Uitgave van april 2013 met o.a. Stagefreaks, International Film Festival 2013, Koningsdag 2013, Special Microfoons, Beurs Pro Light And Sound 2013 en een special over Aggregaten.

1. Marktcijfers derde Gouden Giraffe Waar is onze VOORBEREIDING ID&T in amerikaanse
A &ST GE
kwartaal 2012 2013 Sacha? KONINGSSPELEN handen
V
AV&STAGE
A
Het brede vakmagazine voor zaken en techniek in AV, theater, stage en enter tainment
Koningsdag
2013:
ALGEMEEN
Stagefreaks.nl
Volop aandacht voor grote schermen
en digital signage
AV&CREATIE
Internationaal filmfestival
rotterdam 2013
SOUND&TECHNIEK
Voor ieder geluid een eigen
editie 4 2013 microfoon
PODIUM&TECHNIEK
Prolight + Sound
2013 J a a rr g a n g 3 2 , , ee d i t i e 14 2 0 1 3
Jaa gang 33 ditie 0 2012
“Electricity is really just organized lighting” - George Carlin P. 58

2. AV ALGEMEEN
REDACTIONEEL
Gefeliciteerd:
waarschijnlijk loopt u voor!
Voor u ligt alweer nummer 4 van 2013. AV&Stage; het vakblad dat u “Flexibel werken is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering.
steeds weer informeert over nieuwe ontwikkelingen in de AV-branche, We zien dat werk en privé steeds vaker door elkaar lopen. Verschil-
podiumtechniek en het daarbij behorende licht en geluid. lende zaken maken dit mogelijk, zoals flexibele werktijden, thuis
Op de redactie vroegen wij ons af of de conclusie van het onderstaande werken en een smartphone of laptop van de zaak. Dit betekent dat
onderzoek ook geldt voor de manager in de AV- en entertainmentbran- werknemers op een slimme manier werk en privé kunnen combineren
che. Het beantwoorden van werkgerelateerde telefoongesprekken en en daardoor vaak effectiever en efficiënter werken.”
e-mails buiten werktijd wordt namelijk steeds meer een gewoonte Niet alleen ’s ochtends of ’s avonds wordt de telefoon opgenomen of
onder managers. Dat blijkt uit onderzoek van bureau Robert Half. e-mail beantwoord, ook in het weekend wordt gewerkt. Driekwart van
Acht op de tien (83%) Nederlandse managers beantwoordt werkte- de CFO’s en HR managers werkt in het weekend, waarvan 17% ieder
lefoontjes en e-mails buiten werktijd. Daarbij is de hoeveelheid werk weekend aan de slag gaat.
geïntensiveerd in het afgelopen jaar: 77% van de managers geeft aan Een interessant gegeven, zeker voor de groep managers in onze branche.
dat ze vaker buiten werktijd beschikbaar zijn dan een jaar geleden. Want waarschijnlijk loopt de manager, of eigenlijk iedere werknemer in
Deze ontwikkelingen laten zien dat flexibiliteit buiten het werk verder de AV- en entertainmentbranche vanwege de aard van de werktijden al
ingeburgerd raakt. over van de flexibiliteit. Gefeliciteerd; want waarschijnlijk loopt u dus
al voorop!
Foto cover: Interactieve mediagevel in Madrid
Langarita Navarro Architects
De LED interactieve mediagevel is een constructie die is ontworpen als
een interactief medium. Hij kan gebruikt worden voor het bevorderen van
sociale verantwoordelijkheid, burgerparticipatie, overdracht van informa-
tie, sociale interactie en recreatieve ervaringen. Wij wensen u veel leesplezier!
Joris Kroezen
MarÌa Langarita en Victor Navarro - Langarita Navarro Architects j.kroezen@bp-m.nl
Colofon
Een uitgave van: Buzzfacts Publishers & Mediagroup Exploitatiemaatschappij B.V., voor einddatum schriftelijk opzegt. Copyrights: Het auteursrecht van dit tijdschrift
Postadres: Postbus 155, 6500 AD Nijmegen, Tel. 024-3722900, Fax. 024-3886017 en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Het
Hoofdredactie: Joris Kroezen, Eindredacteur: Joris Stortelder Redactie: Marieke van verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift houdt in dat de auteur de
Dam Vaste medewerkers: René van Eijden, Dorothee Verdaasdonk, Paulus Veltman uitgever, met uitsluiting van ieder ander, onherroepelijk machtigt de bij of krachtens
Salesmanager: Ralph Brinkman Media adviseur: Diego Teunissen, Vormgeving: de Auteurswet door derden verschuldigde vergoeding voor kopiëren te innen en dat
Dries van Zuylen, Anouk Smeets-Philipsen, Sandra Elzinga Backoffice: Marsha Laijan de auteur alle overige rechten overdraagt aan de uitgever. Niets uit deze uitgave mag
Abonnementen: Abonnementsprijs: € 75,- per jaar. Inclusief Event&Showbizz, Pro worden overgenomen, vermenigvuldigd of gekopieerd zonder uitdrukkelijke toestem-
Audio&Video en Stage&Theatre. Abonnementenservice: De abonnementen­ ervice
s ming van de uitgever. Drukfouten en prijswijzigingen voorbehouden Bankgegevens:
is telefonisch bereikbaar van ma t/m vrij van 9.00 uur tot 12.00 uur. Kies in het keuze Rabobank Nijmegen 1700.97.811 / IBAN: NL91RABO0170097811 /
menu ‘abonnementen’. Telefoon: 024-3722900. U kunt ons ook faxen: 024-3886017. BIC: RABONL2U
Afdeling abonnementen Postbus 155, 6500 AD Nijmegen. Een abonnement kan ieder
moment ingaan en wordt automatisch verlengd tenzij de abonnee twee maanden
AV ALGEMEEN n 3

4. INHOUD
10 ALGEMEEN
Stagefreaks.nl
Stagefreaks.nl is een platform voor iedereen die
werkzaam is in de evenementenbranche. Doel is
te voorzien in professioneel advies, En verder…
helpen met de maken van de juiste materiaal-
keuze en het overdragen van actuele kennis; Algemeen 6
met het oog op het vergroten van de veiligheid. Accounts 8
Agenda 9
Grachtenfestival 14
AV&Creatie 18
International Film Festival AV&Creatie 17
Rotterdam 2013 Follow-up Johan van der Keuken 26
Het festival had een goed jaar en was qua FNV 25
omvang ongeveer gelijk met dat van verleden Tekort technische beroepen 29
jaar, maar telde meer publiek.
BROADCAST&
Broadcast & AV Techniek 31
32 AV-TECHNIEK
HF Prints 37
Panasonic Output 38
Koningsdag komt eraan
Column René 39
Helaas kunnen er op de Dam maar zo rond de
20.000 mensen staan, dus de overgrote
Sound & Techniek 41
meerderheid kan het niet zien, tenzij er grote
schermen door de stad geplaatst gaan worden.
PODIUM & Techniek 49
SOUND&TECHNIEK 42
Show & Techniek 57
Custom Event 66
Voor ieder geluid een
eigen microfoon
Vier maart 1877, Amerika.
Emile Berliner vindt de microfoon uit.
51 PODIUM&TECHNIEK
Prolight + Sound 2013
Prolight+Sound is de grootste internationale vak-
beurs voor evenement- en communicatietech-
niek, audiovisuele producties en entertainment.
Van 10 tot en met 13 april is de Prolight + Sound
hét ontmoetingsplatform voor professionals uit
de hele wereld.
SHOW&TECHNIEK 58
Special: Aggregaten
Festivals en buitenactiviteitenactiviteiten
draaien er sowieso op. In tijden van nood zijn ze
in sommige gevallen zelfs verantwoordelijk voor
levens: aggregaten.
AV ALGEMEEN n 5

