Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το Λιμάνι του Πειραιά, Ερευνητική εργασία Α΄ τετραμήνου 2011-12,7ο ΓΕΛ Πειραιά, Mανωλάς Δ.

6. 7ο ΓΕ.Λ ΠΕΙΡΑΙΑ Σχολικό έτος 2011-12
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΑΞΗ: A
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Διαγραμματική μεθοδολογία

7. ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012
ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 1ο
Ομάδα 1η
«Η θαλάσσια
ρύπανση»
1η υπο-ομάδα 2η υπο-ομάδα
Τάνκα Ζαχαρούλα
Σαρδέλη Σόφια Ομάδα 1η Φήλντς Αναστασία-Εντιβάνια
Σκορδίλη Ελεωνόρα

8. Θαλάσσια ρύπανση
Αίτια,συνέπειες και λύσεις.
Α’ τάξη Γενικού Λυκείου.

9. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
 Εισαγωγή………………………………………………….…………………....
 Κεφάλαιο πρώτο: Αίτια θαλάσσιας ρύπανσης….…………………...………..
 Κεφάλαιο δεύτερο:Συνέπειες της ρύπανσης…………….……………………..
 Κεφάλαιο τρίτο: Προτεινόμενες λύσεις για τη ρύπανση…….…………….
 Βιβλιογραφία

10. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους
2011-2012 με την επίβλεψη του καθηγητή κ. Δημητρίου Μανωλά και
εντάσσεται στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας (Project) της Α΄
Λυκείου.
Διερευνήσαμε τις διαστάσεις της θαλάσσιας ρύπανσης γύρω από το
Λιμάνι του Πειραιά ,τα αίτια της,καθώς επίσης και τα δυσάρεστα
αποτελέσματά της…
Στο πρώτο κεφάλαιο θα δούμε τα αίτια, στο δεύτερο μέρος τα
αποτελέσματα ενώ στο τρίτο κεφάλαιο θα δούμε τους τρόπους
αντιμετώπισης του προβλήματος.

11. Λιμάνι Πειραιά
Ναυάγιο έξω από τη Ψυττάλεια
Λιμάνι ΠΕΙΡΑΙΑ
βιοδιασπώμενο
λιπαντέλαιο,
εκτάσεως 30 τ.μ.
περίπου

13. Εισαγωγή -Γενικά στοιχεία
Τα αλμυρά νερά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της γήινης επιφάνειας. Από
τα 510.000.000 τ.χλμ. αυτής, τα 366.000.000 τ.χλμ., δηλ. τα 7/10 της Γής,
καλύπτονται απo θάλασσα.
Η θάλασσα, είτε με τη μορφή των ωκεανών, είτε με τη μορφή κλειστών
θαλασσών όπως η Μεσόγειος, παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή και την
ανάπτυξη του πλανήτη μας. Στην ύπαρξη της θάλασσας (μέσω του
φυτοπλαγκτόν) οφείλεται το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής οξυγόνου της
ατμόσφαιρας, η θερμική ισορροπία του πλανήτη, η παραγωγή "καθαρής
τροφής", η ναυτιλία (και η συνεισφορά της στις μεταφορές, στο εμπόριο, στην
παραγωγή και διακίνηση πολιτισμού, στην αναψυχή).
Το νερό, ως χημική ένωση, παρουσιάζει κάποιες φυσικοχημικές ιδιότητες οι
οποίες το καθιστούν μοναδικό.Το θαλασσινό νερό, σε αντίθεση με το νερό των
ποταμών, εμφανίζει χαρακτηριστική σταθερότητα ως προς την οξύτητά του
pH 7.5.

14. Η ρύπανση των θαλασσών και η υποβάθμιση των παράκτιων περιοχών
είναι ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη
μας.
Οι ανοικτές θάλασσες και κυρίως οι ωκεανοί θεωρούνται σχετικά καθαρές
περιοχές, έχοντας σαν κύριες πηγές μόλυνσης τα πλοία που τις διασχίζουν,τις
αποθέσεις ρυπαντικών φορτίων από την ατμόσφαιρα και τις υποθαλάσσιες
πυρηνικές δοκιμές. Στα πλαίσια αυτά η επιβάρυνση των εν λόγω περιοχών
χαρακτηρίζεται κατά κανόνα ως απλή μόλυνση, ενώ η σοβαρότερη
περιβαλλοντική επιβάρυνση καταγράφεται κατά μήκος των κύριων θαλάσσιων
δρόμων, που χρησιμοποιούν τα πλοία ανά τον κόσμο,δίνοντας έμφαση στις
αυξημένες συγκεντρώσεις των πετρελαιοειδών.
Επίσης, σε περιοχές όπου διεξάγονται συστηματικά ή και σποραδικά
δοκιμές πυρηνικών υλικών ή διενεργείται απόθεση πυρηνικών καταλοίπων
εμφανίζεται σημαντική αύξηση του επιπέδου της ραδιενέργειας.

15. ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ
Η θαλάσσια πανίδα μαζί με τη θαλάσσια χλωρίδα, τους αβιοτικούς παράγοντες (π.χ.
νερά, βράχια, άμμος ), το κλίμα και οι δραστηριότητες του ανθρώπου (π.χ.. λιμάνια,
μαρίνες, αγωγοί) μιας καθορισμένης γεωγραφικά περιοχής, αποτελούν ένα
θαλάσσιο οικοσύστημα.
Κάθε οικοσύστημα το χωρίζουμε σε μικρότερες γεωγραφικές περιοχές, για να το
μελετήσουμε καλύτερα.
Τα σπουδαιότερα είδη θαλάσσιων οικοσυστημάτων είναι: ωκεάνια, κλειστών
θαλασσών, ανοικτών θαλασσών, νησιωτικά, βενθικά (βυθού), ειδικών παράκτιων
ζωνών (παλίρροιας, άμπωτης), κοραλλιογενών νήσων (ατολλών), κλειστών
κόλπων, ανοιχτών κόλπων, πελαγικά κλπ.

16. ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ
Κατά τους διαφόρους ερευνητές (WHO REPORT) 1975, το θαλάσσιο
οικοσύστημα του Σαρωνικού χωρίζεται ως εξής:
α. Στον Εξωτερικό κόλπο κοντά στο Αιγαίο, μέγιστο βάθος 247 μ.
β. Στον Εσωτερικό κόλπο που ορίζεται από τις ακτές του Φαλήρου, του Πειραιά,
της Ανατολικής Σαλαμίνας και της Βόρειας Αίγινας, μέγιστο βάθος 97 μ.
γ. Στο Δυτικό κόλπο που βρίσκεται δυτικά της Αίγινας και της Σαλαμίνας,
μέγιστο βάθος 172 μ.
δ. Τον κόλπο της Ελευσίνας, μέγιστο βάθος 20 μ. Το οικοσύστημα του
Σαρωνικού, είναι οικοσύστημα ανοικτού κόλπου (άνοιγμα 50 χμ., Πόρος-
Σούνιο) με κλειστές περιοχές και αρκετά μεγάλα βάθη.
Στο Σαρωνικό δεν περιλαμβάνεται ο κόλπος της Επιδαύρου, όπου υπάρχει ένα
μέγιστο βάθος 401 μ.

17. Η ευαισθησία των περιοχών του βυθού
Οι τοξικές ουσίες φτάνουν όλες στη θάλασσα. Ένα μεγάλο μέρος από αυτές
κατεβαίνουν στο βυθό. Οι βαριές ουσίες κατεβαίνουν γρήγορα στον
πυθμένα. πολλές διαλυμένες χημικές ουσίες που βρίσκονται στους ιστούς
των διάφορων ζωικών και φυτικών οργανισμών βυθίζονται αργά ή γρήγορα
όταν οι ζωντανοί αυτοί οργανισμοί πεθάνουν και πέσουν στον πυθμένα.
Μερικές ενώσεις υδραργύρου είναι αβλαβείς για τους ζωντανούς
οργανισμούς στη μορφή που φτάνουν στη θάλασσα. Όταν όμως φτάσουν
στο βυθό μετατρέπονται από τα βακτηρίδια σε μεθύλιο υδράργυρο που είναι
θανατηφόρος .
ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ: είναι όσα μέταλλα έχουν ειδικό βάρος μεγαλύτερο από
το σίδηρο (Fe).Σε πληθυσμούς των θηλαστικών η βιοσυσσώρευση είναι
ιδιαίτερα τοξική για το ήπαρ τους.
Σειρά τοξικότητας βαρέων μετάλλων:
Hg>Cu>Zn>Ni>Pb>Cd>As>Cr>Sn>Fe>Mn
Μεγάλη ζημιά κάνουν και οι τοξικές χημικές ουσίες πολυχλωριωμένα
διφαινύλια (PCB),τα υφαλοχρώματα τύπου τριμπουτιλίν (TBT) και τα
εντομοκτόνα με χλώριο τύπου DDT.

