SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  9
Télécharger pour lire hors ligne
TWEE ALTAARSCHILDERIJEN VAN DE KERK VAN GIJZEGEM
De kunstenaar
De twee altaarschilderijen van de kerk van Gijzegem (stad Aalst) die momenteel het voorwerp
uitmaken van een restauratiebehandeling stellen respectievelijk “De hemelvaart van Maria” en “Sint-
Rochus en de pestlijders” voor.
In een bijdrage over “De Sint-Martinuskerk van Gijzegem” wordt hierbij vermeld dat zij beide werden
besteld “bij de Mechelse schilder Daniël Herreyns”, het eerste in 1774 en het tweede in 1783. In de
“Gids voor Vlaanderen” (VTB-VAB), uitgave 1985 (blz 10) wordt eveneens Daniël Herreyns als auteur
van deze werken aangegeven.
Dat het om 18de
eeuwse werken gaat laat geen twijfel: stilistisch zijn beide werken te situeren in de
tweede helft van de 18de
eeuw. Wat de toeschrijving aan de schilder Daniël Herreyns betreft stellen
wij ons de vraag op welke grond dit gebeurde.
De schildersfamilie Herreyns (of Herreijns), waarvan de stamboom teruggaat tot in de eerste helft
van de 17de
eeuw heeft heel wat kunstenaars in de 17de
en 18de
eeuw opgeleverd. Toch hebben wij
onze twijfel of het hier wel om Daniël Herreyns gaat. Op grond van de stamboom die wij van de
familie opmaakten (zie hierna) en het feit dat de schilderijen besteld werden in Mechelen zouden wij
eerder opteren voor de schilder Willem-Jacob Herreyns die in de periode waarin de schilderijen tot
stand kwamen in Mechelen gevestigd was.
De veronderstelling dat het hier om (één van de vele) Daniël Herreyns zou gaan vloeit waarschijnlijk
voort uit de verkeerde lezing van de handtekening onderaan het werk, waarbij de G (van Guillaume =
Willem) als D werd geïnterpreteerd. Deze schilder droeg inderdaad de voornaam Guillaume en niet
Willem zoals hij nu gemeenlijk wordt genoemd.
De periode waarin de werken in Mechelen werden besteld komt overigens overeen met de periode
waarin Willem-Jacob Herreyns in Mechelen woonachtig was.
Deze schilderijen zijn geïnventariseerd in het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium (KIK), en
worden er vermeld onder de naam van Willem-Jacob Herreyn, zodat alle twijfel omtrent het
auteurschap van deze schilderijen kan worden weggenomen.
Zoals alle leden van de Herreyns familie was deze Willem-Jacob (Guillaume) uit Antwerpen
afkomstig. Hij werd er geboren op 10 juni 1743 als zoon van de decoratieschilder Jacob III Herreyns
(zie stamboom hierna). Hij zal overigens in deze stad ook overlijden op 10 augustus 1827.
Willem-Jacob volgde les aan de Antwerpse Academie waar hij ondermeer leerling was van Balthasar
Beschey ((1708-1776), die als historieschilder en schilder van religieuze taferelen de Rubensiaanse
traditie voortzette. Deze traditie zal ook een groot deel van het werk van Willem-Jacob Herreyns
kenmerken.
De jonge schilder behaalt in 1764 de eerste prijs voor schilderen naar levend model aan de
Antwerpse Academie en wordt het jaar daarop reeds professor aan deze Academie als opvolger van
Andreas Lens (1739-1822), die eveneens leerling bij Balthasar Beschey was geweest (Lens werd in
1764 schilder aan het Hof van Karel van Lorreinen in Brussel).
Tussen 1767 en 1771 trok hij, naar aloude traditie, op reis om zich als schilder verder te bekwamen.
Niet lang daarna vestigde hij zich te Mechelen, huwde er en werd er nadien aangesteld als directeur
van de pas opgerichte tekenschool. Op 13 november 1773 krijgt deze school de titel van “Academie
van beeldende kunsten”, onder protectie van Karel van Lorreinen.
Als directeur van deze kunstacademie coördineert Herreyns de festiviteiten ter gelegenheid van 1000
jaar SintRombouts waarbij hij voor een groot deel zijn inspiratie haalt bij de praalstoeten die door
Pieter-Paul Rubens meer dan een eeuw voordien werden ontworpen.
Dat Herreyns, naast het directeurschap, ook een actieve schilder was en hiermede zijn naam en faam
vestigde moge blijken uit de vele opdrachten die hij kreeg van abdijen en kerken. Zo schilderde hij
portretten van de abten van de Sint-Michielsabdij te Antwerpen (abt Marcellus de Vos - 1771), van
de abdij van Tongerlo (abt Godfried Hermans - 1793), van de abdij van Averbode, voor de Sint-
Bernardusabdij. Voor de hoger vermelde Sint-Michielsabdij schildert hij ook een “Opdracht in de
tempel” in 1780 (nu in de Sint-Fredeganduskerk te Deurne). Ook kreeg hij voor kerken in het
Mechelse ( zo “De Emmaüsgangers voor de Sint-Janskerk in 1793). Eén van de aartsbisschoppen
bestelde bij hem zijn portret en daarnaast schilderde hij heel wat portretten (cfr portretten van Jozef
Ghesquière en Jacob de Bue, beide uit 1793).
In 1780 ontvangt hij de (ere)titel van Hofschilder van Koning Gustav III van Zweden, nadat deze een
werk van hem gezien had in de Sint-Michielsabdij (zie hoger). Ondanks deze ronkende titel ging
Herreyns echter nooit naar Zweden. Dat deze eretitel meehielp zijn roem te bevestigen moge blijken
aan een paar huldedichten die wij in het stadarchief van Mechelen vonden (zie hierna).
Het jaar daarop bezocht de keizer Jozef II hem in zijn atelier waar hij “De eed van Hannibal”
bewonderde. Bij die gelegenheid schilderde Herreyns ook een portret van de keizer (Mechelen
bewaart nu nog twee portretten van Jozef II die door Herreyns zijn geschilderd).
Zijn faam bleef echter niet alleen tot Mechelen en het Antwerpse beperkt. In 1783 krijgt hij een
aanbod van de Brusselse academie. Ondanks de riante wedde die hem werd aangeboden (1.800
gulden per jaar) blijft hij toch in Mechelen, doch hij bekomt wel een weddeverhoging met 350 gulden
per jaar die bovenop zijn eerder karig jaarloon van 200 à 300 gulden komt. Wellicht zijn de vele
plaatselijke -goed opbrengende- opdrachten voor hem een reden om de voorkeur aan Mechelen te
geven boven het voor hem onbekende Brussel, waarbij hij wellicht moet rekening houden met heel
wat concurrentie (en intriges) waarvoor hij in Mechelen niet hoeft te vrezen.
De twee schilderijen uit de kerk van Gijzegem dateren precies uit de glorieperiode van Willem-Jacob
Herreyns in Mechelen. Qua stijl en opzet vertonen zij veel verwantschap met het later geschilderde
“De Emmaüsgangers” in de Sint-Janskerk in Mechelen.
Herreyns zal pas na de Franse bezetting in 1797 naar Antwerpen terugkeren, waar hij benoemd
wordt tot directeur van de academie (“Ecole Spéciale). In die functie zetelt hij ook in de commissie
die moet bepalen welke aangeslagen kunstwerken naar Parijs dienen te vertrekken om daar het
Louvre en andere musea op te smukken en welke werken ter plaatse kunnen blijven als
“studiemateriaal”. Zo kon hij verhinderen dat 328 schilderijen op transport naar Parijs werden gezet
(de Franse musea zijn volgestouwd met geroofd kunstbezit uit de Nederlanden). Bovendien ijvert hij