5. =
AV ALGEMEEN
NIEUWS
ALGEMEEN
Marktcijfers derde kwartaal 2012
OPTA publiceert de marktcijfers over het derde kwartaal van 2012. Voor klassieke telefonie zijn er ten opzichte van het voorgaande kwar-
Deze structurele marktmonitor laat de ontwikkelingen op het gebied van taal 111 duizend minder aansluitingen op een totaal van 2,6 miljoen. Dit
mobiele diensten, vaste telefonie, breedband en televisie zien. terwijl er met een groei van 79 duizend in het derde kwartaal meer dan
4,4 miljoen digitale aansluitingen zijn. In het derde kwartaal van 2012
Mobiele diensten wordt 26% van de aansluitingen op basis van het klassieke PSTN afge-
In tegenstelling tot het eerste en tweede kwartaal van 2012 stijgt in het nomen, 11% op basis van ISDN en 63% op basis van het digitale voice over
derde kwartaal het aantal mobiele aansluitingen. Ten opzichte van het breedband (VoB).
tweede kwartaal is het aantal aansluitingen met 266 duizend gestegen In tegenstelling tot voorgaande kwartalen stijgt het aantal WLR-aan-
naar 21,9 miljoen. Deze stijging is het resultaat van de stijging in het sluitingen. Via een WLR-aansluiting kunnen aanbieders zelf een tele-
aantal abonnementen van mobiele aanbieders met een eigen netwerk foonabonnement plus belminuten aanbieden aan de consument. Alter-
(MNO’s) en het aantal aansluitingen van aanbieders zonder eigen net- natieve aanbieders nemen ongeveer 295 duizend van deze gereguleerde
werk. In het derde kwartaal daalde het aantal prepaid aansluitingen aansluitingen af bij KPN. Dit zijn er tienduizend meer dan in het vorige
bij MNO’s en bleef het aantal aansluitingen dat specifiek voor mobiel kwartaal. De daling van de vraag naar het gereguleerde C(P)S zet door
breedband gebruikt wordt, dongels en tablets, ongeveer gelijk. in het derde kwartaal van 2012. Ongeveer 312 duizend abonnees nemen
Daar staat tegenover dat het aantal mobieltjes met breedband, net hun belminuten af via een andere aanbieder dan KPN. Dit zijn er 18 dui-
als in het tweede kwartaal, is gegroeid met ruim 400 duizend stuks. Het zend minder dan in het vorige kwartaal.
totaal aantal aansluitingen met mobiel breedband komt daarmee op de
10,1 miljoen. Daarbij gaat het om 9 miljoen smartphones en 1,1 miljoen Breedband
tablets en dongels. Ondanks deze groei in mobiele aansluitingen blijven Het totaal aantal breedbandabonnementen komt in het derde kwartaal
de marktverhoudingen tussen de aanbieders ongewijzigd. op 6,6 miljoen. De groei is afgezwakt naar 19 duizend nieuwe abonne-
De opkomst van mobiel internet is ook in de volumes terug te zien. menten. Het aantal DSL-aansluitingen daalt met 53 duizend naar 3,3
Zo stijgt ten opzichte van het tweede kwartaal jaar van 2012 het vo- miljoen, terwijl het aantal kabelaansluitingen met 34 duizend gestegen
lume van dataverbruik (+11%). Er is in het derde kwartaal in totaal 5,9 is naar 3,0 miljoen. Aan het eind van het derde kwartaal zijn er meer
petabyte aan data gebruikt. Dit terwijl het volume van sms sterk daalt dan 340 duizend huishoudens en bedrijven die via glasvezel internet-
(-12%). Ook het totale belvolume daalt (-5%).Het totale belvolume in ten. De groei van 38 duizend glasvezelabonnementen is hoger dan in
het derde kwartaal komt uit op 5,4 miljard belminuten. Het totaal aan- voorgaande kwartalen.
tal sms-berichten in die periode is 1,8 miljard, tegenover 2,1 miljard het Naast de verschuiving van DSL-abonnementen naar kabel en glasvezel,
kwartaal ervoor. wordt de gemiddelde snelheid van de abonnementen steeds hoger. In
het derde kwartaal is 64 procent van de kabel- en DSL-abonnementen
Vaste telefonie sneller dan 10 Mbps. 28 procent is zelfs sneller dan 30 Mbps. Ondanks
Met 4,7 miljard belminuten in het afgelopen kwartaal wordt er via vaste de veranderingen in afname qua infrastructuur en snelheden blijven de
lijnen 7% minder gebeld dan in het kwartaal ervoor. Ten opzichte van verhoudingen in marktaandelen tussen partijen ongewijzigd.
het tweede kwartaal wordt minder naar vaste nummers gebeld (-8%).
In tegenstelling tot voorgaande kwartalen wordt in het derde kwartaal Zakelijke netwerkdiensten
ook minder naar internationale (-10%) en mobiele nummers (-4%) ge- Na een gestage daling van het aantal zakelijke netwerkdiensten sinds
beld. eind 2010 is in het derde kwartaal het aantal aansluitingen ongeveer
Na een lichte stijging in het totaal aantal aansluitingen van vaste tele- gelijk gebleven. Het totaal aantal zakelijke netwerkdiensten komt daar-
fonie in het voorgaande kwartaal, daalt het totaal aantal aansluitingen mee uit op ongeveer 154 duizend. De toename van het aandeel datacom
in het derde kwartaal met 32 duizend naar 7,1 miljoen aansluitingen. ten koste van het aandeel traditionele huurlijnen binnen deze markt zet
6 n AV ALGEMEEN

6. AV ALGEMEEN
NIEUWS
zich ook door. Inmiddels bestaat 78% van de zakelijke netwerkdiensten
uit datacom en nog maar 17% uit traditionele huurlijnen. Het overige
4G uitrol begonnen
deel wordt gevormd door dark fiber. De marktverhoudingen tussen par- In Amsterdam wis inmiddels eerste plek van Nederland een
tijen binnen deze markt (gemeten in bandbreedtes van 5%) laat net als 4G-netwerk aangeboden. KPN biedt als eerste daarvoor abonne-
voorgaande kwartalen geen verandering zien. menten aan. In de loop van volgend jaar moet in heel Nederland 4G
Een andere ontwikkeling is dat het aantal retail- en wholesale glasaan- beschikbaar zijn, zegt KPN. De andere aanbieders volgen waarschijn-
sluitingen toeneemt. Deze trend is al enige tijd zichtbaar en duurt ook lijk deze zomer.
in het derde kwartaal voort. Het aantal retail zakelijke glasvezelaanslui- 4G is de opvolger van 3G. Mobiel internet kan daardoor vrijwel net
tingen neemt licht toe bijna 5% tot bijna 35 duizend aansluitingen. Het zo snel zijn als de vaste internetverbinding thuis. Eind 2012 leverde
aantal wholesale glasvezelaansluitingen neemt minder sterk toe, met de frequentieveiling, waar onder meer frequenties voor 4G werden
een groeipercentage van bijna 3%. Aan het einde van het derde kwartaal geveild, 3,8 miljard euro op. KPN betaalde ruim 1,4 miljard euro.
waren er iets meer dan 52 duizend wholesale glasvezelaansluitingen.
Ook zakelijk zet de stijging van het aantal glasvezelaansluitingen dus Ondersteunen
door. KPN is nu het eerste telecombedrijf dat daadwerkelijk 4G-
abonnementen gaat aanbieden. In Amsterdam, Alphen aan den Rijn,
Televisie Amstelveen, Beverwijk, Haarlem, Purmerend en Zaandam is er vanaf
Op het totaal van 7,7 miljoen televisieabonnementen ontvangen 6,3 mil- 4 februari dekking. Veel huidige telefoons zijn niet geschikt voor 4G.
joen abonnees digitale televisie en zijn er 5,0 miljoen kabelabonnees. KPN gaat daarom vanaf volgende maand meer smartphones aan-
Daarmee kijkt in het derde bieden die de techniek wel ondersteunen.
kwartaal van 2012 ruim 81% Het bedrijf verwacht dat mensen met 4G meer data gaan verbruiken
van de huishoudens digitale en dat klanten daardoor grotere databundels kopen. Op die manier
televisie. Nog slechts 1,4 mil- hoopt KPN de gemaakte kosten terug te verdienen.
joen huishoudens ontvan- T-Mobile, Vodafone en nieuwkomer Tele2 komen later met hun
gen enkel analoge kabelte- plannen voor 4G-abonnementen. T-Mobile en Vodafone willen deze
levisie. Net als vorig kwartaal zomer starten met de abonnementen, maar hoeveel die kosten en
kwam de groei van digitale waar er dan dekking is, is nog onbekend.
abonnementen vooral van De iPhone 5 zal bij KPN niet over 4G gaan beschikken omdat de
concurrenten van kabelaan- telefoon niet werkt met de juiste frequentie (800 Mhz). Apple werkt
bieders, met name via IPTV met bijvoorbeeld de 1800 MHz-band. KPN zal daar pas later 4G uit-
over koper en glas. Dit aantal rollen. Een datum is niet bekend.
aansluitingen groeide met 77 Een lagere frequentie is voor KPN interessanter vanwege het relatief
duizend (+3%) tot 2,7 miljoen grote bereik. Signaal op de 800 MHz-band gaat eenvoudiger door
huishoudens. Het aantal di- muren heen en bovendien kunnen in sommige gevallen dezelfde
gitale abonnementen via de opstelpunten gebruikt worden als bij de bestaande 900 MHz-band.
kabel groeide met twintig- De Samsung Galaxy S III, Nokia Lumia 920 en 820, de Huawei Ascend
duizend aansluitingen aan- P1 en Galaxy Note 10.1 4G kunnen wel gebruikmaken van het snellere
zienlijk minder hard dan in internet bij KPN en Hi.
voorgaande kwartalen.
AV ALGEMEEN n 7

7. AV ALGEMEEN
Account
Gouden Giraffe kiest voor Taets Art And Event Park
De uitreiking van de Gouden Giraffe, Live High Profile Events BV, zijn blij met deze schitterende locatie: “We zijn er
Communication Award, vindt op maandag enorm trots op dat Taets de Gouden Giraffe van 2013 gaat hosten. Deze
15 april a.s. plaats in Taets Art And Event monumentale locatie past helemaal in onze filosofie; de Gouden Giraffe
Park. De awards voor de beste evenemen- uitreiking hoort plaats te vinden in een betekenisvolle locatie met een eigen
ten, beurzen, congressen en/of deelnames storytelling en atmosfeer. Taets voldoet hier volledig aan,” aldus Riemer
worden uitgereikt in het wonderlijk mooie Rijpkema, directeur van CLC-VECTA.
rijksmonument aan het Noordzeekanaal.
Met het beschikbaar stellen van deze loca- Ook aan de andere zijde klinken enthousiaste geluiden; “Gouden Giraffe
tie mag Taets Art And Event Park zich 2013 in Taets Art And Event Park! Geweldig! We zijn uiteraard enorm trots
hoofdsponsor van de award uitreiking iedereen in Taets te mogen ontvangen. Met heel veel plezier gaan we met de
noemen. organisatie van de Gouden Giraffe aan de slag om op 15 april a.s. voor jullie
een spectaculaire avond neer te zetten in dé hotspot voor innovatieve en
Locatie passend bij filosofie creatieve events in groot Amsterdam!” Aldus Peter Tates & Remco Boelens,
Initiatiefnemers van de Gouden Giraffe, branchevereniging CLC-VECTA en Taets Art And Event Park.
8 n AV ALGEMEEN

8. AV ALGEMEEN
AGENDA
Nederland in top 5 slimste economieën van Europa
Nederland stijgt dit jaar naar de vijfde plaats van meest innovatieve aantal innovatieve MKB-bedrijven. Wat betreft uitgaven van bedrijven
economieën van de Europese Unie. Dit blijkt uit de Innovation Union aan onderzoek en ontwikkeling blijft Nederland relatief gezien achter.
Scoreboard, de jaarlijkse ranglijst van innovatiekracht die de Europese Minister Kamp: ‘Daarom stimuleert het kabinet bedrijven meer in inno-
Commissie maakt. ‘Deze mooie score laat zien dat de Nederlandse eco- vatie te investeren door belastingkorting te geven, regels te schrappen
nomie heel sterk is. Nederland hoort thuis in de top-vijf,’ aldus minister en meer durfkapitaal ter beschikking te stellen.’
Kamp van Economische Zaken (EZ). ‘De innovatiekracht van onze bedrij-
ven zorgen voor nieuwe producten en diensten en leveren inkomsten Graadmeter concurrentiekracht
en banen in Nederland op.’ De ranglijst van de Europese Commissie is een belangrijke graadme-
ter om de concurrentiekracht van economieën te meten. De lijst wordt
Goede samenwerking onderzoekers en vaak vergeleken met die van het ‘World Economic Forum’, die naast
ondernemers innovatiekracht ook kijkt naar meer algemene indicatoren zoals de
Nederland is gestegen van de zevende naar de vijfde plaats, achter kwaliteit van infrastructuur en openbaar bestuur. Ook op deze rang-
Zweden, Duitsland, Denemarken en Finland. De hoge score is te dan- lijst staat Nederland vijfde, achter Zwitserland, Singapore, Finland en
ken aan een hoog niveau van wetenschappelijk onderzoek, een goede Zweden.
samenwerking tussen onderzoekers en ondernemers en een stijgend
ADVERTENTIE
NAB
8 tot 11 april 2013
Locatie: Las Vegas, Nevada, USA
Pro Light + Sound
10 tm 13 april 2013
Locatie: Messe Frankfurt
AV-Manifestatie 2013
15 tm 16 mei 2013
Locatie: Rondom Studio 22, Hilversum
Lounge 13
Lounge 13; vakbeurs voor de audiovisuele sector.
4 tm 5 juni 2013
Sportpaleis Antwerpen
AV ALGEMEEN n 9

