So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp

Giao tiÕp gi÷a bè mÑ vμ vÞ thμnh niªn
vÒ t×nh dôc:
Néi dung, rμo c¶n vμ ®éng c¬ giao tiÕp

TrÞnh V¨n Th¾ng

Nhà xuất bản Y học
Chuyên san Giới, Tình dục & Sức khỏe tình dục thuộc Dự án ENCOURAGES
do công ty Tư vấn Đầu tư Y tế xuất bản và giữ bản quyền. @ 2004

LỜI TỰA

Công ty Tư vấn Đầu tư Y tế (CIHP) được thành lập từ năm 1999. Kể từ khi thành
lập, CIHP được biết đến như là một tổ chức tư nhân hoạt động xã hội, chuyên biệt
trong lĩnh vực sức khoẻ và phát triển cộng đồng. Không chỉ triển khai các chương
trình can thiệp về sức khoẻ, với đội ngũ nghiên cứu viên và chuyên gia nhiều kinh
nghiệm, CIHP đã thực hiện nhiều nghiên cứu liên quan đến giới, sức khoẻ sinh sản
và tình dục.

Với sự tài trợ của quỹ Rockefeller, CIHP đã triển khai dự án “Nâng cao năng lực
của nghiên cứu viên Việt Nam trong việc viết bài và chia sẻ các nghiên cứu về giới,
tình dục và sức khoẻ tình dục” (ENCOURAGES).

Mục đích của dự án là:
• Tập hợp các nghiên cứu về giới, tình dục và sức khoẻ tình dục chưa xuất
bản
• Cải thiện kỹ năng phân tích thông tin và viết bài nghiên cứu
• Nâng cao kỹ năng trình bày của nghiên cứu viên thông qua các khoá đào
tạo và các cơ hội trình bày kết quả nghiên cứu thông qua các hội thảo trong
nước và quốc tế
• Tăng cường sự chia sẻ kết quả nghiên cứu giữa các nghiên cứu viên và giữa
nghiên cứu viên với những nhà lập chính sách

Một trong những đầu ra quan trọng của dự án là các bài viết nghiên cứu được trình
bày trong Chuyên san Giới, Tình dục & Sức khoẻ tình dục. Đây là những bài viết
đã được ban cố vấn và nhóm chuyên gia chọn lựa dựa trên khả năng đóng góp của
các bài viết này cho các nghiên cứu khác và phát triển chính sách. Sau khi được
chọn lựa, các tác giả đã làm việc chặt chẽ với các chuyên gia để cải thiện chất lượng
bài viết trước khi xuất bản.

Nhóm cố vấn
Tiến sĩ Tine Gammeltoft - Viện nhân học - Đại học Copenhagen - Đan Mạch
Tiến sĩ Philip Guest - Hội đồng dân số - Thái Lan
Tiến sĩ Khuất Thu Hồng - Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội
Tiến sĩ Đặng Nguyên Anh - Viện Xã hội học
Nghiên cứu sinh Lê Minh Giang - Trường Đại học tổng hợp Columbia - Hoa Kỳ
Thạc sĩ Nguyễn Đức Vinh - Vụ Sức khoẻ sinh sản - Bộ Y tế
Thạc sĩ Trần Hùng Minh - Công ty Tư vấn Đầu tư Y tế

Mục lục

Nội dung Trang

Tóm tắt (tiếng Anh) 1

Tóm tắt (tiếng Việt) 2

Đặt vấn đề 3

Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục 4

Phương pháp luận 6

Kết quả 9

Mức độ và nội dung giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành
niên về tình dục 9

Những trở ngại giao tiếp 12

Mối quan hệ hài hòa giữa bố mẹ và con cái là chất xúc
tác cho các cuộc giao tiếp 14

Những ảnh hưởng bên ngoài có tác động tích cực đến
mối giao tiếp 16

Các hoạt động xã hội nhiều khi tạo ra môi trường thuận
lợi cho bố mẹ và vị thành niên trao đổi về tình dục. 19

Kết luận 21

Tài liệu tham khảo 23

TrÞnh V¨n Th¾ng

Abstract

This study explores the extent and content of parent-adolescent
communication on sexuality and factors affecting this communication
in Thai Binh province, Vietnam. Data were collected using qualitative
methods (in-depth interviews and focus groups). Unlike previous
studies in Vietnam suggesting little communication between parents
and adolescent children on sexuality, this study found quite open
parent-adolescent communication on this topic. But shyness from both
sides, long-lasting belief held by parents that talking about sex would
encourage early sex among adolescents, and parents’ lack of
knowledge on the issue, exist as barriers that restrict the depth of their
conversations. However, the widely accessible mass media with
stories or messages about the consequences of sexual activities;
observed consequences of unprotected sex taking place in
communities; parents’ using gentle words and showing care for their
adolescent children; and social activities of parents and children were
motivators for this communication.

1

Giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc:
Néi dung, rµo c¶n vµ ®éng c¬ giao tiÕp

Tãm t¾t

Nghiªn cøu ®· sö dông çc ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu ®Þnh tÝnh
(pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm) nh»m th¨m dß møc ®é, néi dung,
vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ
çc khÝa c¹nh t×nh dôc t¹i tØnh Th¸i B×nh. Kh¸c víi mét sè nghiªn cøu
tr−íc cho r»ng ë ViÖt Nam, bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn Ýt trao ®æi víi nhau
vÒ t×nh dôc, nghiªn cøu nµy cho thÊy bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn kh¸ cëi
më víi nhau khi giao tiÕp vÒ chñ ®Ò nµy. Tuy vËy, sù rôt rÌ cña c¶ hai
phÝa; niÒm tin cè h÷u cña çc bËc bè mÑ r»ng nãi chuyÖn víi vÞ thµnh
niªn vÒ çc vÊn ®Ò t×nh dôc sÏ khuyÕn khÝch çc em sím cã quan hÖ
t×nh dôc; vµ sù thiÕu hôt kiÕn thøc cña çc bËc bè mÑ vÒ chñ ®Ò nµy lµ
nh÷ng trë ng¹i lµm cho sù giao tiÕp vÒ t×nh dôc h¹n chÕ c¶ vÒ møc ®é
vµ chiÒu s©u. Trong khi ®ã, sù phæ cËp cña çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng víi nh÷ng c©u chuyÖn vµ çc th«ng ®iÖp vÒ nguy c¬ cña t×nh
dôc kh«ng lµnh m¹nh; nh÷ng h×nh ¶nh thùc tiÔn vÒ hËu qu¶ cña t×nh
dôc kh«ng b¶o vÖ x¶y ra t¹i céng ®ång; nh÷ng lêi lÏ nhÑ nhµng vµ cö
chØ quan t©m cña bè mÑ trong giao tiÕp; vµ nh÷ng ho¹t ®éng x· héi
cña c¶ bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn l¹i lµ nh÷ng xóc t¸c thóc ®Èy giao tiÕp
gi÷a hä vÒ t×nh dôc.

2

TrÞnh V¨n Th¾ng

§Æt vÊn ®Ò

G iao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc
lµ chñ ®Ò nghiªn cøu hÊp dÉn trong Ýt nhÊt hai thËp kû qua, tËp
trung chñ yÕu vµo viÖc xem xÐt mèi liªn hÖ gi÷a mèi giao tiÕp
nµy vµ çc hµnh vi t×nh dôc cña vÞ thµnh niªn.[1] ë çc n−íc ph¸t
triÓn, nghiªn cøu cho thÊy bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn trao ®æi víi nhau vÒ
nhiÒu khÝa c¹nh cña t×nh dôc vµ mèi giao tiÕp nµy cã t¸c ®éng tÝch cùc
lªn hµnh vi t×nh dôc cña çc em.[2-5] MÆc dï çc yÕu tè trë ng¹i giao
tiÕp ®· ®−îc miªu t¶ trong nhiÒu nghiªn cøu,[6] song ng−êi ta vÉn
ch−a biÕt nhiÒu vÒ nh÷ng g× thóc ®Èy mèi giao tiÕp nµy.

ë ViÖt Nam, cho ®Õn nay míi cã rÊt Ýt nghiªn cøu xem xÐt mèi giao
tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc, v× vËy vai trß cña bè mÑ
trong viÖc gi¸o dôc t×nh dôc cho çc em vÉn ch−a ®−îc hiÓu mét çch
t−êng tËn. Çc bËc bè mÑ lo l¾ng vÒ nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cña qu¸
tr×nh ph¸t triÓn ®èi víi çc gi¸ trÞ cña thÕ hÖ trÎ vµ ý thøc ®−îc nhu cÇu
cÇn thiÕt ph¶i h−íng dÉn cho con çi m×nh trong viÖc h¹n chÕ nh÷ng
¶nh h−ëng ®ã.[7] Song ®Ó th¼ng th¾n nãi chuyÖn víi nhau vÒ çc khÝa
c¹nh t×nh dôc l¹i lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi c¶ bè mÑ vµ çc em.
NhiÒu nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn
vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc trong mét sè hoµn c¶nh cã liªn quan ®Õn
viÖc thùc hµnh çc hµnh vi t×nh dôc an toµn ë vÞ thµnh niªn.[2-5] V×
vËy, viÖc th¨m dß xem bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn ë ViÖt Nam nãi víi
nhau nh÷ng g× liªn quan ®Õn t×nh dôc vµ nh÷ng g× cã ¶nh h−ëng ®Õn
mèi giao tiÕp nµy sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin h÷u Ých trong viÖc x©y
dùng çc ch−¬ng tr×nh can thiÖp.