voor de teruggave van twee schilderijen van P.P. Rubens (“Maria met papagaai” en “Maria omgeven
door Engelen”). In 1810 kreeg hij van Napoleon toelating om in het voormalige
minderbroederklooster een museum in te richten.
Tijdens zijn Antwerpse tijd zal hij zich toeleggen op het portret (de religieuze opdrachten vallen
onder de revolutionaire bezetting weg). Toch is één van zijn laatste werken religieus: “de
Emmaüsgangers” (1808) dat hij schilderde voor de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Antwerpen. Als
directeur van de academie zal hij onder andere Gustaaf Wappers en Antoine Wierts als leerling
hebben.
In Mechelen wordt een straat naar hem genoemd.
Van Willem-Jacob Herreyns bestaat een portret uit 1825 geschilderd door Frans-Marcus Smits.
De altaarschilderijen in Gijzegem
De twee werken in de kerk van Gijzegem dateren uit de periode waarin Willem (Guillaume) Herreyns
directeur was van de academie van Mechelen. Hij was op dat ogenblik reeds -gezien zijn talrijke
opdrachten waarover hiervoren sprake- een gekend en gevierd schilder.
Het eerste werk uit 1774 beeldt “De Hemelvaart van Maria” uit. Het is een thema dat vanaf de 16de
eeuw uit Italië is overgewaaid naar onze gewesten en dat vooral in de 17de
eeuw veelvuldig aan bod
komt. Reeds in de vroege 16de
eeuw schilderde Titiaan een dergelijke “Hemelvaart”. Bij ons moet
men langer wachten. Zo zal Rubens ook een “Hemelvaart van Maria” schilderen.
Het thema is ontleend aan een aantal apocriefe evangelies en specifiek aan het “Liber de
Assumptione B.M.V.”, waarin beschreven wordt hoe Maria met lichaam en ziel verenigd wordt met
haar zoon. In ditzelfde boek wordt ook het overlijden (de “dormitio”: het inslapen) van Maria
verhaald, waarbij de apostelen op wonderbare wijze allen naar Efese worden gebracht om aanwezig
te zijn bij het “ontslapen” van de moeder van Jezus (dit thema komt ook bij ons wel aan bod in de
15de
eeuw; als voorbeeld hiervan kan het werk van Hugo van der Goes in het Groeninge Museum te
Brugge worden aangehaald).
In het werk van Herreyns wordt Maria door drie engelen ten hemel opgevaren, terwijl beneden de
twaalf apostelen hetzij vol verwondering naar de lege sarcofaag kijken hetzij het schouwspel boven
hen onbegrijpend gade slaan.
Het geheel is vol zwier en beweging geschilderd in de beste Rubensiaanse traditie. Het plooienspel
van kleding en het overhangend witte doek van het graf laten toe de virtuositeit van de schilder te
bewonderen. Dat alles –daar zijn wij zeker van- in schitterend warme kleuren. Deze zullen echter
maar blijken nadat het doek een grondige opfrissing en restauratie gekregen heeft.
Wat in dit tafereel echter opvalt zijn de middelste figuren die rond het graf geplaatst zijn: een
zittende vrouw en een jong meisje met een rechtstaande jonge man die naar die twee voorgaande
figuren kijkt. Geen van de drie heeft oog voor de wonderbaarlijke gebeurtenis die zich boven hen aan
het afspelen is. Geen van hen kijkt evenmin naar de lege tombe. Heel het spektakel gaat aan hen
voorbij. De vrouw heeft kennelijk alleen oog voor het jonge meisje, dat zelf naar de toeschouwer
kijkt, terwijl de jonge man enkel naar deze twee kiekt en een lichte buiging naar hen maakt.
De vrouwen zijn gekleed volgens de mode van die tijd (de vrouw zeer modieus, het meisje
eenvoudiger), de jonge man heeft eerder een tijdloze tuniek aan. Wellicht gaat het hier om
portretten van verwanten van de schenker (de heer van Gijzegem) die door de schilder
geportretteerd zijn. Zijn het de vrouw, de dochter of de zoon van deze schenker?
Het is maar een veronderstelling. Enkel documentair materiaal (archivalia, schilderijen of gravures
met afbeeldingen van familieleden van de heer van Gijzegem) kan een verantwoord antwoord op
deze veronderstelling geven. Een eerste stap kan reeds zijn te weten hoe oud vrouw en of deze heer
kinderen had en hoe oud deze kinderen waren op het ogenblik dat het schilderij is tot stand
gekomen. Wellicht duiken er ook portretten van deze personages op. Zolang dit niet het geval is,
blijft het enkel een voorzichtige veronderstelling die enkel gebaseerd is op de houding van deze
personen die zich door hun houding niet betrokken voelen bij het echte thema van het schilderij.
Het tweede schilderij –uit 1783- stelt “Sint-Rochus en de pestlijders” voor. Het is een thema dat in de
schilderkunst niet zoveel voorkomt. Sint-Rochus vinden veel meer terug als beeld.
Rochus is één van de veertien pestheiligen. Hij wordt aanroepen tegen pest (gedurende eeuwen een
vreselijke ziekte), puisten, zweren, schurft en voetpijn. Hij werd wellicht omstreeks 1295 in
Montpellier (Zuid-Frankrijk) geboren. Hij schonk zijn bezit weg en werd kluizenaar. Hij ondernam een
bedevaart naar Rome waar hij de slachtoffers van de pest verzorgde. Op zijn terugweg werd hij
dodelijk ziek, doch hij werd op wonderbaarlijke wijze genezen door een engel. In 1327 kwam hij,
beschuldigd van spionage, in de gevangenis van Montpellier terecht.
Meestal wordt Rochus afgebeeld als pelgrim met pelgrimsstaf, kalebas en een reistas. Op hoed en/of
mantel staat vaak een Sint-Jacobsschelp. Op zijn ontblote dij is dan gewoonlijk een (bloedende)
pestbuil te zien. Soms is hij vergezeld door een hond (die zijn wonde likt), soms is hij ook te zien met
een engel (cfr wonderbaarlijke genezing).
Naast zijn aanroepingen tegen pest en huidziekten is hij onder andere patroon van reizigers (cfr zijn
aanroeping tegen voetpijn!), pelgrims, apothekers, chirurgen en… grafdelvers. Zijn feestdag valt op
16 augustus (de dag na Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart).
Het voorkomen van een schilderij met Rochus als thema in de kerk van Gijzegem is niet zo
verwonderlijk. De kerk bezit reeds een vroeg 18de
eeuws gesneden devotiebeeld van de heilige
Rochus wat wijst op een plaatselijke verering van deze heilige.
Meer ongewoon is de voorstelling die hier van Rochus gemaakt wordt. Het is niet meer de pelgrim
die voorgesteld wordt maar de heilige die, in gezelschap van twee engelen, vanuit de hemel soelaas
brengt aan de aardse stervelingen die tot hem een smeekbede richten. Vooraan zit een halfontklede
oude bebaarde man, die doet denken aan de man Job uit het Oude Testament, die overdekt met
zweren en gezeten op een mesthoop, volledig geneest en terug zijn gezondheid (en welstand)
verwerft door zich tot God te keren.
De boodschap tot de pelgrims is duidelijk: keer u tot God en, zoals het ook is gebeurd met Rochus die
op wonderbaarlijke wijze door engelen werd genezen, zo ook kan dit met u gebeuren.
Voor de uitwerking van dit thema heeft Herreyns zijn inspiratie gehaald bij andere thema’s uit de
