Deze presentatie was een bijdrage van Didi Griffioen en Olga Wortman namens de Hogeschool van Amsterdam bij het HBO-raad Jaarcongres op 16 april 2012.

1. Een model voor
onderzoeksvaardigheden
in de curricula
DIDI GRIFFIOEN & OLGA WORTMAN
Stafafdeling O2|Onderzoek
Hogeschool van Amsterdam
1

2. HOGER BEROEPSONDERWIJS IN NEDERLAND
• Onderdeel van secundair onderwijs (1968 -1995)
- Geen onderzoekstraditie of academische cultuur
- Docenten waren meestal niet geselecteerd op onderzoekscapaciteiten
- Praktijkgerichte onderzoeksopdracht (WHBO, 1986)
• Binair hoger onderwijssysteem van HBO en universiteit (1995)
• Publiek onderzoeksgeld (2001)
• 4 doelen:
- Het curriculum up-to-date houden
- De kwaliteit van de docent verhogen
- Het professionele veld innoveren
- De ‘body of knowledge’ van het beroepenveld uitbreiden
2
HBO-raad Jaarcongres 2012

3. EFFECTEN VAN IMPLEMENTEREN VAN ONDERZOEK
In an age of supercomplexity (Barnett, 2012), professionals need to be
able to handle more knowledge in their work (Brew, 2008).. dus..
- Meer inhoud gebaseerd op onderzoek / onderzoeksactiviteiten in
professioneel hoger onderwijs
- Docenten worden geselecteerd / aanvullend geschoold op
onderzoeksvaardigheid
- De organisatie moet zich aanpassen van onderwijs  hybride
- Veranderingen in:
• De structuur en cultuur van (de interactie) tussen onderzoek en onderwijs
• De positie van de docent, door het toevoegen van onderzoekers
• Ontwikkeling van een academisch/kritischer/onderzoeksmatiger omgeving
3
HBO-raad Jaarcongres 2012

4. VERWEVENHEID IN HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM
- 42.600 studenten
- 2500 medewerkers, waarvan 1500 docenten en 37 lectoren
- September 2009:
Alle opleidingen zijn onderzoek aan het implementeren in hun
curricula, maar wat is daarin gezamenlijk en wat is
opleidingsspecifiek?
- Beleidsopdracht: een HvA-visie op onderzoek in het onderwijs
4
HBO-raad Jaarcongres 2012

5. ONDERZOEK IN HET ONDERWIJS IN DE HVA
Wat moeten studenten eigenlijk leren? Is dat wel nodig allemaal?
Wat is eigenlijk praktijkgericht onderzoek? Wie bepaalt dat, is dat belangrijk?
Ons werkveld vindt onderzoek doen onzin, ze willen alleen oplossingen!
Is dit wel onderzoek? Wanneer is iets eigenlijk onderzoek? Wie beslist dat?
Is wat wij doen anders dan onderzoek aan de universiteit? Moet dat ook?
Zijn lectoren niet veel te duur? Wat leveren ze eigenlijk op?!
Welke docenten moeten onderzoek doen? Nee toch niet allemaal?
Wie gaat daarover? En wie gaat dat allemaal betalen?
Welke docenten moeten onderzoek kunnen doen? Sommigen of allemaal?
En hoe scholen we docenten dan? Wie kan eigenlijk die scholing geven?
Wie gaat er promoveren? En wie mag dat selecteren? Wie is goed genoeg?
Maar gepromoveerde docenten zijn niet perse goede docenten, toch?
Wat is de bijdrage van de lector aan het onderwijs?
Heeft de lector ook invloed op het curriculum? Ja zeker, dat gaat heel goed..
De lector moet bij ons ook onderwijs geven; nou, die van ons kan dat niet..
Wij willen alle studenten mee laten doen in het kenniscentrum.. Moet dat.. 5

6. HVA MODEL VOOR ONDERZOEK IN HET ONDERWIJS
Meerwaarde van onderzoek in het
onderwijs is in wat studenten leren
 wat moeten studenten kunnen
als ze vertrekken met een diploma?
6
HBO-raad Jaarcongres 2012

7. FASE 1 : ONTWIKKELEN VAN EEN CONCEPTVISIE
• Verweven van onderzoek en onderwijs is geen doel op zichzelf
• Doel : studenten opleiden tot.. ?
• Voor de details zie: Griffioen, D.M.E. (2011). Onderzoek in het hoger
beroepsonderwijs: opleiden tot ‘Professional Scholar’ TH&MA (3), 52-
56.
7
HBO-raad Jaarcongres 2012

8. FASE 2: DE PLAATS VAN ONDERZOEK IN HET ONDERWIJS
• Semi-gestructureerde interviews met opleidingsmanagers (N=8+2)
van 2 faculteiten
• Inhoud: bespreken van het conceptmodel
• Wat roept dit onderdeel op?
• Is dit van toepassing op jouw opleiding?
• Zo ja, waar in het curriculum vindt dit plaats?
• Zo nee, zou het een relevante aanvulling zijn?
• Audio is thematisch getranscribeerd plus ruimte voor ‘in vivo’ thema’s
8
HBO-raad Jaarcongres 2012

9. RESULTATEN FASE 2
1) Vier typen opleidingen bij ‘functie van onderzoek in het beroep’
• Onderzoeksafhankelijke beroepen
• Onderzoekende beroepen
• Reflectieve beroepen
• Ontwerpende beroepen
2) Het model heeft beschrijving van inhoud EN niveau nodig
3) Voorwaardelijke kennis, vaardigheid & attitude toevoegen
4) Er is een intuïtief verschil tussen ‘professioneel’ en ‘wetenschappelijk’
5) Ethische aspecten van onderzoek beperkt vormgegeven
6) Studenten leren meer oplossingen te geven dan vragen te stellen
7) Diepte-ervaring m.b.t. onderzoek is vooral tijdens de stage
9
HBO-raad Jaarcongres 2012

