MODYUL SA PAGKATUTO
Pangkalahatang Ideya
Nakitaninyo sa sinundang aralin na dahil sa mga patakarangpananakop
ay naglunsad ng mga pag-aalsa ang mga Pilipino sa iba-ibang isla.Bukod sa mga
pangyayaring itomula sa ika-16 na siglo ay dumami at lumawak ang mga
pagbabago sa ika-19 na siglo. Pinayagan, halimbawa, ng gobyernong Espanyol
ang mga Ingles at iba pang dayuhang mangangalakal na magtayo ng kumpanya
at industriya sa iba-ibang parte ng Pilipinas, matapos tumigil ang kalakalang
galleonnoong 1815. Nadebelop ang mga produktong pang-eksport katulad ng
asukal, abaka at tabako, at naitayo ang unang bangko, ang Banco EspañolFilipino, noong 1851.Sa madaling salita, makikita sa kolonya ang mga tanda ng
progreso sa ika-19 na siglo, kasama ang tren at iba pang modernong pasilidad.
Sa kontekstong ito ay umusbong ang iba-ibang pagtingin sa progreso at
kung paano isusulong ang Pilipinas. Alalahanin na ang mga kolonyang Espanyol
sa Latin Amerika ay halos nakalaya na, samantalang hawak pa ng Espanya ang
kanyang mga kolonya sa Pilipinas, Puerto Rico at Cuba. Sa modyul na ito tatlong
perspektibo ang ilalahad: kay Sinibaldo de Mas, isang Espanyol na administrador;
Gregorio Sancianco, isa sa mga unang Pilipinong nag-aral sa Espanya; at Juan
Luna, Pilipinong pintor na hanggang ngayon ay kinikilalang isa sa pinakamahusay
sa bansa. Importanteng maunawaan ang mga ideya nila ukol sa progreso dahil
nagbigay daano nakaapekto ang mga ito sa mga layunin at kaisipan ng kilusang
reporma napinangunahan nina Jose Rizal at Marcelo H. del Pilar.
Layunin, Tema at Pamantayan sa Pagkatuto
Nilalayong ipakilala ng modyul ang mga sumusunod:
• Kahulugan ng primarya at sekundaryang sanggunian
• Pagkakaiba at limitasyon ng mga uri ng sanggunian
• Kaugnayan at kahalagahan ng primaryang sanggunian sa sariling
buhay at sa kasaysayan
Kaugnay ng mga paksang ito ang dalawang tema ng kurikulum sa Araling
Panlipunan: Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago; at Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa.
Layunin, Tema at Kakayahan
Layunin ng modyul na maunawaan ang mga ideya ng progreso o pagunlad mula sa iba’t ibang pananaw—ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba—
base sa mga nakasulat at biswal na sanggunian. Bibigyang interpretasyon ang
mga pananaw nina Sinibaldo de Mas, Gregorio Sancianco at Juan Luna, at
ilalahad ang mga ito sa isang talumpati matapos suriin ang kanilang mga akda.
Itong mga paksa ay kaugnay sa sumusunod na tema ng Araling Panlipunan.
• Tao, Lipunan at Kapaligiran
• Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago
• Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahal
• Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo
• Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang
maunawaan ang historikal na konteksto ng
sanggunian at ang motibo at pananaw ng mayakda
• Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor
o manlilikha
2. Iba-IbangMukhang Progreso
1. Ang ideya ng progreso sa kasalukuyan
2. Pagsuri sa mga ideya ng progreso sa siglo 19
3. Tatlong mukha ng progreso: Sinibaldo de
Mas, Gregorio Sancianco, at Juan Luna
Tatalakayin sa mudyol na ito ang mga sumusunod
3. Pangkalahatang Ideya
• Nakitaninyo sa sinundang aralin na dahil sa mga
patakarangpananakop ay naglunsad ng mga pag-aalsa ang mga
Pilipino sa iba-ibang isla.Bukod sa mga pangyayaring itomula sa
ika-16 na siglo ay dumami at lumawak ang mga pagbabago sa
ika-19 na siglo. Pinayagan, halimbawa, ng gobyernong Espanyol
ang mga Ingles at iba pang dayuhang mangangalakal na magtayo ng
kumpanya at industriya sa iba-ibang parte ng Pilipinas, matapos
tumigil ang kalakalang galleonnoong 1815. Nadebelop ang mga
produktong pang-eksport katulad ng asukal, abaka at tabako, at
naitayo ang unang bangko, ang Banco EspañolFilipino, noong
1851. Sa madaling salita, makikita sa kolonya ang mga tanda ng
progreso sa ika-19 na siglo, kasama ang tren at iba pang modernong
pasilidad.