9. AV ALGEMEEN
PROFIEL
TECCON
Dat is waar Stagefreaks voor staat!
Advies geven, kennis overdragen
en zorgen voor goed materiaal
Stagefreaks.nl is een platform voor iedereen die werkzaam is in de evenementenbranche. Doel is
te voorzien in professioneel advies, helpen met de maken van de juiste materiaalkeuze en het
overdragen van actuele kennis; met het oog op het vergroten van de veiligheid. Het bedrijf
ontwikkelt, produceert en importeert hoogwaardige producten voor de evenementenbranche tegen
een schappelijke prijs. AV&Stage trok richting Eindhoven en sprak met de sympathieke Brabanders
achter dit bedrijf.
Naam: Freek Noordenbos Freek Noordenbos: “Eén van de redenen waarom wij onszelf inhoudelijk
Geboortedatum: 9-7-1982 kunnen onderscheiden is het feit dat we al lange tijd en ook nu nog ste-
Woonplaats: Eindhoven vig op de werkvloer staan. We werken met dezelfde mensen aan soortge-
Eerste baan: Altijd ondernemer geweest in lijke projecten en producties en met dezelfde middelen(gereedschappen).
de evenementenbranche. In dienst van F&F We zien het allemaal van dichtbij in de praktijk. Hierop spelen wij in om
Productions en is al vanaf mijn 18e jaar offici- zaken eenvoudiger en/of veiliger te laten verlopen in de evenementen
eel mijn eigen bedrijf. Sinds 2 jaar stagefreaks branche. ”
erbij opgestart door groeiende vraag vanuit de evenementen branche naar “Naast Stagefreaks.nl heb ik een eigen technisch productiebedrijf ‘F&F
modieuze persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en een gespeciali- Productions’. Met dit bedrijf realiseer ik producties van concept (3d teke-
seerd bedrijf voor (veiligheids)producten voor de evenementen industrie. ning) tot en met de realisatie. Ik werk alleen met zzp’ers, dus ik weet wat
Wat is één van je meest favoriete uitspraken? Veiligheid hoeft niet duur te er gaande is in de branche. Mijn producties moeten veilig zijn en spoedig
zijn. De veiligheid van jezelf en je collega’s zet je niet onnodig op het spel. verlopen. Het is daarom belangrijk dat Technici en Riggers met de juiste
Wat is het mooiste dat je ooit gedaan hebt? Overall Projectleider voor de tools en beschermingsmiddelen werken. Ook het juist gebruiken van
techniek op de grotere dance evenementen persoonlijke beschermingsmiddelen behoort daarbij! Als ‘productie ver-
Levensmotto: een dag niet (veilig)gewerkt is een dag niet geleefd. antwoordelijke’ wil ik het niet op mijn geweten hebben dat een evene-
Met Collega technici onze (praktijk)kennis en adviezen delen. ment door zogenaamde verwijtbaarheid niet door zou kunnen gaan. ”
“Er wordt dan ook steeds meer gecontroleerd op veiligheid en er wor-
den steeds hogere boetes opgelegd door de Inspectie SZW (voorheen
Naam: Stephan van Buul ArbeidsInspectie – red.)”, gaat Stephan van Buul verder.
Geboortedatum: 23-5-1983 “Er zullen vaker boetes opgelegd worden en minder zaken voor de rechter
Woonplaats: Eindhoven komen. In praktijk blijkt de rechter vaak geen zwaardere straf te geven
Eerste baan was: DJ toen ik 15 jaar was. dan de boete die de Inspectie SZW kan opleggen. Zware overtredingen
Sinds 2 jaar actief bij stagefreaks waarbij mensen overlijden, blijven wel een zaak voor de rechter.
Wat is één van je meest favoriete uitspraken? De boetes gaan omhoog: bij een 2e overtreding wordt de boete 2 maal zo
Niet lullen maar (veilig)werken! hoog, bij de 3e overtreding 3 maal zo hoog. Er is sprake van een 2e of 3e
Wat is het beste dat je ooit gedaan hebt? (mbt je werk) meerdere mensen overtreding als die binnen 5 jaar na de vorige overtreding plaatsvindt. Bij
correct geadviseerd in hoe ze veilig kunnen werken. ernstige overtredingen geldt een termijn van 10 jaar. Het maakt daarbij
Levensmotto: als je maar gezond bent en blijft door veilig te werken. niet uit of het om dezelfde soort overtreding gaat of een andere.”
10 n AV ALGEMEEN

10. AV ALGEMEEN
PROFIEL
die mensen gewoonweg niet meer bij te houden met alle gevolgen van
dien. Daarnaast zijn de meesten natuurlijk veel onderweg.”
Freek is inmiddels op het puntje van zijn stoel komen zitten. “En daar ko-
men wij van StageFreaks dus om de hoek kijken. Kennisoverdracht en ad-
vies op maat. Omdat we zelf uit de evenementenwereld komen, spreken
we dezelfde taal. Het is herkenbaar voor beide partijen en dat slaat aan.”
“Kosten en tijd staan steeds meer onder druk en daarmee ook de realisa-
tie en afbouw van evenementen. Je ziet steeds meer nieuwe (dance)eve-
nementen komen, maar de budgetten en de bezoekersaantallen groeien
niet bepaald evenredig. De concentratie van publiek wordt dunner en
daarmee de opbrengsten ook voor de organisaties. Hoe je het wendt
of keert; de kosten moeten eruit gehaald worden het evenement moet
groots plaatsvinden. Als de kaart verkoop minder hard loopt dan gedacht
zal de organisatie concessies moeten doen zonder het evenement te klein
te laten overkomen. De organisaties moet gaan snijden en je ziet dan dat
de veiligheid (soms) in het gedrang komt. Dit komt omdat de productie
tijd wordt verkort waardoor alles nog sneller opgebouwd en afgebouwd
moet worden om de locatie kosten te drukken.”
Preventief het werk stilleggen na 2 of 3
overtredingen “Stagefreaks is een concept waarbij de het zwaartepunt ligt op veilig,
“Preventief stilleggen is bedoeld om herhaling van een overtreding te makkelijk en betaalbaar werken. Daarbij moet het er ook fatsoenlijk uit-
voorkomen en kan maximaal 3 maanden duren”, gaat Stephan verder. zien, want we leven per slot van rekening in de eenentwintigste eeuw.”
Voor iedere arbeidsregeling wordt apart omschreven wanneer de maatre-
gel mag worden opgelegd. Het wetsvoorstel is door de Eerste en Tweede Keuring en onderhoud valbeveiliging
Kamer aangenomen. De wet is van kracht gegaan op 1 januari 2013. Het is Alle artikelen die betrekking hebben op valbeveiliging en/of werkpositio-
nering dienen jaarlijks gekeurd te worden; dit is een wettelijke verplich-
dus van groot belang dat de veiligheid juist wordt nageleefd!!”
ting. De verantwoordelijkheid van deze keuring ligt bij de werkgever
“Om maar een voorbeeld te geven voor werken op hoogte: Je hebt een
of de eigenaar/beheerder. Deze keuring is een momentopname; het mag
onderscheid in de veiligheidsnormeringen tussen vrijetijdsklimmmen en duidelijk zijn dat het van levensbelang is om vóór het gebruik van de
klimmen in de industrie. Geloof het of niet, maar het komt behoorlijk vaak materialen steeds na te gaan of deze in goede staat zijn.
De keuring en inspectie mag niet door iedereen gebeuren. Het is wettelijk
voor dat zzp’ers met een vrijetijdsset aan het werk gaan. Een klimgordel
zo geregeld dat enkel personen/bedrijven die hierin gespecialiseerd zijn
voor bergbeklimmen is toch echt iets anders dan industrieel klimgordel.
deze keuring mogen uitvoeren. Stagefreaks verzorgt deze keuringen.
De veiligheidscertificeringen zijn compleet verschillend en de Inspectie
SZW controleert daarop.”
Valbeveiliging dient gekeurd te worden:
Neem een bergklimmers helm. Dit type helm heeft comfortabele venti­ • Om de 12 maanden
latiegaatjes. Een industriële veiligheidshelm mag dat niet hebben! Het • Na elke val
kan namelijk zijn dat er iemand met een lijm, hars of andere (hete) vloei-
bare stof bezig is geweest en dat deze stof zodoende in de helm op het
Daarbij luidt het aanvullende advies:
• Controleer voor gebruik de materialen op gebreken zoals verbuiging
hoofd loopt. Vandaar geen ventilatiegaatjes. “
van metaaldelen, ernstige vervuiling, losse draden of scheurtjes
Freek: “Er werken in de evenementenwereld enorm veel zzp’ers. Dit zal • Gebruik de materialen nooit voor andere doeleinden
alleen maar toenemen naar alle waarschijnlijkheid. Op deze manier • Materialen mogen nooit aangepast worden in bijvoorbeeld lengte
• Voorkom dat een lijn over scherpe randen hangt of langs bijvoorbeeld
kunnen de opdrachtgevers in de evenementen industrie flexibeler haar
muren schuurt
diensten aan bieden. De (kleine) zelfstandigen (zzp’ers) zijn in grote lijnen
• Indien een werkplek glad is door vocht, sneeuw, ijs of andere oorzaken
zelf verantwoordelijk voor hun veiligheid en kennis. Ondertussen wordt dienen daar eerst maatregelen voor getroffen te worden.
de regelgeving en wetgeving continu aangescherpt en een het is voor al
AV ALGEMEEN n 11

