeni n¨ dritaren e JOSM.
e
Figure 4.8: Screenshot nga JOSM editori
29. ¨
24 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
Figure 4.9: Screenshot nga JOSM editori
4.2.2 Shtoni pikat dhe vijat-segmente
4.2.3 P¨rdorni etiketimet (vetit¨) n¨ JOSM
e e e
Pasi t¨ shkarkoni t¨ dh¨nat nga OpenStreetMap, ju mund t’i editoni ato.
e e e
P¨r t¨ filluar krijimin e nj¨ pike apo vije-segment ju duhet t¨ klikoni tek ikona
e e e e
q¨ tregon p¨r t¨ krijuar at¨, dhe pastaj klikoni n¨ vendin ku ju d¨shironi
e e e e e e
30. 4.2. JOSM – JAVA OPENSTREETMAP 25
t¨ krijoni pik¨n. Gjithashtu, ju mund t¨ krijoni n¨ t¨ nj¨jt¨n form¨ vij¨n-
e e e e e e e e e
segmentin n¨se ju vazhdoni me pik¨n tjet¨r. N¨ qoft¨ se doni t¨ p¨rfundoni,
e e e e e e e
klikoni dy her¨ mbi pik¨n p¨rfundimtare apo klikoni tastin ESC nga tastiera
e e e
juaj. P¨r t¨ fshir¨ nj¨ pik¨ apo nj¨ vij¨-segment, ju duhet s¨ pari t¨ selektoni
e e e e e e e e e
pik¨n apo vij¨n-segmentin dhe pastaj t¨ klikoni Delete tastin nga tastiera
e e e
juaj.
4.2.4 Shtoni informacionet e llogaris¨ suaj n¨ JOSM
e e
P¨r t¨ shtuar etiketimet p¨r nj¨ pik¨ apo vij¨-segment q¨ keni shtuar, ju
e e e e e e e
keni dy m¨nyra n¨ JOSM p¨r ta b¨r¨ k¨t¨, duke klikuar n¨ ADD butonin
e e e ee ee e
q¨ gjendet n¨ panelin e informacionit si n¨ fotografin¨ n¨ vazhdim
e e e e e
Figure 4.10: Screenshot nga JOSM editori
Si¸ shihet edhe n¨ fotografi, pasi keni klikuar n¨ ADD butonin,
c e e
¨sht¨ shtuar edhe nj¨ dritare e re, n¨ t¨ cil¨n ne duhet t¨ shtojm¨ at¨ etiketim
e e e e e e e e e
q¨ d¨shirojm¨.
e e e
Nd¨rsa m¨nyra e dyt¨ p¨r t¨ shtuar ¨sht¨ duke klikuar n¨ shiritin e
e e e e e e e e
menys¨ Prestes, n¨ t¨ cil¨n mund t¨ gjeni shum¨ gj¨ra q¨ mund t’i etike-
e e e e e e e e
toni (apo t’i jepni veti) objekt q¨ keni shtuar ju.
e
Para se ju t¨ ngarkoni t¨ dh¨nat n¨ OpenStreetMap, ju duhet t¨ shtoni
e e e e e
detajet e llogaris¨ suaj. Ka dy m¨nyra p¨r t’u v¨rtetuar n¨ OpenStreetMap
e e e e e
serverin:
• Use Basic Authentication. Kjo m¨nyr¨ shfryt¨zon emrin dhe
e e e
fjal¨kalimin e nj¨jt¨ q¨ e p¨rdorim p¨r t’u futur n¨ OpenStreetMap
e e e e e e e
dhe ¨sht¨ e thjesht¨ p¨r t’u ngritur, por transmetimi i detajeve tuaja
e e e e
n¨p¨r internet do t¨ jet¨ si tekst i thjesht¨, q¨ mund t¨ jet¨ rrezik i
e e e e e e e e
siguris¨ p¨r ju ndonj¨her¨.
e e e e
¨ e e
• O Auth. Esht¨ m¨ i sigurt, por ka nevoj¨ q¨ t’ju verifikoj¨ n¨ Open-
e e e e
StreetMap para se t¨ filloni editimin.
e
31. ¨
26 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
P¨r t¨ hapur dritaren ku ju mund t¨ shtoni k¨to duhet t¨ klikoni Edit,
e e e e e
pastaj Preferences ose duke klikuar F12 nga tastiera juaj.
4.3 Editor¨ t¨ tjer¨
e e e
4.3.1 Merkaator
Merkaator ¨sht¨ nj¨ tjet¨r editor desktop i OpenStreetMap, i shkuar
e e e e
n¨ gjuh¨n C++ dhe i gatsh¨m p¨r Windows disa versione t¨ Linux dhe
e e e e e
pran¨ realizimit p¨r MacOS X. K¨t¨ editor ju duhet ta instaloni para se ta
e e ee
p¨rdorni.
e
Merkaator ¨sht¨ shum¨ i mbyllur n¨ aspektin e shtesave t¨ tjera ekstra,
e e e e e
si¸ p¨rkrah JOSM p¨r krijimin e hartave me z¨ - audio, dhe p¨rdoret p¨r GIS
c e e e e e
(Geographical Information System) sistemet m¨ shum¨ sesa editor¨t e tjer¨.
e e e e
Gjat¨ editimit t¨ dh¨nave, ju mund ta p¨rdorni Merkaator p¨r t’ i renditur
e e e e e
hartat n¨ shum¨ m¨nyra.
e e e
Ju mund ta shkarkoni versionin e fundit t¨ Merkaatorit nga
e
http://www.merkaator.be/, ku mund t¨ gjeni instruksionet se si ta instaloni
e
at¨ t¨ platform¨n tuaj. Dokumentacionin tjet¨r p¨r Merkaator ju mund
e e e e e
ta gjeni n¨ wiki – http://wiki.openstreetmap.org/wiki/Merkaator . Pasi
e
t¨ ndiqni instruksionet p¨r t¨ shkarkuar dhe pasi t¨ instaloni Merkaator
e e e e
p¨r platform¨n tuaj, ju mund t¨ filloni me hapjen e editorit. N¨ Start-
e e e e
menyn¨ n¨ Windows, ose Applications menyn¨ n¨ Ubuntu, nd¨rsa n¨ disa
e e e e e e
distribucione t¨ tjera t¨ Linux ju duhet ta hapni me an¨ t¨ Command Line.
e e e e
4.3.2 Mapzen
Mapzen ¨sht¨ editor i thjesht¨ i bazuar n¨ Flash, nga CloudMade n¨n
e e e e e
licenc¨n e Open Source (me kod burimor t¨ hapur). P¨r ta p¨rdorur k¨t¨ ed-
e e e e ee
itor, ju duhet nj¨ llogari n¨ CloudMade q¨ nd¨rlidhet me OpenStreetMap
e e e e
llogarin¨ tuaj. Ueb-faqja t¨ udh¨zon p¨rmes procesit t¨ regjistrimit se si
e e e e e
t¨ nd¨rlidhet. Kjo CloudMade llogari mund t¨ p¨rdoret p¨r t¨ krijuar nj¨lloj
e e e e e e e
rrjeti social p¨r zhvilluesit e hartave q¨ mund t¨ nd¨rlidhet me Facebook dhe
e e e e
Twitter. Nj¨lloj si tek Potlatch, edhe n¨ Mapzen ju duhet s¨ pari t¨ selektoni
e e e e
zon¨n q¨ doni t¨ editoni dhe pastaj flash-aplikacioni fillon.
e e e
P¨r ta p¨rdorur Mapzen ¨sht¨ shum¨ e thjesht¨.Ju mund ta p¨rdorni
e e e e e e e
mausin p¨r t¨ l¨vizur n¨p¨r hart¨, ose p¨r t¨ selektuar dhe p¨r t¨ zhvendosur
e e e e e e e e e e
objektet. Mapzen ka nj¨ list¨ t¨ madhe t¨ ilustrimeve, e cila ju ndihmon
e e e e
q¨ t¨ keni m¨ t¨ leht¨ t¨ krijoni objektet dhe t’i tregoni specifikat e objektit.
e e e e e e
32. ¨ ¨ ¨
4.3. EDITORE TE TJERE 27
Figure 4.11: Nga http://wiki.openstreetmap.org/wiki/File:Mapzen.png
4.3.3 Vespucci
Vespucci ¨sht¨ editor i OpenStreetMap p¨r telefonat Android. Para se
e e e
t¨ filloni krijimin e hart¨s suaj apo editimin e saj, ju duhet s¨ pari t¨ shkarkoni
e e e e
zon¨n q¨ ju d¨shironi t¨ editoni.
e e e e
P¨r t¨ shtuar nj¨ pik¨ t¨ interesit, ajo me Vespucci mund t¨ jet¨ mjaft e
e e e e e e e
sakt¨ pasi t¨ aktivizoni GPS e integruar n¨ telefonin Android.
e e e
Figure 4.12: Nga http://wiki.openstreetmap.org/wiki/File:Vespucci screenshot.png
Gjithashtu, ¨sht¨ edhe pjesa e avancuar e editimit, e cila mund¨son
e e e
t¨ shtoni. N¨se editoni rrug¨, shtoni etiketime t¨ ndryshme p¨r nj¨ objekt,
e e e e e e
at¨her¨ klikoni mbi butonin Menu dhe zgjidhni opsionin Edit Tags pastaj
e e
klikoni n¨ pik¨n ose objektin p¨r t¨ cilin ju d¨shironi t¨ b¨ni ndryshimet.
e e e e e e e
33. ¨
28 CHAPTER 4. PROGRAMET E EDITIMIT PER OPENSTREETMAP
4.3.4 Mapzen POI Collector
Mapzen POI Collector ¨sht¨ aplikacion p¨r iPhone dhe Android, i krijuar
e e e
p¨r t¨ shtuar dhe p¨r t¨ edituar pikat e interesit. Tregon vendin e sakt¨ me
e e e e e
an¨ t¨ pajisjes GPS dhe tregon hart¨n p¨rreth tij.
e e e e
Ju mundeni t¨ krijoni pika t¨ reja t¨ interesit dhe t¨ fshini apo t’i l¨vizni
e e e e e
n¨ vendndodhjen e pikave t¨ interesit q¨ gjenden n¨ hart¨, por editimin i
e e e e e
rrug¨ve nuk ¨sht¨ i mundur.
e e e
Figure 4.13: Nga http://wiki.openstreetmap.org/wiki/File:Mapzen POI Collector.png
Mapzen POI Collector mund t¨ shkarkohet nga Apple’s AppStore apo nga
e
Android Market Place, pa pasur nevoj¨ p¨r ndonj¨ pages¨. P¨r ta p¨rdorur
e e e e e e
Mapzen POI Collector, ju duhet t¨ keni llogari n¨ OpenStreetMap.
e e
4.3.5 OSM2go
OSM2go ¨sht¨ nj¨ editor tjet¨r p¨r OpenStreetMap, gjithashtu ky editor
e e e e e
¨sht¨ zhvilluar p¨r Nokia Maemo, por q¨ mund t¨ p¨rdoret n¨ kompjuter¨t
e e e e e e e e
q¨ kan¨ t¨ instaluar nj¨ nga sistemet operative t¨ Linux.
e e e e e
34. ¨ ¨ ¨
4.3. EDITORE TE TJERE 29
Funksionaliteti i tij ¨sht¨ i kufizuar n¨ krahasim me Potlatch ose
e e e
JOSM sepse ajo ¨sht¨ e optimizuar p¨r nj¨ ekran t¨ vog¨l, kjo e b¨n
e e e e e e e
at¨ shum¨ t¨ p¨rshtatsh¨m p¨r p¨rdorim mobil.
e e e e e e e
Figure 4.14: Nga http://wiki.openstreetmap.org/wiki/File:Maemo5-0.7.23-
mainscreen.png
Specifik¨ e OSM2go editorit ¨sht¨ se duhet t¨ krijoni nj¨ projekt,
e e e e e
gjithashtu edhe p¨rshkrimin dhe pastaj jan¨ hapat e nj¨jt¨ si n¨ ¸do edi-
e e e e e c
tor t¨ OpenStreetMap.
e
36. Vetit¨ e hart¨s
e e
Objektet e vizatuara n¨ OpenStreetMap nuk mund t¨ ken¨ kup-
e e e
tim pa i shtuar edhe ndonj¨ veti. Etiketimet t¨ cilat i p¨rmend¨m
e e e e
m¨ par¨ ndryshe quhen edhe vetit¨ e hart¨s. N¨ OpenStreetMap, vetit¨ e
e e e e e e
hartave jan¨ t¨ prezantuara nga pika apo vija-segmente t¨ kombinuara me
e e e
nj¨ apo m¨ shum¨ etiketime. P¨r t¨ krijuar nj¨ objekt (p¨r shembull nj¨ rrug¨,
e e e e e e e e e
liqen apo ¸far¨do q¨ t¨ jet¨) n¨ hart¨, ju duhet t¨ dini se ku t¨ vizatoni pik¨n
c e e e e e e e e e
apo vij¨n dhe cilin lloj t¨ etiketimit ta p¨rdorni p¨r t¨ p¨rshkruar se cka
e e e e e e ¸
paraqet ai objekt.
5.1 Rrug¨t dhe hekurudhat
e
Natyrisht, grupi m¨ i r¨nd¨sish¨m i objekteve ¨sht¨ ai i rrug¨ve. Ato
e e e e e e e
jan¨ t¨ etiketuara duke p¨rdorur si veti ’highway’ duke i bashkangjitur edhe
e e e
m¨ pas vler¨n se ¸far¨ paraqet ajo rrug¨.
e e c e e
N¨ vazhdim do t¨ shihni nj¨ list¨ t¨ vog¨l se ¸far¨ vlere mund
e e e e e e c e
t¨ marr¨ ’highway’
e e
Vlera T¨ p¨rdorura p¨r
e e e
Trunk Jan¨ rrug¨ t¨ r¨nd¨sishme, dy-shirit¨she, por q¨ nuk
e e e e e e e
jan¨ autostrada
e
Primary Reprezentojn¨ rrug¨ t¨ cilat zakonisht n¨ qytetet tona
e e e e
jan¨ t¨ lidhura n¨ mes vete me k¨t¨ lloj t¨ rrug¨s
e e e ee e e
Secondary Jan¨ rrug¨ t¨ cilat mund t¨ paraqesin rrug¨n n¨ qytete
e e e e e e
q¨ kan¨ r¨nd¨si m¨ t¨ madhe
e e e e e e
Residential Rrug¨ ku banohet, pra rrug¨ lokale n¨ qytete apo fshatra
e e e
Hekurudhat jan¨ t¨ etiketuara duke p¨rdorur ’railway’ vetin¨, nd¨rsa
e e e e e
mund t¨ marr¨ vlera t¨ ndryshme si ’subway’ – q¨ reprezenton hekurudhat
e e e e
n¨ntok¨sore, ose railway = station p¨r t¨ treguar stacionet ku mund t¨ mer-
e e e e e
rni trenin, dhe ajo m¨ e p¨rdorura ¨sht¨ ’rail’ q¨ tregon p¨r hekurudhat me
e e e e e e
gjat¨si t¨ m¨dha.
e e e
5.2 Urat dhe tunelet
Kur rrug¨t dhe hekurudhat kalojn¨ n¨ tunel apo mbi ur¨, at¨her¨ duhet
e e e e e e
t¨ paraqiten edhe k¨to n¨ OpenStreetMap dhe p¨r k¨to mund t¨ b¨ni k¨to
e e e e e e e e
etiketime
37. 32 ¨ ¨
CHAPTER 5. VETITE E HARTES
tunnel = yes – p¨r tunele
e
brige = yes – p¨r ura
e
5.3 Udh¨kryqet dhe rrethet
e
Rrethet e trafikut, si¸ etiketoni edhe rrug¨t ju duhet gjithashtu t¨ etike-
c e e
toni n¨ t¨ njejt¨n form¨ edhe rrethet, nd¨rsa etiketimi i dyt¨ q¨ duhet t¨ b¨ni
e e e e e e e e e
p¨r rrethet e trafikut ¨sht¨
e e e
junction = roundabout
q¨ na tregon se n¨ at¨ pjes¨ ¨sht¨ rreth-rrotullimit p¨r automjete.
e e e ee e e
P¨r t¨ treguar n¨ m¨nyr¨n m¨ t¨ mir¨ t¨ udh¨kryqit duhet pasur nj¨ ku-
e e e e e e e e e e e
jdes t¨ shtuar gjat¨ lidhjes s¨ dy rrug¨ve, pra gjat¨ vendosjes s¨ pik¨-lidhjes,
e e e e e e e
dhe ¸far¨ ju duhet t¨ etiketoni ¨sht¨ vet¨m t¨ etiketoni se ¸far¨ rruge ¨sht¨ nuk
c e e e e e e c e e e
ka edhe ndonj¨ etiketim shtes¨.
e e
5.4 Malet, liqenet dhe lumenjt¨
e
Zonat me ngjyra b¨jn¨ q¨ harta t¨ duket bukur. Ju mund t¨ futni
e e e e e
n¨ hart¨ malet, liqenet dhe lumenjt¨ nga fotografit¨ ajrore t¨ hapura, pa
e e e e e
pasur nevoj¨ q¨ t¨ krijoni GPS regjistrimet p¨r ta b¨r¨ at¨.
e e e e ee e
P¨r t¨ krijuar nj¨ mal, liqen, at¨her¨ ju duhet t¨ krijoni nj¨ zon¨, apo
e e e e e e e e
nj¨ vij¨-segment q¨ ¨sht¨ e lidhur mes vete, dhe pastaj t¨ vendosni k¨to
e e e e e e e
etiketime
natural = water – p¨r liqene
e
natural = wood – p¨r male
e
apo p¨r male mund t¨ p¨rdorni edhe k¨t¨ lloj t¨ etiketimit
e e e ee e
landuse = forest.