4. Pangkalahatang Ideya
• Sa kontekstong ito ay umusbong ang iba-ibang pagtingin sa
progreso at kung paano isusulong ang Pilipinas. Alalahanin na ang
mga kolonyang Espanyol sa Latin Amerika ay halos nakalaya
na, samantalang hawak pa ng Espanya ang kanyang mga kolonya sa
Pilipinas, Puerto Rico at Cuba. Sa modyul na ito tatlong perspektibo
ang ilalahad: kay Sinibaldo de Mas, isang Espanyol na administrador;
Gregorio Sancianco, isa sa mga unang Pilipinong nag-aral sa Espanya;
at Juan Luna, Pilipinong pintor na hanggang ngayon ay kinikilalang isa
sa pinakamahusay sa bansa. Importanteng maunawaan ang mga
ideya nila ukol sa progreso dahil nagbigay daano nakaapekto ang
mga ito sa mga layunin at kaisipan ng kilusang reporma
napinangunahan ninaJose Rizal at Marcelo H. delPilar.
5. Ang Ideya ng Progreso sa Kasalukuyan
• Paano ba natin masasabing may
progreso?
• Kapag may pagbabago bang
naganap ay maituturing na itong
progreso?
• Para kanino ang progreso?
6. Sasagutin natin ang mga katanongang
ito sa pamamagitan ng Concept Map
• Progreso sabahay
• Progreso sa paaralan
• Progreso sa probinsya
• Progreso sa bansang Pilipinas
• Progreso sa mundo
7. Progreso sa bahay
Mas malaking
bahay para sa
pamilya
Mga appliance at
iba pang mga
gadget
Pagpasok ng
isang kapatid sa
mataas na
paaralan o
kolehiyo
Makakukuha ng
trabaho matapos
ng pag-aaral at
makatutulong sa
sarili at sa
pamilya
Gagaan at bibilis
ang gawaing
bahay
Mas madaling
gawin ang mga
trabaho sa bahay
dahil may lugar
na
PROGRESO
Tanda ng Progreso Pakinabang
8. Progreso sa paaralan
Malaking
silidaklatan na may
maraming libro
Computer sa mga
silid-aralan
Internet na
pasilidad
Magkakaroon ng
isa pang paraan
ng pagkatuto at
bibilis ang
komunikasyon
Dadali ang
proseso ng
pagaaral; mas
maraming
magagawa
Lalawak ang
pagkatuto ng mga
mag-aaral
PROGRESO
Tanda ng Progreso Pakinabang
9. Progreso sa probinsiya
Mga daan at
tulay
Modernong
ospital
Industriya at
pagawaan
Magkakaroon ng
trabaho ang mga
tao sa lugar
Gaganda ang
kalusugan ng
mamamayan at
komunidad
Magiging mas
mabilis ang
biyahe,
mararating ang
iba pang lugar, at
menos sa oras
PROGRESO
Tanda ng Progreso Pakinabang
10. Progreso sa bansa
Industriya sa
bawat lalawigan
Sapat na
paaralan at
klasrum para sa
lahat ng bata
Mabisa at malinis
na pamamalakad
sa gobyerno
Kontentong
mamamayan,
katahimikan sa
lipunan, pagtugon sa
mga problema at
pangangailangan ng
tao
Pantay-pantay na
oportunidad para
matuto,
makakuha ng
trabaho, maging
produktibo sa buhay, at
tumulong sa kapwa
Trabaho para sa
lahat at pag-ahon
sa kahirapan
PROGRESO
Tanda ng Progreso Pakinabang
11. Progreso sa mundo
Social networking
tulad ng
Facebook at
Twitter
Pagsulong ng
agham at
medisina
Pagkalat ng
kaalaman
Paghanap ng
solusyon sa iba’t
ibang suliranin;
mas aktibo at
responsableng
mga mamamayan
at lipunan
Paglunas sa
malulubhang sakit
katulad ng
kanser; mas
mahabang buhay
Mas madali at mabilis na
komunikasyon;
pagkakaroon ng
mga kaibigan sa ibang
bansa;
paglalahok sa mga
kampanya
para sa kalikasan at iba pa
PROGRESO
