Bijlage 1 Ruimtelijk Ambitiedocument nieuwe huisvesting Hoge Raad

1. Atelier Rijksbouwmeester
Ruimtelijk Ambitiedocument
nieuwe huisvesting Hoge Raad
SELECTIE FASE
01 - 11 - 2010

2. Inhoudsopgave
1. Inleiding 3
1.1 Doel ruimtelijk ambitiedocument 4
2. Hoge Raad der Nederlanden 5
3. Directe omgeving 6
4. Verschijningsvorm gebouw 9
4.1 Identiteit / icoon 10
4.2 Monumentaliteit / representatie 11
5. Transparantie 12
6. Interne routing en oriëntatie 13
7. Materialisering/afwerking 14
8. Publiek deel 15
8.1 Entree / ontvangst 16
8.2 Zittingzaal 17
9. Besloten deel 18
9.1 Bibliotheek 19
9.2 Raadkamers 20
9.3 Vergaderruimten 21
9.4 Werkgebied 22
9.4.1 Werkgebied Raad & Parket 23
9.4.2 Werkgebied Wetenschappelijk Bureau 24
9.4.3 Werkgebied Ondersteuning 25
9.5 Ontmoeten / facilitair 26
9.6 Restaurant 27
Colofon

3. 1. Inleiding
De Hoge Raad der Nederlanden is sinds 1988
gehuisvest in het monumentale pand huis Huguetan,
aan het Lange Voorhout 34 te Den Haag. Om het pand
geschikt te maken voor huisvesting van de Hoge Raad
is aan de achterzijde in 1988 een nieuwbouwdeel
toegevoegd, naar het ontwerp van architect Pennink.
De hoofdingang voor het publiek bevindt zich in deze
nieuwbouw aan de Kazernestraat 52.
Deze situatie wordt als niet representatief ervaren. De
groei van het aantal inkomende zaken en wijzigingen in
wetgeving en in structuur van beheer en bedrijfsvoering
hebben tot uitbreiding van de taken en daarmee van het
aantal medewerkers geleid. Om het hierdoor ontstane
ruimtetekort op te vangen is in 2002 aanvullende ruimte
gehuurd in het pand Lange Voorhout 7. Deze dislocatie
wordt als belemmerend en inefficiënt ervaren.
Bij het ontwerp van het nieuwe gebouw zal de
representatieve functie leidend zijn, maar flexibiliteit
is een belangrijke randvoorwaarde voor het verkrijgen
van een hoog adaptief vermogen van het gebouw,
van de ondersteunende installaties en van de
procesondersteunende infrastructuur.
Met het nieuwe gebouw moet de Hoge Raad decennia
vooruit kunnen. Het gebouw moet over vijf jaar
inspireren en functioneren, maar ook over vijftig jaar.
3

4. 1.1 Doel ruimtelijk ambitiedocument
Het doel van het ruimtelijk ambitiedocument is om een
wensbeeld te formuleren voor de architectuur van de
nieuwbouw van de Hoge Raad der Nederlanden en
de inrichting van de buitenruimte. Het document is
geen totaalbeeld, maar geeft de bouwstenen waarin
kwaliteiten voor onderdelen van de nieuwe huisvesting
van de Hoge Raad worden benoemd. Het bevat
aanbevelingen en richtlijnen voor de inzenders van de
aanbesteding, waarin het ambitieniveau aan de hand
van referentiebeelden en kernbegrippen is bepaald.
Het document dient mede als toetsingscriterium
voor de uiteindelijke ontwerpen. De versie ‘selectie
fase’ geeft de ruimtelijke ambitie zoals die op dit
moment is vastgesteld en als referentie dient voor de
selectiefase. Dit document zal tevens gebruikt worden
voor de dialoogfase, waarbij mogelijkerwijs nog kleine
mutaties zullen worden toegevoegd. Bij toetsing van
de inschrijvingen zal dit document als basisreferentie
fungeren.
4