schilderkunst: er werd reeds gewezen op het thema van de man Job bij de groep pelgrims vooraan.
Voor de afbeelding van Rochus heeft hij beroep gedaan op thema’s als de Hemelvaart van Maria
waarbij meestal ook engelen worden afgebeeld (bij de Hemelvaart van Christus komen geen engelen
van pas).
Het schilderij zelf valt op door de leegheid van de achtergrond.
Hoger werd reeds gewezen op de verwantschap van beide werken met het schilderij van de Sint-
Janskerk te Mechelen.
Beknopte stamboom van de schildersfamilie Herreyns (Herreijns)
HERREYNS Daniël (1)
- werkzaam in Antwerpen
- vermeld in 1643 bij de doop van zijn zoon
- 1678 bij de doop van zijn kleinzoon
- van hem zijn vier gravures bekend
HERREYNS Jacob (2)
- geboren in Antwerpen
- zoon van (1)
- gedoopt op 23 december 1643
- gestorven op 1 januari 1732
- 1676-1677: aanvaard als meester in de Antwerpse Sint-Lucasgilde
- muntmeester van Brabant
- schilderde altaarschilderijen voor Antwerpse kerken
- schilderde ook figuren in het werk van Jan Karel van de Cruys
- ontwierp ook kartons voor tapijten met historische voorstellingen
- gravures met meestal mythische voorstellingen
- vader van Daniël (3a) en van Jacob (3b)
HERREYNS Daniël (3a)
- zoon van (2); kleinzoon van (1)
- geboren in 1678
- waarschijnlijk doofstom
- schilder en graveur
HERREYNS Jacob (3b)
- zoon van (2); kleinzoon van (1)
- geboren te Antwerpen, waarschijnlijk voor 25 augustus 1678
- overleden in Antwerpen in 1723
HERREYNS Jacob (4a)
- zoon van (3b)
- geboren in Antwerpen
- actief o.a. in 1758/59
- schilder-decorateur
- schilderde het plafond van de Sint-Jacobskerk in Antwerpen
HERREYNS Daniël (4b)
- zoon van (3b)
- werkzaam in Antwerpen
- beeldhouwer
- meester in 1751
- maakte o.a. beelden voor de nieuwbouw van het Plantin-Moretushuis
HERREYNS Willem-Jacob (5)
- zoon van decoratieschilder Jacob (4a)
- geboren te Antwerpen op 10 juni 1743
- gestorven te Antwerpen op 10 augustus 1827
- gebruikte zelf de naam Guillaume
- was vanaf 1773 directeur van de tekenschol (later academie voor beeldende kunsten) van
Mechelen
- wordt geroemd als meesterlijk colorist
- zijn religieus werk ligt in de traditie van Rubens
- schilderde na zijn terugkeer naar Antwerpen (1804) voornamelijk portretten (uitzondering:
“de Emmaüsgangers” voor de Onze-Lieve-Vrouwkerk te Antwerpen uit 1808; religieus werk
was weer mogelijk na het concordaat met de Paus).
Nota Bene
De cijfers achter de namen hebben wij gegeven om gemakkelijk de verwantschap van de
achtereenvolgende generaties te kunnen opvolgen.
In de literatuur wordt vanaf de 19de
eeuw achter de voornamen van verschillende onder hen een
Romeins cijfer toegevoegd. Soms is dit wel verwarrend. Met betrekking tot de voornaam Daniël
beginnen sommige bij de stamvader zodat men komt tot Daniël I, Daniël II en Daniël III; andere
auteurs beginnen pas te tellen vanaf de kleinzoon, geboren in 1678 (hiervoren aangeduid als 3a),
zodat men het enkel heeft over Daniël I en Daniël II. Ook voor de voornaam Jacob komt men zo tot III.
Met betrekking tot de altaarstukken van de kerk van Gijzegem werd verondersteld dat het ging om
werk van Daniël III. Deze was evenwel als beeldhouwer werkzaam in Antwerpen (en werd nooit in
Mechelen vermeld) zodat deze schilderijen moeilijk van zijn hand kunnen zijn. Daniël II (geboren in
1678), waarvan men overigens weinig weet, komt vanzelfsprekend niet in aanmerking. Anderzijds
hebben wij geen weet van een mogelijke zoon van Willem-Jacob met de naam Daniël (wordt nergens
vermeld).
Lofdicht op Willem (Guillaume) Herreyns
Aen den konst-rijken heer
Mijnheer G: Herreyns
Historie-schilder van sijne
Majesteyt Gustavus den III
Koning van Sweden
Volgeestigen Herreyns wie zal zoo stout zich noemen
Uw meesterlijke konst beopnamelijk te roemen
Den aenleg het bewerp, d’uytdrukking des gemoeds
De kleuren, evenmaet, den wonderlijken toets,
Het donker met het licht, het sacht gepaert met sterkte
En d’overeenkomst, die den kender daer in merkte
Zijn heden weerd beloont door koninglyke gaev’
Bekragt door eyen hand en zegel van Gustaev’
K’ laet dan een stouter Penn’ uw Lofs verkondiging melden
In t’ treffen der Natuer, en ’t leven van uw Belden
De vriendschap vult mijn hert, beneemt de geest de wil
En daer den Koning spreekt is’t best te swygen stil
Door synen waeren vriend
J:B:R
Hoewel dit gedicht niet gedateerd is, werd het zonder twijfel geschreven ter gelegenheid van de
benoeming van Willem-Jacob Herreyns tot hofschilder van Koning Gustav III van Zweden in 1780. De
auteur J.B. R(eymenand) bezingt in een ander dichtstuk de schilder De Cort die eveneens een
lofdicht op Herreyns had gemaakt.
De titel van dit ander gedicht luidt als volgt:
Aen Myn Heer De Cort,
schilder van syne Alder-Christelykste Majesteyt, en
van syne HOOGHEYT den Prince van Condé
over syn dicht opgedraegen aen Myn heer
G. Herreyns
schilder van Gustaev’ den III, koning van Sweden
………………………………….
door uwen Ootmoedigen Dienaer J.B.R.
Het gedicht verwijst ongetwijfeld naar de schilder Hendrik De Cort ( geboren te Antwerpen in 1742
en gestorven in Londen in 1810). Deze was dus een tijdgenoot van Willem Herreyns. Hendrik De Cort
werd in 1774 benoemd tot schilder van aartshertog Maximiliaan (daarom de verwijzing naar ‘schilder
van zijn aller christelijkste majesteit’ ) en in 1776 tot schilder van de prins van Condé.
Noteer dat telkens wordt gesproken van G. (en niet W.) Herreyns
Lectuur
Wie wat mee wil weten over Willem-Jacob Herreyns kan ondermeer de hiernavolgende werken
raadplegen.
Benezit (algemene biografie van kunstenaars), zie onder Herreyns
Algemeines künstler Lexikon – De Gruiter, zie onder Herreyns
Biographie nationale, Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts, tome 9, Brussel
1886-87
G.A. De Wilde: “De betekenis van W. Herreyns” in Handelingen van het 4de
congres van Algemeene
Kunstgeschiedenis”, Gent, 1938, blz. 53-56
Leyssens I: “Herreyns en de Koninklijke Academie voor beeldende kunsten in “Handelingen van de
Koninklijke Kring van oudheidkunde, letteren en kunstgeschiedenis van Mechelen”, XXXXVIII, 1943-
1944, blz. 31-74
P. Andries: “Geschiedenis van de Academie van beeldende kunsten 1771-1925 en van “L’Institut des
Beaux-Arts 1838-1892”, Gent, 1973
Emmanuel Neefs: “Histoire de la peinture et de la sculpture à Malines”, tome I, Gent, 1878
(voornamelijk tussen bladzijde 50 en bladzijde 71)
Paul Huvenne: “Willem Jacob Herreyns (1743 – 1827). Een monografische benadering”, een niet
uitgegeven licentiaatverhandeling in twee delen, Leuven, 1998
Paul Huvenne: “Portret van Godfried Hermans”, artikel betreffende de restauratie van dit schilderij
R. Leclercq en Frederik Cnockaert Wervik 2011
Twee altaarschilderijen van de kerk van gijzegem
Twee altaarschilderijen van de kerk van gijzegem