Tanda ng Progreso
Pakinabang
12. Pagsuri sa mga Ideya ng Progreso sa
Siglo 19
Basahin ang sipi mula kay Sinibaldo de Mas, isang
Espanyol na administrador sa Pilipinas na lumibot
din sa ibang mga kolonya ng Espanya sa Latin
Amerika, kung saan niya nakita ang mga
paghihimagsik laban sa Espanya. Sinulat niya ang
Informe sobre el estado de las Filipinas en 1842
(Ulat tungkol sa Kalagayan ng Pilipinas noong
1842) sa kontekstong ito at sa PROGRESO
hangarin niyang manatili ang Pilipinas bilang
kolonya, taliwas sa nangyari sa Latin Amerika.
13. ... [To] maintain or keep the Colony forever, i. e. never
to consider its separation …:
…it is necessary to keep … [Filipinos]in an intellectual
and moral state that their numerical superiority be
politically less than the … [Spaniards]just as in a
balance a pile of hay weighs less than a bar of gold…
[C]ircumscribe education to primary schools where
the three “r’s” can be taught, with one school in
every town as is the present practice and under the
care of the curate. The colleges for men now extant in
Manila should be closed…
14. It is necessary too that in every town there
should be a Spanish curate, it being preferable
to leave it unattended spiritually rather than to
relinquish it in the hands of the Filipino clergy…
this colony in my concept should be maintained
by religion. Based on this principle, nothing can
promote faster its emancipation than to ordain
native priests. Some observe that they are
inept and vicious and consequently do not
inspire respect and neither do they wield
influence, nor are they feared….
15. There should be assigned clothes to distinguish Spaniards, which
should not be used either by the natives or the mestizos; the best, it
seems, for this purpose is a kerchief around the neck, an
adornment rarely put on by the natives. They should not use any
other clothing other than that which they themselves have selected:
open shirt and a straw head gear. Only the chieftains may wear
coats… In the colony, there should be no noble blood but the
Spaniard’s. When a Filipino or mestizo meets a Spaniard, he should
be obliged to stop (except in Manila) and greet him. If seated, he
should stand when the Spaniard talks to him or passes in front.
Whosoever should raise his hand against a Spaniard, even in
defense of his life, should incur the penalty of going to the public
works for the duration of his life… A Spaniard should not seat a
Filipino or mestizo in his house, much less eat with him…
16. [Filipinos] … should not be taught Spanish, but
only to read and write their own. It is impossible
to avoid circulating in the provinces papers and
books which are inconvenient for them to read and
experience has taught that those who know our
language are
almost always the headstrong of the towns and
the ones who murmur, censure and go against the
curate and the mayors.
Sinibaldo de Mas, Report on the State of the Philippines in 1842: Interior Politics (Vol. III),
manuskritong salin ni Prof. Pablo K. Botor,
pp. 1, 10, 11, 31 at 36.
