Hij noemt zichzelf nog steeds een linkse denker, ook al klinkt hij rechts als hij over de islam spreekt. “Zelfs nu blijven we het gevaar nog onderschatten. Nog altijd hoor ik mijn linkse vrienden ontkennen dat de islam de belangrijkste voedingsbodem is voor terreur. Komaan, cut the crap.” Omdat niet elke Gentse filosoof Etienne Vermeersch (82) heet: zijn intellectuele kleinzoon Maarten Boudry (31) over de rol van religie in Nice en Turkije. “Schaf de godsdienstvrijheid af.”

1. ”Nog altijd onderschatten we het gevaar van de islam”
Hij noemt zichzelf nog steeds een linkse denker, ook al klinkt hij rechts als hij over de islam spreekt. “Zelfs nu
blijven we het gevaar nog onderschatten. Nog altijd hoor ik mijn linkse vrienden ontkennen dat de islam de
belangrijkste voedingsbodem is voor terreur. Komaan, cut the crap.” Omdat niet elke Gentse filosoof Etienne
Vermeersch (82) heet: zijn intellectuele kleinzoon Maarten Boudry (31) over de rol van religie in Nice en Turkije.
“Schaf de godsdienstvrijheid af.”
Ging het er op de universiteit aan toe als in de Tour, dan droeg de
West-Vlaamse Gentenaar Maarten Boudry de witte trui voor beste
jongere. Boudry is een product van de faculteit Letteren en
Wijsbegeerte aan de Blandijnberg, Vlaams bolwerk van het linkse
denken. Daar geldt hij als een dwarsdenker. “Dat heeft mij al
vriendschappen gekost. So be it. Het laatste wat een filosoof mag
doen, is zijn eigen denken censureren.”
Met Vermeersch, zijn verre voorganger aan de UGent, deelt
hij zijn verbale onverschrokkenheid en zijn
scepsis over religie en pseudowetenschap. Daarover
publiceerde hij onlangs bij uitgeverij Polis ‘Illusies voor
gevorderden’. Boudry werkte eerder in New York, Wenen en Boston. We hebben geluk, die dag op het zonneterras
van de Vooruit: de jonge filosoof is net terug uit Warschau, van een symposium over complotdenken. Dat treft, de
Turkse coup indachtig.
Zeg het ons: was het een samenzwering tegen Erdogan? Of heeft hij zijn eigen coup verzonnen?
”Geslaagde complotten zijn zeldzaam, maar ze bestaan. Denk aan de moord op Caesar of aan Watergate. Maar de
meeste complottheorieën zijn uit de lucht gegrepen. Mensen vermoeden onder elke steen een complot. Als filosoof
boeit het mij om te weten waarom dat zo is. Omdat zo’n complottheorie de ijdelheid streelt, vermoed ik, en mensen
geruststelt: ‘Ik laat me niets wijsmaken. Ik doorzie het allemaal.’ Ook na de coup in Turkije zag je meteen complotten
opduiken. ‘Hier zit de CIA achter!’ Of: ‘Opgezet spel!’ Wellicht was het saaier dan dat. Wellicht ging het om een
staatsgreep, al is niet helemaal duidelijk door wie. Maar mensen zijn niet geneigd om dat te geloven. Zo simpel kan
het niet zijn, denken ze dan. Terwijl de geschiedenis aaneenhangt van zulke simpele feiten en toevalligheden.”
Waarom hebben we het daar zo moeilijk mee?
”Omdat mensen graag geloven dat elk detail vooraf is overdacht. Dat er geen mus van het dak valt zonder goede
reden. De complotdenker schakelt het toeval uit. ‘Toeval bestaat niet.’ De anti-complotdenker gaat er gewoon vanuit:
‘Shit happens’. In die zin is ook godsdienst een complottheorie. Gelovige mensen gaan ervan uit dat al wat is
geschapen een zin en een doel heeft. Zoals elke complottheorie valt die moeilijk te weerleggen en klinkt ze dus
aannemelijk. Je kan niet bewijzen dat God niét bestaat. Zijn wegen heten nu eenmaal ondoorgrondelijk te zijn.”
Als president Erdogan de coup niet zelf heeft opgezet, zou het dan kunnen dat hij ‘m zag aankomen? En dat
hij hem getolereerd en gecontroleerd heeft in het besef dat hij er zijn voordeel kon mee doen?
”Dat klinkt al iets plausibeler, maar als hij echt vooraf wist dat er die dag een staatsgreep zou gepleegd worden, zou
hij dan het risico hebben genomen om te laten betijen? Zou hij zich dan via FaceTime belachelijk hebben gemaakt
voor zijn eigen volk? Wat wél best mogelijk is, is dat hij vage signalen had opgevangen. Wie zoals Erdogan regeert
met dictatoriale trekjes, weet dat er elk moment mensen kunnen opstaan die je van de macht willen verdrijven.”
Hij hield er rekening mee, zegt u. En dus lag zijn actieplan al klaar.