5. 2. Hoge Raad der Nederlanden
De Hoge Raad functioneert in zijn huidige vorm en in civiele zaken, strafzaken en uitleveringszaken van de en belastingzaken de wederpartij in de gelegenheid is
benaming vanaf 1838, maar de contouren van een Nederlandse Antillen en Aruba. De belangrijkste taak gesteld zich te verweren, wordt de zaak naar het Parket
hoogste rechtscollege in de Nederlanden tekenen zich van de Procureur-Generaal en de leden van het Parket gezonden voor het nemen van conclusie. De uitspraken
reeds af in de vijftiende en zestiende eeuw tijdens de is het nemen van conclusies. Een conclusie is een door de Hoge Raad worden door drie of vijf raadsheren
regeringsperiode van de Bourgondische en Habsburgse schriftelijk, gemotiveerd advies in een aan de Hoge Raad gedaan. De beslissingen komen tot stand in raadkamer.
vorsten. voorgelegde zaak. In de conclusie worden de relevante Het wisselen van de processtukken, het nemen van
feitelijke gegevens van de zaak geschetst en juridische conclusies en het doen van uitspraken geschiedt op
De Hoge Raad in de ruimste zin vormt een complexe beschouwingen gegeven, onder vermelding van de wekelijkse rolzitting. De zaaksadministratie wordt
organisatie. De Raad zelf bestaat uit de President, rechtspraak en literatuur, die uitmonden in het eigenlijke uitgevoerd door de griffies.
vice-Presidenten en raadsheren. Aan de Hoge Raad advies aan de Hoge Raad. Het Parket concludeert ten
is verbonden het Parket dat bestaat uit de Procureur- behoeve van alle kamers van de Hoge Raad. De Hoge De positie van de Raad als hoogste rechter en daarmee
Generaal, de plaatsvervangend Procureur-Generaal Raad en de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad zijn ook van het Parket brengt veelvuldig contacten op
en advocaten-generaal. Het Parket heeft een aparte, naast hun taken en bevoegdheden op het gebied van de nationaal en internationaal niveau mee. Wat betreft
onafhankelijke positie. Er zijn evenwel sterke bindingen cassatierechtspraak door de wet belast met een aantal het nationale niveau moet onder meer worden gedacht
tussen de Hoge Raad en het Parket zowel wat betreft de bijzondere taken: adviserende taak, cassatie in het belang aan contacten met andere rechtscolleges en met
taakuitoefening als wat betreft bedrijfsvoering en beheer. der wet, klachtenregeling, schorsing en ontslag van universiteiten. Jaarlijks wenst een groot aantal groepen
Zo verleent het Wetenschappelijk Bureau ondersteuning rechters, vervolging en berechting van ambtsmisdrijven uit die instellingen, zoals faculteitsverenigingen of andere
aan de Raad èn aan het Parket. Bedrijfsvoering en en ambtsovertredingen, herziening in strafzaken. rechtskundige genootschappen, een bezoek te brengen
beheer geschieden onder verantwoordelijkheid van één Bij de cassatierechtspraak staat voorop dat de toepassing om te worden voorgelicht over taak en werkwijze van de
Directeur Bedrijfsvoering zowel voor de Hoge Raad als en de uitleg van het recht in Nederland op gelijke wijze cassatierechtspraak.
voor het Parket. De stafdiensten verlenen ondersteuning wordt ontwikkeld. Hierbij zijn rechtsontwikkeling en
aan beide organisaties. Het huidige bestuursmodel rechtseenheid kernbegrippen. Daarnaast staat de Hoge Op internationaal niveau bestaan er contacten met
van de Hoge Raad geldt vanaf 1 september 2002 en is Raad ook borg voor de rechtsbescherming. buitenlandse rechtscolleges die wensen kennis te
vastgelegd in het "statuut van de gemeenschappelijke maken met het Nederlandse rechtssysteem. Niet zelden
organisatie van de Hoge Raad en het Parket van de De cassatierechtspraak onderscheidt zich in zoverre van gaat het hier om rechters uit de voormalige zogenaamde
Procureur-Generaal bij de Hoge Raad". Uitgangspunt de andere rechtspraak dat hierin slechts de toepassing Oostbloklanden, met wie gegevens worden uitgewisseld
is dat President, Procureur-Generaal en Directeur van het recht centraal staat en niet het onderzoek naar over theorie en praktijk van rechterlijke organisatie en
Bedrijfsvoering elk hun eigen verantwoordelijkheid de feiten. Dit betekent dat het horen van procespartijen, rechtspraak. Vooral wanneer deze landen recentelijk
hebben, maar deel uitmaken van een gezamenlijke verdachten, getuigen en dergelijke bij de Raad niet of zijn toegetreden of op het punt staan toe te treden tot
organisatie. Aan het hoofd daarvan staat een algemeen nauwelijks voorkomt. De procedures worden in de de Raad van Europa en zich hebben gebonden of zich
bestuur waaronder een dagelijks bestuur ressorteert, regel schriftelijk gevoerd. De Raad toetst de uitspraken zullen binden aan het Europese verdrag tot bescherming
bestaande uit de genoemde drie functionarissen en de van andere, lagere rechters (die feitenrechters worden van de rechten van de mens, hecht de Hoge Raad eraan
Griffier als secretaris. Deze laatsten maken ook deel genoemd). De feitenrechters - in hoogste feitelijke om aldus te kunnen bijdragen aan deze ontwikkelingen.
uit van het algemeen bestuur dat evenals het dagelijks instantie doorgaans de gerechtshoven - stellen de feiten
bestuur door de President wordt geleid. In het algemeen vast die in een civiele, straf- of belastingprocedure een rol Voorts wordt wat de internationale contacten betreft
bestuur zitten ook de hoofden van de sectoren civiel, straf spelen en passen daarop de naar hun oordeel geldende gewezen op verdragsrechtelijke verplichtingen van
en fiscaal en de plaatsvervangend Procureur-Generaal. rechtsregels toe. De Hoge Raad beoordeelt of hierbij de Nederland. Zo participeert een aantal leden van de Raad
procesregels in acht zijn genomen en de uitspraak is en het Parket in het Benelux-Gerechtshof dat, in zaken
De Hoge Raad is op de gebieden van het civiele recht, het gedaan in overeenstemming met het geldende recht. In die door een Nederlandse rechter zijn verwezen, in het
strafrecht en het belastingrecht het hoogste rechtscollege cassatie wordt een zaak onderzocht aan de hand van de gebouw van de Hoge Raad rechtszittingen houdt en
van ons land, met de cassatierechtspraak als de middelen tot cassatie die zijn ingediend door degene die raadkameroverleg pleegt.
belangrijkste taak. De Hoge Raad is ook cassatierechter het beroep in cassatie heeft ingesteld. Nadat in civiele 5

6. 3. Directe omgeving
De locatie waarop nu het voormalige AXA-gebouw en
de Franse ambassade gevestigd zijn, wordt, na sloop
van de huidige bebouwing, in zijn geheel bestemd voor
koningskade
nieuwbouw van de Hoge Raad der Nederlanden.
Huidige locatie
Het gebouw voor de Hoge Raad aan het Korte Voorhout Hoge Raad
prinsessegracht
heeft een onderscheidende typologie. Deze kan en
dient tot uitdrukking te komen in het ontwerp. Daarbij is lange voorhout
gevoeligheid voor de omgeving van belang, zonder dat Huidige
locatie
malieveld
Smidswater
Hoge Raad
naar analogie gezocht hoeft te worden. De typologie
wordt bepaald door de functie en de voorname status
van het college en door de maatschappelijke functie
van de Hoge Raad. Het moet een gebouw zijn voor gietkom
Amerikaanse
een college van hoog aanzien, maar is tegelijk het ambassade Smids-
plein
Nieuwe locatie Hoge
Raad
domein van het publiek(recht). Het gebouw moet
monumentaliteit en tegelijk toegankelijkheid uitstralen. korte voorhout
Het gebouw moet rekenschap geven van zijn positie Ministerie van financiën
prinsessegracht
in de stad en in het stedelijke leven. Gelijktijdig
positioneert het gebouw Den Haag op nationaal vlak.
malieveld
De huisvesting voor de Hoge Raad onttrekt zich
Smidswater
niet aan de omgeving, maar is een aanvulling op de
dynamiek van dit deel van de stad. Gekozen moet
worden voor een verzelfstandiging van het gebouw
als tegenhanger van het ministerie van Financiën,
waardoor op deze belangrijke entree van de stad twee
herkenbare gebouwen met eigen karakter ontstaan. Het
is van belang dat op deze entree van de binnenstad,
gietkom
welke van grote afstanden herkenbaar is, voor de
Amerikaanse
Hoge Raad een gebouw wordt neergezet, dat zowel ambassade Smids- Nieuwe locatie Ho
recht doet aan de betekenis van de Hoge Raad binnen plein ge Raad
de Staat der Nederlanden als aan de betekenis van
deze plek in de binnenstad: een van de oudste en
voornaamste entrees van de binnenstad. Deze entree
korte voorhout
krijgt in de binnenstad zelf een vervolg door het Lange
Voorhout en de Lange Vijverberg met de Hofvijver en
zicht op het Binnenhof.
Ministerie van financiën
prinsessegra
Het principe voor het gebouw van de Hoge Raad is een
herkenbaar, stevig, langgerekt volume van 6 bouwlagen
boven het maaiveld en een hoogte die overeenkomt 6
Locatie huidige gebouwen en nieuwbouw

7. met het ministerie van Financiën. Binnen dit blok zijn er
mogelijkheden voor toevoegingen en uitsparingen.
Het gebouw voor de Hoge Raad mag worden gebouwd
op de kavel die is aangegeven rechts op de tekening.
Deze kavel is circa 104 meter lang en 22 meter diep (1). 22
Deze kavel moet volledig worden benut. Uitzondering is
de strook langs het Smidsplein, waar, indien de kabels
104
en leidingen niet worden verlegd, een overbouwing kan
plaatsvinden (maximaal 8.7 m). De open ruimte onder 1. Afmetingen kavel
deze overbouwing mag maximaal 6 meter hoog zijn (2).
Het totale bvo (meting conform NEN 2580) voor de
Hoge Raad bedraagt 15.000 m2 (exclusief ondergronds
parkeren).
De afmetingen van het basisvolume zijn (lxdxh) 104 x
8.7
22 x maximaal 23 meter. Het gebouw mag ten opzichte
van het maaiveld hoogstens 0,5 meter worden opgetild,
indien de gevel van deze plint geheel gesloten is. De
bouwhoogte is bij voorkeur wat lager dan 23 meter om
2. Maximale overbouwing
aan te sluiten bij de hoogte van 20.9 meter van het
Ministerie van Financiën (5).
Het basisblok kan van een dakopbouw worden voorzien
die minimaal 1,5 meter uit de gevel is gesitueerd (3).
Binnen aangegeven gevelzones kan aan het Korte 1.5
1.5
Voorhout maximaal 30%, aan de Gietkom 60% en
aan het Smidswater 100% worden uitgebouwd met 1.5
1.5
maximaal 3,5 meter (4).
3. Afmetingen dakopbouw
De rooilijn langs de Prinsessegracht loopt bij voorkeur
in het verlengde van de naastliggende bebouwing
van de Prinsessegracht om een helder rechthoekig
gebouw te krijgen. Het is voorstelbaar + 26,0 m + 26,4 m 100%
60%
om deze rooilijn in het verlengde van de rooilijn van het + 21,0 m
+ 22,0 m
3.5
ministerie van Financiën te leggen. 3.5 3.5
Hierbij mag de helderheid van het basisblok niet worden
aangetast. + 1,20 m
- 5,60 m
13.7 28,2 % 3.5
21.5
5. Dwarsdoorsnede 4. Maximale uitspringing
7

8. De openbare ruimte tussen de locatie van de Hoge
Raad en het Ministerie van Financiën is de eerste
groene "kamer" in een reeks groene ruimten richting de
binnenstad van Den Haag.
Aandachtspunt hierbij is hoe het gebouw van de Hoge
Raad zich presenteert en manifesteert ten opzichte
van het bladerdek en de inrichting van het maaiveld.
De bestaande bomenrij aan de zijde van het gebouw
van de Hoge Raad wordt vervangen door een nieuwe
rij met 11 bomen op een afstand van ongeveer 7.40
Plangebied
meter tot de gevel. Ten behoeve van architectonische
9.24 m
expressie zijn toevoegingen mogelijk waarbij de bomen bomenrij 1
verschoven mogen worden (zie voorbeeld) en het
aantal bomen gereduceerd wordt tot 10. bomenrij 2
De bestaande beelden dienen een prominente plek in
de openbare ruimte of in het gebouw te krijgen. bomenrij 3
bomenrij 4
plangebied met 11 bomen
beelden CMQRDQWY Z
Plangebied 7.50 m
bomenrij 1
bomenrij 2
bomenrij 3
bomenrij 4
8
luchtfoto ‘groene kamer’ plangebied met 10 bomen (voorbeeld)

9. 4. Verschijningsvorm gebouw
Het gebouw is hedendaags, tijdloos en representatief.
Het straalt vakmanschap uit, aandacht voor detail,
neemt stelling door aanwezigheid. De historie en
aandacht voor duurzaamheid is afleesbaar. Het
gebouw doet recht aan de menselijke maat, maar het
begeleidt de mensen ook in een groot gebaar. Het
gebouw toont aandacht voor mensen, materiaal en
ruimte. De hoofdindeling is eenvoudig en overzichtelijk.
Het materiaalgebruik is van hoge kwaliteit en robuust,
bestand tegen intensief gebruik. Slijtage maakt de
uitstraling niet aftands, maar doorleefd.
9