Nghiªn cøu nµy ®−îc tiÕn hµnh nh»m t×m hiÓu néi dung giao tiÕp gi÷a
bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi mèi
giao tiÕp nµy. Trong khi çc nghiªn cøu tr−íc cho r»ng bè mÑ vµ vÞ
thµnh niªn Ýt khi giao tiÕp víi nhau vÒ t×nh dôc,[8-11] nghiªn cøu nµy,
®−îc tiÕn hµnh vµo cuèi n¨m 2002, l¹i thÊy bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn ë
Th¸i B×nh nãi chuyÖn víi nhau kh¸ cëi më vÒ chñ ®Ò nµy. Tuy vËy,

3


mèi giao tiÕp nµy ®−îc diÔn ra d−íi ¶nh h−ëng ®èi ng−îc nhau cña hai
nhãm yÕu tè. Mét mÆt, çc rµo c¶n v¨n hãa vµ x· héi lµm h¹n chÕ
chiÒu s©u trong giao tiÕp. MÆt kh¸c, sù hiÖn diÖn cña ®¹i dÞch
HIV/AIDS cïng víi sù lo sî cña bè mÑ vÒ nh÷ng hµnh vi t×nh dôc
kh«ng an toµn cña vÞ thµnh niªn l¹i lµ ®éng lùc cho çc cuéc trao ®æi
gi÷a hä vÒ t×nh dôc. Bµi viÕt nµy sÏ m« t¶ sù t¸c ®éng ®èi nghÞch cña
hai nhãm yÕu tè trong viÖc ®Þnh h×nh néi dung vµ møc ®é giao tiÕp
gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc ë tØnh Th¸i
B×nh.

Giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc

N hiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®· chØ ra r»ng giao tiÕp gi÷a
bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc cã mèi
liªn hÖ tÝch cùc tíi çc hµnh vi t×nh dôc an toµn ë vÞ thµnh
niªn nh− tr× ho·n ho¹t ®éng t×nh dôc,[12] Ýt b¹n t×nh h¬n[13-15], sö
dông çc biÖn ph¸p tr¸nh thai th−êng xuyªn h¬n, vµ Ýt bÞ cã thai ngoµi
ý muèn.[6, 15-17] Bªn c¹nh ®ã, còng cã nhiÒu ph¸t hiÖn kh¸c nhau
®−îc ghi nhËn liªn quan ®Õn møc ®é giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh
niªn vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc. Cô thÓ lµ, hÇu hÕt çc ph¸t hiÖn ®ã ®Òu
cho r»ng bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn th−êng thÊy kh«ng tho¶i m¸i khi trao
®æi víi nhau vÒ t×nh dôc.[18] Song còng cã nghiªn cøu l¹i thÊy r»ng
phÇn lín vÞ thµnh niªn ®−îc pháng vÊn nãi lµ çc em ®· tõng nãi
chuyÖn víi bè hoÆc mÑ vÒ chñ ®Ò nµy.[19]

Trong khi ë çc n−íc ph¸t triÓn, ng−êi ta biÕt kh¸ nhiÒu vÒ giao tiÕp
gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc,[1-5] th× ë ViÖt Nam, mèi giao
tiÕp nµy vÉn cßn lµ m¶nh ®Êt ch−a ®−îc kh¸m ph¸ ®Çy ®ñ. Theo mét sè
t¸c gi¶, ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc giíi tÝnh ë çc tr−êng phæ th«ng ®−îc
xem lµ nguån th«ng tin lín cho çc em häc sinh vÒ çc vÊn ®Ò t×nh
dôc, nh−ng tuyÖt nhiªn kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hiÒu biÕt cña çc
em vÒ chñ ®Ò nµy.[10, 11] §«i khi, gi¸o dôc giíi tÝnh trong nhµ tr−êng
kh«ng ph¶i lµ çch tèt nhÊt ®Ó truyÒn ®¹t kiÕn thøc vÒ t×nh dôc cho çc
em bëi nhiÒu em l¹i tá ra thÝch nhËn ®−îc th«ng tin tõ bè mÑ m×nh

4

TrÞnh V¨n Th¾ng

hoÆc nh÷ng ng−êi lín tuæi ®¸ng tin cËy.[7, 9] MÆc dï vËy, çc nghiªn
cøu còng chØ ra r»ng çc bËc bè mÑ rÊt Ýt khi trao ®æi víi vÞ thµnh niªn
vÒ çc vÊn ®Ò t×nh dôc.[8-11] Hä mong ®îi viÖc trao ®æi Êy lµ tr¸ch
nhiÖm cña çc thµy c« gi¸o vµ nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng. Cïng
çch nghÜ Êy, çc thÇy c« vµ nh÷ng nhµ l·nh ®¹o l¹i cho r»ng viÖc d¹y
dç con çi vÒ çc vÊn ®Ò t×nh dôc ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña çc bËc bè
mÑ.[7] ChÝnh sù lËp lê nµy ®· buéc çc em ph¶i tù ®i t×m th«ng tin vÒ
t×nh dôc tõ b¹n bÌ, s¸ch b¸o vµ phim ¶nh (nhiÒu khi lµ phim ¶nh ®åi
trôy).[7, 9, 10]

ë ViÖt Nam, còng nh− ë nhiÒu n−íc kh¸c, ng−êi ta ®· t×m thÊy mét sè
yÕu tè lµm c¶n trë mèi giao tiÕp nµy. Nh÷ng rµo c¶n chÝnh bao gåm bè
mÑ thiÕu kiÕn thøc vÒ t×nh dôc, sù rôt rÌ, e thÑn tõ c¶ hai phÝa khi nãi
vÒ t×nh dôc,[7, 8, 20, 21] vµ sù e ng¹i cña çc bËc bè mÑ vÒ viÖc nãi
chuyÖn víi vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc sÏ khuyÕn khÝch çc em sím cã
quan hÖ t×nh dôc. [7, 11, 21] Bªn c¹nh ®ã, sù eo hÑp vÒ thêi gian vµ
thiÕu quan t©m cña bè mÑ ®èi víi vÞ thµnh niªn[7] cïng víi sù kh¸c
biÖt vÒ giíi gi÷a bè mÑ vµ çc em còng lµm h¹n chÕ giao tiÕp gi÷a
hä.[22] Trong khi nh÷ng rµo c¶n nµy gióp ta hiÓu ®−îc t¹i sao bè mÑ
vµ vÞ thµnh niªn ë ViÖt Nam Ýt nãi chuyÖn víi nhau vÒ t×nh dôc, th×
nh÷ng g× cã thÓ thóc ®Èy mèi giao tiÕp Êy l¹i hÇu nh− vÉn cßn bá ngá.

MÆc dï çc nghiªn cøu ë ViÖt Nam, hÇu hÕt ®−îc tiÕn hµnh çch ®©y
vµi n¨m, cho r»ng bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn Ýt giao tiÕp vÒ t×nh dôc, song
bèi c¶nh x· héi hiÖn nay ®ang thay ®æi nhanh chãng cïng víi viÖc
ngµy cµng cã nhiÒu vÞ thµnh niªn tham gia ho¹t ®éng t×nh dôc trong
khi l¹i ch−a ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó lµm viÖc nµy[7] lµ ®éng c¬ cho
mét sù thay ®æi trong mèi giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn.
Th«ng qua çc chiÕn dÞch truyÒn th«ng, ®Æc biÖt lµ trong thêi ®¹i HIV,
çc bËc bè mÑ nhËn thøc ®−îc nh÷ng mèi nguy hiÓm mµ con em m×nh
cã thÓ vÊp ph¶i do çc ho¹t ®éng t×nh dôc kh«ng an toµn, ®ång thêi
nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc gi¸o dôc cho çc em vÒ çc
vÊn ®Ò t×nh dôc. Nh÷ng lý do nµy ®· lµm t¨ng thªm tÝnh cÊp b¸ch
trong viÖc giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ chñ ®Ò t×nh dôc.

5


Nãi tãm l¹i, mèi giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc ë
ViÖt Nam ch−a ®−îc nghiªn cøu mét çch kü l−ìng c¶ vÒ møc ®é, néi
dung, vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng. ChÝnh v× thÕ, nghiªn cøu nµy ®−îc tiÕn
hµnh ®Ó bï lÊp kho¶ng trèng Êy trong çc tµi liÖu tham kh¶o cña ViÖt
Nam, ®ång thêi còng cung cÊp nh÷ng th«ng tin h÷u Ých cho viÖc x©y
dùng çc ch−¬ng tr×nh can thiÖp nh»m vµo viÖc t¨ng c−êng giao tiÕp
gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc ë ViÖt Nam.

Ph−¬ng ph¸p luËn

V iÖc thu thËp d÷ liÖu ®−îc tiÕn hµnh t¹i tØnh Th¸i B×nh trong
h¬n mét th¸ng r−ìi (tõ gi÷a th¸ng 12, 2002 ®Õn cuèi th¸ng
1, 2003). Çc ®èi t−îng tham gia nghiªn cøu ®−îc chän tõ
hai tr−êng phæ th«ng trung häc (mét ë n«ng th«n vµ mét ë thÞ x·) cïng
hai x·/ph−êng (mét ë n«ng th«n, vµ mét ë thÞ x·). Tæng sè 45 pháng
vÊn s©u vµ 7 th¶o luËn nhãm (mçi cuéc 12 ng−êi) ®−îc tiÕn hµnh trong
giai ®o¹n nµy. Trong sè 45 cuéc pháng vÊn s©u cã 23 cuéc víi häc
sinh (c¶ nam vµ n÷), 20 víi bè mÑ cã con häc cÊp 3, vµ 2 çn bé cña
hai x· ph−êng ®−îc chän. Trong sè 7 th¶o luËn nhãm cã 4 cuéc víi
häc sinh cÊp 3 (2 víi häc sinh n÷, vµ 2 víi häc sinh nam) vµ 3 cuéc víi
bè mÑ (1 ë n«ng th«n, 2 ë thÞ x·). Nh÷ng bè mÑ ®−îc chän cã Ýt nhÊt
mét con ®ang häc t¹i mét trong hai tr−êng nãi trªn.

Víi ph−¬ng ph¸p chän mÉu cã chñ ®Ých,[23] nghiªn cøu viªn cïng víi
ban l·nh ®¹o hai tr−êng cÊp 3 lùa chän häc sinh tham gia dùa trªn
danh s¸ch líp theo mét sè tiªu chÝ ®−îc lËp s½n trong ®ã cã tÝnh ®Õn
çc yÕu tè vÒ ®Þa lý (n«ng th«n vµ thÞ x·), líp häc (líp 10, 11, 12), vµ
nghÒ nghiÖp cña bè mÑ (n«ng d©n, c«ng chøc, vµ nghÒ kh¸c). Hai çn
bé x·/ph−êng ®−îc chän dùa trªn kinh nghiÖm cña hä vÒ çc vÊn ®Ò x·
héi trong x· theo sù gîi ý cña ban gi¸m hiÖu nhµ tr−êng. C¶ hai ng−êi
nµy ®Òu lµm bÝ th− ®oµn h¬n 10 n¨m v× vËy cã nhiÒu th«ng tin vÒ mèi
giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn t¹i ®Þa ph−¬ng.