Contenu connexe

Plus de bvba kerat

Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl Depuis 2002
Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl   Depuis 2002 Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl   Depuis 2002
Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl Depuis 2002 bvba kerat
 
Frederik cnockaert art restoration since 2002
Frederik cnockaert art restoration since 2002 Frederik cnockaert art restoration since 2002
Frederik cnockaert art restoration since 2002 bvba kerat
 
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...bvba kerat
 
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !bvba kerat
 
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...bvba kerat
 
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...bvba kerat
 
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of arts
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of artsManufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of arts
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of artsbvba kerat
 
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....bvba kerat
 
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...bvba kerat
 
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...bvba kerat
 
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doek
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doekRichtlijnen voor conservatie van schilderijen op doek
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doekbvba kerat
 
Bereiding restauratie plamuur
Bereiding restauratie plamuurBereiding restauratie plamuur
Bereiding restauratie plamuurbvba kerat
 
Brief naar Mevrouw de Minister van Cultuur
Brief naar Mevrouw de Minister van CultuurBrief naar Mevrouw de Minister van Cultuur
Brief naar Mevrouw de Minister van Cultuurbvba kerat
 
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beelden
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beeldenRaadgevingen voor onderhoud polychrome beelden
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beeldenbvba kerat
 
Wat betekent restaureren
Wat betekent restaurerenWat betekent restaureren
Wat betekent restaurerenbvba kerat
 
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindeke
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindekeTekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindeke
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindekebvba kerat
 
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...bvba kerat
 
Restauration tableau pastel
Restauration tableau pastelRestauration tableau pastel
Restauration tableau pastelbvba kerat
 
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindeke
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindekeTekst over abraham janssens graflegging in denderwindeke
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindekebvba kerat
 
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veen
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veenNieuwe verbeterde tekst versie van otto van veen
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veenbvba kerat
 

Plus de bvba kerat (20)

Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl Depuis 2002
Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl   Depuis 2002 Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl   Depuis 2002
Frederik cnockaert restaurateur des oeuvres d'art Kerat sprl Depuis 2002
 
Frederik cnockaert art restoration since 2002
Frederik cnockaert art restoration since 2002 Frederik cnockaert art restoration since 2002
Frederik cnockaert art restoration since 2002
 
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...
Folder Kerat art expert kunstrestaurateur Frederik Cnockaert Kerat art studio...
 
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !
De kunst van het restaureren van kunst. Wat betekent restaureren !
 
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...
Frederik Cnockaert art restorer kunstrestaurateur restaurateur d'oeuvres d'ar...
 
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...
Syntra west brugge opleiding restauratie van schilderijen op andere dan gewev...
 
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of arts
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of artsManufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of arts
Manufactum nl fr cnockaert frederik art restorateur conservator expert of arts
 
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....
Voorstelling Atelier van Frederik Cnockaert restaurateur van kunstvoorwerpen....
 
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...
Restauratie van het portret van johannes fredericus lumnius, pastoor van het ...
 
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...
Raadgevingen voor het onderhoud van beschilderde panelen. Beter voorkomen dan...
 
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doek
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doekRichtlijnen voor conservatie van schilderijen op doek
Richtlijnen voor conservatie van schilderijen op doek
 
Bereiding restauratie plamuur
Bereiding restauratie plamuurBereiding restauratie plamuur
Bereiding restauratie plamuur
 
Brief naar Mevrouw de Minister van Cultuur
Brief naar Mevrouw de Minister van CultuurBrief naar Mevrouw de Minister van Cultuur
Brief naar Mevrouw de Minister van Cultuur
 
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beelden
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beeldenRaadgevingen voor onderhoud polychrome beelden
Raadgevingen voor onderhoud polychrome beelden
 
Wat betekent restaureren
Wat betekent restaurerenWat betekent restaureren
Wat betekent restaureren
 
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindeke
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindekeTekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindeke
Tekst over schilderij de graflegging abraham jannsens denderwindeke
 
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...
Schilderij abraham janssens uit de karmelieten kerk antwerpen, nu in denderwi...
 
Restauration tableau pastel
Restauration tableau pastelRestauration tableau pastel
Restauration tableau pastel
 
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindeke
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindekeTekst over abraham janssens graflegging in denderwindeke
Tekst over abraham janssens graflegging in denderwindeke
 
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veen
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veenNieuwe verbeterde tekst versie van otto van veen
Nieuwe verbeterde tekst versie van otto van veen
 