18. Τα κοράλλια είναι υπερβολικά ευαίσθητα σε κάθε είδους ιζήματα, και στα μη
τοξικά. Δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε νερά όπου υπάρχουν πολλές
ακαθαρσίες και πεθαίνουν γρήγορα από ασφυξία. Επειδή οι πολύποδες αυτοί δεν
μετακινούνται καθόλου, ο μόνος τρόπος αμύνης που διαθέτουν είναι η έκκριση
μεγάλης ποσότητας μιας βλεννώδους ουσίας που παγιδεύει τα μόρια των
ιζημάτων και το χτύπημα του νερού με τις βλεφαρίδες τους για να απομακρύνουν
τα μόρια αυτά.
Όσο σοβαρές και αν είναι οι επιπτώσεις από τα βιομηχανικά κατάλοιπα, είναι
ασήμαντες μπροστά στις καταστροφές που προκαλεί στους θαλάσσιους
οργανισμούς η περιοδική εκβάθυνσης των λιμανιών.

19. Η τερατώδης επέκταση του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας - Πειραιά
και περιχώρων, καθώς και η βιομηχανική ανάπτυξη του Θριάσιου Πεδίου, με τα
κάθε είδους λύματα, δημιούργησαν μια απελπιστική οικολογική υποβάθμιση στον
κόλπο του Σαρωνικού που απέκτησε καφεκόκκινα νερά.
Από το 1994 που λειτούργησε το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυτάλλειας
(Κ.Ε.Λ.Ψ) ή Βιολογικός Καθαρισμός Ψυτάλλειας, τα νερά αυτά που είχαν γίνει το
σήμα κατατεθέν του Σαρωνικού, έδωσαν την θέση τους σε εμφανώς πιο διαυγή
νερά.
Σε βάθη 2-5 μ. αναπτύχθηκαν είδη φυκιών, που συναντώνται σε καθαρά θαλάσσια
νερά, ωστόσο σε μεγαλύτερα βάθη το πρόβλημα παραμένει.
Την ίδια στιγμή εμφανίστηκαν δελφίνια στον Έξω Σαρωνικό ( στα όρια με το Αιγαίο
) και πολλά από τα είδη ψαριών που είχαν παρατηρηθεί πριν το 1960, αλλά σε
μικρότερους πληθυσμούς…

20. Ωστόσο, ο βυθός θα αργήσει να καθαρίσει από τα ανόργανα και οργανικά τοξικά
ιζήματα, που έχουν κατακαθίσει στο βυθό εδώ και δεκαετίες και περιέχουν υψηλές
συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων.
Οι μέχρι σήμερα έρευνες του ΕΛΚΕΘΕ στο Σαρωνικό, έχουν δείξει ότι τις
σημαντικότερες επιπτώσεις στην οικολογική τους κατάσταση υφίστανται οι
θαλάσσιοι βιότοποι της Ψυτάλλειας και του Κερατσινίου, του Κόλπου της
Ελευσίνας, οι περιοχές πλησίον του λιμανιού του Πειραιά ( Έσω Σαρωνικός ) και
της Δυτικής λεκάνης, κοντά στη Σαλαμίνα (Δυτικός Σαρωνικός), όπου
παρατηρήθηκε υψηλή μείωση του οξυγόνου, εμφάνιση εκτεταμένου
ευτροφισμού και εξαφάνιση αρκετών ειδών θαλάσσιων ασπονδύλων.
Μεγάλη ανησυχία στους επιστήμονες, προκαλούν οι κηλίδες φυτοπλαγκτόν
(τοξική κόκκινη παλίρροια δινομαστιγωτών)

21. Οι περιοχές Φαλήρου, Αλίμου, Αγίου Κοσμά, Καβουρίου, Γλυφάδας βρίσκονται
σε μέτρια οικολογική κατάσταση, που καλυτερεύει όσο πλησιάζουμε προς τον
Έξω Σαρωνικό.
Η ολοκλήρωση του ( Κ.Ε.Λ.Ψ. - όλα τα στάδια ) και το εργοστάσιο ξήρανσης της
λυματολάσπης θα βελτιώσει την κατάσταση και στα βαθύτερα σημεία του Έσω
Σαρωνικού, που δέχεται 750.000 και πλέον τόνους αστικών και βιομηχανικών
λυμάτων την ημέρα.
Επίσης απαιτείται, για τη σωτηρία του κόλπου της Ελευσίνας, η κατασκευή ενός
νέου βιολογικού καθαρισμού, που θα επεξεργάζεται τα λύματα του Θριάσιου
Πεδίου και ο έλεγχος των παράνομων συνδέσεων, οχετών, που χύνονται στον
ποταμό Κηφισό και τους παραποτάμους του, ώστε να εξυγιανθεί ο Φαληρικός
Όρμος.
Μεγάλο και δυσεπίλυτο πρόβλημα αποτελούν επίσης και τα τοξικά
υφαλοχρώματα των εκατοντάδων πλοίων που διέρχονται από τον κόλπο με
κατεύθυνση από και προς το Λιμάνι .

22. ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

23. Α) Απόβλητα που απαιτούν οξυγόνο για τη βιοαποικοδόμησή τους
Προέρχονται από:
Οικιακά λύματα
Βιομηχανικά απόβλητα (κυρίως από βιομηχανίες. τροφίμων, χαρτιού, σφαγεία,βυρσοδεψεία)
Γεωργικές απορροές ( υπολείμματα καλλιεργειών, εκπλύματα ζωικής και φυτικής ύλης)
Β) Παθογόνοι μικροοργανισμοί
Το νερό εκτός από τους ωφέλιμους σαπροφυτικούς μικροοργανισμούς που αποικοδομούν
την οργανική ύλη, περιέχει και παθογόνους μικροοργανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη
μόλυνση των νερών και την πρόκληση διαφόρων ασθενειών, όπως είναι δερματικές παθήσεις,
η δυσεντερία, η γαστρεντερίτιδα και οι λοιμώδεις ασθένειες (τύφος, χολέρα, ηπατίτιδα κλπ).
ΑΡ. ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΝΕΡΩΝ
ΑΝΑ 100ml ΝΕΡΟΥ
ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ μικρότερος από 1 (<1)
ΜΗ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ ΝΕΡΑ 10-100
ΝΕΡΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ 1000-5000
ΛΥΜΑΤΑ μεγαλύτερος από 100.000 (>100.000 )

24. Κεφάλαιο πρώτο
Αίτια θαλάσσιας ρύπανσης στη περιοχή της περιοχής του Λιμανιού
Α. ΡΥΠΑΝΣΗ ΛΟΓΩ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ :
Από υφιστάμενες αναλύσεις, η ατμοσφαιρική συμμετοχή στη ρύπανση των
θαλασσών είναι έντονα διάσπαρτη.
Επιπλέον, για αρκετά χρόνια αλλά και μέχρι σήμερα το θαλάσσιο περιβάλλον
χρησιμοποιείται για την απόρριψη (νόμιμη ή παράνομη) μεγάλων ποσοτήτων
τοξικών αποβλήτων, αλλά και άλλων βιομηχανικών ουσιών υψηλής τοξικότητας.
Σαν αποτέλεσμα της περιβαλλοντικά ασύμβατης αυτής συμπεριφοράς, σε
ορισμένες περιοχές των ωκεανών υφίσταται σημαντική ρύπανση, που ευτυχώς
εντοπίζεται σε μεμονωμένες θέσεις. Συνοψίζοντας, θα μπορούσε κάποιος να
ισχυρισθεί ότι αν και η ανοικτή θάλασσα έχει υποστεί κατά καιρούς σημαντικές
αρνητικές ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές επεμβάσεις, ωστόσο αποτελεί ίσως ένα
από τα λίγα μέρη του πλανήτη μας που δεν έχει υποστεί προς το παρόν σοβαρή
υποβάθμιση.

25. Α1. Περιπτώσεις Ατυχημάτων
Συγκεκριμένα οι περιπτώσεις
απωλειών πλοίων ή και φορτίων
που συνήθως οδηγούν σε
ρύπανση του θαλάσσιου
περιβάλλοντος μπορούν να
συνοψιστούν στις εξής:
α) ΒΥΘΙΣΗ πλοίου
( Foundering or Sinking )
κυρίως στην ανοιχτή θάλασσα
λόγω δυσμενών κλιματολογικών συνθηκών ή μετατόπισης φορτίου.
β) ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ πλοίου ( Power Grounding ), ή
όταν το πλοίο εξοκείλει ( Drift Grounding ), συνήθως σε
παράκτιες περιοχές με πυκνή κυκλοφορία εξαιτίας μηχανικής
βλάβης, κακοκαιρίας, λανθασμένης πλοήγησης. Τα μεγάλα πλοία
συχνά πέφτουν θύματα προσάραξης όταν βρίσκονται κοντά σε
διεθνή στενά, κανάλια, κ.λ.π, επειδή υπάρχει ελάχιστος χώρος για
ελιγμούς.

26. Μόλυνση νερών από
πυρκαγιά (ατύχημα )
πετρελαιοφόρου.
Μόλυνση νερών από πετρέλαιο μετά από βύθιση
πετρελαιοφόρου.