17. Glosari
• Censure –pintasan
• Circumscribe –limitahin
• Curate –pario prayleng Espanyol na namumuno saisang parokya;
miyembro siya ng orden
• Emancipation –pagpapalaya
• Extant –namamalagi
• Headstrong –matigas ang ulo
• Incur –malapatan ng parusa
• Inept –walang kakayahan
• Ordain –proseso ng pagiging pari
• Relinquish –ipagkatiwala, iwanan
• Three r’s –pagbasa (reading), pagsulat (‘riting) at pagbilang (‘rithmetic)
• Vicious –mabagsik
• Wield influence -mamahala
18. Pagsuri sa mga Ideya ng Progreso sa Siglo 19
ni Sinibaldo de Mas
Tungkol sa Mga Rekomendasyon Impormasyong Nahinuha
a. Edukasyon • Limitahan ang
edukasyon
sa primaryang paaralan
kung saan ituturo ang 3R
upang manatiling mas
mababa ang mga Pilipino
kaysa sa mga Espanyol.
• Ang mga kolehiyo sa
Maynila—na para lang sa
lalaki—ay dapat isara.
• Huwag ituro sa mga
Pilipino ang wikang Kastila
dahil maaaring gamitin ito
upang hamunin o
kalabanin ang mga prayle
at alkalde.
• Ang paaralan sa bawat
bayan ay nasa
pamamalakad ng
prayle.
• Limitado ang
edukasyon ng
kababaihan.
• Ang hindi pagturo ng
wikang Espanyol ay
isang instrumento
upang makontrol ang
mga Pilipino.
19. Pagsuri sa mga Ideya ng Progreso sa Siglo 19
ni Sinibaldo de Mas
Tungkol sa Mga Rekomendasyon Impormasyong Nahinuha
b. Pamamahala ng
mga parokya o
simbahan
• Dapat may prayleng
Espanyol sa bawat bayan.
• Huwag ibigay ang mga
parokya sa mga paring
Pilipino.
• Ang parokya ay
basehan ng
kapangyarihan ng
prayle.
• Mababa ang pagtingin
ng mga prayle sa mga
paring Pilipino.
c. Pananamit ng
mga Espanyol
at Pilipino
• Dapat magkaiba ang
pananamit ng mga
Espanyol sa damit ng
mga Pilipino at mestizo.
• Ang mga hepeng Pilipino
lamang ay maaaring
gumamit ng coat
(amerikana).
• Kamiseta at salakot
ang karaniwang suot
ng mga Pilipino.
• Bihirang gumamit ng
kerchief (panyong
itinatali sa leeg) ang
mga Pilipino.
• Pati ang pananamit ay
naging tanda ng
pagkakaiba at
diskriminasyon laban sa
mga Pilipino.
20. Pagsuri sa mga Ideya ng Progreso sa Siglo 19
ni Sinibaldo de MasTungkol sa Mga Rekomendasyon Impormasyong Nahinuha
d. Pagtrato ng
mga Pilipino at
Espanyol sa
isa’t isa
• Ang purong Espanyol lamang
ang dapat ituring na marangal.
• Dapat tumigil sa anumang
gawain ang Pilipino o mestizo
kapag makita ang isang Espanyol
(maliban
sa Maynila).
• Kung nakaupo ang Pilipino,
dapat siyang tumayo kapag
dadaan sa harap niya o
kakausapin siya ng isang Kastila.
• Hindi dapat payagang umupo
ang Pilipino o mestizo sa bahay ng
isang Espanyol at lalong hindi
dapat makikain sa mga ito.
• Kung may Pilipinong lalaban sa
isang Kastila, kahit upang
ipagtanggol ang sarili, dapat
siyang parusahan. Buong buhay
siya dapat magtrabaho sa
gawaing pampubliko.
• Ang Pilipino ay itinuring
na mababang uri ng
tao at hindi dapat
itratong kapantay ng
Espanyol.
• Ang di pagkapantaypantay
ng Pilipino’t
Espanyol ay isang
matingkad na katangian
ng kolonyalismo.
21. e. Ano ang inaasahang epekto ng kanyang mga rekomendasyon?
• Lalakas ang kapangyarihan ng Espanya sa Pilipinas at patuloy
na mangingibabaw ang mga prayle at opisyal na Kastila.