Twee altaarschilderijen van de kerk van gijzegem

  • 1. TWEE ALTAARSCHILDERIJEN VAN DE KERK VAN GIJZEGEM De kunstenaar De twee altaarschilderijen van de kerk van Gijzegem (stad Aalst) die momenteel het voorwerp uitmaken van een restauratiebehandeling stellen respectievelijk “De hemelvaart van Maria” en “Sint- Rochus en de pestlijders” voor. In een bijdrage over “De Sint-Martinuskerk van Gijzegem” wordt hierbij vermeld dat zij beide werden besteld “bij de Mechelse schilder Daniël Herreyns”, het eerste in 1774 en het tweede in 1783. In de “Gids voor Vlaanderen” (VTB-VAB), uitgave 1985 (blz 10) wordt eveneens Daniël Herreyns als auteur van deze werken aangegeven. Dat het om 18de eeuwse werken gaat laat geen twijfel: stilistisch zijn beide werken te situeren in de tweede helft van de 18de eeuw. Wat de toeschrijving aan de schilder Daniël Herreyns betreft stellen wij ons de vraag op welke grond dit gebeurde. De schildersfamilie Herreyns (of Herreijns), waarvan de stamboom teruggaat tot in de eerste helft van de 17de eeuw heeft heel wat kunstenaars in de 17de en 18de eeuw opgeleverd. Toch hebben wij onze twijfel of het hier wel om Daniël Herreyns gaat. Op grond van de stamboom die wij van de familie opmaakten (zie hierna) en het feit dat de schilderijen besteld werden in Mechelen zouden wij eerder opteren voor de schilder Willem-Jacob Herreyns die in de periode waarin de schilderijen tot stand kwamen in Mechelen gevestigd was. De veronderstelling dat het hier om (één van de vele) Daniël Herreyns zou gaan vloeit waarschijnlijk voort uit de verkeerde lezing van de handtekening onderaan het werk, waarbij de G (van Guillaume = Willem) als D werd geïnterpreteerd. Deze schilder droeg inderdaad de voornaam Guillaume en niet Willem zoals hij nu gemeenlijk wordt genoemd. De periode waarin de werken in Mechelen werden besteld komt overigens overeen met de periode waarin Willem-Jacob Herreyns in Mechelen woonachtig was. Deze schilderijen zijn geïnventariseerd in het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium (KIK), en worden er vermeld onder de naam van Willem-Jacob Herreyn, zodat alle twijfel omtrent het auteurschap van deze schilderijen kan worden weggenomen. Zoals alle leden van de Herreyns familie was deze Willem-Jacob (Guillaume) uit Antwerpen afkomstig. Hij werd er geboren op 10 juni 1743 als zoon van de decoratieschilder Jacob III Herreyns (zie stamboom hierna). Hij zal overigens in deze stad ook overlijden op 10 augustus 1827. Willem-Jacob volgde les aan de Antwerpse Academie waar hij ondermeer leerling was van Balthasar Beschey ((1708-1776), die als historieschilder en schilder van religieuze taferelen de Rubensiaanse traditie voortzette. Deze traditie zal ook een groot deel van het werk van Willem-Jacob Herreyns kenmerken. De jonge schilder behaalt in 1764 de eerste prijs voor schilderen naar levend model aan de Antwerpse Academie en wordt het jaar daarop reeds professor aan deze Academie als opvolger van Andreas Lens (1739-1822), die eveneens leerling bij Balthasar Beschey was geweest (Lens werd in 1764 schilder aan het Hof van Karel van Lorreinen in Brussel). Tussen 1767 en 1771 trok hij, naar aloude traditie, op reis om zich als schilder verder te bekwamen.
  • 2. Niet lang daarna vestigde hij zich te Mechelen, huwde er en werd er nadien aangesteld als directeur van de pas opgerichte tekenschool. Op 13 november 1773 krijgt deze school de titel van “Academie van beeldende kunsten”, onder protectie van Karel van Lorreinen. Als directeur van deze kunstacademie coördineert Herreyns de festiviteiten ter gelegenheid van 1000 jaar SintRombouts waarbij hij voor een groot deel zijn inspiratie haalt bij de praalstoeten die door Pieter-Paul Rubens meer dan een eeuw voordien werden ontworpen. Dat Herreyns, naast het directeurschap, ook een actieve schilder was en hiermede zijn naam en faam vestigde moge blijken uit de vele opdrachten die hij kreeg van abdijen en kerken. Zo schilderde hij portretten van de abten van de Sint-Michielsabdij te Antwerpen (abt Marcellus de Vos - 1771), van de abdij van Tongerlo (abt Godfried Hermans - 1793), van de abdij van Averbode, voor de Sint- Bernardusabdij. Voor de hoger vermelde Sint-Michielsabdij schildert hij ook een “Opdracht in de tempel” in 1780 (nu in de Sint-Fredeganduskerk te Deurne). Ook kreeg hij voor kerken in het Mechelse ( zo “De Emmaüsgangers voor de Sint-Janskerk in 1793). Eén van de aartsbisschoppen bestelde bij hem zijn portret en daarnaast schilderde hij heel wat portretten (cfr portretten van Jozef Ghesquière en Jacob de Bue, beide uit 1793). In 1780 ontvangt hij de (ere)titel van Hofschilder van Koning Gustav III van Zweden, nadat deze een werk van hem gezien had in de Sint-Michielsabdij (zie hoger). Ondanks deze ronkende titel ging Herreyns echter nooit naar Zweden. Dat deze eretitel meehielp zijn roem te bevestigen moge blijken aan een paar huldedichten die wij in het stadarchief van Mechelen vonden (zie hierna). Het jaar daarop bezocht de keizer Jozef II hem in zijn atelier waar hij “De eed van Hannibal” bewonderde. Bij die gelegenheid schilderde Herreyns ook een portret van de keizer (Mechelen bewaart nu nog twee portretten van Jozef II die door Herreyns zijn geschilderd). Zijn faam bleef echter niet alleen tot Mechelen en het Antwerpse beperkt. In 1783 krijgt hij een aanbod van de Brusselse academie. Ondanks de riante wedde die hem werd aangeboden (1.800 gulden per jaar) blijft hij toch in Mechelen, doch hij bekomt wel een weddeverhoging met 350 gulden per jaar die bovenop zijn eerder karig jaarloon van 200 à 300 gulden komt. Wellicht zijn de vele plaatselijke -goed opbrengende- opdrachten voor hem een reden om de voorkeur aan Mechelen te geven boven het voor hem onbekende Brussel, waarbij hij wellicht moet rekening houden met heel wat concurrentie (en intriges) waarvoor hij in Mechelen niet hoeft te vrezen. De twee schilderijen uit de kerk van Gijzegem dateren precies uit de glorieperiode van Willem-Jacob Herreyns in Mechelen. Qua stijl en opzet vertonen zij veel verwantschap met het later geschilderde “De Emmaüsgangers” in de Sint-Janskerk in Mechelen. Herreyns zal pas na de Franse bezetting in 1797 naar Antwerpen terugkeren, waar hij benoemd wordt tot directeur van de academie (“Ecole Spéciale). In die functie zetelt hij ook in de commissie die moet bepalen welke aangeslagen kunstwerken naar Parijs dienen te vertrekken om daar het Louvre en andere musea op te smukken en welke werken ter plaatse kunnen blijven als “studiemateriaal”. Zo kon hij verhinderen dat 328 schilderijen op transport naar Parijs werden gezet (de Franse musea zijn volgestouwd met geroofd kunstbezit uit de Nederlanden). Bovendien ijvert hij voor de teruggave van twee schilderijen van P.P. Rubens (“Maria met papagaai” en “Maria omgeven door Engelen”). In 1810 kreeg hij van Napoleon toelating om in het voormalige minderbroederklooster een museum in te richten. Tijdens zijn Antwerpse tijd zal hij zich toeleggen op het portret (de religieuze opdrachten vallen onder de revolutionaire bezetting weg). Toch is één van zijn laatste werken religieus: “de Emmaüsgangers” (1808) dat hij schilderde voor de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Antwerpen. Als