”Precies. De coup was zijn alibi voor de grote zuivering van dissidenten en landverraders die hij al langer wou
doorvoeren. Hij heeft dat zelf toegegeven, trouwens, dat die coup een godsgeschenk was. Shit happens, en soms
draait dat in je voordeel uit.”
Dat er inmiddels zowat 50.000 Turken zijn afgezet of opgepakt in de ambtenarij, het leger, de politie, de media,
de magistratuur en het onderwijs, wat zegt dat over het regime?
”Dat de autocratie van Erdogan nu de stap naar de dictatuur heeft gezet. Ik ben geen fan van overhaaste referenties
1

2. aan Hitler, maar nu zie ik parallellen.”
Hitler en Erdogan als democratisch verkozen dictators, bedoelt u. Maar daar stopt ze toch, de vergelijking?
”Laten we het hopen, dat ze daar stopt. Het klopt: een zuiveringsoperatie is nog geen genocide. De politieke druk zal
er wellicht voor zorgen dat het niet nog erger wordt. Angela Merkel kan het zich niet meer permitteren om nog zoete
broodjes te bakken met deze man. Met zo iemand kan je niet langer praten over toetreding tot de Europese Unie.
Opblazen, die gesprekken.”
Veel Turken vinden dat het Westen met twee maten meet. Als de Turkse president de noodtoestand afkondigt,
schreeuwen we moord en brand. Als de Franse president hem andermaal verlengt, vinden we dat terecht. Zijn
we selectief in onze verontwaardiging?
”Nee. Dat beiden de noodtoestand uitroepen, is logisch. Het hangt er maar van af wat je daarmee bedoelt: welke extra
rechten de overheid zich daarmee toeeigent. Daarin gaat Erdogan natuurlijk veel verder dan Hollande. Zijn reactie is
buiten elke proportie.”
Toch vinden veel Turkse Belgen ons hypocriet als we Erdogan nu een schurk noemen. Als hij voor ons een
muur kan optrekken tegen de vluchtelingenstroom naar Europa, vinden we hem oké. Maar nu hij als
democratisch verkozen president hard terugslaat na een staatsgreep, heet hij plots een halve Hitler.
”Als we echt hypocriet waren, dan zou die repressie van Erdogan ons niets kunnen schelen. Het akkoord over de
vluchtelingen was al kantje-boord. Dat soort Realpolitik verdient zelden een schoonheidsprijs. Maar intussen is hij
niet één, maar drie stappen te ver gegaan. Laten we in het Westen eindelijk eens ophouden met de schuld altijd weer
in onze eigen schoenen te schuiven en onszelf te kastijden als een stel hypocrieten en uitbuiters. Natuurlijk heeft het
Westen historische fouten gemaakt, maar het gaat niet op om elke aanslag en elke islamitische omwenteling te
verklaren, laat staan te vergoelijken, als een gevolg van onze kolonisatie of onze inval in Irak. Dat is bullshit.”
Zijn we veel te lang te braaf geweest voor Erdogan? Merkel heeft zich plaatsvervangend verontschuldigd toen
een Duitse komiek hem geitenneuker had genoemd.
”Die excuses vond ik schandelijk. Elk staatshoofd heeft het recht om beledigd te worden door om het even wie, ook
door een ongeïnspireerde humorist. Als je daarop toegeeft, ding je af op onze essentiële vrijheden. Nooit doen.
Erdogan mag ons zijn bekrompen normen niet opleggen. Niet in Duitsland, niet bij ons.”
Dat doet hij al. Zie hoe Beringen en Maasmechelen in rep en roer stonden na de coup.
”Dat mogen wij niet pikken. Niet van Erdogan, niet van onze eigen Turkse gemeenschap. Hallucinant vind ik dat, hoe
er plots een etterbuil is opengebarsten: de geweldige affiniteit die zelfs Turkse Vlamingen van de tweede of de derde
generatie nog altijd voelen met wat ze nog steeds hun echte thuisland noemen, ook al zijn zij én hun ouders hier
geboren. Nog altijd zijn ze eerst Turk en dan pas Vlaming. Als ze het over landverraders hebben, over welk land
hébben ze het dan? Niet het hunne, op papier.”
Multikulti ist gescheitert, zei Merkel jaren geleden al.
”Onze integratie heeft gefaald, ja. Dat geldt niet voor alle Turken of Marokkanen, maar je kan niet zeggen dat het om
enkelingen gaat. Nooit mag je tolereren dat ze de Turkse tegenstellingen hier importeren. Wat mij stoort, is dat er
mensen insinueren dat het onze schuld is dat die mensen zich Turk voelen. Omdat wij hen hier nooit het gevoel
hebben gegeven dat ze erbij horen. Komaan. Laten we hierna alstublieft niet meer doen alsof de inburgeringsteksten
van Geert Bourgeois overbodig of paternalistisch zouden zijn. Er is wel degelijk een groot probleem. Wie dat niet
ziet, is selectief blind.”
Hoe groot is de rol van religie in wat zich nu in Turkije afspeelt?
”Turks-nationalisme is geen synoniem van islamisering, maar het staat er natuurlijk niet los van. Turkije drijft af,
maar zal nooit een kalifaat worden, bij wijze van spreken. We zullen nog jaren bloeden, maar op langere termijn zie
ik de invloed van de radicale islam afnemen. Al was het maar omdat ook in de Arabische wereld het geboortecijfer
daalt.”
Niet als het van Erdogan afhangt. Elke rechtgeaarde moslima moet minstens drie kinderen baren, beveelt hij.
”Ja, maar dat soort oproepen haalt weinig uit. Op den duur zal de moderniteit het halen. Al was het maar omdat ook
moslims daar niet ongevoelig voor zijn. Kijk naar de dader van Nice: een flierefluiter die alles heeft gedaan wat zijn
2

3. God hem nochtans heeft verboden, van drank en drugs tot vrouwen.”
En achteraf toch weer een IS-rekruut bleek te zijn. Aanvankelijk had hij dat profiel niet.
”Nee. Vlak na de aanslag waren vooral linkse mensen er weer als de kippen bij om te zeggen: ‘Zie je wel dat de islam
hier niets mee te maken heeft? Dat het gewoon om een dolgedraaide Tunesische Fransman gaat? Dat we moslims niet
mogen viseren?’ Zelfs als in zijn kofferbak een vlag van IS wordt gevonden, zul je altijd nog mensen vinden die
opperen: ‘Toch maar opletten voor overhaaste conclusies.’ Terwijl er voor mij geen twijfel kan bestaan: wie zo
tekeergaat, heeft bijna altijd religieuze of ideologische motieven. De aanslagen volgen elkaar in snel tempo op
(München volgde pas de dag na dit gesprek, red.) en we krijgen de ene wake-upcall na de andere, maar nog altijd
onderschatten we het gevaar dat van de islam uitgaat. Nog altijd hoor je hier doorgaans verstandige mensen beweren
dat religie niet de echte voedingsbodem is voor moslimterreur. Kom zeg, cut the crap. Zie Nice. Zie de Afghaanse
asielzoeker die mensen met een bijl te lijf is gegaan op een trein in Duitsland. Hemeltergend vind ik het, hoe mijn
linkse vrienden zich in bochten wringen om de islam toch maar buiten schot te houden.”
Hoe leg je die aan banden?
”Moeilijk, van hieruit. Wat wij zouden kunnen en moeten doen, is hier de godsdienstvrijheid afschaffen. Die verdient
geen eigen wet, geen eigen privileges. Laat me duidelijk zijn: ik gun iedereen het recht om te geloven in God of Allah
of wie dan ook, maar aan dat geloof kan je als burger nooit een pakket extra voorrechten ontlenen, vind ik. De
Belgische wet garandeert de vrijheid van gedachte, van geweten en van meningsuiting. Religie moet daar niet nog
eens bovenop komen als een aparte categorie. Een religieuze overtuiging verdient niet meer respect of bescherming
dan welke andere overtuiging dan ook. Anders krijg je, zoals nu, de toelating van de Raad van State om op religieuze
gronden door te gaan met onverdoofd slachten. Dat houdt geen steek. Waarom moeten we rekening houden met
godsdienstige gevoeligheden? De wet op de godsdienstvrijheid vergoelijkt praktijken die niet door de beugel kunnen.
Maar als GAIA dat zegt, zijn ze islamofoob. Ik vind dat een problematisch begrip, islamofobie.”
Beschouwt u zichzelf nog steeds als een linkse denker?
”Ja. Sociaal en ethisch ben ik links. Ik doe aan godsdienstkritiek, maar ook die hoort eigenlijk van links te komen.
Helaas heeft links dat overgelaten aan rechts. Dat maakt mij kwaad. Linkse mensen zijn heel erg gesteld op hun
Gutmensch-imago. Ze zijn als dood om een schijn van racisme te wekken, terwijl islamkritiek daar niets mee te
maken heeft.”
Wat vinden uw moslimkennissen over uw standpunten?
”Lastig. Het blijft toch altijd een beetje schipperen. Als we praten, drijven we de discussie niet op de spits. Tegelijk
weiger ik terug te deinzen voor mijn eigen mening omdat die toevallig niet gedeeld wordt door de meeste van mijn
vrienden.”
Bent u er al kwijtgeraakt doordat u geen blad voor de mond neemt?
”Ja.”
En?
”Dat is niet prettig, maar so be it. Sommigen zeggen zelfs dat ik een halve Vlaams Belanger ben, ook al vind ik Filip
Dewinter een ranzige racist. Ik ben uitgenodigd om te spreken op hun congres. Nooit zou ik dat doen. Maar als
Dewinter vandaag soms gelijk heeft, dan is dat omdat links hem dat gelijk zonder slag of stoot gegund heeft. Het had
verdorie hún gelijk kunnen en moeten zijn.”
Jan Segers,
Het Laatste Nieuws, 23 juli 2016
3