6

TrÞnh V¨n Th¾ng

Do t×nh dôc vµ HIV lµ nh÷ng chñ ®Ò nh¹y c¶m, nªn çc ph−¬ng ph¸p
®Þnh tÝnh ®−îc sö dông ®Ó thu thËp th«ng tin. Quan ®iÓm, niÒm tin vµ
kinh nghiÖm ç nh©n vÒ mèi giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn
®−îc thu thËp qua pháng vÊn s©u, cßn nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn
chuÈn mùc hoÆc gi¸ trÞ vÒ mèi giao tiÕp nµy th× ®−îc thu nhËn qua çc
cuéc th¶o luËn nhãm. Çc c©u hái më ®−îc sö dông cïng víi çc kü
thuËt th¨m dß tinh tÕ trong tÊt c¶ çc cuéc pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn
nhãm. Trong khi thµnh phÇn cña çc cuéc th¶o luËn nhãm bè mÑ gåm
c¶ nam vµ n÷, th× çc cuéc th¶o luËn nhãm häc sinh ®−îc tiÕn hµnh
riªng rÏ cho häc sinh nam vµ n÷. D÷ liÖu chÝnh thøc ®−îc thu thËp sau
khi tiÕn hµnh thö 3 cuéc pháng vÊn s©u (2 sinh viªn n÷ vµ 1 bµ mÑ t¹i
thÞ x·) vµ 1 th¶o luËn nhãm víi 10 bè vµ mÑ.

Nghiªn cøu viªn lµ nam giíi, cïng víi mét n÷ çn bé ®Þa ph−¬ng
(ng−êi nµy ®−îc nghiªn cøu viªn ®µo t¹o vÒ kü thuËt pháng vÊn, th¶o
luËn nhãm, vµ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®¹o ®øc nghiªn cøu tr−íc khi
tiÕn hµnh thùc ®Þa), thùc hiÖn tÊt c¶ 45 pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn
nhãm. Trong khi tÊt c¶ 7 th¶o luËn nhãm ®Òu do nghiªn cøu viªn vµ
çn bé ®Þa ph−¬ng ®iÒu hµnh; çc cuéc pháng vÊn s©u ®−îc thùc hiÖn
®éc lËp vµ ®¶m b¶o sù t−¬ng ®ång vÒ giíi gi÷a ng−êi pháng vÊn vµ ®èi
t−îng ®−îc pháng vÊn. Mçi cuéc pháng vÊn vµ th¶o luËn nhãm kÐo dµi
tèi thiÓu 45 phót, tèi ®a 90 phót.

M¸y ghi ©m ®−îc sö dông ®Ó ghi nhËn th«ng tin. Çc b¨ng ghi ©m ®Òu
®−îc ®¸nh m· ®Ó phôc vô cho môc ®Ých ph©n tÝch nh−ng kh«ng cã tªn
cña ®èi t−îng nghiªn cøu trªn ®ã ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÝ mËt. Çc b¨ng ghi
©m sau ®ã ®−îc gì bëi mét ng−êi ®Þa ph−¬ng cã kinh nghiÖm vÒ vÊn
®Ò nµy d−íi sù gi¸m s¸t chÊt l−îng cña nghiªn cøu viªn ®Ó ®¶m b¶o
kh«ng cã sai sè do gì b¨ng.

Tr−íc khi b¾t ®Çu pháng vÊn hay th¶o luËn nhãm, nghiªn cøu viªn
hoÆc çn bé ®Þa ph−¬ng ®Ò nghÞ ®èi t−îng nghiªn cøu ®äc vµ ký cam

7


kÕt tham gia nghiªn cøu (®èi víi pháng vÊn s©u) vµ ®ång ý b»ng lêi
(®èi víi th¶o luËn nhãm). Cßn ®èi víi häc sinh, nghiªn cøu viªn göi
giÊy cam kÕt tham gia ®Õn bè mÑ çc em ®Ó xin hä ®ång ý cho çc em
tham gia nghiªn cøu.

TÊt c¶ pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm ®èi víi häc sinh diÔn ra trong
mét phßng riªng t¹i tr−êng häc ®Ó tr¸nh nh÷ng x¸o trén kh«ng cÇn
thiÕt tõ çc thµy c« gi¸o hoÆc bè mÑ çc em. Tuy nhiªn, çc cuéc
pháng vÊn vµ th¶o luËn nhãm víi bè mÑ l¹i diÔn ra t¹i céng ®ång ®Ó
®¶m b¶o thuËn tiÖn cho viÖc ®i l¹i cña bè mÑ.

Th«ng tin tõ çc cuéc pháng vÊn vµ th¶o luËn nhãm ®−îc nhËp vµo
m¸y vi tÝnh d−íi d¹ng Word, sau ®ã ®−îc m· hãa trong Microsoft
Excel, cuèi cïng ®−îc chuyÓn vµo phÇn mÒm SAS phiªn b¶n 8.2 ®Ó
ph©n tÝch vµ trÝch dÉn d÷ liÖu.[24] Nh×n chung viÖc ph©n tÝch sè liÖu
tr−íc tiªn ®−îc tiÕn hµnh tæng thÓ cho tÊt c¶ çc ®èi t−îng, sau ®ã
®−îc ph©n tÝch theo nhãm vµ tõng ç thÓ ®Ó ph¸t hiÖn çc tr−êng hîp
®iÓn h×nh. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy lµ viÖc h×nh thµnh çc chñ ®Ò lín
víi nh÷ng trÝch dÉn cô thÓ liªn quan ®Õn møc ®é, néi dung, vµ çc yÕu
tè ¶nh h−ëng tíi mèi giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc.

H¹n chÕ chÝnh cña nghiªn cøu nµy n»m ë kü thuËt chän mÉu. MÆc dÇu
nghiªn cøu viªn ®· cè g¾ng ®−a vµo cì mÉu çc em häc sinh vµ çc
bËc bè mÑ tõ nhiÒu hoµn c¶nh kh¸c nhau (líp häc, nghÒ nghiÖp, ®Þa
lý), song ®· kh«ng xem xÐt tíi nh÷ng ®èi t−îng ®Æc biÖt nh− häc sinh
bá häc hoÆc ch−a bao giê ®−îc vµo cÊp 3. Nh÷ng em nµy cã thÓ cã çc
hoµn c¶nh gia ®×nh kh¸c víi çc em ®· ®−îc chän, vµ v× vËy cã thÓ cã
nh÷ng c©u tr¶ lêi kh¸c ®èi víi c©u hái nghiªn cøu. T−¬ng tù nh−
vËy, kü thuËt chän mÉu ®· kh«ng cho phÐp ph¸t hiÖn hoÆc tiÕp cËn
nh÷ng häc sinh thõa nhËn cã quan hÖ t×nh dôc hoÆc cã thai hoÆc
nghiÖn ma tóy hay nhiÔm HIV. Nh÷ng em nµy lµ mét nguån
phong phó gióp cung cÊp thªm nh÷ng th«ng tin míi vµ lµm s¸ng
tá h¬n çc kÕt qu¶ nghiªn cøu.

8

TrÞnh V¨n Th¾ng

KÕt qu¶

Møc ®é vμ néi dung giao tiÕp gi÷a bè mÑ vμ vÞ thμnh niªn vÒ t×nh dôc

N ghiªn cøu nµy cho thÊy bè mÑ kh¸ cëi më trong viÖc
giao tiÕp víi vÞ thµnh niªn vÒ çc vÊn ®Ò t×nh dôc.
NhiÒu bè mÑ trao ®æi trùc tiÕp víi çc em vÒ t×nh dôc
(nh− gi¶i thÝch, ®−a ra c©u hái, chia sÎ nh÷ng c©u chuyÖn hoÆc kinh
nghiÖm ®êi m×nh, c¶nh b¸o nh÷ng nguy c¬, vµ khuyªn b¶o vÒ nh÷ng
hµnh vi t×nh dôc an toµn). Çc khÝa c¹nh t×nh dôc ®−îc ®Ò cËp trong
çc cuéc th¶o luËn gi÷a hä bao gåm quan hÖ t×nh dôc nam-n÷, trinh
tiÕt, thai nghÐn, n¹o ph¸ thai, sö dông bao cao su, vµ HIV/AIDS. Song
kh«ng cã b»ng chøng nµo tõ çc cuéc pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn
nhãm cho thÊy bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn cã nãi chuyÖn víi nhau vÒ çc
khÝa c¹nh nh¹y c¶m h¬n cña t×nh dôc nh− thñ d©m hay t×nh dôc ®ång
tÝnh.

TrÝch ®o¹n sau ®©y tõ mét cuéc pháng vÊn s©u víi mét n÷ häc sinh
n«ng th«n (17 tuæi) lµ vÝ dô ®iÓn h×nh minh häa cho sù hiÖn diÖn cña
çc khÝa c¹nh t×nh dôc trong çc cuéc ®èi tho¹i gi÷a bè mÑ vµ con çi.
Trong c©u chuyÖn nµy, bè mÑ ®· chia sÎ c©u chuyÖn ®−îc chøng kiÕn
víi con g¸i, c¶nh b¸o cho em vÒ nguy c¬ nhiÔm HIV trong mèi t−¬ng
t¸c víi çc ho¹t ®éng t×nh dôc, råi tõ ®ã khuyªn em vÒ thùc hµnh an
toµn phßng nhiÔm HIV. Em g¸i kÓ r»ng:

GÇn ®©y, ng−êi ta nãi nhiÒu vÒ HIV bëi v× trong x· em cã anh
bÞ HIV. Sau ®ã vî anh ta còng bÞ vµ tù tö b»ng thuèc s©u. Bè
mÑ em nãi “con cÇn ph¶i cÈn thËn khi ®i ch¬i. Cã thÓ con
kh«ng cã hµnh ®éng Êy [cã ho¹t ®éng t×nh dôc] nh−ng nÕu con
kh«ng cÈn thËn nh− ®Ó m¸u bÖnh nh©n ch¹m vµo ng−êi lµ con
bÞ nhiÔm liÒn.” Bè mÑ em còng nãi r»ng “®Ó tr¸nh nguy c¬, con
nªn ®i xÐt nghiÖm HIV tr−íc khi cã sinh ho¹t t×nh dôc tr−íc
h«n nh©n, ®Ó cho sau nµy t−¬ng lai con sÏ tèt ®Ñp.”