  • 3. directeur van de academie zal hij onder andere Gustaaf Wappers en Antoine Wierts als leerling hebben. In Mechelen wordt een straat naar hem genoemd. Van Willem-Jacob Herreyns bestaat een portret uit 1825 geschilderd door Frans-Marcus Smits. De altaarschilderijen in Gijzegem De twee werken in de kerk van Gijzegem dateren uit de periode waarin Willem (Guillaume) Herreyns directeur was van de academie van Mechelen. Hij was op dat ogenblik reeds -gezien zijn talrijke opdrachten waarover hiervoren sprake- een gekend en gevierd schilder. Het eerste werk uit 1774 beeldt “De Hemelvaart van Maria” uit. Het is een thema dat vanaf de 16de eeuw uit Italië is overgewaaid naar onze gewesten en dat vooral in de 17de eeuw veelvuldig aan bod komt. Reeds in de vroege 16de eeuw schilderde Titiaan een dergelijke “Hemelvaart”. Bij ons moet men langer wachten. Zo zal Rubens ook een “Hemelvaart van Maria” schilderen. Het thema is ontleend aan een aantal apocriefe evangelies en specifiek aan het “Liber de Assumptione B.M.V.”, waarin beschreven wordt hoe Maria met lichaam en ziel verenigd wordt met haar zoon. In ditzelfde boek wordt ook het overlijden (de “dormitio”: het inslapen) van Maria verhaald, waarbij de apostelen op wonderbare wijze allen naar Efese worden gebracht om aanwezig te zijn bij het “ontslapen” van de moeder van Jezus (dit thema komt ook bij ons wel aan bod in de 15de eeuw; als voorbeeld hiervan kan het werk van Hugo van der Goes in het Groeninge Museum te Brugge worden aangehaald). In het werk van Herreyns wordt Maria door drie engelen ten hemel opgevaren, terwijl beneden de twaalf apostelen hetzij vol verwondering naar de lege sarcofaag kijken hetzij het schouwspel boven hen onbegrijpend gade slaan. Het geheel is vol zwier en beweging geschilderd in de beste Rubensiaanse traditie. Het plooienspel van kleding en het overhangend witte doek van het graf laten toe de virtuositeit van de schilder te bewonderen. Dat alles –daar zijn wij zeker van- in schitterend warme kleuren. Deze zullen echter maar blijken nadat het doek een grondige opfrissing en restauratie gekregen heeft. Wat in dit tafereel echter opvalt zijn de middelste figuren die rond het graf geplaatst zijn: een zittende vrouw en een jong meisje met een rechtstaande jonge man die naar die twee voorgaande figuren kijkt. Geen van de drie heeft oog voor de wonderbaarlijke gebeurtenis die zich boven hen aan het afspelen is. Geen van hen kijkt evenmin naar de lege tombe. Heel het spektakel gaat aan hen voorbij. De vrouw heeft kennelijk alleen oog voor het jonge meisje, dat zelf naar de toeschouwer kijkt, terwijl de jonge man enkel naar deze twee kiekt en een lichte buiging naar hen maakt. De vrouwen zijn gekleed volgens de mode van die tijd (de vrouw zeer modieus, het meisje eenvoudiger), de jonge man heeft eerder een tijdloze tuniek aan. Wellicht gaat het hier om portretten van verwanten van de schenker (de heer van Gijzegem) die door de schilder geportretteerd zijn. Zijn het de vrouw, de dochter of de zoon van deze schenker? Het is maar een veronderstelling. Enkel documentair materiaal (archivalia, schilderijen of gravures met afbeeldingen van familieleden van de heer van Gijzegem) kan een verantwoord antwoord op deze veronderstelling geven. Een eerste stap kan reeds zijn te weten hoe oud vrouw en of deze heer kinderen had en hoe oud deze kinderen waren op het ogenblik dat het schilderij is tot stand
  • 4. gekomen. Wellicht duiken er ook portretten van deze personages op. Zolang dit niet het geval is, blijft het enkel een voorzichtige veronderstelling die enkel gebaseerd is op de houding van deze personen die zich door hun houding niet betrokken voelen bij het echte thema van het schilderij. Het tweede schilderij –uit 1783- stelt “Sint-Rochus en de pestlijders” voor. Het is een thema dat in de schilderkunst niet zoveel voorkomt. Sint-Rochus vinden veel meer terug als beeld. Rochus is één van de veertien pestheiligen. Hij wordt aanroepen tegen pest (gedurende eeuwen een vreselijke ziekte), puisten, zweren, schurft en voetpijn. Hij werd wellicht omstreeks 1295 in Montpellier (Zuid-Frankrijk) geboren. Hij schonk zijn bezit weg en werd kluizenaar. Hij ondernam een bedevaart naar Rome waar hij de slachtoffers van de pest verzorgde. Op zijn terugweg werd hij dodelijk ziek, doch hij werd op wonderbaarlijke wijze genezen door een engel. In 1327 kwam hij, beschuldigd van spionage, in de gevangenis van Montpellier terecht. Meestal wordt Rochus afgebeeld als pelgrim met pelgrimsstaf, kalebas en een reistas. Op hoed en/of mantel staat vaak een Sint-Jacobsschelp. Op zijn ontblote dij is dan gewoonlijk een (bloedende) pestbuil te zien. Soms is hij vergezeld door een hond (die zijn wonde likt), soms is hij ook te zien met een engel (cfr wonderbaarlijke genezing). Naast zijn aanroepingen tegen pest en huidziekten is hij onder andere patroon van reizigers (cfr zijn aanroeping tegen voetpijn!), pelgrims, apothekers, chirurgen en… grafdelvers. Zijn feestdag valt op 16 augustus (de dag na Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart). Het voorkomen van een schilderij met Rochus als thema in de kerk van Gijzegem is niet zo verwonderlijk. De kerk bezit reeds een vroeg 18de eeuws gesneden devotiebeeld van de heilige Rochus wat wijst op een plaatselijke verering van deze heilige. Meer ongewoon is de voorstelling die hier van Rochus gemaakt wordt. Het is niet meer de pelgrim die voorgesteld wordt maar de heilige die, in gezelschap van twee engelen, vanuit de hemel soelaas brengt aan de aardse stervelingen die tot hem een smeekbede richten. Vooraan zit een halfontklede oude bebaarde man, die doet denken aan de man Job uit het Oude Testament, die overdekt met zweren en gezeten op een mesthoop, volledig geneest en terug zijn gezondheid (en welstand) verwerft door zich tot God te keren. De boodschap tot de pelgrims is duidelijk: keer u tot God en, zoals het ook is gebeurd met Rochus die op wonderbaarlijke wijze door engelen werd genezen, zo ook kan dit met u gebeuren. Voor de uitwerking van dit thema heeft Herreyns zijn inspiratie gehaald bij andere thema’s uit de schilderkunst: er werd reeds gewezen op het thema van de man Job bij de groep pelgrims vooraan. Voor de afbeelding van Rochus heeft hij beroep gedaan op thema’s als de Hemelvaart van Maria waarbij meestal ook engelen worden afgebeeld (bij de Hemelvaart van Christus komen geen engelen van pas). Het schilderij zelf valt op door de leegheid van de achtergrond. Hoger werd reeds gewezen op de verwantschap van beide werken met het schilderij van de Sint- Janskerk te Mechelen.