11. AV ALGEMEEN
PROFIEL
Stephan gaat verder: “Dat klinkt heel vanzelfsprekend natuurlijk, maar
Individuele keuringscertificaten
je moest eens weten wat er allemaal aan kwalitatief slechte producten
Ieder product dat wordt aangeschaft dient te worden vastgelegd door
op de markt verkrijgbaar is. Afkomstig uit lagelonenlanden inclusief een middel van een individueel certificaat. Op dit certificaat is o.a. te vinden;
namaakcertificaat voor de veiligheidsnormering. Het voldoet gewoon • Productnaam
niet aan de Europese eisen en is dus niet gekeurd, maar draagt wel een • Serienummer
• Individueel nummer
zogenaamd keurmerk. Dat kan echt levensgevaarlijk zijn! Mensen zijn te
• Productiejaar
goedertrouw kopen zo’n product, maar kopen waarschijnlijk een totaal • Aanschafdatum
ongeschikt product.” • Datum ingebruikname
Een decorbouwer heeft totaal andere wensen en eisen dan een steiger- • Goedgekeurd/Afgekeurd
• Opmerkingen
bouwer of rigger. Omdat een decorbouwer onder andere werkt met vloei-
• Datum volgende keuring
bare stoffen zoals lijmsoorten en verf. Is dit dus niet te vergelijken qua vei-
ligheidsvereisen en normeringen. Daarom publiceren wij op stagefreaks. Onderhoud
nl bij de producten niet alleen het certificeringsnummer voor de betref- Schade aan PBM kan o.a. ontstaan door:
fende producten, maar ook de volledige inhoud van de betreffende norm. • Een val (scheuren / uitrekken stiksel en webbings)
• Langdurige blootstelling aan UV-straling
Alles is transparant en direct op te vragen zodat de koper ervan op aan kan dat
• Contact met chemische producten (zuren, olie, brandstof)
hij een goed product koopt. Daarnaast kan er contact worden op­ enomen
g • Opslag in een vochtige of niet voldoende geventileerde ruimte
voor persoonlijk advies. Het is tevens van belang en verplicht om de klim­
- • Contact met hittebronnen (lassplinters, gasbranders)
ma­ erialen jaarlijks aan een keuring te onderwerpen. Wij staan in ieder
t • Ruwe omgang (schuren langs muren, niet goed laten drogen)
geval klaar!”Stagefreaks verzorgt naast de keuring van uw materialen
Een juiste omgang met de materialen is
tevens (geheel gratis en vrijblijvend) de jaarlijkse herinnering aan dit ver-
van groot belang voor uw eigen veiligheid.
plichte keurmoment. U kunt dit vergelijken met de jaarlijkse herinnering
Een harnas wordt afgekeurd;
die u ontvangt van de APK-keuring van uw auto. Door deze herinnering van
• Indien de banden of stiksels beschadigd zijn
Stagefreaks bent u altijd tijdig op de hoogte wanneer uw materialen • Na contact met zuren, oliën, chemicaliën of oplosmiddelen
gekeurd dienen te worden. Meer informatie over deze herinnering, de • Na sterke mechanische belasting (een val)
keuring en de verschillende tarieven vindt u hier terug. • Bij extreme slijtageverschijnselen (afslijting, vervorming, harige vlies)
• Bij sterke vervuiling die niet reinigbaar is
De keuring van (Persoonlijke beschermingsmiddelen) PBM verloopt
• Bij smeltsporen of verhittingsverschijnselen
volgens door de fabrikant vastgestelde richtlijnen.
Stagefreaks biedt de volgende mogelijkheden
Over het algemeen kunnen Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) om uw materialen aan ons aan te bieden;
worden schoongemaakt met helder water, een synthetische borstel en • Opsturen
eventueel een zeep met een neutrale PH-waarde. Voor het gebruik van • Zelf afgeven
zeep dient u het technische specificatie label van het betreffende artikel
te raadplegen.
Natte materialen dienen op kamertemperatuur te worden opgehangen Producten keuren, hoe werkt het?
in een droge, donkere en geventileerde ruimte. Ideaal is een luchtvochtig- U bent wettelijk verplicht om uw PBM-Valbeveiliging (PBM staat voor
heid tussen 45-65% bij een temperatuur van 10 – 20 Graden Celcius. Persoonlijke Berschermingsmiddelen) minimaal één keer per jaar te laten
keuren.
Officieel is gesteld dat de keuring gedaan dient te worden om de 12
maanden én na elke val.
De keuring en inspectie mag niet zomaar door iedereen gebeuren.
Het is wettelijk zo geregeld dat enkel personen/bedrijven die hierin
gespecialiseerd zijn deze keuring mogen uitvoeren. Stagefreaks is hier-
in gespecialiseerd en verzorgt voor u de volledige keuring van uw PBM
én de registratie hiervan. n
12 n AV ALGEMEEN

13. AV ALGEMEEN
ACHTERGROND
Start kaartverkoop Grachtenfestival
Special: Rheingold op de Rijn
Tot muziektheater verbouwde Rijnaak meert ties van Richard Wagner nemen zij het publiek 200 jaar mee terug in de
tijd. Onder regie van Philippe Arlaud brengen zij vol trots de nieuwe show
op 16, 17 en 18 juli af bij Passenger Terminal
Mnozil Brass does Wagner. Mnozil Brass brengt het theater tot leven met
Amsterdam een muzikale show bestaande uit theater, entertainment, comedy en
cabaret. Een avondvullend programma met ongekend muzikaal talent.
The Wagner Experience
Woensdag 17 juli 2013 is de Rijnaak het toneel voor de symfonische show
The Wagner Experience, een unieke show met muziek en film geïnspireerd
door het werk van Richard Wagner. Het 90-koppige USConcert symfonieor-
kest speelt deze avond samen met diverse musici waaronder rockgitarist
Florian Magnus Maier, een hip-hop MC met werk van Geoff “Double G” Gal-
legos, videokunst van de Amerikaanse Amber Boardman, en vele anderen.
De live muziek gaat samen met filmbeelden en video-animaties gecreëerd
door de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Deze moderne show
is speciaal voor Rheingold op de Rijn ontworpen en beleeft in juli 2013 haar
wereldpremière.
Opera Das Rheingold
De opera Das Rheingold wordt op 18 juli uitgevoerd door een topcast van
veertien zangers van internationale allure, onder wie Marcel Reijans, Nanco
In samenwerking met, de geheel Nederlandse productie, Rheingold op de de Vries, Wilke te Brummelstoele en Annett Andriesen. De cast wordt bege-
Rijn presenteert het Grachtenfestival in juli 2013 drie unieke programma’s: leid door het 90-koppige symfonieorkest USConcert o.l.v. Bas Pollard. Het
Hojotojo - Een Wagner Koper Comedy op 16 juli, The Wagner Experience op geheel staat onder leiding van regisseur Wim Trompert, die eerder produc-
17 juli en de opera Das Rheingold op 18 juli. Voor de voorstellingen wordt het ties bij o.a. DNO maakte.
grootste overdekte vrachtschip van Europa verbouwd tot een varend muziek-
theater dat plaats biedt aan 500 bezoekers: een absolute wereldprimeur. Het Grachtenfestival
eerste kaartje wordt vrijdag 15 maart verkocht tijdens een speciaal launch De drie voorstellingen van Rheingold op de Rijn in Amsterdam zijn een voor-
event in Hotel New York in Rotterdam. Daarna start tevens de kaartverkoop bode van het Grachtenfestival 2013 waar jonge toptalenten en samenwer-
voor de Amsterdamse voorstellingen via www.rheingold2013.com. kingsverbanden op onverwachte locaties zorgen voor unieke voorstellingen.
Rheingold op de Rijn maakt 200 jaar na de geboorte van de grote opera- Het Grachtenfestival Amsterdam is in 2013 één van de pijlers van de viering
componist Richard Wagner een bijzondere tournee over de rivier de Rijn, van ‘400 jaar grachten’ en een belangrijke partner bij de viering van ‘150 jaar
waarbij de productie Koblenz, Duisburg, Arnhem en Utrecht aandoet. afschaffing van de slavernij’.
Van 16 t/m 18 juli ligt de Rijnaak bij de Passenger Terminal Amsterdam. De Het Grachtenfestival is het jaarlijks terugkerende festival met klassieke mu-
tournee wordt uiteindelijk afgesloten in Rotterdam. Rheingold op de Rijn ziek op bijzondere locaties in de binnenstad van Amsterdam, met uitlopers
is de eerste onafhankelijke operaproductie die ondersteund wordt door de naar andere stadsdelen zoals Noord. Gedurende 10 dagen is Amsterdam
grootste operahuizen van Nederland: DNO, Nationale Reisopera en Opera een podium voor jong Nederlands muzikaal talent en biedt het publiek een
Zuid. muzikale reis langs bijzondere locaties, ongekend muzikaal talent en verras-
Mnozil Brass speelt op dinsdag 16 juli 2013 het programma Hojotojo - sende muzikale belevenissen. Speciaal voor kinderen van alle leeftijden is er
Een Wagner Koper Comedy. In een eigentijdse show, met de composi- het Junior Grachtenfestival. n
14 n AV ALGEMEEN