10. 4.1 Identiteit / icoon
De architectuur van de Hoge Raad dient van deze
tijd, maar ook tijdloos te zijn. De tijdloosheid is een
voorwaarde om aan te tonen dat de Hoge Raad niet
de waan van de dag volgt maar continuïteit en visie op
lange termijn in de samenleving waarborgt.
Het gebouw van de Hoge Raad doet recht aan zijn
functie en plaats binnen de Nederlandse samenleving.
De nieuwbouw moet het publieke belang van de Hoge
Raad representeren; het moet het icoon zijn voor de
plaats en positie die de Hoge Raad in de samenleving
heeft.
Deze nieuwbouw dient zich te voegen in de mentaliteit
van de bouwtraditie van de lage landen om zich
zodoende te kunnen onderscheiden van hoofdkantoren Norman Foster, Carre d'Art, Nimes
van grote banken of multinationals. Deze traditie
kenmerkt zich door een ontspannen monumentaliteit en
een vanzelfsprekende invoeging van het gebouw in het
stedelijk weefsel.
Yosho Taniguchi, National Museum, Tokyo
10
Yosho Taniguchi, MoMa, New York Steven Holl, Art Museum, Washington

11. 4.2 Monumentaliteit / representatie
De functie van het gebouw is niet alleen die van een
werkomgeving. Het is niet slechts de 'huls' waarin de
processen worden uitgevoerd. Het is ook één van de
manieren waarop de Hoge Raad zich presenteert aan
de Nederlandse en internationale samenleving.
Het is een symbool voor het instituut dat de Hoge Raad
is en de rol die hij in de Nederlandse samenleving
vervult. Het representeert het hoogste Nederlandse
rechtscollege, geworteld in de Nederlandse
rechtsgeschiedenis, maar ontegenzeggelijk
functionerend in de 21ste eeuw.
Le Corbusier, Gerechtsgebouw, Chandigarh
Oscar Niemeyer, Federaal Hooggerechtshof, Brasilia
David Chipperfield, pavilion America's Cup, Valencia
Rem Koolhaas, Nederlandse Ambassade, Berlijn
11

12. 5. Transparantie
Voor grote delen van het gebouw is visueel contact van
buiten naar binnen mogelijk. Hierdoor oogt het gebouw
transparant en toegankelijk. Dit geldt voor de publieke
en het deel van de semi-publieke ruimtes, maar niet
voor het gebied rond de werkplekken.
Vrijwel in alle ruimten, passende bij de functies,
is daglicht gewenst. Teveel inkijk, met name in de
kantoren en de raadkamers, moet zowel van buitenaf
als vanuit de verkeerszones vermeden worden.
Navarro Baldeweg, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort 3XN Architects, Bimhuis, Amsterdam
Paul de Ruijter, Rijkswaterstaat, Middelburg
I.M. Pei, Historisch Museum, Berlin
12
Claus en Kaan, NFI, Ypenburg Claus en Kaan, Gemeentehuis, Tynaarlo

13. 6. Interne routing en oriëntatie
De interne routing moet vanzelfsprekend en
overzichtelijk zijn.
Het gebouw is ontworpen op de menselijke maat. Een
ruimtelijk spel met hoogteverschillen is, mits functioneel,
mogelijk. De verschillende ruimtes dienen wel natuurlijk
in elkaar over te lopen.
Benauwde ruimtes en hokkerigheid moeten vermeden
worden. Ook grote 'lege' ruimtes zijn niet wenselijk.
Dominique Perrault, EWHA University, Seoul
Claus en Kaan, NFI, Ypenburg
Bolles Wilson, Bibliotheek, Munster
Stephane Beel, Rechtbank, Gent
13
Merkx Girod, Raad van State, Den Haag

14. 7. Materialisering / afwerking
Het materiaalgebruik is van hoge kwaliteit en robuust,
bestand tegen intensief gebruik. Slijtage maakt de
uitstraling niet aftands, maar doorleefd.
Het is van belang dat het materiaal een gedetailleerde
afwerking mogelijk maakt. Het materiaal zal vooral
gekozen worden op basis van de mogelijkheden om
een gladde afwerking te realiseren. In het interieur
kan op specifieke plaatsen ook een natuurlijk / warm
materiaal worden gebruikt.
Shinichi Okada, Supreme Court, Tokyo
Moneo, Stadhuis, Murcia
Claus en Kaan, NFI, Ypenburg
14
Oscar Niemeyer, Kantoorgebouw, Milaan David Chipperfield, private gallery, Berljn

