Technologia Informacyjna - ćwiczenia, wyszukiwanie informacji, CC

1. Technologia informacyjna (internet – wyszukiwanie informacji, CC)
Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek

2. Ze świata tego każdy ma tyle, ile sam sobie weźmie. Giovanni Boccacio

3. Ewa Białek
Proces wyszukiwania
3

4. Ewa Białek
Ranking wyszukiwarek
źródło: www.ranking.pl
4

5. Ewa Białek
Google – 16 lat
5

6. Internet zanim zaufasz witrynie

7. Ewa Białek
•Każdy może tworzyć witryny o wszystkim
•Liczne witryny są nieaktualne
•W internecie nie ma kontroli jakości:
–większość witryn nie jest weryfikowana,
–witryny są mniej wiarygodne niż publikacje akademickie.
Potrzeba krytycyzmu
7

8. Ewa Białek
•Czy nazwa domeny odpowiada szukanej zawartości? edu, com, org, net, gov, ca.us, uk, etc.
•Czy witrynę publikuje godna zaufania instytucja?
–przykład: informacje czerp ze źródła:
•www.sejm.gov.pl
•www.mnisw.gov.pl
•www.bn.org.pl
•www.gazeta.pl
•...
Zanim zaufasz witrynie
8

9. Ewa Białek
Zanim zaufasz witrynie
•Czy wiadomo kto ją stworzył?
–nazwisko,
–rozpoznawalna nazwa organizacji lub instytucji,
–podanie tylko adresu e-mail nie wystarcza!
•Czy witryna ma jakieś referencje?
–szukaj odnośników pod hasłami:
•“O firmie”,
•“O mnie”.
• Czy witryna jest aktualna?
–szukaj daty ostatniej aktualizacji.
9

10. Internet – CC

11. Ewa Białek
•Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.
•W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
Copyright
11

12. Ewa Białek
Jak działa prawo autorskie?
www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8
12

13. Autorskie prawa osobiste “chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem”
Autorskie prawa majątkowe “wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”
gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca – siedemdziesiąt lat od rozpowszechnienia
Prawa osobiste i majątkowe
13

14. Ewa Białek
•Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań.
•Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego - nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.
•Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.
Dozwolony użytek publiczny
14

15. Ewa Białek
Na co pozwala dozwolony użytek prywatny?
www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ
15

16. Ewa Białek
Dozwolony użytek
16

17. Ewa Białek
•Cytat musi być rozpoznawalny.
•Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia.
•Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.
•Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji.
•Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu.
Prawo cytatu
17

18. Ewa Białek
Co to jest CC
www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA
18

19. Ewa Białek
Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej
Dostępność
19

20. Ewa Białek
•Udostępnienie twórczości na wolnych licencjach oznacza, że każdy ma prawo ją wykorzystywać, poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za darmo lub za opłatą, oraz upowszechniać swoje udoskonalenia, aby mogła z nich korzystać cała społeczność.
•Wolna licencja to rodzaj umowy, którą autor utworu, właściciel praw autorskich, zawiera z całą resztą ludzkości. W ramach tej umowy twórca pozostaje właścicielem praw autorskich ale jednocześnie, jako ich właściciel, pod pewnymi, stosunkowo łatwymi do spełniania warunkami, zezwala wszystkim na:
Czym są wolne licencje?
20

21. Ewa Białek
•Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi.
•Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury.
•Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.
Creative Commons
21

22. Ewa Białek
Creative Commons
22
Uznanie autorstwa (ang. Attribution)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

23. Ewa Białek
Licencje CC
23

24. Ewa Białek
Uznanie autorstwa
24

25. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach
25

26. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych
26

27. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych
27

28. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Na Tych Samych Warunkach
28

29. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Bez Utworów Zależnych
29

30. WIKI WIKI

31. Ewa Białek
•Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko).
•Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.
Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.
Wikimedia Foundation
31

32. Ewa Białek
•Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia.
•Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik.
•Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów.
•Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi.
•Wikinews - serwis informacyjny.
•Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści.
•Wikimedia Commons - repozytorium mediów.
•Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.
•Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz.
Projekty oparte na Wiki
32

33. Ewa Białek
Wikipedia – licencja CC
33

34. Ewa Białek
Wikipedia – brak licencji CC
34

35. Inne zasoby CC
35

36. Flickr - wyszukiwarka
www.flickr.com/search/advanced/?
36

37. Ewa Białek
Otwarta wiedza…
otwartawiedza.pl
37

38. Ewa Białek
Otwarta nauka…
otwartanauka.pl
38

39. wolnelektury.pl
Wolne lektury
39

40. otwartezabytki.pl
Otwarte zabytki
40

41. jamendo.com
Jamendo - muzyka
41

42. polona.pl/
Polona
42

43. Ewa Białek
…spektakle, animacje, filmy dokumentalne, koncerty i słuchowiska dostępne online bez opłat.
Ninateka…
ninateka.pl
43

44. Ewa Białek
Muzyka poważna
44
http:// https://musopen.org

45. Ewa Białek
ccSearch – multiwyszukiwanie
http://search.creativecommons.org/?lang=pl
45

46. Ewa Białek
Google – szukanie zaawansowane
46

47. Ewa Białek
Otwieramy naukę
http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI
47

48. Ewa Białek
Otwarta wiedza
źródło: otwartawiedza.pl
48

49. Dlatego, że nie znajdujemy, czego szukamy, nie powinniśmy rezygnować z szukania tego, co znaleźć możemy. Gottfried Wilhelm Leibniz

50. Dziękuję za uwagę
Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek