De advocaat die overwoog nooit meer een cassatiezaak te doen - een hedendaags sprookje

1. 245 Opinie
De advocaat die
overwoog nooit meer
een cassatiezaak te doen
Een hedendaags sprookje
Dian Brouwer'
Een waarschuwing vooraf: deze bijdrage bevat persoonliike beschouwingen en ontboezemingen. Emoties wor-
den niet geschuwd. Men kan de auteur zelfs betrappen op enig napleiten. Voor allen die daar niet tegen kun-
nen het advies niet verder te lezen. Weet dat ik u wens te besparen dat u na lezing het hoofd moet schudden
en bezweringsformules moet prevelen als:'incident','te weinig professionele distantie'of iammer dat hii zich
zo laat gaan'.
r was eens een advocaat. En deze advocaat had een was niet zo bijzonder. Maar van die relativering knapte de
zaak. De advocaat was ten diepste overtuigd van de cliënt niet echt op.
kracht van zänzaak en de onschuld van ziin cliënt. Bij de advocaat resteerde verontwaardiging. Hij belde
Toch werd de man veroordeeld. met andere cassatieadvocaten. of zij dit ook hadden mee-
Op het arrest van het hof was volgens de advocaat gemaakt. En hoe zij dan hun gevoelens van onrecht subli-
het nodige aan te merken. En dat vond ook een andere meerden tot aangescherpte motivatie voor volgende
advocaat van een uitstekend kantoor, dus de advocaat kon zaken of nette theoretische beschouwingen in verant-
menen datzijn particuliere (rechts)opvattingen de blik op woorde juridische tijdschriften. Adviezen waren schaars,
de cassatiekwesties niet zouden vertroebelen. maar vergelijkbare ervaringen waren ruim voorhanden.
Uiteindelijk werd het een omvangrijke cassatieschrif- De advocaat bedacht dat art. 121 Gw als hoofdregel
tuur. Samen met de andere advocaat waren ruim twintig stelde dat rechterlijke beslissingen gemotiveerd dienden te
middelen geformuleerd. En beide advocaten waren het worden. Dat het Wetboek van Strafuordering belangrijke
erover eens: voor het merendeel waren het serieuze mid- bepalingen bevatte die zagen op de verplichting om rech-
delen. Middelen met vlees aan het bot. Zo veel en zulke terlijke beslissingen in strafzaken van een deugdelijke
serieuze middelen, dat de advocaat dacht: Als dit niet motivering te voorzien. Dat ook de Algemene wet bestuurs-
slaagt, eet ik mijn toga op'. En de andere advocaat dacht er recht en het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering
niet veel anders over. bepaalden dat rechterlijke vonnissen dienden te worden
In de conclusie van de advocaat-generaal bleken de gemotiveerd. Dat de Nederlandse wetgeving bol stond van
overwegingen van het hof caoutchouc. Er werd gestut, er bepalingen die inhouden dat beslissingen of beschikkin-
werden noodverbanden aangelegd en brancarddragers gen van overheidsorganen deugdelijk dienden te worden
ingevlogen. Daarmee kon het arrest nog wel de eindstreep gemotiveerd. En dat alleen de Hoge Raad zichzelf aan dit
halen en behoefden de middelen - een of twee mogelijk algemene rechtsbeginsel had weten te onttrekken - zich
uitgezonderd - ook geen bespreking door de Hoge Raad, als enige onderdeel van de staat met behulp van de wetge-
zo was het oordeel van de A-G. ver een positie had weten te verschaffen waarin ongemoti-
De advocaat schreef een reactie. Niet te lang. Geen veerde, naakte macht kon worden uitgeoefend. Het soort
herhaling van zetten. Maar wél met inhoudelijke en macht waartegen men elders de straat op ging.
gemotiveerde kritiek op de conclusie. En weer in samen- En tegelijk: het soort macht dat zich keerde tegen
werking met de andere advocaat, want twee weten meer degene die haar aanwendde. Want de beslisser die niet
dan één. eens de moeite nam om uit te leggen waarom een klager
De uitspraak van de Hoge Raad werd eenmaal, twee- ongelijk had, toonde slechts dat hij geen boodschap had
maal, ja zelfs driemaal aangehouden. En uiteindelijk: art. aan argumenten. Die beslisser wekte mogelijk zelfs de
8r Ro. Een klap in het gezicht. schijn te lui, te laf of eenvoudigweg niet in staat te zijn
De cliënt was radeloos. Maar ja, er worden nu een- om zijn beslissing uit te leggen. Zon beslisser kweekte
maal wel meer onschuldigen veroordeeld, dus zijn geval alles behalve achting, alles behalve respect.