  • 5. Beknopte stamboom van de schildersfamilie Herreyns (Herreijns) HERREYNS Daniël (1) - werkzaam in Antwerpen - vermeld in 1643 bij de doop van zijn zoon - 1678 bij de doop van zijn kleinzoon - van hem zijn vier gravures bekend HERREYNS Jacob (2) - geboren in Antwerpen - zoon van (1) - gedoopt op 23 december 1643 - gestorven op 1 januari 1732 - 1676-1677: aanvaard als meester in de Antwerpse Sint-Lucasgilde - muntmeester van Brabant - schilderde altaarschilderijen voor Antwerpse kerken - schilderde ook figuren in het werk van Jan Karel van de Cruys - ontwierp ook kartons voor tapijten met historische voorstellingen - gravures met meestal mythische voorstellingen - vader van Daniël (3a) en van Jacob (3b) HERREYNS Daniël (3a) - zoon van (2); kleinzoon van (1) - geboren in 1678 - waarschijnlijk doofstom - schilder en graveur HERREYNS Jacob (3b) - zoon van (2); kleinzoon van (1) - geboren te Antwerpen, waarschijnlijk voor 25 augustus 1678 - overleden in Antwerpen in 1723 HERREYNS Jacob (4a) - zoon van (3b) - geboren in Antwerpen - actief o.a. in 1758/59 - schilder-decorateur - schilderde het plafond van de Sint-Jacobskerk in Antwerpen HERREYNS Daniël (4b) - zoon van (3b) - werkzaam in Antwerpen - beeldhouwer - meester in 1751 - maakte o.a. beelden voor de nieuwbouw van het Plantin-Moretushuis
  • 6. HERREYNS Willem-Jacob (5) - zoon van decoratieschilder Jacob (4a) - geboren te Antwerpen op 10 juni 1743 - gestorven te Antwerpen op 10 augustus 1827 - gebruikte zelf de naam Guillaume - was vanaf 1773 directeur van de tekenschol (later academie voor beeldende kunsten) van Mechelen - wordt geroemd als meesterlijk colorist - zijn religieus werk ligt in de traditie van Rubens - schilderde na zijn terugkeer naar Antwerpen (1804) voornamelijk portretten (uitzondering: “de Emmaüsgangers” voor de Onze-Lieve-Vrouwkerk te Antwerpen uit 1808; religieus werk was weer mogelijk na het concordaat met de Paus). Nota Bene De cijfers achter de namen hebben wij gegeven om gemakkelijk de verwantschap van de achtereenvolgende generaties te kunnen opvolgen. In de literatuur wordt vanaf de 19de eeuw achter de voornamen van verschillende onder hen een Romeins cijfer toegevoegd. Soms is dit wel verwarrend. Met betrekking tot de voornaam Daniël beginnen sommige bij de stamvader zodat men komt tot Daniël I, Daniël II en Daniël III; andere auteurs beginnen pas te tellen vanaf de kleinzoon, geboren in 1678 (hiervoren aangeduid als 3a), zodat men het enkel heeft over Daniël I en Daniël II. Ook voor de voornaam Jacob komt men zo tot III. Met betrekking tot de altaarstukken van de kerk van Gijzegem werd verondersteld dat het ging om werk van Daniël III. Deze was evenwel als beeldhouwer werkzaam in Antwerpen (en werd nooit in Mechelen vermeld) zodat deze schilderijen moeilijk van zijn hand kunnen zijn. Daniël II (geboren in 1678), waarvan men overigens weinig weet, komt vanzelfsprekend niet in aanmerking. Anderzijds hebben wij geen weet van een mogelijke zoon van Willem-Jacob met de naam Daniël (wordt nergens vermeld). Lofdicht op Willem (Guillaume) Herreyns Aen den konst-rijken heer Mijnheer G: Herreyns Historie-schilder van sijne Majesteyt Gustavus den III Koning van Sweden Volgeestigen Herreyns wie zal zoo stout zich noemen Uw meesterlijke konst beopnamelijk te roemen Den aenleg het bewerp, d’uytdrukking des gemoeds De kleuren, evenmaet, den wonderlijken toets, Het donker met het licht, het sacht gepaert met sterkte En d’overeenkomst, die den kender daer in merkte Zijn heden weerd beloont door koninglyke gaev’ Bekragt door eyen hand en zegel van Gustaev’ K’ laet dan een stouter Penn’ uw Lofs verkondiging melden In t’ treffen der Natuer, en ’t leven van uw Belden De vriendschap vult mijn hert, beneemt de geest de wil
  • 7. En daer den Koning spreekt is’t best te swygen stil Door synen waeren vriend J:B:R Hoewel dit gedicht niet gedateerd is, werd het zonder twijfel geschreven ter gelegenheid van de benoeming van Willem-Jacob Herreyns tot hofschilder van Koning Gustav III van Zweden in 1780. De auteur J.B. R(eymenand) bezingt in een ander dichtstuk de schilder De Cort die eveneens een lofdicht op Herreyns had gemaakt. De titel van dit ander gedicht luidt als volgt: Aen Myn Heer De Cort, schilder van syne Alder-Christelykste Majesteyt, en van syne HOOGHEYT den Prince van Condé over syn dicht opgedraegen aen Myn heer G. Herreyns schilder van Gustaev’ den III, koning van Sweden …………………………………. door uwen Ootmoedigen Dienaer J.B.R. Het gedicht verwijst ongetwijfeld naar de schilder Hendrik De Cort ( geboren te Antwerpen in 1742 en gestorven in Londen in 1810). Deze was dus een tijdgenoot van Willem Herreyns. Hendrik De Cort werd in 1774 benoemd tot schilder van aartshertog Maximiliaan (daarom de verwijzing naar ‘schilder van zijn aller christelijkste majesteit’ ) en in 1776 tot schilder van de prins van Condé. Noteer dat telkens wordt gesproken van G. (en niet W.) Herreyns Lectuur Wie wat mee wil weten over Willem-Jacob Herreyns kan ondermeer de hiernavolgende werken raadplegen. Benezit (algemene biografie van kunstenaars), zie onder Herreyns Algemeines künstler Lexikon – De Gruiter, zie onder Herreyns Biographie nationale, Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts, tome 9, Brussel 1886-87 G.A. De Wilde: “De betekenis van W. Herreyns” in Handelingen van het 4de congres van Algemeene Kunstgeschiedenis”, Gent, 1938, blz. 53-56 Leyssens I: “Herreyns en de Koninklijke Academie voor beeldende kunsten in “Handelingen van de Koninklijke Kring van oudheidkunde, letteren en kunstgeschiedenis van Mechelen”, XXXXVIII, 1943- 1944, blz. 31-74 P. Andries: “Geschiedenis van de Academie van beeldende kunsten 1771-1925 en van “L’Institut des Beaux-Arts 1838-1892”, Gent, 1973 Emmanuel Neefs: “Histoire de la peinture et de la sculpture à Malines”, tome I, Gent, 1878 (voornamelijk tussen bladzijde 50 en bladzijde 71) Paul Huvenne: “Willem Jacob Herreyns (1743 – 1827). Een monografische benadering”, een niet uitgegeven licentiaatverhandeling in twee delen, Leuven, 1998 Paul Huvenne: “Portret van Godfried Hermans”, artikel betreffende de restauratie van dit schilderij R. Leclercq en Frederik Cnockaert Wervik 2011