16. NIEUWS
AV&CREATIE
Waar is onze Sacha?
Sacha de Boer stopt als anchor een koninklijke manier: zij kiest zelf voor iets heel anders. Dat geeft precies
van het NOS Journaal van 20.00 haar kracht weer. Sterk, onafhankelijk en ondernemend. Straks dan wel uit
uur. Na bijna 17 jaar NOS, waar- het oog, maar zeker niet uit ons hart.”
van 10 jaar als presentator van Na haar studie communicatiewetenschap aan de Universiteit van
het Achtuurjournaal, heeft zij Amsterdam werkte Sacha de Boer op verschillende nieuwsredacties, waar-
besloten zich op andere dingen onder AT5, Radio 10, RTL Nieuws en Veronica Nieuwslijn. In augustus 1996
te gaan richten. Na al die jaren stapte ze over naar de NOS, waar ze verslaggever werd voor het Journaal,
te maken te hebben gehad de avondjournaals ging presenteren, en een duo vormde met Tom Egbers
met dagelijkse deadlines, heeft in het programma Studio NOS. Van november 2002 tot eind 2003 was ze
zij de behoefte langer aan ver- ook presentator van het radioprogramma NOS Met het Oog op Morgen.
halen te werken. En als fervent In 2003 werd Sacha een van de vaste presentatoren van het NOS Journaal
fotograaf doet zij dat het liefst van 20.00 uur.
samen met haar fotocamera.
Zij presenteert op 3 mei haar
laatste NOS Journaal.
ADVERTENTIE
Sacha over haar vertrek: “Met pijn in het hart neem ik afscheid van de
NOS en mijn collega’s. Ik heb hier al die jaren met ongelooflijk veel plezier
gewerkt. Maar na 21 jaar dagelijkse deadlines heb ik op dit moment enor-
me behoefte aan ’slow journalism’. Geen waan van de dag, maar langer
aan een verhaal werken. Dieper ergens op ingaan. Als journaalpresentator
ben je generalist; je weet een beetje van veel onderwerpen. Ik wil meer
de kant op van een specialist; veel weten van weinig. En deze weg sla ik
graag in samen met mijn fotocamera. Afgelopen jaren heb ik mijn werk
bij de NOS en fotografie goed kunnen combineren, maar mijn fotografie
neemt zo’n vlucht dat ik steeds vaker interessante klussen moet weigeren.
Voornamelijk door tijdgebrek. Nu ik tien jaar het Achtuurjournaal heb
gepresenteerd, leek me dat een mooi moment om iets anders te gaan doen
en me onder andere meer te gaan richten op fotografie.”
Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff moest wel even slikken toen
Sacha aankondigde te stoppen. “Het is heel moeilijk voorstelbaar dat
Sacha binnenkort niet meer bij ons is en het NOS Journaal van 20.00 uur
niet meer presenteert”, aldus Gelauff. “Na al die jaren het nieuws vertellen,
snap ik dat ze voor zichzelf een andere keus maakt, maar we zullen haar
heel erg missen. Een van onze allerbekendste presentoren gaat weg. Dat is
nogal wat, maar het is haar natuurlijk zeer gegund!”
Ook algemeen directeur Jan de Jong neemt niet graag afscheid van Sacha,
maar heeft begrip voor haar keuze. De Jong: “We zijn Sacha veel dank ver-
schuldigd. Zij was jarenlang het gezicht en het visitekaartje van de NOS.
Veel meer dan alleen van het Achtuurjournaal. Sacha verlaat de NOS op
AV&CREATIE n 17

17. AV&CREATIE
FILM
International Film Festival
Rotterdam 2013
Het festival had een goed jaar en was qua omvang ongeveer gelijk met dat van verleden jaar, maar
telde meer publiek. Dit is mogelijk het resultaat van de grotere prijsdifferentiatie van de tickets tot en
met 50% korting voor een last minuut ticket. Ook was er meer aandacht voor Nederlandse projecten.
Acht lange Nederlandse films gingen in wereldpremière, waarvan twee in de competitie.
18 n AV&CREATIE

18. AV&CREATIE
FILM
Tekst: Dorothee Verdaasdonk
Fotgrafie: Copyright Ruud Jonkers Fotografie
De openingsfilm was het debuut De wederopstanding van een kloot-
zak van Guido van Driel. Door HIVOS als hoofdsponsor voor het fes-
tival zelf aan te trekken naast de al bestaande financiering door HI-
VOS van het Hubert Bals Fonds werkt het festival aan een zo breed
mogelijke financiële basis. Door de driedeling van de CineMart met
gewone projecten, projecten met een cross-over tussen film en kunst
in de categorie Film:Art in samenwerking met het Deense documen-
taire festival CPH:Dox en de categorie Boost in samenwerking met het
BingerLab en het Hubert Bals Fonds en de National Film Development
Cooperation of India is er eerder gericht interesse voor deze typen
projecten aanwezig. Ook dit jaar bezochten veel professionals (rond
2200) van wie 300 regisseurs het festival. Vooral jonge professionals
vinden het festival qua grootte en programmering overzichtelijk en
in de informele sfeer kunnen zij gemakkelijk met ervaren collega’s in
gesprek komen met name tijdens de verschillende activiteiten voor
professionals maar ook gewoon met een kop koffie in de ruimtes van
De Doelen. Ook Rotterdam Lab, waaraan dit jaar 74 producenten afge-
vaardigd van 30 internationale instituten deelnamen, is een vijfdaags
evenement dat beginnende producenten zeer de moeite achten.
Het filmprogramma
Het onderdeel van het festival Bright Future waar vooral nieuwe film-
makers worden gepresenteerd, heeft als belangrijkste onderdelen de
Tiger competities voor de lange en korte film. Bij de HIVOS Tiger com-
petitie voor lange films waren dit jaar makers uit 18 landen betrok-
ken. Twee regisseurs kwamen respectievelijk uit Nederland, Mexico en
Thailand. Acht van de 16 films waren wereldpremières, drie interna-
tionale premières en vijf Europese premières. Vijf films hadden voor
script dan wel postproductie een bijdrage van het Hubert Bals Fonds
gekregen. Een daarvan was de Chinese film Chunmeng van Yang Lina
met een wat onconventioneel verhaal voor China over het seksleven
van een vrouw uit de middenklasse. Zonder script met opdrachten
voor acteurs wordt de rol van de vrouw in de Chinese maatschappij
bekritiseerd. Voor haar zelf lijken droom en werkelijkheid in elkaar
over te vloeien. De filmmaker is zich er van bewust dat deze film nooit
door de censuur zal komen en ook niet op festivals in China vertoond op het rouwproces van Silla die bij een auto ongeluk haar broer heeft
zou kunnen worden. Maar zij vindt het belangrijk kritisch te willen zijn verloren. Het landschap in verschillende seizoenen brengt haar ge-
op maatschappelijke problemen en zal ook in de toekomst dit type moedstoestand tot uitdrukking. Voor Rijneke, die zelf ook het scenario
film maken naast documentaires vertelt zij in een interview. Naast de schreef en de montage deed, blijft een film tot in de montagekamer
openingsfilm was Silent Ones de tweede Nederlandse film in de Tiger nog in ontwikkeling. Beide Nederlandse films waren eerder CineMart
competitie, het debuut van Ricky Rijneke. De film concentreert zich projecten en zijn coproducties tussen Nederland en Honga
AV&CREATIE n 19

20. AV&CREATIE
FILM
rije voor Silent Ones en tussen Nederland en België voor De wederop- haast existentialistische dwaaltocht van een aantal jongeren die tot
standing van een klootzak. De drie prijswinnaars waren Mira Fornay een tragisch ongeluk van een van hen Isa leidt. De film heeft naast
met de Slowakisch/Tsjechische coproductie My Dog Killer waarin fa- Hubert Bals Fonds ook ondersteuning van het BingerLab ontvangen
miliebanden de uitzichtloze situatie van de Skinhead Marek nog com- en werd op een eerdere CineMart gepresenteerd. Opvallend was dat
plexer maken. De film is zonder script met amateurs die zich zelf lijken bijna een derde van de films in coproductie tussen verschillende lan-
te spelen tot stand gekomen. Daniel Hoesl’s Oostenrijkse film Soldier den tot stand zijn gekomen, waarvan 10 films zelfs drie coproductie-
Jane waarin de hoofdpersoon Fanni de grenzen van het kapitalisme landen telden. De variëteit van onderwerpen en aanpak komt ook tot
opzoekt maar deze onvoldoende voor haar blijken, ontving de tweede uitdrukking in het feit dat er maar liefst filmmakers uit 48 landen bij
prijs. Mohammad Shirvani’s Iranese film Fat Shaker over de absurde de films betrokken waren.
en tragikomische scènes tussen een dikke man, een mooie vrouw en
een doofstomme jongen werd eveneens bekroond. Ook in Night van Het Spectrum programma met 70 films toonde het werk van ervaren
de Argentijnse Leonardo Brzezicki integreert de absurde relatie tussen filmmakers die vaak al op andere festivals zijn gepresenteerd zoals
een aantal jongeren. Zij wordt versterkt door de eenzame omgeving Après Mai van Olivier Assayas en Pieta van Kim Ki-Duk op het festival
en door het afspelen van audiobandjes van hun vriend die eerder zelf- in Cannes en/of films die al in Nederlandse bioscopen draaiden zoals
moord pleegde. The Master geïnspireerd op de Scientology oprichter L.Ron Hubbard
van Paul Thomas Anderson en No van Pablo Larran de derde film over
In de Tiger competitie voor de korte films werden 23 films vertoond de tijd van dictator Pinochet waarin het referendum de doorslag voor
waarvan vier van Nederlandse regisseurs. Een vijfde film is een Neder-
lands Argentijnse coproductie. Twee daarvan Unsupported Transit van
Zachary Formwalt waarin met behulp van fotografische technieken de
beurs als kapitalistisch bolwerk wordt gekarakteriseerd en Janus van
Eric van Lieshout met gesprekken over kunst en kunstenaar ontvin-
gen naast The Tiger’s Mind van de Britse Beatrice Gibson de Canon
Tiger Prijs voor de beste korte films. Though I Know the River Is Dry van
de Egyptenaar Omar Robert Hamilton kreeg een nominatie voor de
Europese Filmprijs 2013. De films waren in zeven blokken verdeeld.
Het gewone programmaonderdeel Bright Future omvatte 74 films.
Nederland presenteerde 6 films. Een ervan was het debuut van Arie
Deelder Toegetakeld door de liefde waarin een schrijver zijn schrij-
versblok lijkt te verliezen door zijn liefde voor een trambestuurster.
Absurde, komische en tragikomische scènes zijn het gevolg. Verliefd-
heid speelt ook een rol in het debuut De ontmaagding van Eva van End
van Michiel ten Horn waarin niet alleen de wat zielige Eva maar het
hele gezin enige levenslessen krijgen van de ongegeneerde en bijde-
hante uitwisselingsstudent. Die Welt, het debuut van Alex Pitstra is
met crowd funding, het DOHA filmfonds en het Gronings Filmfonds
tot stand gekomen waarin een jonge Tunesiër over een leven in Eu-
ropa speculeert wat lijkt op de dromen van de vroegere gastarbeiders.
Matterhorn, het wat onderkoelde komedie debuut van Diederik Eb-
bing kreeg niet alleen met Media Luna een internationale distribu-
teur, maar ontving ook de UPC publieksprijs voor de best beoordeelde
film. Nederland was nog bij 3 andere films als coproducent betrokken
zoals Lemming Film bij Leones van de Argentijn Jazmin Lopez over de
AV&CREATIE n 21