2 76 r¡o¡nrnrvos JURTsTENBLAD - 27-0 i -2012 - AFL. 04

2. De advocaat reflecteerde op zijn eigen ervaringen leveren van de vereiste kwaliteit. Een Hoge Raad die ver-
bij het op papier krijgen van een betoog ofpleidooi. Dat zuimde om in individuele zaken de kwaliteit van het door
juist de noodzaak een beslissing of stelling met argu- het hof gebodene te toetsen, doch in plaats daarvan
menten te schragen niet zelden tot het inzicht leidde dat slechts met een pincet de zaken selecteerde die zich leen-
het oorspronkelijk ingenomen standpunt bijstelling of den voor het bntwikkelen van het recht. en alle andere
nuancering behoefde. En dat, indien men afscheid zou zaken - hoe zwak ook - afdekte met art.8r RO. maakte
nemen vanzo'n zelfkritische werkwijze, voorspeld kon zichzelfvolgens de advocaat net zo irrelevant als de leraar
worden dat de kwaliteit van de beslissingen en de houd- die voor een groep joelende pubers staat, af en toe zegt:
baarheid van de standpunten daaronder zouden lijden. 'iongens, ga eens zitten', maar verder elke corri.gerende
Verschiilende collega's van de advocaat wezen hem erop maatregel achterwege laat.
dat, als de voorspelbaarheid van de uitkomst van de pro- Uiteindelijk overwoog de advocaat dat als het ver-
cedure een maat was voor de kwaliteit daarvan, dit pro- trouwen in de juistheid van een beslissing niet meer kon
ces voor de cassatieprocedure al in volle gang was. Het worden ontleend aan de motivering van die beslissing, dat
toepassingsgebied van art. 81 RO was inmiddels ver- vertrouwen slechts kon worden opgehangen aan de voor-
ruimd tot óók middelen die volgens conclusies van advo- treffelijkheid van het beslissende college en de daarin
caten-generaal dienden te slagen, en was daarmee verre- werkzame individuen. De advocaat vroeg zich af of het
gaand onvoorspelbaar geworden. De slaagkans van de maatschappelijke klimaat misschien niet ál te guur was
onderliggende middelen was nog veel meer op een tom- geworden om op dat thema debat uit te lokken.
bola gaan lijken. Nadat de advocaat dit aangehoord en overdacht had,
Uiteraard was de advocaat op de hoogte van de wens ging hij achter zìjn bureau zitten en schreef het allemaal
van het college om zich vooral te richten op'rechtsont- op. En ondanks adviezen van vrienden en coilega's, die
wikkeling'. Dat klonk als een intellectueel spel voor heren hem maanden toch vooral aan zijn tarrière'te denken,
op leeftijd. De zaken die er toe doen leken de advocaat besloot hij zijn stuk aan zon verantwoord juridisch tijd-
immers de zaken waarin gerechtshoven ten detrimente schrift te sturen. Daarna zette hij zi¡'n computer uit en
van een verdachte burger tekort waren geschoten in het ging nadenken.
En als hij niet gestorven is, dan zit de advocaat nu
nog achter zijn bureau, na te denken en zich af te vragen
of hij zich ooit nog wil inlaten met cassatiezaken. ¡
Rechtsontwikkeling?
Dat klonk als een intellectueel spel Auteur Cassatieadvôcaten rn Strafzaken Deze
1. Mr D.VA Broúwer rs advocaat te bijdrage is vanzelfsprekend op hoogstper-
voor heren op leeftiid Utrecht en vooartter van de Verenrg¡ng van soonlijke titel geschreven
NEDERLANDs JURTSTENBLAD - 27-01 2012 - AFL oo 277