• Mananatili ang mga Pilipino sa mababang antas ng kabuhayan
at kakayahang intelektuwal.
f. Ano ang pangkalahatang pananaw ni Sinibaldo de Mas tungkol sa
progreso?
• Para kay Sinibaldo de Mas, ang progreso ay ang patuloy na pagkontrol
ng mga Espanyol sa halos lahat na aspeto ng buhay ng mga
Pilipino upang manatili ang Pilipinas bilang kolonya ng Espanya. Sa
ganitong paraan lamang uunlad ang Pilipinas.
22. Basahin ang sipi galing sa akda ni Gregorio Sancianco, El
Progreso de Filipinas(Ang Progreso sa Pilipinas),1881.
• Mayaman ang pamilya ni Sancianco at nakapag-
aralsiya sa Unibersidad ng Santo Tomas.
• Dahil sa kaguluhang dulot ng pag-aalsa sa Cavite at
pagbitay kina PadreGomez,Burgos at Zamoranoong
1872, minabuti ng pamilya ni Sancianco na ipadala
siya sa Espanya upang ipagpatuloy ang
kanyangpag-aaral. Habang nandoon ay
sumulatsiSancianco sa isang pahayagan sa Madrid.
Angkanyang Ang Progreso sa Pilipinas ay ang
unang seryosong akda ng isang Pilipino tungkol
sa ekonomiyang kolonyalsa ilalim ng pamamahala
ng Espanya.
23. Gregorio Sancianco
It is a pity that the Madrid government has not given
preferential attention to the material condition of the
Philippines by stimulating the productive elements, removing all
kinds of fetters, and facilitating the free circulation of their
products. In a period of 50 years how highly developed would
have been agriculture in those fertile lands watered everywhere
by immense rivers, what country in the world would not have been
supplied with its agricultural products! But, what can be
expected of farmers without zeal for lack of stimulus and they
deprive from their labor if they cannot sell their produce or if
they have to carry them to the markets, spending five or six days on
the road they themselves have to cut through forests and
rivers, through regions still inhabited by fierce infidels, in order to
sell at prices insufficient either to compensate them for their labor
or for the risks they run?
24. Gregorio Sancianco
The distant towns of the provinces of Nueva Ecija, Nueva
Vizcaya, Isabela and others located in Central Luzon encounter these
sad realities. Why would not their inhabitants be lazy? How could
these towns become rich or their population increase? Thus, the
majority of the people plant only tobacco, in spite of the worst
conditions of the monopoly. As the government buys this
product, the planters do not have to go to Manila to sell it. They also
plant rice but just enough to supply their families. If they have any
surplus grain, they take it to San Isidro or to Pangasinan where they are
paid not more than three reales vellon for one arrobaof rice, whereas
at Manila the price is ten reales or two pesos and twenty-five cents an
arroba.
Gregorio G. Sancianco,El Progreso de Filipinas(Madrid, 1881),
trans. by Encarnacion Alzona (Manila: National Historical Institute,
2000), pp. 30-31.
25. Glosari
• Arroba –paraan ng pagsukat sa mga tuyong bagay tulad ng bigas
na katumbas ngayon ay mga 11 kilo
• Compensate –bayaran
• Deprive – tanggalin, alisin
• Distant –malayo
• Fetter –hadlang, balakid
• Infidel –katutubong hindi yumakap sa Katolisismo
• Immense –malawak
• Preferential –espesyal
• Reales vellon – uri ng salapi noong ika-19 na siglo sa
Pilipinas; ang 20 reales vellonay katumbas ng isang piso
• Risk –panganib
• Stimulus –panghikayat
• Surplus – sobra
• Zeal –matinding pagnanais
26. Gregorio Sancianco
Tungkol sa Impormasyong nakuha at nahinuha mula sa sanggunian
a. Mga balakid sa
pagsulong ng
Agrikultura
Hindi pinagtuunan ng pansin ang mga gawaing
pangagrikultura. Halimbawa:
• Maraming restriksyon sa pagbenta at pagkalat ng mga
produkto.