15. 8. Publiek deel
In dit gebouw wordt een publieke functie ingevuld. Het
publiek, in de vorm van betrokkenen, geïnteresseerden
en de journalistiek, is gebruiker van het gebouw.
De ingang, hal, ontvangstruimte en rechtszalen zijn
ontworpen om deze functie te kunnen vervullen.
Het is van belang dat de ruimten zodanig worden
gepositioneerd en uitgevoerd dat de publieke functie
volledig tot haar recht kan komen.
De publieke functie van een ruimte maakt bijvoorbeeld
dat de omgeving voldoende robuust moet worden
uitgevoerd opdat het qua uitstraling en representativiteit
de tand des tijds kan doorstaan. Daarnaast zullen
op het gebied van beveiliging afscheiding en
toegangscontrole in de architectuur zijn opgenomen. Dit
geldt bijvoorbeeld ook voor de beveiligingsmaatregelen
ten behoeve van de expeditie en de lokale detentie van
verdachten.
Voor wat betreft de representativiteit zijn het vooral
de publieke ruimten die, met de buitenkant van het
gebouw, invloed hebben op het imago van de Hoge
Raad. Het is hierom dat aan de uitvoering van deze
ruimten extra aandacht besteed moet worden. Termen
als transparantie, degelijkheid, 21ste eeuw en rust
moeten hier van toepassing zijn.
15

16. 8.1 Entree / ontvangst
Het entreegebied speelt een belangrijke rol bij het
realiseren van een hoge representativiteit van het
gebouw. Voor deze representativiteit zijn vooral de
maatvoering of volume, transparantie en licht en de
afwerking van belang.
Om extra volume te creëren kunnen in het ontwerp
visuele relaties tussen verschillende ruimten gelegd
worden. Ook is het mogelijk om bijvoorbeeld de ruimte
van de gangen te gebruiken om de hal visueel te
vergroten. In het entreegebied en het ontvangstgebied
is visuele rust van belang. Er wordt gestreefd naar de
realisatie van een ruimte met weinig obstakels.
Paul de Ruijter, Rijkswaterstaat, Middelburg
David Chipperfield, BBC Scotland, Glasgow
Richard Rogers, Rechtbank, Bordeaux Meyer en van Schooten, Ministerie van Financien, Den Haag
16

17. 8.2 Zittingzaal
In de zittingzalen behoort het gebruik van natuurlijke
materialen tot de mogelijkheden. Wel is het van belang
dat het een lichte ruimte blijft en zo mogelijk contact
met buiten. Dus het materiaal is licht, of het gebruik van
donkere materialen wordt gecompenseerd met lichte
materialen of een grote transparantie.
Architekten Cie, Conservatorium, Amsterdam
Josef Hohensinn, Justitie en detentiecentrum, Leoben, Oostenrijk
SANAA, school voor Design en Management, Essen, Duitsland
Richard Rogers, Rechtbank, Bordeaux
Karmi, Hooggerechtshof, Jerusalem
17

18. 9. Besloten deel
Het gebouw heeft naast haar representatieve publieke
functie ook een besloten deel, waarin een prettige
werkomgeving, voor allen die bij de Hoge Raad
werkzaam zijn, gerealiseerd wordt. De verschillende
functies, nodig voor de uitvoering van de processen,
worden in het gebouw ingebed.
De functie van de Hoge Raad en het plezier dat
medewerkers hebben in hun werk en werkomgeving
moet in architectonische termen vertaald, zichtbaar
en voelbaar zijn. Bovendien zullen in termen van
het werkproces de medewerkers van morgen hoge
eisen stellen aan de aan hun ter beschikking gestelde
systemen en faciliteiten.
Als werkplek wordt het gebouw door sommigen ervaren
als een huis om in te werken en door anderen als een
plaats om te ontmoeten of te ontvangen.
18

19. 9.1 Bibliotheek
De bibliotheek en de historische collectie 'Hof van
Holland' van de Hoge Raad vragen om bijzondere
aandacht. De ruimte moet bij voorkeur eenvoudig
bereikbaar zijn vanuit verschillende onderdelen van het
werkgebied. Een ontwerp voor een bibliotheek die over
verschillende verdiepingen gaat, behoort daarom tot de
mogelijkheden.
Jo Coenen, Openbare bibliotheek, Amsterdam
OTH, Advocatenkantoor, Amsterdam
Mario Botta, Bibliotheek Oechslin, Einsiedeln, Zwitserland
19
Maarten van Severen, Van Abbe Museum, Eindhoven