9


Cã rÊt nhiÒu hoµn c¶nh ë ®ã bè mÑ vµ çc em trao ®æi víi nhau vÒ t×nh
dôc. NhiÒu ng−êi nãi r»ng çc c©u chuyÖn gi÷a bè mÑ vµ çc em vÒ
t×nh dôc diÔn ra bÊt cø khi nµo hä cã thêi gian r¶nh rçi (nh− tèi thø
b¶y, hay chñ nhËt), hoÆc trong b÷a ¨n, hay khi ng−êi con gióp ®ì bè
mÑ lµm mét viÖc g× ®ã nh− lµm c¬m, b¸n hµng, hoÆc thËm chÝ ngay c¶
vµo nh÷ng gi©y phót bè mÑ vµ çc em n»m trªn gi−êng chuÈn bÞ ®i ngñ
(nhÊt lµ ë n«ng th«n). Nãi mét çch kh¸c, viÖc giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ
vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc lµ mét thùc tÕ trong mèi quan hÖ th−êng nhËt
gi÷a hä.

Tuy nhiªn, d÷ liÖu cho thÊy çc cuéc nãi chuyÖn nh− vËy vÒ t×nh dôc
vÉn cßn thiÕu chiÒu s©u. §¬n gi¶n hä chØ vËn dông nh÷ng c©u chuyÖn
cô thÓ ®Ó nãi víi nhau vµ liªn hÖ tíi çc ho¹t ®éng t×nh dôc, çc t×nh
huèng rñi ro liªn quan ®Õn t×nh dôc (nh− hiÕp d©m, quÊy rèi t×nh dôc),
vµ nh÷ng hËu qu¶ cña ho¹t ®éng t×nh dôc kh«ng b¶o vÖ nh− cã thai
ngoµi ý muèn, n¹o ph¸ thai, vµ nhiÔm HIV. Nh−ng hÇu hÕt nh÷ng
ng−êi ®· tõng nãi vÒ nh÷ng khÝa c¹nh trªn l¹i ch−a bao giê ®Ò cËp mét
çch chi tiÕt ®Õn çc biÖn ph¸p cô thÓ gióp çc em tr¸nh ®−îc nh÷ng
nguy c¬ ®ã (ch¼ng h¹n nh− viÖc dïng bao cao su, hay th−¬ng thuyÕt
víi b¹n t×nh ®Ó cã ho¹t ®éng t×nh dôc an toµn).

Trong nghiªn cøu nµy, chØ cã hai bè mÑ (mét lµ b¸c sÜ, cßn ng−êi kia
lµ çn bé x· ®−îc tiÕp cËn th−êng xuyªn víi çc ch−¬ng tr×nh phßng
chèng HIV cña x·) cã ®Ò cËp ®Õn viÖc sö dông bao cao su víi con çi
m×nh nh− lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ. Song hä chØ dõng l¹i ë viÖc nªu tªn biÖn
ph¸p mµ kh«ng th¶o luËn s©u lµ sö dông bao cao su nh− thÕ nµo.

§èi víi nhiÒu bè mÑ, viÖc çc em kh«ng ho¹t ®éng t×nh dôc d−êng nh−
lµ çch duy nhÊt ®Ó phßng tr¸nh thai, tr¸nh n¹o thai, vµ phßng HIV,
®ång thêi çch tèt nhÊt ®Ó tr× ho·n ho¹t ®éng t×nh dôc lµ kh«ng yªu

10

TrÞnh V¨n Th¾ng

®−¬ng trong ®é tuæi cÊp III. V× lÏ ®ã, bè mÑ mong çc em chØ dõng l¹i
ë “t×nh b¹n trong s¸ng” víi b¹n kh¸c giíi ®Ó gióp ®ì nhau trong häc
tËp, vµ nÕu ch¼ng may v−ît qu¸ t×nh b¹n Êy th× h·y gi÷ “t×nh c¶m ®Çu
®êi Êy” - t×nh yªu tuæi häc trß - trong lßng, chø kh«ng nªn ®Ó nã lµm
¶nh h−ëng tíi viÖc häc tËp. Çc bËc bè mÑ nghÜ r»ng, yªu ®−¬ng ë tuæi
nµy ®ång nghÜa víi viÖc phÝ ph¹m thêi gian, dÉn tíi häc hµnh sa sót vµ
nh÷ng ®iÒu tai tiÕng. NhiÒu bè mÑ kh«ng nghÜ r»ng çc em cã quan hÖ
t×nh dôc, v× thÕ kh«ng nãi víi çc em vÒ viÖc sö dông bao cao su, hay
còng kh«ng h−íng dÉn cho çc em nªn th−¬ng thuyÕt nh− thÕ nµo víi
b¹n t×nh ®Ó cã t×nh dôc an toµn. Mét vµi bè mÑ chØ nãi víi con g¸i
m×nh lµ “B©y giê con trai nã hay ¨n c¬m tr−íc kÎng”, vµ khuyªn çc
em gi÷ mét kho¶ng çch nhÊt ®Þnh víi çc b¹n trai ®Ó ®Ò phßng ho¹t
®éng t×nh dôc. Nh− mét bµ mÑ n«ng th«n nãi víi con g¸i m×nh:

Khi con t×m hiÓu anh ta, con ph¶i gi÷ mét kho¶ng çch xa.
Kh«ng ®−îc gÇn nã v× b©y giê con trai ¨n c¬m tr−íc kÎng rÊt
nhiÒu. Con ph¶i gi÷ nguyªn vÑn. NÕu kh«ng, con sÏ mang tai
mang tiÕng. Nhê ®ã, kh«ng ®øa con g¸i nµo nhµ t«i lµ cã
nh÷ng thø xÊu xa Êy [pháng vÊn s©u víi mét bµ mÑ n«ng th«n].

D÷ liÖu còng chØ ra r»ng néi dung vµ çch thøc giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ
çc em cã kh¸c biÖt ®«i chót khi nh×n nhËn ë gãc ®é giíi. Cô thÓ lµ,
çc cuéc trao ®æi vÒ t×nh dôc gi÷a bè mÑ (th−êng lµ mÑ) víi çc em g¸i
hay liªn quan ®Õn mét c©u chuyÖn, mét lêi khuyªn, hay mét bµi häc tõ
mét c« g¸i nhÑ d¹, c¶ tin bÞ mÊt trinh tiÕt, bÞ cã thai råi ph¶i n¹o thai
víi bao nhiªu lµ hËu qu¶ xÊu xa diÔn ra sau ®ã. NÕu kh«ng vËy, hä cã
thÓ nãi víi nhau vÒ nh÷ng c« g¸i bÞ hiÕp hay bÞ quÊy rèi t×nh dôc do
nh÷ng bÊt cÈn cña b¶n th©n hay do nh÷ng t×nh huèng nguy hiÓm do
chÝnh b¶n th©n hä g©y nªn nh− ®i ra ngoµi mét m×nh hoÆc vÒ nhµ
muén. §èi víi çc em trai, çc cuéc nãi chuyÖn vÒ t×nh dôc ®¬n gi¶n
h¬n nhiÒu. Th−êng th× bè mÑ khuyªn çc em kh«ng nªn yªu ®−¬ng vµ
kh«ng nªn ho¹t ®éng t×nh dôc ë tuæi nµy, hoÆc kh«ng nªn lµm h¹i çc

11


em g¸i nh− “lµm cho con nhµ ng−êi ta cã chöa”. Sau ®©y lµ lêi khuyªn
mµ phÇn lín çc bËc bè mÑ dµnh cho con trai m×nh. Mét «ng bè n«ng
th«n t©m sù trong mét cuéc pháng vÊn s©u vÒ nh÷ng kho¶nh kh¾c
trong c©u chuyÖn vÒ t×nh dôc gi÷a «ng vµ con trai. CËu con trai b¾t ®Çu
c©u chuyÖn b»ng viÖc kÓ cho «ng bè nghe vÒ mét häc sinh n÷ bÞ mang
thai. ¤ng bè dùa vµo ®ã ®Ó më réng ph¹m vi c©u chuyÖn vÒ çc hËu
qu¶ cña ho¹t ®éng t×nh dôc kh«ng b¶o vÖ. «ng bè kÓ r»ng:

Th»ng cu thø hai nã nãi víi t«i r»ng ë líp nã cã mét b¹n g¸i bÞ
cã chöa do nguyªn nh©n nµo ®ã. B¹n Êy ®ang ®îi nhµ tr−êng
cho th«i häc. T«i míi lîi dông ®iÒu nµy ®Ó hái nã “ThÕ nÕu lµ
con, th× sÏ ra sao?” Th»ng nhµ t«i míi nãi “Con lµ con trai,
®iÒu ®ã ch¼ng bao giê x¶y ra”. T«i l¹i tiÕp, nÕu con lµm cho
con g¸i ng−êi ta chöa, th× con sÏ lµm g×? Nã tr¶ lêi lµ “®iÒu ®ã
còng ch¼ng bao giê x¶y ra ®èi víi con. B©y giê con vÉn cßn
trÎ. Con cßn ph¶i häc...”