21. AV&CREATIE
FILM
zijn verdwijnen gaf. Extra belangstelling werd gecreëerd voor de film ook bijeenkomsten voor makers waren georganiseerd. Nederland had
You and Me van Bernardo Bertolucci. Bertolucci was ook voor een een onderdeel NL Int. met zeven films en Rotterd@m Shorts werden in
openbaar interview uitgenodigd. De Italiaanse film Reality van Matteo twee onderdelen met acht films gepresenteerd. Er waren ook Neder-
Garrone stond mede in de belangstelling vanwege de protagonist die landse korte films in andere secties.
hoe dan ook aan de Italiaanse Big Brother wilde meedoen. Obsessie en De onderdelen onder de categorie Signals hebben historische dan wel
paranoia gaan zijn leven beheersen. actuele achtergrond zoals het retrospectief Inside Iran en dat van de
in het buitenland vrij onbekende Duitse regisseur Dominik Graf en dat
Het festival heeft een nieuwe prijs gelanceerd voor twee films die van de Russische Kira Muratova. Met Changing Channels was er aan-
een distributie in de Nederlandse bioscoop krijgen via de distributeur dacht voor televisie- en internet series die met een ‘auteur’ intentie
Amstelfilm, de zogenaamde Big Screen Prijs. 10 films kwamen hier- zijn gemaakt zoals de HBO serie Burning Bush van Agnieszka Holland.
voor in aanmerking. De publieksjury koos Bella Mariposas (Pretty But-
terflies) van Salvatore Mereu over een dag in het leven van het meisje Er waren in totaal 52 wereldpremières, 31 internationale premières en
Catharina. De KNF jury koos Il Futuro van de Chileense Alicia Scherson 30 Europese premières bij de lange films. Het festival is een samen-
over een oudere man (Rutger Hauer) en een broer en zus op zoek naar werking aangegaan met de digitale distributeur Under The Milky Way
een betere toekomst. De laatste film is met steun van het Hubert Bals om een eigen collectie IFFR films in de Benelux landen te vertonen via
Fonds tot stand gekomen en was eerder op de CineMart. How to Des- itunes.com/iffr waar vooral films van eerdere festivals te zien zullen
cribe a Cloud van de Nederlander David Verbeek over de verhouding zijn. Under The Milky Way opereert in 60 territoria in Europa, Ame-
tussen moeder en dochter op een moment dat de moeder dreigt blind rika en Azië met VoD-platforms. Het filmfestival zal ervoor zorgen dat
te raken was ook voor deze prijs geselecteerd. Verbeek had bovendien filmmakers zullen profiteren van dit distributienetwerk via ‘IFFR in the
de korte film Immortelle in de Tiger competitie. Clouds’ waarbij festivalfilms ook voor andere territoria kunnen wor-
den geplaatst zonder eigen investeringen. IFFR wil hiervoor in eerste
De korte films in het Spectrum programma werden in 36 secties on- instantie dertig films selecteren.
derverdeeld en ook dit jaar weer in Lantaren/Venster gedraaid waarbij
22 n AV&CREATIE

22. AV&CREATIE
FILM
Het programma voor de professionals Het Hubert Bals Fonds was met 25 projecten uit 12 landen in de
De CineMart presenteerde dit jaar 33 projecten in de drie categorie- verschillende programmaonderdelen aanwezig. Opvallend was het
ën. Zes projecten waren door Nederlandse makers ingestuurd: David aantal van vijf Indonesische films waarvan What They Don’t Talk
Verbeek met Lemming Film, Boudewijn Koole met Waterland Film, About When They Talk About Love van Mouly Surya de NETPAC prijs
Martijn Maris Smits met Circe Film, Joost van Ginkel met Smarthouse voor de beste Aziatische film ontving. De Lions Film prijs voor de beste
Film, Alex van Warmerdam met Graniet Film en Fiona Tan met Family film werd uitgereikt aan de Mexicaan Eduardo Villanueva voor Pe-
Affair. Het grote aantal Nederlandse projecten wijst op de geringere numbra uit de Tiger competitie. Wadjda van de Saudi Arabische Haifaa
mogelijkheden voor financiering in Nederland. In dit verband meldt Al Mansour werd bekroond met de Dioraphte publieksprijs. In 2012
Rene Goosens in een interview met Peter Delpeut dat het tot voor kort werden 762 projecten ingediend voor een subsidie waarvan er 44
vrij gemakkelijk was om in Nederland 1,1 miljoen euro te krijgen. Nu werden gehonoreerd.
moet je er een coproductie met drie landen van maken. Stienette Bos- Voor de tweede keer zal het festival van 4 tot 7 april in Curaçao plaats-
klopper van Circe Film, die had aangegeven vooral met Belgische en vinden waar vooral Caribische en Latijns Amerikaanse professionals
Franse professionals te willen praten over het project, was blij verrast elkaar kunnen ontmoeten.
over de gedegen voorbereidingen van haar gesprekspartners en de
goede discussies. Het belang van het IFFR voor de Nederlandse filmcultuur zowel voor
publiek als voor professionals en voor jonge internationale filmmakers
De Eurimage Prijs voor het beste CineMart project werd toegekend blijft manifest. Rotterdam zal moeten blijven proberen zijn bijzondere
aan Jatten van de Zweedse Johannes Nyholm, de Internationale positie voor jonge filmmakers vast te houden en deze als kwaliteits-
ARTE Prijs was voor The Lobster van de Griekse Yorgos Lanthimos en kenmerk duidelijk promoten en verder uitbouwen n
de WorldView New Genres Fonds Ontwikkeling Prijs was voor Zama
van de Argentijnse Lucrecia Martel. Zestien films die eerder op de
CineMart waren gepresenteerd draaiden in het festival.

24. AV&CREATIE
INGEZONDEN
FNV KIEM:
“Professionals AV-wereld moeten
samen vechten voor voortbestaan”
Freelancers en werknemers uit de mediawereld zijn genoodzaakt de krachten te bundelen om hun
boterham te kunnen blijven verdienen in de sector. De tarieven, lonen en vergoedingen staan
dermate onder druk, dat nu al velen óf hun beroep vaarwel moeten zeggen óf doorwerken onder
het bestaansminimum. Dat zeggen FNV KIEM-bestuurders Martin Kothman en Peter van den Bunder
vandaag, bij de presentatie van de campagne Lekkerdoordraaien.nl. De campagne beoogt de
belangen van de AV-professionals op het gebied van werk en inkomen sterker te bundelen.
“De bestaanszekerheid van de mensen in de AV-sector vinden van een nieuw werk of zelfs een nieuwe loopbaan. En daarnaast
neemt ziender ogen af”, zegt Van den Bunder. De te- kalven voor degenen die mogen blijven de arbeidsvoorwaarden en
ruglopende budgetten van de opdrachtgevers zijn arbeidsomstandigheden flink af. Ook daar is het van levensbelang om
er grotendeels de oorzaak van. “Ik zie dagelijks voor- de krachten te bundelen.”
beelden van freelancers die het hoofd nauwelijks Via het vandaag gestarte www.lekkerdoordraaien.nl laat FNV KIEM zien
boven water kunnen houden en desondanks genood- wat de meerwaarde is van het gezamenlijk sterk maken voor werk en
zaakt zijn voor een opdracht op tarief te concurreren inkomen in de sector. Om op te komen voor fatsoenlijke tarieven, lonen
met collega-freelancers die het net zo moeilijk hebben.” en andere arbeidsvoorwaarden, om individueel steun en advies te geven
Ook omroeppersoneel verkeert in onzekere tijden vanwege bij juridische vraagstukken en om gezamenlijk korting te kunnen krijgen
grootschalige bezuinigingen. Kothman: “De sector slinkt zienderogen op vaak dure verzekeringen, zoals voor arbeidsongeschiktheid en aan-
met honderden banen. Mensen, die geholpen moeten worden bij het sprakelijkheid. n
AV&CREATIE n 25

25. AV&CREATIE
FOLLOW-UP
Tentoonstelling over Johan
van der Keuken in EYE
EYE presenteert van 30 maart t/m 9 juni 2013 de tentoonstelling ‘Johan van der Keuken / Tegen het
licht. Filmer en fotograaf’. Invalshoek van de expositie is de bijzondere wijze waarop Van der Keuken
in zijn films contrasterende beelden bijeenbracht en de wereld in continue verandering observeerde.
Altijd op reis maar ook dicht bij huis, versnijdt Van der Keuken zijn observaties in Afrika, Azië of
Latijns-Amerika met vergelijkbare of juist diametraal tegenovergestelde situaties. De tentoonstelling
laat ook zien dat Van der Keuken als een van de eerste filmers probeerde filmische tijd in ruimte te
vertalen. AV&Stage komt in een volgend nummer terug met een artikel over Johan van der Keuken
geschreven door niemand minder dan Dorothee Verdaasdonk die hem persoonlijk kende.
Johan van der Keuken (1938-2001) was een uitzonderlijk dubbeltalent, Johan van der Keuken / Tegen het licht.
die met een fotografisch oog filmde, en met een filmisch oog fotogra- Filmer en fotograaf, 30 maart t/m 9 juni
feerde. EYE toont zijn films en een groot aantal vintage fotowerken. Van
2013 in EYE, IJpromenade 1, Amsterdam,
der Keuken bouwde aan een artistiek interessant en maatschappelijk
geëngageerd oeuvre, dat duidelijke overeenkomsten in vorm en inhoud
eyefilm.nl
vertoont. Altijd op reis maar ook dicht bij huis, versnijdt Van der Keuken
zijn observaties in Afrika, Azië of Latijns-Amerika met vergelijkbare of
juist diametraal tegenovergestelde beelden of situaties. De tentoonstel-
ling toont op grote schermen die in de ruimte zijn geplaatst, hoe Van der
Keuken verschillende sequenties in één film bij elkaar brengt, en hoe hij
verschillende beelden met elkaar laat contrasteren.
Zijn werkwijze, die al zichtbaar is in vroege filmische portretten die hij
begin jaren zestig maakte van beeldend kunstenaars als Lucebert en Ta-
jiri, heeft een sterk visueel en artistiek gedurfd karakter. ‘Johan van der
Keuken / Tegen het licht’ laat tegelijkertijd zien dat Van der Keuken als
een van de eerste filmers probeerde filmische tijd in ruimte te vertalen.
De gelijktijdigheid van beelden is een van de uitgangspunten van de ten-
toonstelling.
Van der Keuken liet grote of juist kleine gebeurtenissen uit het dagelijkse
leven van verschillende kanten zien, bewust van het feit dat het enkele
beeld van de realiteit niet bestaat. Aan het eind van zijn leven raakte hij
steeds meer geïnteresseerd in de manier waarop zijn films en foto’s zich
verhouden tot de ruimte waarin ze worden vertoond. De ruimtelijke ten-
toonstelling in EYE ligt in het verlengde hiervan.
26 n AV&CREATIE