20. 9.2 Raadkamers
Het karakter van de beraadslagingen is zeer
vertrouwelijk, wat hoge eisen stelt aan de ruimte,
akoestiek en isolatie.
De Raadkamers behoren tot het representatieve
gedeelte van het besloten gedeelte. Tevens moeten de
Raadkamers een prettige, comfortabele werkomgeving
zijn, in verband met lange zittingen.
De vergaderruimte van het Parket heeft een
vergelijkbaar karakter met de Raadkamer.
Braaksma en Roos Fokkema, Vergaderruimte faculteit Meyer en Van Schooten, ING, Amsterdam
Bouwkunde, Delft
20
Rem Koolhaas, Nederlandse Ambassade, Berlijn Toyo Ito, Mediatheek, Tokyo

21. 9.3 Vergaderruimten
De vergaderruimten komen in representativiteit overeen
met de naastliggende kantoren.
De vergaderruimten kunnen onderling verschillen in
maat, beslotenheid en (directe) relatie met de kantoren.
Paul de Ruijter, Rijkswaterstaat, Middelburg
Sanaa, Schouwburg, Almere
Studio Rotter
Schmidt, Hammer, Lassen, Nykredit, Kopenhagen
OMA, Nederlandse Ambassade, Berlijn, Duitsland
21

22. 9.4 Werkgebied
In het gebouw is naast het normale en het
representatieve kantoorgebied, een zeer representatief
kantoor gebied gepland. Voor de zeer representatieve
ruimten wordt een extra verdiepingshoogte en grotere
ruimten nagestreefd. De losse inrichting van de ruimte
zal deze representativitieit verder ondersteunen.
Het gebouw biedt een prettige en veilige werkomgeving
voor allen die bij de Hoge Raad werkzaam zijn. Voor
de verschillende werkgebieden gelden begrippen als
transparant, translucent, helder, efficiënt en vooral
inspirerend.
Gebruikers moeten een grote mate van invloed kunnen
uitoefenen op de persoonlijke beleving van hun
werkplekomgeving. Dit heeft betrekking op (zon)wering,
belichting, beluchting en temperatuur. Een bescheiden
mogelijkheid tot personalisering van de werkomgeving
dient in het ontwerp meegenomen te worden.
De Hoge raad zoekt naar een moderne en met oog voor
detail afgewerkte werkomgeving, representatie en rust.
22

23. 9.4.1 Werkgebied Raad Parket
Het werkgebied van de Raad en het Parket bevindt zich
in het representatieve gedeelte. Dit gedeelte van het
gebouw vormt een serene en waardige werkomgeving
waarin geconcentreerd gewerkt kan worden aan
de totstandkoming van uitspraken en conclusies.
Het werkplekconcept is traditioneel van aard. Het
werkgebied vormt voor de Raadheren en Advocaten
Generaal een huis om in te werken, een plaats om te
ontmoeten en te ontvangen en in wisselende settings
met het wetenschappelijk bureau samen te werken. Een
Cepezed, Nederlands Consulaat, Munchen, Duitsland
duidelijke scheiding tussen Raad en Parket is hierbij
aanwezig.
Rob Hootsmans, Rijkswaterstaat, Den Haag
OTH, Ministerie OCW, Den Haag
OMA, Nederlandse Ambassade, Berlijn, Duitsland
23
Koen van Velsen, Kantoor, Het Gooi Staal Christensen, Stadhuis, Eindhoven

24. 9.4.2 Werkgebied Wetenschappelijk bureau
Het werkgebied van het wetenschappelijk bureau
bevindt zich in het normale kantoorgedeelte. In
dit werkgebied komen geen grotere ruimtes met
werkplekdeling voor. Er wordt eerder gedacht aan
één- en tweepersoonswerkkamers. Ruimtes voor de
administratieve afdelingen worden op de processen
afgestemd.
Vitra
Richard Meier, Stadhuis, Den Haag
OTH, VOC, Amsterdam C4ID, TeekensKarstens
24

25. 9.4.3 Werkgebied Ondersteuning
De werkomgeving van het ondersteunend personeel
heeft dezelfde uitstraling als het wetenschappelijk
bureau. De werkplekken zijn hier echter wel ingedeeld
in grotere ruimten.
Ondanks de grotere hoeveelheid werkplekken in de
ruimte is het van belang dat de ruimte niet 'vol' oogt,
maar juist helderderheid en rust uitstraalt.
Richard Meier, Stadhuis, Den Haag
Lensvelt Design studio Richard Meier, Stadhuis, Den Haag
25