KiÓu giao tiÕp hai chiÒu nh− trªn kh«ng ph¶i lµ hiÖn t−îng phæ biÕn
trong nghiªn cøu nµy v× hÇu nh− bè mÑ lµ ng−êi khëi x−íng c©u
chuyÖn vµ th«ng tin chØ ®Õn víi vÞ thµnh niªn theo mét chiÒu. Tuy
nhiªn, d−êng nh− khi nµo tån t¹i mèi giao tiÕp hai chiÒu nh− vËy, th×
khi ®ã mèi quan hÖ gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn th−êng trë nªn g¾n bã
vµ ®«i khi trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho çc c©u chuyÖn th©n mËt
gi÷a hä vÒ chñ ®Ò t×nh dôc.

Nh÷ng trë ng¹i giao tiÕp

T rong khi phÇn lín bè mÑ trùc tiÕp nãi chuyÖn víi vÞ thµnh
niªn vÒ t×nh dôc, th× cã tíi mét nöa sè ng−êi tham gia pháng
vÊn s©u nãi r»ng Ýt nhÊt mét bè hoÆc mÑ kh«ng hÒ nãi víi vÞ
thµnh niªn vÒ chñ ®Ò nµy. §èi víi nh÷ng bè mÑ thuéc lo¹i nµy, çch
suy nghÜ theo kiÓu “vÏ ®−êng cho h−¬u ch¹y”, sù rôt rÌ e thÑn, vµ thiÕu
kiÕn thøc vÒ t×nh dôc lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh gi¶i thÝch cho sù im
lÆng cña hä.

12

TrÞnh V¨n Th¾ng

Mét sè bè mÑ c¶m thÊy con çi m×nh cßn qu¸ trÎ ®Ó biÕt vÒ t×nh dôc
hoÆc cã çc ho¹t ®éng t×nh dôc. Hä e ng¹i r»ng nãi chuyÖn víi çc em
vÒ t×nh dôc sÏ khuyÕn khÝch çc em sím cã ho¹t ®éng t×nh dôc. Bëi
vËy, hä cã xu h−íng quan s¸t vµ ®îi ®Õn thêi gian thÝch hîp nµo ®ã
míi nãi víi çc em. Mét bµ mÑ thÞ x· t©m sù trong mét pháng vÊn
s©u:

T«i biÕt r»ng th»ng cu nhµ t«i vÉn cßn sî con g¸i. Nã ch−a
nghÜ g× vÒ t×nh dôc. Nã vÉn cßn ®ang häc. Nã kh«ng cã b¹n
g¸i. V× vËy chóng t«i kh«ng nãi víi ch¸u vÒ t×nh dôc... T«i sÏ
nãi víi ch¸u khi nã lªn líp 11 [B©y giê nã ®ang häc líp 10].

Sù dÌ dÆt nµy, ®«i khi trë nªn trÇm träng h¬n do c¶m gi¸c xÊu hæ, ng¹i
ngïng cè h÷u cña çc bËc bè mÑ, v« h×nh chung l¹i t¹o nªn mét hµng
rµo kh«ng cÇn thiÕt gi÷a bè mÑ vµ çc em. §iÒu nµy lµm h¹n chÕ sù
cëi më trong giao tiÕp song ph−¬ng gi÷a hä. Mét sè «ng bè thÊy thËt
khã nãi chuyÖn víi con g¸i m×nh trong khi mét sè bµ mÑ l¹i thÊy trë
ng¹i t−¬ng tù trong viÖc giao tiÕp víi con trai hä vÒ t×nh dôc. Theo mét
«ng bè n«ng th«n trong mét cuéc pháng vÊn s©u: “Nãi thËt, nãi víi
con trai th× dÔ th«i, nh−ng t«i thÊy rÊt khã nãi víi con g¸i vÒ ®iÒu Êy.
§ã lµ viÖc cña mÑ nã.”

ThËt kh«ng may, sù dÌ dÆt Êy, sù xÊu hæ ng¹i ngïng Êy ®«i khi l¹i lµ
thñ ph¹m chÝnh dÉn tíi sù hiÓu nhÇm gi÷a bè mÑ vµ çc em. V× vËy,
trong khi phÇn lín çc em nãi r»ng nãi chuyÖn víi bè mÑ vÒ çc khÝa
c¹nh t×nh dôc lµ cÇn thiÕt, th× mét vµi em l¹i thÊy gi÷a bè mÑ vµ çc
em cã mét kho¶ng çch trong giao tiÕp. §èi víi çc em nh− vËy, thµ
nãi chuyÖn víi b¹n bÌ cßn h¬n lµ nãi víi bè mÑ m×nh. Mét häc sinh
nam n«ng th«n (líp 10) chia sÎ: “Trong x· héi ta, bè mÑ cÊm ®o¸n con
çi qu¸ nhiÒu. Bëi vËy, chóng em cã thÓ nãi chuyÖn víi b¹n th©n vÒ
nh÷ng t×nh c¶m víi b¹n kh¸c giíi. NÕu em mµ nãi víi bè mÑ em vÒ
t×nh yªu, em ch¾c bè mÑ sÏ tr¸ch em bëi v× em míi ®ang häc líp 10.”
Mét sè em l¹i thÊy xÊu hæ khi nãi víi bè mÑ vÒ chñ ®Ò nh¹y c¶m nµy.
Khi ®−îc hái, 12 häc sinh c¶ nam vµ n÷ trong çc cuéc pháng vÊn s©u

13


thÓ hiÖn sù bèi rèi vµ thiÕu tù tin khi nãi víi bè mÑ vÒ t×nh dôc. §iÒu
nµy còng thÊy ë trong 4 cuéc th¶o luËn nhãm víi häc sinh. V× sù e
ng¹i nµy mµ mét sè em “... chØ d¸m nãi víi bè mÑ vÒ con ®−êng l©y
truyÒn HIV tõ mÑ sang con, chø kh«ng d¸m nãi lµ virus nµy cã thÓ l©y
theo ®−êng t×nh dôc” [Theo mét häc sinh nam thÞ x· kÓ].

ViÖc bè mÑ thiÕu kiÕn thøc vÒ t×nh dôc vµ HIV còng th−êng lµm h¹n
chÕ sù phong phó trong çc c©u chuyÖn cña hä víi vÞ thµnh niªn vÒ
nh÷ng chñ ®Ò nµy. C¶ bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn ®ång ý r»ng bè mÑ cÇn
ph¶i cã kiÕn thøc vÒ t×nh dôc vµ HIV ®Ó cã thÓ giao tiÕp hiÖu qu¶ víi
vÞ thµnh niªn. NhËn ®Þnh nµy ®−îc thÓ hiÖn trong 1/5 çc cuéc pháng
vÊn s©u vµ hÇu hÕt çc th¶o luËn nhãm. Nh− mét bµ mÑ thÞ x· nãi “t«i
biÕt rÊt Ýt vÒ HIV. Bëi vËy nh÷ng c©u chuyÖn cña chóng t«i vÒ HIV víi
çc ch¸u rÊt h¹n chÕ. Chóng t«i cÇn ph¶i biÕt thªm vÒ HIV ®Ó phßng
cho çc ch¸u khái bÞ nhiÔm c¨n bÖnh nµy”. Th«ng th−êng, viÖc thiÕu
kiÕn thøc nµy kh«ng lµm tho¶ m·n nhu cÇu cña çc em vÒ th«ng tin.
Mét häc sinh nam n«ng th«n nãi trong mét cuéc pháng vÊn s©u:

Bè mÑ em còng xem ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc HIV. Nh−ng bè mÑ
em kh«ng hiÓu s©u vÒ vÊn ®Ò nµy. V× vËy bè mÑ em kh«ng thÓ
chia sÎ víi em tÊt c¶ nh÷ng g× em cÇn biÕt vÒ bÖnh nµy... Bè mÑ
kh«ng bao giê nãi lµm thÕ nµo ®Ó cã ho¹t ®éng t×nh dôc an
toµn v× kh«ng cã kiÕn thøc vÒ nã, vµ kh«ng hiÓu s©u vÒ nã.

Mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a bè mÑ vµ con çi lµ chÊt xóc t¸c
cho çc cuéc giao tiÕp

C hÊt l−îng cña mèi quan hÖ gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn cã vai
trß cùc kú quan träng trong viÖc khëi x−íng vµ t¨ng c−êng giao
tiÕp gi÷a hä vÒ t×nh dôc. Trong nh÷ng gia ®×nh cã mèi quan hÖ
hµi hoµ gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn, bè mÑ kh«ng chØ ®ãng vai trß
ng−êi thÇy, gi¶i thÝch cho çc em nh÷ng g× çc em kh«ng biÕt vµ hái
han çc em vÒ nh÷ng ®iÒu çc em cÇn biÕt ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao
møc ®é giao tiÕp gi÷a hä, mµ cßn ®ãng vai trß cña mét ng−êi b¹n th©n,

14

TrÞnh V¨n Th¾ng

s½n sµng chia sÎ víi çc em nh÷ng kinh nghiÖm sèng, c¶nh b¸o cho
çc em vÒ nh÷ng t×nh huèng rñi ro, vµ khuyªn çc em nh÷ng ®iÒu nªn
lµm ®Ó tr¸nh çc hËu qu¶ xÊu xa do ho¹t ®éng t×nh dôc cã thÓ mang
l¹i. §«i khi, quyÖn trong nh÷ng vai trß ®ã lµ mét sîi d©y t×nh c¶m ®−a
bè mÑ vµ çc em l¹i gÇn nhau h¬n, x©y dùng trong lßng çc em mét
niÒm tin s¾t ®¸ vµ mét søc m¹nh khÝch lÖ çc em tÝch cùc trao ®æi víi
bè mÑ m×nh vÒ t×nh dôc. C©u chuyÖn sau ®©y lµ mét ®iÓn h×nh cña mét
mèi quan hÖ hµi hoµ vµ t¸c dông cña nã trong viÖc thóc ®Èy giao tiÕp.
C©u chuyÖn nµy diÔn ra trong mét cuéc th¶o luËn nhãm víi çc n÷ häc
sinh n«ng th«n. Trong ®ã, mét em g¸i, häc líp 10, tù hµo nãi vÒ ng−êi
mÑ, mét c« gi¸o d¹y v¨n:

Em kh«ng bao giê nãi chuyÖn víi bè c¶. Nh−ng mÑ em rÊt t×nh
c¶m vµ hiÓu em. NÕu nh− em kh«ng nãi víi mÑ em ®iÒu g× ®ã,
mÑ em còng biÕt chØ cÇn nh×n vµo em... MÑ em th−êng nãi “cø
t©m sù tho¶ m¸i víi mÑ v× mÑ ®· tõng tr¶i qua giai ®o¹n cña
con. MÑ d¹y nhiÒu häc sinh. NhiÒu ®øa ch¾c lµ ch¼ng häc
hµnh g× trong líp, chØ viÕt th− cho b¹n trai th«i. MÑ biÕt, con
kh«ng cã hµnh ®éng Êy, nh−ng con cã thÓ cã nh÷ng ý nghÜ nh−
vËy trong ®Çu.” Sau ®ã em nãi víi mÑ sù thËt r»ng em ®· cã
t×nh c¶m víi b¹n Êy [mét b¹n trai cïng líp], nh−ng t«n träng
b¹n Êy vµ t×nh c¶m Êy sÏ theo em suèt cuéc ®êi. B©y giê b¹n
Êy vÉn ch−a biÕt vÒ t×nh c¶m cña em. MÑ em b¶o em cè g¾ng
gi÷ t×nh c¶m Êy vµ xem nã nh− mét ®éng lùc ®Ó häc tËp tèt
h¬n... Nãi chuyÖn víi mÑ em lµ niÒm h¹nh phóc cña em.