10. 1) Studenten ontwikkelen
een onderzoeksmatige
grondhouding
2) Studenten verwerven
kennis van de resultaten
van onderzoek
3) Studenten baseren hun
professioneel handelen
op resultaten van
onderzoek (en andere
INHOUD actuele kennis..)
4) Studenten kennen de
methodologische en/of
theoretische
onderbouwing van
resultaten van onderzoek
Gebaseerd op de
resultaten in fase 2 en 5) Studenten ontwikkelen
voortbouwend op Van instrumentele
der Rijst, 2009; Verburgh onderzoeksvaardigheden
et al 2009; Reis- 6) Studenten hanteren de
Jorge, 2005 ethische richtlijnen van
goed onderzoek
7) Studenten kunnen een 10
volledig onderzoek
opzetten en uitvoeren

11. Studenten weten.. Studenten kunnen... Studenten
evalueren..
1) Studenten ontwikkelen
een onderzoeksmatige
grondhouding
2) Studenten verwerven
kennis van de resultaten
van onderzoek
3) Studenten baseren hun
professioneel handelen
op resultaten van
onderzoek (en andere
INHOUD actuele kennis..)
4) Studenten kennen de
methodologische en/of
theoretische
onderbouwing van
resultaten van onderzoek
5) Studenten ontwikkelen
instrumentele
onderzoeksvaardigheden
6) Studenten hanteren de
ethische richtlijnen van
goed onderzoek
7) Studenten kunnen een 11
volledig onderzoek
opzetten en uitvoeren

12. Studenten weten.. Studenten kunnen... Studenten
evalueren..
1) Studenten ontwikkelen Wat er bedoeld wordt met De grondhoudingen laten Hun gedrag op basis van
elk van de grondhoudingen zien in gedrag hun kennis van de
een onderzoeksmatige grondhoudingen
grondhouding
2) Studenten verwerven Waar relevante kennis te Kennis uit onderzoek De kennis die ze uit
vinden is en hoe deze te verzamelen en onderzoek verzameld
kennis van de resultaten interpreteren interpreteren hebben en het proces van
van onderzoek verzamelen en
interpreteren
3) Studenten baseren hun Wat de mogelijkheden en Resultaten uit onderzoek Hun eigen toepassing van
beperkingen zijn bij het toepassen op hun resultaten van onderzoek
professioneel handelen toepassen van resultaten professioneel handelen
op resultaten van van onderzoek
onderzoek (en andere
INHOUD actuele kennis..)
Wat kenmerken van een Een goede De methodologische en of
4) Studenten kennen de
goede methodologische methodologische en/of theoretische onderbouwing
methodologische en/of en/of theoretische theoretische onderbouwing van (eigen of ander)
theoretische onderbouwing van voor hun eigen onderzoek onderzoek
onderzoek zijn formuleren
onderbouwing van
resultaten van onderzoek
5) Studenten ontwikkelen De kenmerken van Instrumentele Hun eigen instrumentele
instrumentele onderzoeksvaardigheden onderzoeksvaardigheden
instrumentele onderzoeksvaardigheden toepassen
onderzoeksvaardigheden
6) Studenten hanteren de Ethische richtlijnen van De ethische richtlijnen De toepassing van ethische
goed onderzoek kennen toepassen richtlijnen evalueren
ethische richtlijnen van
goed onderzoek
7) Studenten kunnen een De kenmerken van het Een volledig onderzoek Een volledig onderzoek
opzetten en uitvoeren van opzetten en uitvoeren 12
(van zichzelf of een ander)
volledig onderzoek een volledig onderzoek
opzetten en uitvoeren

13. C D E
-----Zelfstandigheid ----
B C D
B) NIVEAU
A B C
Gebaseerd op Bulthuis
et al., 2011.
--------Complexiteit ---
13
HBO-raad Jaarcongres 2012

14. VOORBEELD: LITERATUUR VERZAMELEN (THEMA 2)
Minder zelfstandig:
- de zoektermen worden samen in de les bepaald
- het type bronnen wordt gegeven
- het zoekmedium wordt gegeven
Meer zelfstandig:
- Onderwerp wordt voorgeschreven
- De opdracht is informatie te verzamelen over dit onderwerp
Meer complex:
- een voor de student nieuw onderwerp; zoekjargon onbekend
- Een technisch ingewikkeld, of multidisciplinair onderwerp
14
HBO-raad Jaarcongres 2012

15. COMBINEREN
VAN INHOUD
& NIVEAU
15
HBO-raad Jaarcongres 2012

16. AAN HET WERK
16
HBO-raad Jaarcongres 2012

17. TERUGKOPPELING
• Het inhoudelijk kader
• Het niveaukader
• Mogelijkheden / beperkingen van de combinatie
• Andere inzichten.. & met elkaar delen…
17
HBO-raad Jaarcongres 2012

18. Publicaties:
Griffioen, D.M.E. (2011). Onderzoek in het hoger beroepsonderwijs: opleiden tot
‘Professional Scholar’ TH&MA (3), 52-56.
Griffioen, D.M.E. & Wortman, O.H.Z. (in review) ‘Onderzoek in het onderwijs
van de Hogeschool van Amsterdam: op weg naar diversiteit in een uniform
model’ Tijdschrift voor Hoger Onderwijs.
Voor meer informatie:
D.M.E.Griffioen@hva.nl
O.H.Z.Wortman@hva.nl
18
HBO-raad Jaarcongres 2012