26. 9.5 Ontmoeten / facilitair
Pantry's, handbibliotheken, kopieerfaciliteiten en
ontmoetingsruimten dienen zorgvuldig gepositioneerd
vormgegeven te worden. Deze ruimten moeten
informele contacten bevorderen en uitnodigen om
langer te verblijven.
Een heldere positionering ten opzichte van de kantoren
is van belang.
Merkx Girod, Raad van State, Den Haag
Groen Schild, RHIMA, Soest
C4ID, TeekensKarstens
Cepezed, Schiphol, Amsterdam Sanaa, Novartis kantoorgebouw, Basel, Zwitserland
26

27. 9.6 Restaurant
Het restaurant is een belangrijke ontmoetings- en
ontspanningsruimte voor het personeel.
Door de omvang van de ruimte is het mogelijk het
restaurant tevens te kunnen gebruiken als ruimte voor
grote bijeenkomsten of evenementen.
Hans van Heeswijk, Hermitage, Amsterdam
3XN Architects, Bimhuis, Amsterdam
Cepezed, Rijkswaterstaat, Utrecht
De Zwarte Hond, Hanzehogeschool. Groningen Henket, Interieur fac. Beeldende Kunst, Zwolle 27

28. Colofon
opgesteld door Atelier Rijksbouwmeester
in samenwerking met:
Hoge Raad der Nederlanden
Ministerie Justitie, DGRR
Rijksgebouwendienst
01-11-2010

29. Ambitiedocument PPS aanbesteding nieuwbouw Hoge Raad der Nederlanden | 22 december 2010
Bijlage 3: Tabel met te leveren diensten en middelen opdrachtnemer
scope PPS aanbesteding Hoge Raad der Nederlanden
scope onderdeel in scope korte toelichting
ja/nee
Huisvesting
Gebouw parkeren ja O.a. casco en inbouwpakket incl mutaties
Onderhouden van:
x Gebouw eigenaarsdeell ja Het basisprincipe is dat het consortium datgene dat zij leveren ook beheren en
onderhouden.
x Terrein ja Onderhoud aan verhard terrein en groenvoorziening
Energie en water ja Betreft zowel gebruik als vastrecht (abonnementskosten),inkoop geschiedt via
rijksbreed contractinkoop geschiedt via rijksbreed contract
Diensten en middelen
Consumptieve diensten ja Alle activiteiten, diensten en middelen gericht op het verzorgen van voedsel
en drankenvoorziening (van catering, restaurant, koffiecorner tot dranken-
automaten)
Risicobeheersen: bewaken en beveiligen:
x Bewaking en beveiliging ja toegangscontrole, bewaking en beveiliging van gebouw, de mensen, de
inventaris, de ICT etc. Functie van parketpolitie bij zaken is expliciet
uitgesloten van de scope
Receptie telefoontaken ja Ontvangen, registreren en begeleiden van bezoek
Schoonmaken ja
Verhuizen ja intern en eenmalig naar nieuwbouw
Documentmanagen nee relatisch met primaire proces en vertrouwelijke karakter (betrefft repro, post-
(verwerking), archief
Reststoffenmanagen ja Alle activiteiten, diensten en middelen gericht op het proces van verzamelen,
opslaan en afvoeren van stoffen en zaken die geen (gebruiks)waarde meer
hebben voor de organisatie.
Ruimte : Losse inrichting en benodigdheden v.d. inrichting en instandh.
x Kantoorwerkplek ja
x Vergaderwerkplek ja
x Bijzondere ruimten ja
Benodigdheden en hulpmiddelen ja kantoormiddelen, kunst niet, groenvoorzieningen, bewegwijziging, kleding
bodes, receptie en beveiliging, dienstauto's en dienstfietsen
ICT
Externe infrastructuur ja telefoon data
Interne infrastructuur ja Het transporteren van spraak en data in het complex
Passieve componenten ja netwerk
Actieve componenten nee
Hardware nee
Telecommunicatie apparatuur nee
Software nee Beschikbaar stellen van de softwarematige middelen
Ondersteunen nee O.a. helpdesk, opleiden, beheer en onderhoud, calamiteiten
Facility Management
Facility Management:
x Helpdesk/bewonersservice ja/nee Consortium is aanspreekpunt voor de diensten die zij leveren (bv. catering
schoonmaak vergaderfaciliteiten), HR is aanspreekpunt voor de diensten die
niet in de scope zitten bv ICT, post/repro etc.
x Facilitair personeel organisatie nee
x Arbo en risicomanagement ja/nee BHV organisatie kan worden voorzien door consortium, zal altijd
(gedeeltelijke) bemensing vanuit eigen org nodig zijn.
Pagina 26 van 26