Trong nh÷ng gia ®×nh kh«ng cã mèi quan hÖ hµi hoµ nh− vËy, çc em
mong mái bè mÑ m×nh sö dông nh÷ng lêi lÏ nhÑ nhµng thay v× tá ra
giËn d÷, nghiªm kh¾c, hoÆc cÊm ®o¸n. NhiÒu em (c¶ ë pháng vÊn s©u
vµ th¶o luËn nhãm) nãi r»ng çc em cã thÓ trao ®æi cëi më víi bè mÑ
vÒ t×nh dôc nÕu bè mÑ hiÓu çc em h¬n. Nh− mét häc sinh nam thÞ x·
nãi trong mét th¶o luËn nhãm: “chóng em võa míi b−íc vµo tuæi dËy
th×. V× thÕ kÕt qu¶ häc tËp cã gi¶m sót. Khi bè mÑ em ®i häp phô
huynh vµ biÕt ®−îc ®iÒu ®ã, bè mÑ ®· tr¸ch m¾ng em. Em nghÜ, bè mÑ

15


em nªn gi¶i thÝch nhÑ nhµng. Nh− vËy sÏ tèt h¬n.” Mét vµi em thùc sù
muèn nãi chuyÖn víi bè mÑ m×nh, nh−ng cuèi cïng ®µnh th«i v× çc
em cho r»ng bè mÑ qu¸ nghiªm kh¾c:

Bè em rÊt nghiªm kh¾c. Em kh«ng bao giê nãi víi bè em vÒ
t×nh b¹n cña em víi çc b¹n nam. Bè em ë trong qu©n ®éi.
MÆc dï vËy, em nghÜ còng nªn nãi víi bè. [Mét häc sinh n÷
n«ng th«n trong pháng vÊn s©u]

HiÓu ®−îc tÇm quan träng cña ph−¬ng ph¸p giao tiÕp, mét sè bè mÑ vµ
çc em ®−a ra nh÷ng khuyÕn ço nh»m c¶i thiÖn ph−¬ng ph¸p giao tiÕp
th«ng qua çc ho¹t ®éng x· héi. Ch¼ng h¹n, mét häc sinh n÷ thÞ x· ®Ò
nghÞ r»ng “trong çc cuéc häp phô n÷, çc bµ mÑ nªn nãi vÒ viÖc giao
tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn. Hä còng cã thÓ dïng b¨ng video
hoÆc phim ¶nh ®Ó chia sÎ kinh nghiÖm giao tiÕp víi con çi.” NhiÒu bè
mÑ còng tá ra ®ång ý víi lêi khuyÕn ço trªn: “trong khu xãm víi
nhau, phô n÷ cã thÓ gÆp gì vµ chia sÎ ph−¬ng ph¸p giao tiÕp víi con
çi. Nh− vËy hä cã thÓ häc hái lÉn nhau.” [theo mét bµ mÑ thÞ x·
trong pháng vÊn s©u]. Còng cã nh÷ng «ng bè, bµ mÑ ®Ò cËp ®Õn viÖc
ch¬i thÓ thao hoÆc nh÷ng gi©y phót thuËn lîi ®Ó bè mÑ vµ çc em xÝch
l¹i gÇn nhau trong giao tiÕp. Mét «ng bè n«ng th«n nãi: “chóng t«i cã
thÓ nãi chuyÖn víi nhau trong khi ch¬i cÇu l«ng... nh− vËy tèt c¶ cho
søc khoÎ vµ t×nh c¶m bè mÑ vµ con çi...”

Nh÷ng ¶nh h−ëng bªn ngoμi cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn mèi giao tiÕp

T h−êng th×, nh÷ng t×nh huèng th−êng nhËt gióp cho bè mÑ dÔ dµng
nãi chuyÖn víi vÞ thµnh niªn vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc. Ph¸t hiÖn nµy
®−îc thÊy trong Ýt nhÊt 10 cuéc pháng vÊn víi bè mÑ, 12 cuéc pháng
vÊn víi häc sinh, vµ trong tÊt c¶ 7 th¶o luËn nhãm. “ Khi bè mÑ ®· tr¶i qua
nh÷ng hiÖn t−îng nhÊt ®Þnh hoÆc nh÷ng c©u chuyÖn nhá nh− viÖc mét b¹n g¸i
v× kh«ng lµm chñ ®−îc m×nh vµ ®· cã thai. Bè mÑ ®· dïng c©u chuyÖn nµy ®Ó
nãi chuyÖn víi con çi m×nh” (Lêi cña mét ng−êi cung cÊp th«ng tin ë thÞ x·).
Ch¼ng h¹n, mét ng−êi bè lÊy mét vÝ dô ®Ó b¾t ®Çu trß chuyÖn vÒ vÊn ®Ò t×nh
dôc vµ HIV víi con g¸i m×nh:

16

TrÞnh V¨n Th¾ng

Mét ng−êi chång cña mét b¹n g¸i häc cïng víi con g¸i t«i bÞ
chÈn ®o¸n lµ m¾c bÖnh SIDA/AIDS. Dùa vµo tr−êng hîp nµy
t«i míi b¶o víi ch¸u lµ th«ng th−êng nÕu mét ng−êi con g¸i lÊy
chång kh«ng bÞ nhiÔm HIV th× c« Êy sÏ kh«ng bÞ l©y. NÕu ch¼ng
may anh chång bÞ m¾c th× vî còng sÏ bÞ l©y lu«n bëi v× HIV l©y
qua ®−êng t×nh dôc.

C©u chuyÖn trªn d−êng nh− diÔn ra rÊt tù nhiªn gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh
niªn xuÊt ph¸t tõ mét tr−êng hîp bÞ nhiÔm HIV trong céng ®ång.
Trong hoµn c¶nh Êy, mèi trë ng¹i cè h÷u, sù xÊu hæ rôt rÌ tõ c¶ hai
phÝa ®Òu biÕn mÊt ®Ó nh−êng chç cho cuéc trß chuyÖn gi÷a hä. Nãi
kh¸c ®i, ®¹i dÞch HIV vµ nguy c¬ bÞ nhiÔm HIV ®· th«i thóc bè mÑ
khëi x−íng nh÷ng cuéc ®èi tho¹i víi çc em vÒ çc khÝa c¹nh t×nh dôc
xung quanh çc tr−êng hîp bÞ nhiÔm.

§«i khi viÖc nhiÔm HIV kh«ng ph¶i lµ c¬ së ®Ó b¾t ®Çu cuéc trß
chuyÖn vÒ t×nh dôc gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn mµ chÝnh nguy c¬
mang thai ngoµi ý muèn, vµ çc hËu qu¶ cña nã l¹i lµ m«i tr−êng tèt ®Ó
bè mÑ vµ çc em x©y dùng nªn çc c©u chuyÖn vÒ t×nh dôc. TrÝch ®o¹n
sau ®©y tuy kh«ng miªu t¶ râ nÐt mét cuéc trao ®æi thùc thô gi÷a bµ mÑ
vµ con g¸i, song Ên t−îng s©u s¾c mµ em g¸i cã ®−îc tõ nh÷ng c©u
chuyÖn do mÑ m×nh [lµm ë bÖnh viÖn phô s¶n] kÓ vÒ nh÷ng bµ mÑ ch−a
tr−ëng thµnh ®i ph¸ thai còng ®ñ ®Ó ¸m chØ r»ng gi÷a hä ®· tõng cã
nh÷ng cuéc trao ®æi s©u s¾c vÒ t×nh dôc. Trong mét cuéc pháng vÊn
s©u, c« g¸i kÓ:

ë løa tuæi nµy [tuæi cÊp III], c¬ quan sinh dôc ch−a ph¸t triÓn
®Çy ®ñ. NÕu mét ng−êi con g¸i trÎ n¹o thai th× sau nµy sÏ chÞu
nhiÒu hËu qu¶ vµ nhiÒu thiÖt thßi khi x©y dùng gia ®×nh. NÕu
nh− chång c« ta mµ biÕt th× nã sÏ coi th−êng c« ta.

Dõng mét lóc nh− thÓ cè nhí l¹i ®iÒu g×, c« g¸i l¹i tiÕp tôc:

Hµng ngµy, mÑ em thÊy nh÷ng b¹n g¸i chØ ®é 13 tuæi ®Õn bÖnh
viÖn ®Ó n¹o thai. Çc b¹n Êy khãc. Khi b¸c sÜ hái, çc b¹n Êy
ch¼ng biÕt g×, ngay c¶ vÒ b¶n th©n m×nh. Çc b¹n Êy cßn qu¸
trÎ, ch−a ®ñ tr−ëng thµnh ®Ó lµm mÑ, vµ khi sinh ®øa trÎ sÏ

17


kh«ng kháe. Vµ ng−êi mÑ còng sÏ kh«ng yªu quý con m×nh v× c«
Êy cã thai ngoµi ý muèn. C« Êy thËm chÝ còng kh«ng biÕt ch¨m
sãc ®øa trÎ nh− thÕ nµo.

Çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng còng ®−îc xem nh− lµ chÊt xóc
t¸c trong giao tiÕp. Ýt nhÊt 8 bè mÑ vµ 9 häc sinh nãi r»ng bè mÑ vµ çc
vÞ thµnh niªn nãi chuyÖn víi nhau dùa trªn çc th«ng ®iÖp hoÆc tin.
§iÒu nµy còng ®−îc ®Ò cËp ®Õn ë 4 cuéc th¶o luËn nhãm gi÷a çc häc
sinh vµ 2 cuéc th¶o luËn nhãm gi÷a çc bè mÑ (1 ë n«ng th«n vµ 1 ë
thµnh thÞ). Bªn c¹nh nh÷ng vÝ dô cã thËt, nh÷ng th«ng tin tõ ph−¬ng
tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh− b¸o chÝ, v« tuyÕn hoÆc ®µi cã thÓ lµ nh÷ng
trung gian tèt cho giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ con çi vÒ vÊn ®Ò nµy. Nh−
mét «ng bè thÞ x· tiÕt lé:
T«i th−êng b¶o con t«i xem ti vi çc ch−¬ng tr×nh vÒ giíi tÝnh,
t×nh dôc vµ HIV nh− lµ ch−¬ng tr×nh “Ng−êi ®−¬ng thêi”. §«i khi
t«i m−în b¸o cã nh÷ng c©u chuyÖn vÒ con g¸i bÞ con trai lõa cho
con çi t«i ®äc. Sau ®ã c¶ gia ®×nh t«i cïng nhau th¶o luËn vÒ
vÊn ®Ò mµ b¸o ®· ®−a ra.

§«i khi bè mÑ xem nh÷ng tin tøc ®¸ng quan t©m trªn ti vi vµ lËp tøc
nãi chuyÖn víi con em hä vÒ nh÷ng tin tøc ®ã. Mét ng−êi bè ë n«ng
th«n nãi “Khi chóng t«i ®ang xem phim, chóng t«i nh×n thÊy mét c¶nh
vÒ HIV, t«i nãi víi ch¸u r»ng HIV l©y theo ®−êng t×nh dôc. Khi lÊy
nhau th× sÏ cã quan hÖ t×nh dôc, nÕu ng−êi chång m¾c ph¶i th× ng−êi
vî còng sÏ bÞ l©y theo ng−êi chång”.

18

TrÞnh V¨n Th¾ng

Çc ho¹t ®éng x· héi nhiÒu khi t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho bè mÑ vμ
vÞ thμnh niªn trao ®æi vÒ t×nh dôc

C ¸c ho¹t ®éng x· héi cña bè mÑ vµ cña çc em còng thóc ®Èy
giao tiÕp vÒ vÊn ®Ò t×nh dôc vµ HIV. §èi víi nhiÒu bËc phô
huynh, çc cuéc häp d©n phè hoÆc häp phô n÷ cã thÓ cung cÊp
cho hä çc th«ng tin vµ thóc ®Èy hä nãi chuyÖn víi con çi vÒ nh÷ng
vÊn ®Ò nµy. Bªn c¹nh ®ã mét sè cha mÑ quan s¸t vµ thu l−îm nh÷ng
th«ng tin tõ c¬ quan, sau ®ã chia sÎ, chuyÖn trß víi con em hä ë nhµ.
Mét ng−êi bè ë n«ng th«n nãi “T«i th−êng ®−îc tiÕp xóc víi ch−¬ng
tr×nh phßng chèng HIV. ThØnh tho¶ng l¹i cã nh÷ng ch−¬ng tr×nh kÞch
nãi vÒ vÊn ®Ò phßng chèng HIV sau ®ã t«i l¹i vÒ nhµ vµ nãi chuyÖn víi
ch¸u vÒ HIV dùa trªn nh÷ng buæi diÔn kÞch nµy”.

§«i khi, chÝnh vÞ thµnh niªn l¹i lµ ng−êi khëi ®Çu cho cuéc chuyÖn trß
víi bè mÑ bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng x· héi thóc giôc hä. Mét häc sinh
n÷ ë thÞ x· nãi: “ThØnh tho¶ng em cã nh÷ng bµi tËp vÒ HIV. Bè mÑ ®·
cïng th¶o luËn víi em khi em lµm çc bµi tËp nµy. Em vµ bè mÑ chØ
nãi chuyÖn vÒ HIV trong nh÷ng hoµn c¶nh nh− thÕ, ngoµi ra th× ch¼ng
nãi ®Õn vÊn ®Ò nµy bao giê”. T−¬ng tù nh− vËy, mét häc sinh nam ë thÞ
x· gîi ý: “§Ó kh«ng cßn e ng¹i gi÷a bè mÑ vµ con çi khi nãi vÒ vÊn
®Ò nµy th× cÇn ph¶i t¹o ra mét c¬ héi trong ®ã c¶ bè mÑ vµ con çi
cïng tham gia th¶o luËn víi nhau. VÝ dô, nhµ tr−êng cã thÓ tæ chøc
nh÷ng cuéc thi mµ yªu cÇu c¶ gia ®×nh cïng tham gia. Th«ng qua
nh÷ng ho¹t ®éng nh− vËy, çc thµnh viªn trong gia ®×nh sÏ hiÓu nhau
h¬n vµ sau ®ã nãi chuyÖn víi nhau nhiÒu h¬n”.

NhiÒu ng−êi cho r»ng nhµ tr−êng cÇn cã nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i khãa
vÒ t×nh dôc vµ HIV/AIDS. Çc x· nªn cã nh÷ng c©u l¹c bé thanh niªn
®Ó cho bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn cã thÓ ®Õn ®ã vµ th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò
nµy. Cïng víi nh÷ng ho¹t ®éng trªn lµ nh÷ng cuéc thi mµ c¶ bè vµ mÑ
cïng tham gia. Bè mÑ vµ con çi ®Òu tin r»ng nh÷ng ho¹t ®éng ®ã sÏ

19


gióp th¸o gì ®−îc hµng rµo ng¨n c¶n gi÷a bè vµ mÑ vµ v× vËy thóc ®Èy
hä nãi chuyÖn cëi më víi nhau h¬n vÒ vÊn ®Ò t×nh dôc vµ HIV.

Tãm l¹i, mÆc dï kh«ng ®−îc m« t¶ mét çch râ rµng nh− lµ mét yÕu tè
¶nh h−ëng ®Õn giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ con çi vÒ t×nh dôc vµ HIV,
nh÷ng vÝ dô trªn gîi më çc c¬ héi vÒ mét sè can thiÖp x· héi cã thÓ
gióp thóc ®Èy sù giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ con çi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y
c¶m nµy.

20

TrÞnh V¨n Th¾ng

KÕt luËn

M ôc ®Ých cña nghiªn cøu lµ nh»m th¨m dß møc ®é, néi
dung, vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi viÖc trao ®æi gi÷a bè mÑ
vµ vÞ thµnh niªn vÒ çc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn t×nh dôc.
Trong nghiªn cøu, thuËt ng÷ “t×nh dôc” ®−îc ph¸t triÓn dùa trªn çc
quan ®iÓm vµ kinh nghiÖm cña nh÷ng ng−êi tham gia nghiªn cøu. Cô
thÓ, nã bao gåm çc vÊn ®Ò sau sau: quan hÖ t×nh dôc nam-n÷, trinh
tiÕt, thai nghÐn, n¹o ph¸ thai, sö dông bao cao su vµ HIV/AIDS. Kh¸i
niÖm nµy còng phï hîp víi nhiÒu nghiªn cøu kh¸c ®−îc tiÕn hµnh t¹i
Mü. [2, 25]

Kh«ng gièng çc nghiªn cøu tr−íc ®©y t¹i ViÖt Nam cho r»ng bè mÑ
vµ vÞ thµnh niªn rÊt Ýt nãi chuyÖn víi nhau vÒ t×nh dôc, th× nghiªn cøu
nµy l¹i thÊy mét sù giao tiÕp kh¸ cëi më gi÷a hä vÒ chñ ®Ò nµy. Song,
c¶m gi¸c xÊu hæ, e thÑn, niÒm tin cè h÷u cña çc bËc bè mÑ r»ng nãi
chuyÖn vÒ t×nh dôc sÏ khuyÕn khÝch çc em sím cã quan hÖ t×nh dôc,
vµ sù thiÕu kiÕn thøc cña bè mÑ vÒ vÊn ®Ò nµy lµ nh÷ng rµo c¶n lµm
h¹n chÕ møc ®é vµ chiÒu s©u trong giao tiÕp. Cô thÓ lµ, bè mÑ vµ vÞ
thµnh niªn cã thÓ nãi chuyÖn víi nhau kh¸ dÔ dµng vÒ çc hËu qu¶ cña
t×nh dôc kh«ng b¶o vÖ (nh− cã thai, n¹o thai, nhiÔm HIV) nh−ng l¹i
c¶m thÊy rÊt khã kh¨n khi ph¶i h−íng dÉn con çi mét çch chi tiÕt vÒ
çch phßng tr¸nh çc hËu qu¶ nµy (vÝ dô nh− çch sö dông bao cao su,
çch th−¬ng thuyÕt víi b¹n t×nh ®Ó cã t×nh dôc an toµn). H¬n thÕ n÷a,
kh«ng cã b»ng chøng nµo cho thÊy bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn nãi chuyÖn
vÒ mét sè khÝa c¹nh ®Æc biÖt ®−îc chÊp nhËn réng r·i ë ph−¬ng T©y,
nh− t×nh dôc ®ång tÝnh, thñ d©m, hay nh÷ng xu h−íng t×nh dôc kh¸c.
HiÖn t−îng nµy cã thÓ do nh÷ng ng−êi tham gia nghiªn cøu kh«ng biÕt
®Õn, hoÆc do hä c¶m thÊy qu¸ xÊu hæ khi nãi vÒ nh÷ng khÝa c¹nh qu¸
nh¹y c¶m nµy. V× lÏ nµy, çc nghiªn cøu trong t−¬ng lai nªn xem xÐt
tíi nh÷ng khÝa c¹nh ®ã víi nh÷ng kh¸i niÖm ®−îc cô thÓ ho¸ vµ cã thÓ
®o l−êng ®−îc.