26. AV&CREATIE
FOLLOW-UP
Flankerend filmprogramma Biografie
De expositie over Johan van der Keuken, de eerste solotentoonstelling Johan van der Keuken (Amsterdam, 1938-2001) volgde van 1956-1958
van een Nederlandse filmmaker in EYE, wordt geflankeerd door de ver- een studie aan de Parijse Filmacademie, het IDHEC (Institut des Hauts
toning van de belangrijkste films van Van der Keuken. De openingsfilm Etudes Cinématographiques), waarna hij tegelijkertijd en afwisselend als
Bewogen Koper (1993, nieuwe kopie) toont in een poëtische, associatieve fotograaf en filmmaker werkte. Hij publiceerde op 17-jarige leeftijd zijn
filmstijl beelden van koperblaasorkesten met inheemse slagwerkers in eerste fotoboek. Vanaf de jaren 50 maakt Van der Keuken ongeveer 1 à 2
exotische landschappen. films per jaar, dat uiteindelijk leidde tot een oeuvre van meer dan vijftig
EYE heeft vrijwel het volledige filmoeuvre van Johan van der Keuken in films. Na de geëngageerde jaren 70 raakte Van der Keuken vanaf de jaren
de collectie, van klassiekers als Blind Kind (1964) en Beppie (1965) tot het 90 steeds meer geïnteresseerd in vorm, maar zijn films zijn altijd ook een
latere werk, waaronder inmiddels ook internationaal bekende documen- analyse van de maatschappij gebleven. Hij kon in grote, maar ook kleine
taires als Amsterdam Global Village (1996) en De grote vakantie (2000). filmische gebaren een stad als Amsterdam met het lot van de gehele we­
-
De afgelopen jaren restaureerde EYE veertig Van der Keuken-films op reld verbinden, zoals in zijn bekendste film Amsterdam, Global Village.
origineel formaat, waarvan het merendeel nog niet eerder op het grote Zijn vernieuwende werk werd altijd hogelijk gewaardeerd in met name
doek was te zien. De in het programma opgenomen selectie brengt de Frankrijk, Duitsland en Italië, maar ook in Nederland bleef de erkenning
ontwikkeling van Van der Keuken de cineast in beeld: van het humanisme uiteindelijk niet uit. Zijn hele filmoeuvre is opgenomen in het EYE-archief,
van de eerste jaren tot aan het uitgesproken politieke engagement vanaf en zijn fotocollectie is aangekocht door het Maison Européenne de la
de jaren zeventig, zoals te zien in De weg naar het zuiden (1981) en I Love Photographie in Parijs. In 1988 ontving hij voor zijn oeuvre de Neder-
Dollars (1986). Uit de laatste, meer vrije periode zijn onder andere Het oog landse Cultuurprijs, en in 2000 ontving hij de Bert Haanstra Oeuvreprijs,
boven de put (1988), Face Value (1991) en Bewogen koper (1993) te zien. de hoogste onderscheiding voor een filmmaker in Nederland. n
Bijzonder zijn ook de voorstellingen van de korte films (van eersteling
Paris à l’aube, 1960 tot aan het na Van der Keukens dood afgemonteerde Houd ons in de gaten, want we komen in een volgend nummer met een
Onvoltooid tegenwoordig, 2001). uitgebreid artikel van Dorothee Verdaasdonk over Johan van der Keuken
(Amsterdam, 1938-2001).
AV&CREATIE n 27

28. AV&CREATIE
ACHTERGROND
1.000 werklozen per dag: omscholing
zij-instromers de oplossing voor het
tekort aan technici
“Om- en bijscholing is van essentieel belang bij het terugdringen van tekorten in de technische
sector”, stelt Hans Biesheuvel, voorzitter MKB Nederland, in zijn openingstoespraak tijdens het
congres ‘De slag om technisch talent’. “Om dit tekort terug te dringen zijn private opleiders
onmisbaar.”
Hans Biesheuvel en haakt specifiek in op het derde punt: namelijk het
tekort aan technici terugdringen door middel van goede (om- en bij)scho-
ling voor zij-instromers.
Private opleiders en zij-instromers
Het privaat onderwijs is marktleider op het gebied van volwassenenon-
derwijs en voldoet aan de kwaliteitskaders en doelmatigheidsvereisten.
Ruim 85% van de volwassenen - 1,3 miljoen mensen - die een opleiding
Het tekort aan technisch talent bedreigt de toekomst van de technische volgen, wordt opgeleid door private aanbieders.
sector en vormt daarmee een grote bedreiging voor de groeiambities
van bedrijven. Dit sluimerende probleem zet de economische groei van Net als de overheid zien private opleiders een belangrijk potentieel in
Nederland onder druk. ‘Investeer in ambacht en maakindustrie; we moe- personeel dat werkzaam is in andere sectoren en werkzoekenden:
ten massaal investeren in onderwijs en bijscholing om het tij te keren’ ofwel zij-instromers. Een zeer gemotiveerde, gedisciplineerde doelgroep
aldus Hans Biesheuvel. Deze en andere urgente kwesties kwamen uit- met werkervaring en een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die be-
gebreid aan de orde tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ in wust kiest voor de techniek. Om dit potentieel aan te kunnen boren is
Hotel Houten. scholing nodig die enerzijds aansluit bij de behoefte van het bedrijfsleven
en anderzijds bij volwassenen. Privaat onderwijs biedt dit maatwerk voor
Techniekpact Private Opleiders beide partijen.
Hans Biesheuvel lichtte tevens het Techniekpact van Minister Kamp
nader toe. Dit Techniekpact is een initiatief van het kabinet om samen Experts aan het woord
met werkgevers, het onderwijs en de vakbeweging om de aansluiting van Tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ gingen diverse experts
onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector te versterken en het in op oplossingen voor het tekort aan technisch personeel. Het was een
tekort aan technisch personeel tegen te gaan, volgens drie actiepunten: punt van discussie tijdens het rondetafelgesprek onder leiding van Tom
1. meer aandacht voor bèta/techniek in het funderend onderwijs; van ’t Hek met Wouter Vlasblom (Siemens Nederland), Frank Schoof
2. hogere instroom (beroeps)opleidingen techniek via publiekprivate (Croon Elektrotechniek) en Alfred Boot (Dura Vermeer Groep). Harry de
samenwerking; Vos vertelde uit eigen ervaring hoe ASML technisch personeel rekruteert
3. arbeidsmarkt: verhogen van de zij-instroom, aantrekken en behoud in een krappe arbeidsmarkt. Arbeidsmarktcommunicatie expert Mar-
van (internationaal) technisch personeel. tijn Hemminga liet zien hoe werving strategisch kan worden ingezet en
senior raadsmedewerker Adviesraad voor het Wetenschaps- en Techno-
Hierop heeft de Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO) in logiebeleid Luc Rietveld lichtte toe welke rol de overheid kan spelen om
samenwerking met Reed Business Opleidingen het ‘Techniekpact Private de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor kenniswerkers samen te
Opleiders’ opgesteld. Dit pact werd tijdens het congres aangeboden aan brengen. n
AV&CREATIE n 29

30. NIEUWS
BROADCAST&AV-TECHNIEK
United opent full-service locatie in Amsterdam
United opent in maart het nieuwe gebouw ‘Mediahaven’ aan het IJ in een Protool-audiostudio, waarin tevens kleurcorrectie op het hoogste
Amsterdam. Met deze nieuwe locatie verwacht United te groeien in niveau kan plaatsvinden met de Davinci Resolve. Deze ruimtes bevatten
de wereld van het entertainment én breidt het bedrijf haar full-service dezelfde technische mogelijkheden als de editing suites van United en
facilitaire dienstverlening uit. De Mediahaven is gevestigd in de goed Online Media in Hilversum. De Mediahaven is met 10GB glasvezel ver-
bereikbare Houthavens, op nog geen tien minuten van het Centraal bonden met Hilversum. Hierdoor kan materiaal razendsnel uit Hilversum
Station Amsterdam. worden geladen en andersom. Om het full-service pakket compleet te
United heeft in de Mediahaven de beschikking over twee splinternieuwe maken beschikt United in de Mediahaven over zeven ENG’s, die inclusief
studio’s: een grote van 1200m2 en een kleinere van 400m2. De kleinere crew en auto inzetbaar zijn.
studio kijkt via een grote glazen pui uit over het IJ en de Houthavens, een
energieke locatie in opkomst waar veel mediabedrijven zich vestigen. Knallende start
Full service bedrijf United kan direct rekenen op een fantastische start in
Diensten de Mediahaven: in de grootste studio vinden in maart drie weken lang
Later in maart opent United in de Mediahaven vijf luxe editing suites en opnamen plaats voor de hitshow ‘X factor’ van producent Blue Circle.
‘De digitalisering van radio is onvermijdelijk’
“We zijn klaar voor de toekomst”, stelt Tivoli Audio’s CEO Tom DeVesto. dat deze omroepen allemaal de digitalisering van de ether inzetten.
“De digitalisering van radio is onvermijdelijk. Met onze radio’s spelen we Na Engeland, Duitsland, Noorwegen, Italië en andere Europese landen
dan ook al geruime tijd op deze ontwikkeling in, en met een groot aantal heeft nu dus ook Nederland voor DAB+ gekozen. In Nederland is het doel
van onze producten zijn DAB+ stations al te beluisteren.” gesteld op 1 september een dekking van 40 procent te realiseren, en de
Digitale Radio maakt dit jaar een fikse opmars. Zowel de publieke als verwachting is dat dat percentage ruimschoots overtroffen wordt. De
de commerciële radio zetten de schouders onder DAB+, dat staat voor zenders die digitaal gaan, blijven vooralsnog ook op FM uitzenden, want
Digital Audio Broadcasting. Deze manier van radiodistributie biedt in de lang niet alle bestaande radio’s en tuners die in omloop zijn kunnen
eerste plaats meer zenders en dus meer content dan FM en AM, omdat er DAB+ ontvangen.
sprake is van digitalisering. Ook trendwatcher Richard Lamb benadrukt om meerdere redenen het
De radiozenders Q-music, 538, Sky Radio, SLAM!FM, Radio Veronica, belang van Digitale Radio. “In het kort komt het er op neer dat DAB+ een
100%NL, Sublime FM en BNR Nieuwsradio gaan nog dit jaar door het hele geweldige ontwikkeling is, omdat het goedkoper wordt voor radiostati-
land over op DAB+, zo werd vorige week bekend gemaakt door de over- ons om frequenties in te kopen. Daardoor zal het aanbod van zenders
koepelende radiovereniging VCR (Vereniging Commerciële Radio). De ont- breder worden voor de luisteraars. Daarnaast is de kwaliteit erg hoog en
vangst via FM blijft voorlopig nog bestaan, maar het is een teken destijds kan er veel informatie met het radiosignaal meegestuurd worden.”
BROADCAST&AV-TECHNIEK n 31

31. BROADCAST&
AV-TECHNIEK
EVENT
Koningsdag komt eraan:
Meer dan 1 miljoen mensen
gaan naar Amsterdam!
Helaas kunnen er op de Dam maar zo rond de 20.000 mensen staan, dus de overgrote meerderheid
kan het niet zien, tenzij er grote schermen door de stad geplaatst gaan worden. Dit betekent dat de
verhuurbedrijven als ze zo’n scherm hebben, goede zaken gaan doen.
Maar niet alleen bij dit soort gebeurtenissen, buiten, worden dit soort schermen gebruikt.
Ook binnen in stadions, supermarkten, vliegvelden, treinstations, metro en controlekamers maken
we steeds meer gebruik van grote schermen en vergeet niet de concerten zowel klassiek als pop.
Zonder schermen kan dat tegenwoordig niet meer.
Tekst: Berry Ebben
Grote Schermen zijn. Zeker bij een concert met artiesten op een podium en een scherm
Grote schermen worden meestal verhuurd en dat betekent dat ze mobiel of projectie erbij is het storend als de bewegingen op het beeld later zijn
moeten zijn. Zo’n scherm wordt dan uit blokken opgebouwd en het wordt dan wat er op het podium gebeurt.
dan een ‘’VidiWall’’ genoemd. Eis is dat het frame waarin deze blokken Bij schermen die opgebouwd zijn uit blokken zijn er vaak randen, bezels,
worden gemonteerd licht edoch robuust moet zijn. zichtbaar, storend maar het wordt nu nog geaccepteerd. Tijdens de ISE
2013 werden er al vertoond die dit niet hebben. Bijvoorbeeld de schermen
De elektronica die de display-blokken aanstuurt moet een groot aan- van Lang, CreateLED en die van Mitsubishi. De schermen van Mitsubishi
tal blokken aankunnen en goed synchroniseren. Het moet niet alleen zijn opgebouwd uit achtergrond projectorsystemen. Deze systemen
het beeld zonder overlapping of verstoring op de blokken weer kunnen worden veel in controlekamers gebruikt. Ze zijn vast ingebouwd en niet
geven, maar moet er ook voor zorgen dat er geen storende vertraging geschikt om buiten gebruikt te worden. Het voordeel is dat ze een zeer
tussen beeld en geluid ontstaat. Beeld en geluid moeten lip-synchroon hoge resolutie kunnen hebben.
32 n BROADCAST&AV-TECHNIEK

32. BROADCAST&
AV-TECHNIEK
EVENT
Naast deze schermen komen er steeds grotere flatpanels op de markt, Voor buiten, een van de mooiste LED-panelen op deze ISE, scherp met
nu nog kostbaar en zwaar, maar straks als OLED doorbreekt kan dit een hoge lichtopbrengst en zonder bezel was het paneel van Create-
binnenshuis in bijvoorbeeld in stations, bioscopen, supermarkten de LED. Het bedrijf is gevestigd in Shenzen, China waar deze panelen ook
oplossing voor digital signage, reclame, en beeldvertoning zijn. AMO- gemaakt worden. Ze hebben verschillende uitvoeringen, maar de beste
LED, ‘actieve matrix’ OLED, kan met printertechnologie op een folie aan- voor buiten gebruik is de VidiWall opgebouwd met AirLED 7, volledig
gebracht worden. Dan zijn er grote afbeeldingen te maken die weinig regenbestendig, IP65, en met een lichtopbrengst van boven de 5000nits.
vermogen vragen, makkelijk te vervoeren en te installeren zijn. Als je De LED-blokken hebben een pixel pitch van 7.8mm, 160000pixels per
interactief wilt werken moet je toch op dit moment naar mijn mening m2, een resolutie die ruim voldoende is voor de kijkafstand buiten. Viera,
voor een flatpanel of een white board met short throw projector en zoals in het beeld aangegeven slaat op de content die door Panasonic is
IR-sensor gaan. Een flat panel kan je ook als tafel monteren. Dan heb je geleverd aan CreateLED.
dus een interactieve tafel die bijvoorbeeld met windows software uitge-
rust is. Naast schermen kan je ook met projectoren werken. Voordeel; je
kan hele grote afbeeldingen bijvoorbeeld op gevels projecteren, nadeel;
je kan niet bij daglicht werken.
VidiWalls
De Techniek, Vidiwalls voor buiten zijn meestal opgebouwd met LED-
blokken. Dit vanwege hun grote lichtopbrengst en regenbestendigheid.
Binnen worden er steeds meer LCD-flatpanels gebruikt. LCD-flatpanels Voor binnen, is LANG een zeer goede keuze. Haarscherp met een mooi
hebben een hoge resolutie en een redelijke lichtopbrengst. contrast. De LANG Vidiwall is opgebouwd uit Orchid panelen met een DVS
sturing. De panelen zijn uitgevoerd in SMD technologie, surface moun-
ted device, ledjes die dus op panelen zijn gesoldeerd. Elke pixel bestaat
uit een rood, groen en blauw ledje met een gezamenlijke kathode. Dit
resulteert in een laag energieverbruik en een pixelafstand 1.9mm. Reso-
lutie is 277008 pixels per m2. Als je hiermee een HD VidiWall wilt bouwen
dan heb je 18 blokken nodig en heb je een paneel van 3.6x2m.
Flatpanels worden steeds groter en zeker in de reclamewereld worden
ze meer en meer gebruikt. VidiWall voor binnen in openbare gebouwen
en supermarkten is te duur en gebruikt vaak te veel energie. De panelen
van LG waren naar mijn idee de mooiste De 84WS70 is 84 inch met een
resolutie van 4xHD, 4K dus en een lichtopbrengst van 500cd/m2 en dit
met een grote kijkhoek. Een heel bijzondere vorm van digital signage is
BROADCAST&AV-TECHNIEK n 33

33. FRANKFURT:
Trussen en wat er bij komt kijken
Berekeningen en bouwboeken
Vliegen door de lucht
Nieuwe Catalogus
Digitale Bibliotheek
Goed bakkie koffie
Ontmoeten
Overleggen
Afspreken
Zou mooi zijn
Hal 9, Stand F96
www.interal.nl
Visit us !
Hal 9.0 Stand F96

34. BROADCAST&
AV-TECHNIEK
EVENT
de box display van Samsung. Voor producten, zoals hier schoenen, in een
box wordt een actief LCD-scherm geplaatst dat aan de zijkant wordt aan-
gestuurd. De bedoeling is dat het scherm interactief wordt en dat je dit
dan direct kan bestellen. Maar ook dat je het kan combineren met andere
producten. Het Frauenhofer instituut ontwikkelt met dit soort display’s
een interactief shopping-systeem.
Licht
Het lezen en begrijpen van specificaties wordt nogal bemoeilijkt door het
gebruiken van diverse lichtparameters. Als je uitgaat van Lux, een verlich-
tingseenheid die gebruikt wordt om de hoeveelheid zonlicht, opvallend
licht, aan te geven dan is lumen per m2 hetzelfde als lux. 1:1
Helderheid brightness, uitstralend licht, wordt uitgedrukt in nits ook wel
candela per m2 genoemd. 3:1 Een lichtwaarde van 5000nits komt overeen projectiesysteem een zeer goede oplossing. Je kan dan direct de beel-
met 15000lux. Wat zijn normale luxwaarde? den van je camera voor het podium projecteren boven het podium. Een
Direct zonlicht kan 100000 lux zijn, overdag varieert het bij ons van bedrijf wat zich daarmee bezig houdt is ‘’Dataton’’, vertegenwoordigd
10000, onbewolkt, tot 1000, bewolkt. Bij VidiWall, projectoren en flatpa- door AV Trade in Groningen. Op de stand werd de ‘’Watchpack vertoond’’
nels praat je over brigthness. Dus zou je het over nits moeten hebben. Een SSD, solid state device, unit die een aantal projectoren van beeld en
effecten kan voorzien en er tevens voor zorgt dat de beelden naadloos
Projectoren aansluiten en synchroniseren, niet alleen de beelden maar ook het daar-
Grote afbeeldingen kunnen natuurlijk ook met projectoren worden bij behorende geluid. Elke unit kan drie projectoren of monitoren aanstu-
afgebeeld. Panasonic, maar ook Sony hebben een uitgebreid portfolio. ren. De watchpack units kunnen via een TCP/IP ethernet verbinding aan
De trend dit jaar is laser, geen lampen meer. Voordeel van deze techno- elkaar gekoppeld worden. Maar het kan ook draadloos via WiFi, optio-
logie is de grote levensduur. Een UHP, ultra high performance, lamp van neel. Ondersteunde beeldresolutie is maximaal 2560x1600 WQXGA. Met
Philips gaat 6000 uren mee terwijl een laser-unit zo’n 20000 uren een desktop, laptop of tablet kan je een aantal van deze units aansturen
meegaat. Het verschil tussen een lamp- en laser-unit in een projector en zodoende een groot lang scherm voorzien van een beeld. n
is nu nog zo dat de lichtopbrengst van de UHP lamp groter is. De 4K
projectoren van Sony, die momenteel in bioscopen worden geïnstalleerd Dit artikel dekt niet alles wat ik heb gezien. Maar ISE dit jaar ging voor-
zijn daarom nog steeds uitgerust met lampen. Vanwege de weersbesten- namelijk over grote beelden. Deze markt is sterk in bewegingen wanneer
digheid en lichtopbrengst zijn projectoren niet echt geschikt voor buiten OLED op folie beschikbaar wordt zal deze markt sterk toenemen, niet
gebruik. Maar als het gaat om grote displays bij concerten dan is een alleen in volume maar ook in beeld kwaliteit.
BROADCAST&AV-TECHNIEK n 35