• Wala o kulang ang kalye o daan mula sa bukid patungo sa
palengke.
• Hindi sapat ang presyo sa palengke upang mabawi ng
magsasaka ang kanyang gastos.
• Nakasama sa magsasaka ang monopolyo sa tabako dahil
sapilitan itong ipinatanim at ang presyo ay itinakda pa ng
gobyerno.
• Kung mayroon mang labis na ani, mababa ang presyo nito
sa palengke kung ikumpara sa Maynila.
27. Gregorio Sancianco
Tungkol sa Impormasyong nakuha at nahinuha mula sa sanggunian
b. Epekto ng mga
balakid na ito sa
kalagayan ng
ekonomiya
• Hindi makatrabaho nang masigasig ang magsasaka
dahil sa kawalan ng insentibo o tulong mula sa
gobyerno at dahil sa iba’t ibang restriksyon sa
kalakalan.
• Naghirap ang mga Pilipino.
c. Mga dapat gawin
upang lutasin ang
mga problema sa
ekonomiya
• Alisin ang mga limitasyon sa pangangalakal ng mga
produkto.
• Gumawa ng daan mula sa bukid patungo sa
palengke.
• Itigil ang monopolyo sa tabako o ayusin ang mga
tuntunin nito.
28. d. Ano ang pananaw ni Sancianco tungkol sa progreso?
• Para kay Sancianco, ang progreso ay ang pag-unlad ng mga
Pilipino sa kanilang kabuhayan. Mangyayari ito kung makaaani
nang sapat, maging maayos at mas madali ang pagbenta ng ani sa
palengke, at payagan ang malayang pangangalakal ng mga produkto sa
iba-ibang bahagi ng Pilipinas.
e. Ano ang inaasahang resulta sa ekonomiya ng Pilipinas at sa buhay ng
mga Pilipino kapag naisagawa ang mga hakbang na sinabi ni Sancianco?
• Gaganda ang ekonomiya ng Pilipinas at aangat ang buhay ng mga
Pilipino. Ito ay dahil lalakas ang kalakalan, tataas ang presyo ng
bentahan ng ani sa palengke, at mahihikayat ang magsasaka na
pataasin ang produksyon.
29. Ang obrang nilikha ni Juan Luna
Si Juan Luna ay isang Pilipinong pintor at propagandista, na
pinamagatang España yFilipinas (Espanya at
Pilipinas), 1886. Dahil sa maykaya ang kanyang
pamilya, nagkaroon siLuna ng pagkakataong mag-aral sa
Europa,kung saan mas lalo pang nahasa ang kanyang
angking galing sa pagpipinta. Sa Espanya, naging kasama
niya sina Jose Rizal, Marcelo H. delPilar, Graciano Lopez-
Jaenaat iba pa. Doon nila nakita ang ilang mga pagbabago
tulad ng mga karapatang sinisugurado ng
Konstitusyon, kalayaang magpahayag, edukasyon, at
representasyon ng mga mamamayang Espanyol sa
Cortes(parliyamento). Sa España y Filipinasmakikita ang
ideya ni Luna tungkol sa progreso.
30. Obserbahan ang mga detalye ng
obra at sagutinang gabay sa
ibaba
a. Sino sa inyong palagay ang
kinakatawan ng babae sa kaliwa
at babae sa kanan? Bakit?
b. Bakit nakaakbay ang babaeng
nasa kaliwa? Ano ang kahulugan
nito?
c. Ano sa inyong tingin ang
itinuturo ng babae sa
Kaliwa?
d. Ano ang kahulugan ng
hagdan?
e. Ano kaya ang ibig sabihin ng
mga bulaklak sa hagdan?
f. Paano makakamit ang progreso
sa punto de bista ni Luna?
31.
32. Pagtataya
Ang buod ng mga ideya ng progreso nina
Sinibaldo de Mas, Gregorio Sancianco at Juan Luna.
33. Pagtataya
Ang buod ng mga ideya ng progreso nina
Sinibaldo de Mas, Gregorio Sancianco at Juan Luna.