21


Trong khi nh÷ng rµo c¶n giao tiÕp ®· ®−îc ghi nhËn kh¸ râ trong çc
tµi liÖu tham kh¶o cña ViÖt Nam,[8, 10] th× ph¸t hiÖn cña nghiªn cøu
vÒ mét sè yÕu tè xóc t¸c thóc ®Èy giao tiÕp l¹i lµ nÐt míi, lµm giµu
thªm cho kho d÷ liÖu s½n cã t¹i ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy. Çc
ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng phæ cËp (®Æc biÖt lµ v« tuyÕn) víi
nh÷ng c©u chuyÖn hoÆc nh÷ng th«ng ®iÖp Ên t−îng vÒ çc hËu qu¶ cña
t×nh dôc kh«ng b¶o vÖ ®−îc xem lµ m«i tr−êng hÊp dÉn nhÊt, l«i cuèn
bè mÑ vµ çc em vµo çc cuéc trß chuyÖn vÒ t×nh dôc. Ngoµi ra, nh÷ng
h×nh ¶nh “ng−êi thËt viÖc thËt” trong céng ®ång vÒ çc hËu qu¶ cña
ho¹t ®éng t×nh dôc (cã thai, n¹o thai, tai tiÕng, nhiÔm HIV) vµ çc ho¹t
®éng x· héi ë tr−êng häc còng nh− trong céng ®ång lµ nh÷ng ngßi næ
cho çc cuéc trß chuyÖn vÒ t×nh dôc. Cuèi cïng, song kh«ng ph¶i kÐm
quan träng, viÖc bè mÑ sö dông lêi lÏ nhÑ nhµng víi nh÷ng cö chØ quan
t©m ®Æc biÖt ®−îc nhÊn m¹nh nh− mét çch thøc giao tiÕp h÷u hiÖu
x©y dùng vµ ph¸t triÓn quan hÖ gi÷a bè mÑ vµ con çi, v× thÕ lµm t¨ng
c−êng giao tiÕp gi÷a hä.

Nãi tãm l¹i, giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ çc khÝa c¹nh
t×nh dôc thùc sù tån t¹i trong sù co kÐo cña hai th¸i cùc. Mét mÆt, mèi
giao tiÕp nµy bÞ h¹n chÕ bëi c¶m gi¸c xÊu hæ hay sù dÌ dÆt trong giao
tiÕp cña c¶ hai phÝa trong viÖc nãi chuyÖn vÒ t×nh dôc. MÆt kh¸c,
d−êng nh− nã cã xu h−íng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cëi më h¬n bëi sù
bïng næ th«ng tin liªn quan ®Õn t×nh dôc, hoÆc nh÷ng h×nh ¶nh thùc tÕ
vÒ çc hËu qu¶ cña ho¹t ®éng t×nh dôc trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng, hay trong céng ®ång. V× nh÷ng lý do nµy, ®Ó t¨ng c−êng
giao tiÕp gi÷a bè mÑ vµ vÞ thµnh niªn vÒ t×nh dôc, çc nhµ x©y dùng
ch−¬ng tr×nh kh«ng nªn chØ tËp trung vµo viÖc dì bá çc rµo c¶n cè
h÷u mµ hiÖn th©n cña nã lµ sù rôt rÌ, e ng¹i trong giao tiÕp, mµ cßn cÇn
tËp trung vµo viÖc ®−a ra çc th«ng ®iÖp chÝnh x¸c, cËp nhËt vÒ çc
khÝa c¹nh nµy trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ qua çc ho¹t
®éng x· héi n¬i bè mÑ vµ çc em cã c¬ héi giao tiÕp vµ th¶o luËn víi
nhau.

22

TrÞnh V¨n Th¾ng

Tµi liÖu tham kh¶o:
1. Cheryl L. Somers, G.L.C., The Sexual Communication Scale: a
measure of frequency of sexual communication between parents and
adolescents. Adolescence, Spring, 2003.
http://www.findarticles.com/cf_0/m2248/149_38/103381760/p1/a
rticle.jhtml.

2. Miller KS, et al., Patterns of condom use among adolescents: the
impact of maternal-adolescent communication. American Journal of
Public Health, 1998. 88(10): p. 1542-1544.

3. Shoop DM. and Davidson PM., AIDS and adolescents: the relation
of parent and partner communication to adolescent condom use.
Journal of adolescence, 1994. 17: p. 137-48.

4. Hacker KA. et al., Listening to youth: teen perspectives on
pregnancy prevention. Journal of adolescent health, 2000. 26: p.
279-88.

5. Jemmott LS. and Jemmott JB., Family structure, parental strictness,
and sexual behavior among inner-city black male adolescents.
Journal of Adolescent research, 1992. 7: p. 192-207.

6. Leland N. L. and Barth R.P., Characteristics of adolescents who
have attempted to avoid HIV and who have communicated with
parents about sex. Journal of Adolescent Research, 1993. 8: p. 58-
76.

7. Lynellyn D.Long, et al., The Doi Moi Generation: Coming of Age in
Vietnam Today. January 2000, Hanoi, Vietnam: Population Council.

8. Efroymson, D., V.P.N. Thanh, and N.Q. Trang, Confusions and
contradictions: Results of qualitative research on youth sexuality.
December 1997.

9. Efroymson, D. and V.P.N. Thanh, Nha Trang Youth Speak out:
Findings of qualitative research on HIV/AIDS and sexuality. Hanoi,
November 1995.

10. Dao Tran Phuong, et al., Youth and reproductive health issues in Ha
Long: Problems and solutions using a youth community development
approach. Hanoi, December 2001.

23


11. Vietnam's Institute of Sociology and La Trobe University,
HIV/AIDS-related knowledge, attitudes and behaviours, and the
sexual health of secondary students in Hanoi: Results of a pilot
study. Hanoi and Melbourne, January 2001.

12. Miller B.C. and Fox G.L., Theories of adolescent heterosexual
behavior. Journal of Adolescent Research, 1987. 2: p. 269-282.

13. Darling C. A. and Hicks M.W., Parental influence on adolescent
sexuality: Implications for parents as educators. Journal of Youth
and Adolescent, 1982. 11: p. 231-245.

14. Kallen D.J., Stephenson J.J., and Doughty A., The need to know:
Recalled adolescent sources of sexual and contraceptive information
and sexual behavior. The Journal of Sex Research, 1983. 19: p. 137-
159.

15. Pick S. and Palos P. A., Impact of the family on the sex lives of
adolescents. Adolescence, 1995. 30: p. 667-675.

16. Fisher T.D., Family communication and the sexual behavior and
attitudes of college students. Journal of Youth and Adolescent, 1987.
16: p. 481-495.

17. Casper L.B., Doese family interaction prevent adolescent
pregnancy? Family pluming perspectives, 1990. 22: p. 109-114.

18. Warren C., Perspectives on international sex practices and
American family sex communication relevant to teenage sexual
behaviors in the United States. Health Communication, 1992. 4(2):
p. 121-136.

19. Whitaker D. J. and Miller K. S. , Parent-Adolescent Discussions
About Sex and Condoms: Impact on Peer Influences of Sexual Risk
Behavior. Journal of Adolescent Research, March 2000. 15(2): p.
251-73.

20. Briggs L.A., Parents' viewpoint on reproductive health and
contraceptive practice among sexually active adolescents in the Port
Harcourt local government area of Rivers State, Nigeria. Journal of
Advanced Nursing, 1998. 27: p. 261-266.

24

TrÞnh V¨n Th¾ng

21. PATH FINDER, Faire participer les parents a l'education en sante
reproductive des jeunes.
http://www.pathfind.org/IN%20FOCUS/IF%20French/IFfrenchpare
nts.html (accessed April 28 2002), September 1998.

22. H. Paul LeBlanc III, Running head: Parent-Adolescent Inclusion,
comparison of self-reports of inclusion in parent-adolescent
interaction. Paper to be presented at the eighty-seventh annual
meeting of the National Communication Association, Atlanta
Atlanta GA, November 1-4, 2001.

23. Patton, M.Q., Qualitative Research & Evaluation Methods. 3rd ed,
ed. C.D. Laughton. 2002, Thousand Oaks, New Delhi, London.:
Sage Publications, Inc.

24. Thang Trinh and Aaron Keith McCullough, Trinh's Paradox: Using
SAS for Qualitative Analysis. A paper presented at the Eighth
Annual SEAES Southeastern Association of Educational Studies
Conference on March 1 2003, Chapel Hill, NC, U.S.A.

25. Miller KS, K.B., Dorsey S, Forehand R, Ham AY.,, Family
communication about sex: what are parents saying and are their
adolescents listening? Family Planning Perspectives, 1998. 30(5): p.
218-222 & 235.

25

TrÞnh V¨n Th¾ng

Nhµ XuÊt B¶n Y Häc

Giao tiÕp gi÷a bè mÑ vμ vÞ thμnh niªn vÒ t×nh dôc:
Néi dung, rμo c¶n vμ ®éng c¬ giao tiÕp

Trịnh Văn Thắng

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n
Hoμng träng quang

Ban biªn tËp
BS.ThS. Hoµng Tó Anh
BS.ThS. Vò Song Hµ
BS. Hoµng Long
CN. Phan ThÞ Uyªn
CN. TrÇn M¹nh H¶i

In 500 cuốn, khổ 16 x 23 cm, 28 trang tại Nhà xuất bản Nông Nghiệp
Tái bản lần I theo giấy phép xuất bản số: 22 - 2007/CXB/491-151/YH
In xong và nộp lưu chiểu tháng 7 năm 2007

So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp

So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Similaire à So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp

Similaire à So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp (20)

Plus de Dinh_phuong_nga

Plus de Dinh_phuong_nga (14)

So 1- 1. Giao tiếp giữa bố mẹ và vị thành niên về tình dục: Nội dung, rào cản và động cơ giao tiếp