27. γ) ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ή ΕΠΑΦΗ του πλοίου ( Collision/Ramming ).
Στην πρώτη περίπτωση με άλλο ή με αλλά πλοία κυρίως στης
θαλάσσιες περιοχές με συχνή κυκλοφορία(εσωτερικά ύδατα,
αιγιαλίτιδες ζώνες, διεθνή στενά). Οι συγκρούσεις τις περισσότερες
φορές είναι αποτέλεσμα ανθρώπινου λάθους. Στη δεύτερη περίπτωση
με μια μόνιμη εγκατάσταση π.χ προβλήτες λιμένων, πλατφόρμες
εξόρυξης πετρελαίου.
δ) ΠΥΡΚΑΓΙΑ /ΕΚΡΗΞΗ ( Fire or Explosion ) στις περιπτώσεις
εκείνες που μεταφέρονται επικίνδυνα φορτία και το πλοίο δεν έχει
άμεση βοήθεια από την πλησιέστερη ακτή.
ε) ΑΠΩΛΕΙΕΣ λόγω πολεμικών
εχθροπραξιών ( War Loss )
ιδιαίτερα όταν τα εμπορικά πλοία
έχουν επιταχθεί από την
κυβέρνηση ενός κράτους για
πολεμικούς σκοπούς και
εμπλέκονται σε τέτοιου είδους
γεγονότα.

28. στ) ΖΗΜΙΕΣ στη δομή του πλοίου ( Structural Failure )
ιδιαίτερα στο εξωτερικό περίβλημα ή στα τοιχώματα των
δεξαμενών λόγω κλιματολογικών συνθηκών, μετατόπισης φορτίου,
κακής συντήρησης με προφανή συνέπεια τη μη αντοχή των υλικών.
ζ) ΔΙΑΦΟΡΑ ατυχήματα ( Miscellaneous ) τα οποία
περιλαμβάνουν: ι) μικτές μορφές των παραπάνω, π.χ πυρκαγιά και
βύθιση, πρόσκρουση και βύθιση ιι) εσκεμμένη βύθιση πλοίου με τη
μέθοδο του ανοίγματος οπών στα ύφαλα του πλοίου πιθανότατα
για να μην περιέλθει το ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.

29. Β. ΡΥΠΑΝΣΗ ΛΟΓΩ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ
• Εισαγωγή :
Ως λειτουργική ρύπανση θα ορίσουμε την οποιαδήποτε, μη ατυχηματικής
μορφής ρύπανση, που προξενεί στο θαλάσσιο περιβάλλον η συνήθης λειτουργία
ενός εμπορικού πλοίου. Η λειτουργική ρύπανση είναι δυνατό να αναζητηθεί σε
κάθε φάση του κύκλου ζωής ενός πλοίου, δηλαδή στην αρχή ( κατασκευή του
πλοίου ), στην κανονική οικονομική ζωή του (συντηρήσεις και επισκευές,
φορτοεκφορτώσεις, μεταγγίσεις καύσιμων, ερματισμός ) και στο τέλος, κατά τη
διάλυση του πλοίου.
Β1. Η Θαλάσσια Ρύπανση στους Χώρους της Ναυπηγοεπισκευαστικής
Βιομηχανίας( ΝΕΒ )
• Ναυπήγηση του Πλοίου
Γενικά στην περίπτωση αυτή μιλάμε για γενικής μορφής ρύπανση πέρα
της πετρελαϊκής που δεν είναι ιδιαίτερα έντονη κατά το στάδιο της
ναυπήγησης.
Οι κύριες μορφές ρύπων είναι υπολείμματα από χρώματα και
υφαλοχρώματα που είναι πλουσιότατα σε βαρέα μέταλλα (χαλκός,
κασσίτερος, μόλυβδος), υπολείμματα από γράσα, λάδια και βαλβολίνες,
υπολείμματα από αμμοβολές και υδροβολές, σκουριές από λαμαρίνες,
άχρηστα ηλεκτρόδια,υπολείμματα από καλώδια, σωλήνες, κτλ, έρχονται
σε άμεση επαφή με το θαλάσσιο περιβάλλον.

30. Είναι ευνόητο ότι στις παραπάνω περιπτώσεις άμεσα υπεύθυνη για τη
θαλάσσια ρύπανση είναι η ανθρώπινη άγνοια ή/και η αδιαφορία δεδομένου
ότι ο χρόνος για την απομάκρυνση και των τελευταίων άχρηστων υλικών όπως
επίσης και ο προσεκτικός καθαρισμός της δεξαμενής, αποτελεί ελάχιστο
τμήμα του συνολικού χρόνου που απαιτείται για τη κατασκευή ενός πλοίου.
• Τακτική και Έκτακτη Συντήρηση
Παρόμοιας υφής ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος προκαλείται κατά
τη διάρκεια των τακτικών και έκτακτων συντηρήσεων και επισκευών που
συνοδεύον υποχρεωτικά ένα πλοίο κατά τη διάρκεια του βίου του.
Αναμφίβολα οι ανάγκες για συμπίεση του κόστους(περιορισμός του
συνολικού χρόνου παραμονής στις δεξαμενές ) καθώς και για την αύξηση του
ακαθάριστου εσόδου(περιορισμός των ‘νεκρών χρόνων’ για
συντηρήσεις,κλπ,κατά τους οποίους το πλοίο δεν πραγματοποιεί έσοδα )
συντελούν στην ένταση του φαινομένου.
• Διάλυση Πλοίων
Στις ειδικές μονάδες διάλυσης πλοίων και παραγωγής παλαιοσιδήρου, η
πρόκληση θαλάσσιας ρύπανσης είναι επίσης αξιόλογη σε σχέση με τις δυο
προηγούμενες περιπτώσεις. Τούτο οφείλεται στο ότι τα υπολειμματικά υλικά
αμελητέας άξιας είναι συνήθως πολλά και κατά κανόνα καταλήγουν στην
θάλασσα με οποιονδήποτε τρόπο.

31. Τα υφαλοχρώματα όπως αναφέρθηκε προηγουμένως περιέχουν τοξικά
βαρέα μέταλλα, όπως χαλκό.
Όσα περιέχουν κασσίτερο ( τύπου τριμπουτιλίν) είναι ιδιαιτέρως τοξικά και
έχουν απαγορευτεί γιατί προκαλούν γενετικές δυσπλασίες στους
θαλασσιούς οργανισμούς.
σε κλειστές θαλασσιές περιοχές, όπως ο Έσω Σαρωνικός και το λιμάνι,
πρέπει να μειώνεται η ταχύτητα των πλοίων, ώστε να περιορίζεται
αδιαλυτότητα τους και επομένως η διασπορά τους.

32. -Τη λήψη ειδικών μέτρων για τα ελλιμενισμένα κάτω των δύο ωρών πλοία που
δεν υπόκεινται στον περιορισμό χρήσης καυσίμου με περιεκτικότητα σε θείο
έως 0,1 %. Η πρόταση περιλαμβάνει τη διερεύνηση της δυνατότητας χρήσης
καυσίμου ντήζελ, αντί για βαρύ πετρέλαιο, στα πλοία των γραμμών Αργοσαρωνικού
(ferry boat) κατά την είσοδο και τον απόπλου τους από το λιμάνι και αυτό
διότι οι εκπομπές σωματιδίων από βαρύ πετρέλαιο έχουν μάζα μέχρι και 3
φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το diesel.
Περισσότερα από τα μισά κρουαζιερόπλοια που πλέουν στη Βαλτική,
απορρίπτουν τα λύματα τους στη θάλασσα αντί να χρησιμοποιούν τις
κατάλληλες εγκαταστάσεις που υπάρχουν στα λιμάνια, σύμφωνα με ανακοίνωση
του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), μολύνοντας το νερό με 18 τόνους
φώσφορο και 74 τόνους άζωτο.

33. Γ. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚ ΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
Γ1. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ
Στην ενότητα αυτή θα παρουσιάσουμε μέρος της ανάλυσης της βάσεως
δεδομένων περιστατικών πετρελαϊκής ρύπανσης του διεθνούς οργανισμού
ITOPF ( International Tanker Owners Pollution Federation Ltd ) [21]. Από
το 1974 ο οργανισμός διατηρεί τη βάση των δεδομένων περιστατικών
ρύπανσης από δεξαμενόπλοια και όλων των άλλων τύπων πλοίων.
• Αιτίες Διαρροών
Τα περισσότερα περιστατικά οφείλονται σε μια αλληλουχία αιτιών και
συγκυριών που όλες μαζί συντελούν στο τελικό αποτέλεσμα που είναι
διαρροή πετρελαίου στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η ανάλυση που ακολουθεί
μελετά τα περιστατικά ανάλογα το μέγεθος της κηλίδας που προκύπτει και
με βάση το πρωταρχικό αίτιο που προκάλεσε τη διαρροή. Οι αιτίες
ομαδοποιούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες βάση και των προηγούμενων
ενοτήτων σε ‘ατυχηματικές’ ( Accidents ), και ‘λειτουργικές’ ( Operations ).
Οι διαρροές για τις οποίες σχετικές πληροφορίες δεν είναι διαθέσιμες
χαρακτηρίζονται ως ‘άλλες/άγνωστες’ ( Other / Unknown ).

34. • Οι περισσότερες διαρροές είναι αποτέλεσμα λειτουργικών διαδικασιών
όπως φορτώσεις/εκφορτώσεις,(loading),απορρίψεις(discharging)
,ανθράκευσης(bunkering), που συνήθως λαμβάνουν χώρα σε λιμάνια ή
διυλιστήρια.
• Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των διαρροών είναι μικρές διαρροές,
με 92% περίπου διαρροές <7 τόνων.
• Τα ατυχήματα που οφείλονται σε συγκρούσεις ( Collisions ) και
προσαράξεις( Groundings ) γενικά προκαλούν μεγαλύτερες διαρροές
με το ένα πέμπτο των περιστατικών να πρόκειται για διαρροές >700
τόνων.

38. Μικροπλαστικές Ίνες & Διασπώμενες Σακούλες
Μελέτη της Ρύπανσης Μικροσκοπικών Πλαστικών Ινών στις
Ελληνικές Θάλασσες
Η ρύπανση των παραλιών, σε όλη την ακτογραμμή της ανατολικής
Μεσογείου, από κάθε είδους πλαστικά έχει φτάσει σε σημεία άκρως
ανησυχητικά, αποτελώντας μόνιμο κίνδυνο για τα οικοσυστήματα, και
την υγεία τόσο των προστατευόμενων ειδών όσο και των ανθρώπων.
Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη η ανάληψη άμεσων πρωτοβουλιών
και μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτά δείχνουν τα
μέχρι τώρα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων που
έγιναν από το Αρχιπέλαγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας & Περιβαλλοντικής
Έρευνας Αιγαίου, σε σχέση με τη ρύπανση που προκαλεί η διάσπαση
των πλαστικών που καταλήγουν στις ελληνικές θάλασσες και ακτές.

39. Η προέλευση αυτών των πλαστικών είναι γνωστή και σίγουρα δεν
προέρχεται μόνο από τα σκουπίδια που εναποθέτει ο εγχώριος και
ξένος τουρισμός στις ελληνικές παραλίες. Ως επί το πλείστον
προέρχονται από τις εκατοντάδες παράνομες χωματερές που
λειτουργούν στις “πίσω αυλές” των νησιών και παράκτιων περιοχών, οι
οποίες τροφοδοτούν ασταμάτητα με πλαστικό δηλητήριο το φυσικό
περιβάλλον. Ειδικά σε συνθήκες με έντονα καιρικά φαινόμενα τα
πλαστικά μεταφέρονται στη
θάλασσα και χαράσσουν
πλέον νέους δρόμους
επικοινωνίας μεταξύ των
νησιών. Μόνο που στις μέρες
μας οι νησιωτικές κοινωνίες
ανταλλάσσουν σκουπίδια και
όχι πολιτισμό όπως συνέβαινε
κάποτε.

40. Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας κρίνονται ανησυχητικά,
αφού όλες οι παραλίες, που ελέγχθηκαν περιέχουν στο ίζημα τους,
άλλες σε μικρό και άλλες σε πολύ υψηλό επίπεδο, μικροσκοπικές ίνες
πλαστικού. Όπως διαφαίνεται και από τους παρακάτω πίνακες, η
ρύπανση δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των αστικών
κέντρων, αφού και στις παραλίες νησιών του Αιγαίου παρατηρούμε
ανάλογα επίπεδα ρύπανσης, γεγονός που εν πολλοίς χρεώνεται στους
παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω.

41. Ευτροφισμός σε αβαθή και σχετικά ήρεμα νερά
Ο ευτροφισμός είναι περιβαλλοντικό πρόβλημα που παρουσιάζεται
σε λίμνες ή κλειστούς αβαθείς κόλπους κάτω από ορισμένες
συνθήκες. Στην ουσία δημιουργείται υπέρμετρη αύξηση της
συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων, που προκαλείται από τον
εμπλουτισμό των υδάτων με απορροές θρεπτικών στοιχείων (νιτρικά
και φωσφορικά ιόντα από λιπάσματα και απορρυπαντικά). Τα
βακτήρια και οι άλγες (algae) αυξάνονται σε αριθμό τόσο, που
σχηματίζουν επικάλυμμα στις υδάτινες επιφάνειες, προκαλώντας
σκίαση στο νερό κάτω από την επιφάνεια. Χωρίς φως, οι
φωτοσυνθετικοί οργανισμοί στον πυθμένα θανατώνονται,
προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα τροφής σε άλλα
βακτήρια, που συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Καθώς ο αριθμός των
βακτηρίων αυξάνεται, η κατανάλωση του διαλυμένου στο νερό
οξυγόνου αυξάνεται δραματικά, ενώ η παραγωγή ελαττώνεται, με
αποτέλεσμα να μην υπάρχει οξυγόνο για τους μη φωτοσυνθετικούς
οργανισμούς, όπως, π.χ. τα ψάρια. Τα ψάρια είναι οι πρώτοι
οργανισμοί που πεθαίνουν ενώ ακολουθούν και τα βακτήρια
δημιουργώντας ένα νεκρό οικοσύστημα.

42. Τους καλοκαιρινούς μήνες η θερμική στρωμάτωση της υδάτινης
μάζαςπαρεμποδίζει την ανάμιξη των νερών, με αποτέλεσμα τα
θρεπτικά στο επιλίμνιο να εξαντλούνται και το μέγεθος των
φυτοπλαγκτονικών πληθυσμών να περιορίζεται.
Η φθινοπωρινή ψύξη των νερών προκαλεί ομοιοθερμία και
ανάμιξη του νερού, συνθήκες που ευνοούν την επαναφορά των
θρεπτικών αλάτων στα επιφανειακά στρώματα και κατά συνέπεια
την αύξηση του φυτοπλαγκτού (φθινοπωρινή άνθιση του νερού).

43. Η αναλογία αζώτου - φωσφόρου παίζει καθοριστικό ρόλο στη
διαμόρφωση των τροφικών συνθηκών μιας λίμνης. Στους
φυτοπλαγκτονικούς και στους υδρόβιους φυτικούς οργανισμούς
γενικότερα η σχέση φωσφόρου / αζώτου είναι 1 άτομο φωσφόρου
προς 16 άτομα αζώτου. Αν ο λόγος Ν/Ρ στο νερό είναι μεγαλύτερος
από 16, τότε ο φώσφορος είναι ανεπαρκής για την ανάπτυξη των
φωτοσυνθετικών οργανισμών. Η έλλειψη δηλαδή του φωσφόρου
λειτουργεί ως περιοριστικός παράγοντας για την αύξηση των
πληθυσμών τους.
Ενδεικτικά για την ανάπτυξη ευτροφισμού σε μία λίμνη είναι τα
παρακάτω στοιχεία:
Βιολογικοί δείκτες
- Μείωση της ποικιλίας των βενθικών και φυτοπλαγκτονικών ειδών
- Αύξηση της πρωτογενούς παραγωγικότητας (μεγαλύτερη από 200g
C/κυβικό μέτρο ανά έτος)
- Αύξηση της βιομάζας των φυκών, της νηρητικής υδρόβιας και
χερσαίας βλάστησης
- Αύξηση της βακτηριακής πυκνότητας
- Αύξηση του αριθμού εκείνων των βενθικών και των πλαγκτονικών
ειδών, που αποτελούν δείκτες ρύπανσης.

44. Χημικοί δείκτες
- Έλλειμμα οξυγόνου στον πυθμένα
- Υπερκορεσμός του επιλίμνιου σε οξυγόνο
- Αύξηση του ανόργανου αζώτου και φωσφόρου και του ολικού
αζώτου και φωσφόρου
- Αύξηση του λόγου Ν/Ρ του νερού
- Μεταβολή του pH του νερού
- Μεταβολή της σύστασης του ιζήματος του πυθμένα
Φυσικοί δείκτες
- Μείωση του μέσου βάθους της λίμνης
- Μείωση της διαφάνειας της λίμνης

45. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΩΝ (TRENT BIOTIC INDEX)
Η έννοια του Βιολογικού δείκτη (Β.Δ.) στηρίζεται στον προσδιορισμό της καθαρότητας του
νερού, δηλαδή του επιπέδου ευτροφισμού ή του βαθμού ρύπανσης, με βάση τους
οργανισμούς που ζουν σ' αυτό.
Με τη μέθοδο προσδιορισμού της καθαρότητας του νερού, βάσει του βιολογικού δείκτη
(Β.Δ), βαθμολογείται η παρουσία των οργανισμών διαφορετικής αντοχής και ευαισθησίας
στη συγκέντρωση του οξυγόνου και η τελική τιμή υπολογίζεται ανάλογα με το δείκτη που
χρησιμοποιείται. Να σημειωθεί ότι είναι δύσκολο να συγκριθούν περιοχές με διαφορετικά
χαρακτηριστικά (υπόστρωμα, κλίμα, κ.τ.λ) ακόμα και με βάση την τιμή του ίδιου δείκτη.
Ο Β.Δ. κατά TRENT δεν λαμβάνει υπόψη του την πληθυσμιακή πυκνότητα των ειδών. Για να
υπολογίσουμε το Β.Δ. κατά TRENT μιας περιοχής, δίνουμε μια μονάδα (+1) στα ασπόνδυλα
του δείγματός μας, σε επίπεδο είδους, οικογένειας ή προνύμφης.
Το άθροισμα θα μας δώσει το συνολικό αριθμό των ταξινομικών ομάδων (taxa) που
εμφανίζονται στην περιοχή και αναφέρονται στην πρώτη γραμμή κατάλληλου Πίνακα ΙΙ .
Στη συνέχεια βρίσκουμε το πιο ευαίσθητο είδος που υπάρχει στο δείγμα μας, σύμφωνα με την
πρώτη στήλη του Πίνακα ΙΙ και σε συνδυασμό με το συνολικό αριθμό των taxa, βρίσκουμε
την τελική τιμή του δείκτη, που κυμαίνεται από 0 - 10, δηλαδή ρυπαρά - καθαρά νερά
αντίστοιχα.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δείκτες 10, 9, 8 αντιπροσωπεύουν πολύ καλή ποιότητα
νερού, οι δείκτες 7, 6 καλή ποιότητα νερού, 5, 4 μέτρια ποιότητα, 3, 2 κακή ποιότητα και 1, 0
πολύ κακή ποιότητα νερού.

46. Οι περιοχές με
τον μεγαλύτερο
ευτροφισμό.
Στη βόρεια Ελλάδα και στην
Ευρώπη. Παρατηρούμε ότι η
περιοχή του Σαρωνικού είναι
σημειωμένη στο χάρτη

48. Κεφάλαιο δεύτερο
Συνέπειες θαλάσσιας ρύπανσης σύμφωνα με το εργαστήριο του
Αρχιπελάγους.
Το εργαστήριο του Αρχιπελάγους πραγματοποιεί αναλύσεις της
ποιότητας των πόσιμων και θαλασσινών νερών, καθορίζοντας την
περιεκτικότητα σε μικρόβια, θρεπτικά συστατικά και σε άλλες χημικές
ουσίες. Ο στόχος είναι να αξιολογηθεί η ποιότητα των υδάτων
κολύμβησης και πόσιμου νερού, με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης
υγείας και του περιβάλλοντος. Στις περιπτώσεις όπου
εντοπίζονται πηγές μόλυνσης ή ρύπανσης το Αρχιπέλαγος ενημερώνει
και συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές (τοπικές, εθνικές ή ευρωπαϊκές
ανάλογα με την περίπτωση) για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των
κατάλληλων μέτρων, καθώς και για την ενημέρωση των τοπικών
κοινωνιών.
Η ποιότητα των θαλασσινών νερών και των υδάτων κολύμβησης
αξιολογείται τακτικά σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών. Σε
μεγάλο μέρος της ελληνικής ακτογραμμής οι αναλύσεις της ποιότητας
των θαλασσινών υδάτων δεν υλοποιούνται από τις αρμόδιες αρχές ενώ

49. ακόμα και όταν γίνονται, τα αποτελέσματα δεν γνωστοποιούνται στις
τοπικές κοινωνίες και τους επισκέπτες..
Το εργαστήριο του Αρχιπελάγους παρέχει δεδομένα για την ποιότητα
των θαλασσινών νερών και των νερών κολύμβησης, με τα οποία
ενημερώνει τις τοπικές αρχές, κοινωνίες και τους επισκέπτες για το κατά
πόσο τα νερά κολύμβησης είναι ασφαλή για αυτούς και τα παιδιά τους.
Ανάλυση Ποιότητας Εδάφους
Η χρήση φυτοφαρμάκων και χημικών
λιπασμάτων διαταράσσει την ισορροπία
των μικροβίων και θρεπτικών
συστατικών του εδάφους,
υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα του.
Μακροχρόνια χρήση μπορεί να επιφέρει
την πλήρη υποβάθμιση και αχρηστία
του εδάφους για καλλιέργεια.Τα χημικά λιπάσματα αν και
χρησιμοποιούνται για να θρέψουν τα φυτά, καταλήγουν να
καταστρέφουν την μικροβιακή πανίδα του εδάφους υποβαθμίζοντας την
ποιότητα του.

50. Η χρήση φυτοφαρμάκων μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη
ανθεκτικότητας, κάνοντας συγκεκριμένα έντομα ανθεκτικά σε
συγκεκριμένες χημικές ουσίες, ενώ παράλληλα
καταστρέφονται πολλά ωφέλιμα είδη τα οποία
βοηθούν στη διατήρηση των φυσικών
ισορροπιών στη μικροπανίδα και μικροβιακή
χλωρίδα του εδάφους.
Η έρευνα του Αρχιπελάγους για τα
υπολείμματα φυτοφαρμάκων στοχεύει στην
εκτίμηση και καταγραφή των επιπτώσεων
που προκαλεί η χρήση, και κυρίως η
κατάχρηση χημικών φυτοφαρμάκων και
λιπασμάτων στη δημόσια υγεία και τα
οικοσυστήματα. Τα αποτελέσματα των
αναλύσεων αξιοποιούνται σε καμπάνιες ενημέρωσης στις τοπικές
κοινωνίες του Αιγαίου, με στόχο να ενθαρρύνουμε τους αγρότες να
επιλέγουν παραδοσιακές-βιολογικές πρακτικές καλλιέργειες αντί
επικίνδυνων χημικών ουσιών. Παράλληλα ενθαρρύνουμε τους
καταναλωτές να απαιτούν ασφαλή προϊόντα από τους παραγωγούς και
τους εμπόρους.

51. ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ
Σύμφωνα με έρευνα του Αρχιπελάγους στα νησιά χρησιμοποιούνται 36
δραστικές ουσίες φυτοφαρμάκων, 22 μυκητοκτόνων, 16 ζιζανιοκτόνων
και 4 ρυθμιστικών ουσιών
Η πλειοψηφία αυτών των φυτοφαρμάκων και
ζιζανιοκτόνων είναι τοξικά για τον άνθρωπο,
καθώς επίσης για τα θηλαστικά, τα πουλιά, τα
έντομα και τους θαλάσσιους οργανισμούς,
προκαλώντας σοβαρά προβλήματα υγείας ή
ακόμα και θάνατο. Ανεξάρτητες μελέτες έχουν
δείξει ότι μπορεί να προκαλέσουν καρκινογενέσεις, τερατογενέσεις ή
επιπλοκές στην αναπαραγωγή. Οι τοξικές χημικές ουσίες που
περιέχονται σε αυτά, αναπόφευκτα συσσωρεύονται στην τροφική
αλυσίδα, στα φυτά και το έδαφος, κι έτσι διαχέονται σε μεγάλες
αποστάσεις από το σημείο που είχαν χρησιμοποιηθεί.

52. Η θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους, παράλληλα με
τις μελέτες της οικολογίας, βιοποικιλότητας και αφθονίας των
θαλάσσιων ασπόνδυλων και φυκών του Αιγαίου, πραγματοποιεί
και εργαστηριακές
αναλύσεις για τον
εντοπισμό και απομόνωση
βιοδραστικών ουσιών σε
θαλάσσια είδη, που θα
μπορούσαν να έχουν
φαρμακευτική ή
βιοτεχνολογική χρήση.
Δραστικές χημικές ουσίες
όπως τα αλκαλοειδή, που
δίνουν στα σφουγγάρια
Και σε άλλα θαλάσσια
Ασπόνδυλα τους έντονους χρωματισμούς τους, μπορούν να έχουν
μεγάλη αξία για τέτοιες εφαρμογές.

53. Τα δείγματα συλλέγονται κατά τη διάρκεια της υποβρύχιας
βιολογικής χαρτογράφησης, ή κατά την καταγραφή της αλιευτικής
παραγωγής (απορριπτόμενα είδη από δίχτυα ή παραγάδια). Έτσι
πραγματοποιείται η επεξεργασία μεγάλου αριθμού θαλάσσιων
ειδών, από διαφορετικές περιοχές, οικοτόπους και βάθη.
Οι αναλύσεις των ειδών πραγματοποιούνται στο Εργαστήριο του
Αρχιπελάγους με την
χρήση
Χρωματογραφίας
λεπτής στοιβάδος
(TLC). Για κάθε είδος
παράγεται ένα βασικό
χημικό προφίλ, με
στόχο την αναγνώριση
εκείνων όπου έχουν
ενδιαφέρουσες
βιοδραστικές ουσίες.

54. Έπειτα τα δείγματα αποστέλλονται για λεπτομερέστερες αναλύσεις
στα εργαστήρια των συνεργαζόμενων με το Αρχιπέλαγος
πανεπιστημίων.

55. Οι επιπτώσεις από τη ρύπανση με πετρελαιοειδή είναι :
Μείωση της διαπερατότητας του φωτός στα νερά
Αναστολή της φωτοσύνθεσης της υδάτινης χλωρίδας
Δραματική ελάττωση της συγκέντρωσης του διαλυμένου οξυγόνου
Θανάτωση σε πολλά είδη από θαλασσοπούλια.

56. Κεφάλαιο τρίτο
Προτάσεις - Συμπεράσματα. Τι μπορούμε να
κάνουμε για να σταματήσει η ρύπανση; .
ΚΑΘΩΣ η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί το βασικό θέμα της
παγκόσμιας πολιτικής ατζέντας, οι πιέσεις ενισχύονται και προς τον πιο
κερδοφόρο τομέα: τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Σύμφωνα με έρευνα του
International Council on Clean Transportation, τα πλοία παράγουν
περίπου το 27% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Στο πλαίσιο αυτό οι αρμόδιοι προσπαθούν να βρουν τρόπους
αντιμετώπισης για την προστασία του περιβάλλοντος. Ωστόσο οι λύσεις
που προτάθηκαν δεν είναι εφικτό να υλοποιηθούν στις ανοιχτές θάλασσες.
Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη δείχνει ότι εάν
τα πλοία μειώσουν κατά 10% την ταχύτητα πλεύσης, θα υποχωρήσει
παράλληλα και η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα κατά 23%.

57. Όμως η χαμηλότερη ταχύτητα σημαίνει ότι οι ναυτιλιακές
εταιρείες πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερα πλοία,
προκειμένου να εξυπηρετηθεί το καταναλωτικό κοινό.
Αυστηρές προδιαγραφές πλοίων, προϋποθέτοντας
την ύπαρξη διπλών τοιχωμάτων, και εξέταση των
μητρώων των πλοίων όπου καταγράφονται
περιστατικά ρύπανσης, ή μηχανικών βλαβών.
- Δημιουργία εθελοντικού δικτύου πολιτών,
κατάλληλα εκπαιδευμένων, ώστε να μπορούν να
συμβάλλουν στην διαδικασία αποκατάστασης.
(Στην περίπτωση του ναυαγίου του Prestige, κανένα
μέσο δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό για τον
καθαρισμό των ακτών, όσο η συμμετοχή των
εθελοντών).

58. Συνεχής και ουσιαστικός έλεγχος μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων
(VTS -Vessel Tracking System, AIS - Automatic Identification System,
VMS - Vessel Monitoring System, Clean Sea Net, παράκτιων ραντάρ,
κ.α.).
Εφαρμογή ζωνών διαχωρισμού κυκλοφορίας
Δειγματοληψία λυμάτων από όλα τα διερχόμενα εμπορικά πλοία,
κατά την είσοδό τους στους διαδρόμους θαλάσσιας κυκλοφορίας, έτσι
ώστε να μπορεί να εντοπίζεται η εσκεμμένη λειτουργική ρύπανση ρουτίνας,
που παρατηρείται καθημερινά .
Δημιουργία Δικτύου Ρυμουλκών άμεσης ετοιμότητας.
•Αξιολόγηση των επιπτώσεων της υπερβόσκησης από αχινούς, στη
βιοποικιλότητα φυκών και ασπόνδυλων οργανισμών.
• Χρήση ψηφιακών καταγραφικών για την παρακολούθηση των
διακυμάνσεων θερμοκρασίας και φωτεινότητας.
• Αξιολόγηση των επιπτώσεων της χερσαίας διάβρωσης στα παράκτια
οικοσυστήματα, με τη χρήση ιζηματοπαγίδων.
• Αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά, με σκοπό την
παρακολούθηση της παράκτιας μόλυνσης, αξιοποιώντας βενθικά
μακροφύκη ως βιοδείκτες.

59. • Αξιολόγηση του ρυθμού επαναποίκησης και της βιοποικιλότητας σε διάφορα
τεχνητά και φυσικά υποστρώματα.
• Αξιολόγηση της δομής των ιχθυοπληθυσμών στα παράκτια οικοσυστήματα,
ανάλογα με τον τύπο υποστρώματος.
• Καταγραφή της οριζόντιας και κάθετης κατανομής, καθώς και κατανομής
του ζωοπλαγκτόν κατά το ημερονύκτιο.
• Ανάλυση της ποιότητας του νερού σε επιλεγμένες παράκτιες περιοχές

60. Υλοποίηση προγράμματος «Πράσινο Λιμάνι» από τον ΟΛΠ με τη συνδρομή
της Νομαρχίας Πειραιά, ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την
ανάπτυξη πρασίνου κατόπιν μελέτης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών,
τη δημιουργία και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων για το επιβατικό και
το εμπορικό λιμάνι, πρόγραμμα ανακύκλωσης σκουπιδιών, διαχείριση των slops
και κλείσιμο των δύο μόνιμων δεξαμενών στην Ακτή Βασιλειάδη, που
αποτελούν πηγή ρύπανσης.
Χρήση καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, εφαρμογή του μέτρου
της ηλεκτροδότησης των ελλιμενισμένων πλοίων ώστε να περιορισθεί η
ρύπανση .
Καλλίτερη ποιότητα των καυσίμων, τη συντήρηση των μηχανών, συχνός
εκκαπνισμός των φουγάρων των πλοίων και σωστή προθέρμανση των μηχανών
τους, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε τις εκπομπές ρύπων.

62. - Ενίσχυση του αντιρρυπαντικού στόλου του Λ.Σ που αυτή τη στιγμή
διαθέτει επτά αντιρρυπαντικά σκάφη και το 2008 θα διαθέτει τέσσερα
επιπλέον, δηλαδή συνολικά έντεκα. Απόσυρση των χημικών
απορρύπανσης περασμένης τεχνολογίας που βρίσκονται σε αποθήκες
περιφερειακών Λιμεναρχείων.
Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) με τη
συγκεντρωμένη γνώση κι εμπειρία στη έρευνα των παράκτιων
συστημάτων μπορεί να συνεργήσει καθοριστικά ως ο Επιστημονικός
Φορέας στο θέμα της χωροθέτησης των χρήσεων, στη διαμόρφωση
αρχών διαχείρισης, στην επιστημονική παρακολούθηση και λεπτομερή
μελέτη της Παράκτιας Ζώνης.

64. Πρόγνωση της Διασποράς Πετρελαιοκηλίδων
Το ΕΛΚΕΘΕ διαθέτει σημαντικές υπηρεσίες σε αρκετά πεδία, οι οποίες μπορούν να
βοηθήσουν στο να: α) προβλέψουν τις συνέπειες από τέτοια ατυχήματα και β) να
διεξάγουν τις απαραίτητες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες
καταγράφουν και περιγράφουν τις συνέπειες τέτοιων γεγονότων στο θαλάσσιο
περιβάλλον.

65. Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης του ΟΛΠ Α.Ε.
Ποιότητα Υδάτων: Μικρόβια 3 είδη σε 39 σημεία
Τύπος ιζήματος
Βάθος Δειγματοληψία Ιζημάτων
Κατανομή
Βαρέα μέταλλα
Οικοσύστημα
Οργανική ύλη
Οσμές
Μικρόβια στο νερό
Διαλυμένο οξυγόνο
Ίζημα
Διαύγεια
Σημαντικές πηγές*
Επιλογές διοίκησης

67. Βάσει της συμφωνίας, που εγκρίθηκε χθες στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου τα κράτη - μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν θαλάσσιες
στρατηγικές για τα ύδατά τους. Τα κράτη - μέλη θα υποχρεωθούν να λάβουν
τα απαραίτητα μέτρα για να πετύχουν ή να διατηρήσουν μια καλή
περιβαλλοντική κατάσταση ως το 2020 το αργότερο.
Ευρωπαϊκές θαλάσσιες περιφέρειες
Η συμφωνία προβλέπει επίσης ότι τα κράτη - μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν
θαλάσσιες στρατηγικές για τις θαλάσσιες περιφέρειες και υποπεριφέρειες,
στις οποίες υπάγονται τα ύδατά τους. Οι θαλάσσιες περιφέρειες είναι ο
Βορειοανατολικός Ατλαντικός, η Βαλτική Θάλασσα, η Μεσόγειος Θάλασσα
και η Μαύρη Θάλασσα. Σε ό,τι αφορά τη Μεσόγειο, οι υποπεριφέρειές της
είναι οι εξής: Δυτική Μεσόγειος, Αδριατική, Ιόνιο Πέλαγος και Κεντρική
Μεσόγειος, Αιγαίο Πέλαγος και Ανατολική Μεσόγειος.
Τα κράτη - μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν ένα πρόγραμμα μέτρων, με στόχο
την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης το αργότερο ως το 2015 και
να το έχουν εφαρμόσει το αργότερο ως το 2016. Τα κράτη - μέλη, που
κατέχουν από κοινού μια θαλάσσια περιφέρεια ή υποπεριφέρεια, θα πρέπει να
συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν το συντονισμό και τη συνοχή των
διάφορων πτυχών της θαλάσσιας στρατηγικής.

68. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες ορισμένων θαλάσσιων
περιφερειών, οι εκπρόσωποι των δύο οργάνων δέχθηκαν ότι θα
υπάρξουν περιπτώσεις όπου θα καταστεί αδύνατη η εκπλήρωση των
περιβαλλοντικών κριτηρίων «από όλες τις απόψεις».
Αποφάσισαν ακόμη ότι, όταν δεν ελλοχεύει σημαντικός κίνδυνος για το
περιβάλλον ή όταν το κόστος για την επίτευξη μιας καλής
περιβαλλοντικής κατάστασης είναι δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με τα
προσδοκώμενα αποτελέσματα, τα κράτη - μέλη δεν θα είναι
υποχρεωμένα να λάβουν μέτρα.
Θα πρέπει, ωστόσο, να αποδείξουν ότι το θαλάσσιο περιβάλλον δεν θα
αλλοιωθεί περαιτέρω και να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να καταστεί
οριστικά αδύνατη η επίτευξη μιας καλής περιβαλλοντικής κατάστασης.
Να σημειωθεί ότι η τελευταία πρόταση προστέθηκε στη συμφωνία
ύστερα από απαίτηση του Κοινοβουλίου.

69. Πιθανές λύσεις
Πέρα από τους κανόνες του επίσημου ενιαίου οργάνου της ναυτιλίας,
τον ΙΜΟ (International Maritime Organization) )σε ορισμένες χώρες
έχουν ορίσει αυστηρότερα όρια για στους ρύπους που εκπέμπονται από
τα πλοία οπότε και αυτά συμμορφώνονται ανάλογα
υιοθετώντας. Λύσεις όπως, για την περίπτωση μείωσης των οξειδίων του
θείου α) η χρήση ειδικού καυσίμου απαλλαγμένο από θείο β)
χρήση πλυντρήδων (scrubbers) ώστε να κατακρατούνται από τα
εκπεμπόμενα καυσαέρια τα οξείδια . Αυτά τα συστήματα ήδη
χρησιμοποιούνται σε πειραματικό στάδιο, αλλά επειδή είναι ογκώδη , η
κυρίαρχη τάση είναι προς την αντικατάσταση του καυσίμου στο οποίο η
αποθείωση γίνεται στα διυλιστήρια. Η EPE παρέχει λύσεις και για
τους υπόλοιπους ρύπους, όπως είναι τα φίλτρα για τα αιωρούμενα
σωματίδια και τα καταλυτικά αναγωγικά συστήματα για τα διοξείδια του
αζώτου. Οι λύσεις γενικά είναι ευέλικτες, μπορεί κάποιος να βάλει μόνο
το φίλτρο για τα αιωρούμενα σωματίδια, ή μόνο το καταλυτικό σύστημα
για τα οξείδια του αζώτου, .ενώ υπάρχει βέβαια και η επιλογή
για συνδυαστικές λύσεις.

70. Η στάση του εφοπλισμού
Ορισμένοι πλοιοκτήτες
εγκαθιστούν τα συστήματα
Αυτά και λαμβάνουμε μέτρα
είτε επειδή κάποιοι από τους
προορισμούς τους είναι
λιμάνια χωρών με
αυστηρή σχετική νομοθεσία
είτε επειδή λαμβάνουν την
πρωτοβουλία ώστε οι εταιρείες
τους να έχουν περιβαλλοντικά
φιλικό προφίλ. Γενικά
παρατηρείται αρκετή
κινητικότητα τα δύο τελευταία χρόνια για αυτά τα συστήματα και
αυτό μας κάνει αισιόδοξους. Παλαιότερα βέβαια δεν υπήρχαν ούτε τα
μέσα, αλλά ούτε η γνώση. Όμως, για να σταματήσει το περιβάλλον να
αποτελεί λεπτομέρεια και να γίνει προτεραιότητα, θα πρέπει να
υπάρχει μια εταιρεία που θα μπορεί να προσφέρει ικανοποιητικές
λύσεις στον πλοιοκτήτη.

71. Περιορισμοί
Η Ε.Ε. εξέδωσε μια πρόσφατη οδηγία που εισάγει από το 2012
την αεροπλοΐα στο εμπόριο ρύπων. Το επόμενο βήμα θα είναι
σίγουρα η υπαγωγή και της ναυτιλίας, κάτι που θα είχε ήδη
γίνει αν δεν υπήρχαν πάρα πολλές αντιδράσεις. Έως τότε
υπάρχει μια ενδιάμεση λύση: ένα πολύ χρήσιμο διαχειριστικό
εργαλείο, προτεινόμενο από τον IMO, που παρέχει
κατευθυντήριες γραμμές για το πώς θα σχεδιάσει κάποιος το
πλοίο του, πώς θα το φορτώσει, τι δρομολόγιο θα
ακολουθήσει, με τι ταχύτητα θα πλεύσει. Αυτές οι παράμετροι
βοηθούν στον υπολογισμό με τον καλύτερο τρόπο της
μικρότερης κατανάλωσης καυσίμου και κατ’ επέκταση της
μείωσης των εκπομπών . Έτσι, δημιουργείται ένα
συμβουλευτικό όργανο με το οποίο εξοικονομούνται χρήματα
και δεν βλάπτεται το περιβάλλον. Αν ακολουθήσουμε τον
παραπάνω σχεδιασμό τότε ίσως και να μπορεί να αποφευχθεί
το καθεστώς περιορισμών της ναυτιλίας που θα αποσκοπούν
στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

75. Βιβλιογραφία-Ιστοσελίδες
«Τα παιδιά του Σάρωνα» έκδοση ΚΠΕ Δραπετσώνας
www.environ-develop.ntua.gr
www.econews.gr
www.medsos.gr
www.seos-project.eu
www.ikaros.teipir.gr
www.archipelago.gr
www.thalassografies1.blogspot.com
www.lawnet.gr

76. 7Ο ΓΕΛ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)
Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά
Ομάδα 2η : ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 2ο «ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ»
ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ
Χρήστος Μάλλης
Θεόφιλος Μεταξάκης
Μιχάλης Μεταξάκης
Νίκος Φύτρος
Γιάννης Χατζησμάλης
1

77. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ
Εικόνα : Σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης Λεκανοπεδίου Αττικής.
Οι δύο σταθµοί µέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον Πειραιά είναι οι:
• (ΠΕΙ1) που χαρακτηρίζεται ως ΑστικόςΚυκλοφορίας και οι παράµετροι που
µετρούνται είναι SO2 (διοξείδιο του θείου), NΟx (οξείδια του αζώτου), CO O3
(µονοξείδιο του άνθρακα), (Όζον), ΑΣ10 (αιωρούµενα σωµατίδια ισοδύναµη
αεροδυναµική διάµετρο έως 10 µm), TSP (ολικά αιωρούµενα σωµατίδια),
• Πανεπιστήµιο Πειραιά (ΠΕΙ2) που χαρακτηρίζεται ως ΑστικόςΥποβάθρου και
οι παράµετροι που µετρούνται είναι SO2, NΟx και O3.
Η µέτρηση των ρύπων γίνεται σε συνεχή βάση σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Ο
χρόνος απόκρισης των αυτοµάτων αναλυτών είναι της τάξης του ενός λεπτού,
δηλαδή ο κάθε αναλυτής δίνει µια τιµή περίπου κάθε λεπτό. Με
ένα µικροεπεξεργαστή, που βρίσκεται σε κάθε αυτόµατο σταθµό και που είναι
συνδεδεµένος µε τους αυτόµατους αναλυτές, υπολογίζονται κάθε ώρα οι µέσες
ωριαίες τιµές ρύπανσης. Οι τιµές αυτές µεταβιβάζονται στον κεντρικό υπολογιστή
της Υπηρεσίας, µέσω τηλεφωνικής γραµµής και µε αυτό τον τρόπο είναι δυνατή η
συνεχής παρακολούθηση των επιπέδων ατµοσφαιρικής ρύπανσης της περιοχής.
2

78. Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ «ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ» ΝΕΦΟΥΣ
ΒΕΝΖΟΛΙΟ: Προέρχεται κυρίως από τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν
με χαλασμένους καταλύτες, ενώ παρουσιάζει τις μεγαλύτερες τιμές το χειμώνα
λόγω της εκκίνησης με «κρύα» μηχανή. Ιδιαίτερα τοξική χημική ένωση, προκαλεί
ασθένειες του αίματος αλλά και καρκίνο.
ΟΖΟΝ: Πρόκειται για δευτερογενή και «καλοκαιρινό» ρύπο (αποτέλεσμα
φωτοχημικών αντιδράσεων άλλων χημικών ενώσεων στην ατμόσφαιρα) που
προκαλεί ερεθισμό στους πνεύμονες, διαταράσσοντας την αναπνευστική
λειτουργία. Βήχας, άσθμα και φλεγμονή είναι ορισμένα από τα συμπτώματά του,
προσβάλλοντας όσους πάσχουν από αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.
Τις ίδιες ημέρες το υπουργείο συνιστά την αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης
και στα παιδιά.
ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ: Εκπέμπεται κατά κύριο λόγο από τα οχήματα. Στα παιδιά
προκαλεί αναπνευστικές ασθένειες, ενώ στους ασθματικούς δυσκολία στην
αναπνοή. Εχει συνδεθεί με τις εισαγωγές στα νοσοκομεία για δύσπνοια.
ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ: Οι ανθρωπογενείς πηγές τους είναι τα αυτοκίνητα, οι
κεντρικές θερμάνσεις και οι βιομηχανίες. Τα σωματίδια με τη μεγαλύτερη διάμετρο
(PM 10) βλάπτουν το αναπνευστικό σύστημα, ενώ τα μικρότερα (PM 2,5)
ευθύνονται και για καρδιαγγειακά. «Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα APHEIS
- APHEKOM, αν στην Αθήνα είχαμε μείωση της συγκέντρωσης PM 10 στα 20 μg/m3
3

79. και περιορίζαμε τις 24ωρες τιμές στο ίδιο επίπεδο, θα αποτρέπαμε 535 θανάτους
από οξείες ασθένειες από όλες τις αιτίες και 5.066 από χρόνιες ασθένειες από όλες
τις αιτίες, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης στις νεότερες γενιές θα αυξανόταν κατά
ένα έτος», επισημαίνει η Κλέα Κατσουγιάννη, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και
Ιατρικής Στατιστικής, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αρκετές
χώρες υποστηρίζουν πως τα όρια της Ε.Ε. για τα ΑΣ θα πρέπει να αναθεωρηθούν
προς τα πάνω, αφού στις συγκεντρώσεις τους μετριέται και η σκόνη της Σαχάρας.
Ερευνες όμως έχουν δείξει πως συχνά η σκόνη μεταφέρει επιβλαβή συστατικά,
αφού πριν φτάσει στην Ευρώπη περνάει από περιοχές της βόρειας Αφρικής με
βαριές βιομηχανίες και, επομένως, ιδιαίτερα επιβαρυμένες από ρύπανση. Πάντως,
είναι λιγότερο τοξική από τα σωματίδια αμιγώς ανθρώπινης προέλευσης.
Η πηκτικότητα του αίματος αυξάνει από την αναπνοή του καυσαερίου με
αποτέλεσμα το αίμα να πήζει πιο εύκολα και να δημιουργεί θρόμβους μέσα στις
αρτηρίες και εν τέλει να επέρχεται έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό
εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πάντως, ανεξάρτητα από το ποια ακριβώς προϊόντα από τα καυσαέρια είναι
υπεύθυνα για τις οργανικές βλάβες, τα νέα υψηλής τεχνολογίας φίλτρα που θα
τοποθετούνται στους εξαεριστήρες των αυτοκινήτων θα φιλτράρουν ακόμα και τα
μικρομόρια με διάμετρο μικρότερη από το ένα εκατομμυριοστό του μέτρου. Τα
μικρομόρια αυτά -σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου-
θεωρούνται υπεύθυνα για τις καταστροφικές συνέπειες.
ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΙΜΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
Μακριά από οδούς μεγάλης κυκλοφορίας ή ακόμη και σε αρκετό ύψος από το
έδαφος, είναι εγκατεστημένοι οι περισσότεροι σταθμοί μέτρησης του Εθνικού
Δικτύου Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του ΥΠΕΚΑ. Ωστόσο, τα
επίσημα στοιχεία -έστω και ωραιοποιημένα- μπορεί να τα βρει κανείς αναρτημένα
στο Ημερήσιο Δελτίο Τιμών Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην ιστοσελίδα του
υπουργείου (www.minenv.gr) και συγκεκριμένα στην υποενότητα «Ποιότητα της
Ατμόσφαιρας», που βρίσκεται στην κατηγορία «Περιβάλλον».
4

80. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
Όροι-
Σωματίδια PM10, PM2.5, PM1 : σκόνη που παράγεται ως αποτέλεσμα ανθρώπινης
δραστηριότητας (πρωτογενή σωματίδια) ή που σχηματίζεται στην ατμόσφαιρα
(δευτερογενή σωματίδια) από διάφορα αέρια όπως διοξείδιο του θείου (SO2),
οξείδια του αζώτου (NOx) και αμμωνία (NH3). Τα σωματίδια διαφοροποιούνται ως
προς το μέγεθός τους κυρίως: αδρομερή σωματίδια (PM10) με διάμετρο από 2,5
έως 10 μm και λεπτά σωματίδια (PM2,5) με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μm
(εκατομμυριοστά του μέτρου).
Πτητικές οργανικές ενώσεις VOC’s : χημικές ενώσεις με βάση τον άνθρακα που
εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα προερχόμενες από φυσικές πηγές ή από ανθρώπινη
δραστηριότητα (όπως η χρησιμοποίηση διαλυτών, χρωμάτων και βερνικιών, η
αποθήκευση καυσίμων κίνησης για χρησιμοποίηση στα πρατήρια και τα καυσαέρια
των αυτοκινήτων).
Τροποσφαιρικό όζον: όζον που παράγεται ως αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων
μεταξύ πτητικών οργανικών ενώσεων και οξειδίων του αζώτου υπό την επίδραση
της ηλιακής ακτινοβολίας, και το οποίο συγκεντρώνεται σε χαμηλά ύψη.
Από τον ημερήσιο τύπο «Πρωταθλητής στη ρύπανση το λιμάνι του Πειραιά»
5

81. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11900&subid=2&pubid=16328978
«Κοκτέιλ» ρύπων από τις τσιμινιέρες των πλοίων και τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων
δημιουργούν «εκρηκτική» κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το κεντρικό
λιμάνι του Πειραιά.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τα εξαιρετικά βλαπτικά για τον ανθρώπινο οργανισμό
μικροσωματίδια, επιστημονικές μετρήσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
(ΕΜΠ) έδειξαν ότι το λιμάνι του Πειραιά έχει, με τεράστια διαφορά, τη μεγαλύτερη
μέση ετήσια συγκέντρωση σε σύγκριση με οποιοδήποτε σταθμό μέτρησης τόσο
στην Αττική όσο και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Οι μετρήσεις «ανέδειξαν το λιμάνι του Πειραιά πρωταθλητή στην ατμοσφαιρική
ρύπανση», παρατήρησε ο νομάρχης Πειραιά, Γιάννης Μίχας, παρουσιάζοντας σε
χτεσινή συνέντευξη Τύπου τα αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας του ΕΜΠ για
τη Νομαρχία.
«Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, πεθαίνουν κάθε χρόνο
περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο από ασθένειες που σχετίζονται
με την εισπνοή μικροσωματιδίων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρώην πρύτανης του
ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, Νίκος Μαρκάτος.
Η έρευνα του ΕΜΠ έγινε με μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από διάφορα
σημεία στον Πειραιά σε όλη τη διάρκεια της περσινής χρονιάς και σε ό,τι αφορά τα
αιωρούμενα μικροσωματίδια αποδείχτηκε ότι: Την ψυχρή περίοδο, η μέση
ημερήσια συγκέντρωση φτάνει σε 81,3 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (81,3 μg/
m3), ενώ τη θερμή περίοδο η τιμή αυξάνεται σε 89,9 μικρογραμμάρια ανά κυβικό
μέτρο.
Να σημειωθεί ότι το μέσο ετήσιο αποδεκτό όριο από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι 40
μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Δηλαδή, χειμώνα - καλοκαίρι καταγράφεται
υπερδιπλάσια υπέρβαση του ορίου της ΕΕ.
«Το πρόβλημα ζητάει λύση και μάλιστα σύντομα, γιατί η επιβάρυνση στην υγεία
των πολιτών που ζουν και εργάζονται στην παραλιμένια περιοχή είναι σε πολύ
υψηλά επίπεδα», υπογράμμισε ο κ. Μίχας, που προανήγγειλε ότι θα παραδώσει,
την ερχόμενη εβδομάδα, την έρευνα στην υπουργό Περιβάλλοντος, Τίνα
Μπιρμπίλη, ζητώντας τη λήψη άμεσων μέτρων.
6

82. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2009, σε
θέσεις αντιπροσωπευτικές της παραλιακής ζώνης του λιμένα του Πειραιά και σε
δύο διαφορετικές χρονικά και κλιματολογικά περιόδους (την ψυχρή 22/1-29/4 και
τη θερμή 4/8-31/10), η ατμόσφαιρα στο λιμάνι του Πειραιά είναι ιδιαίτερα
επιβαρυμένη από πολύ υψηλές συγκεντρώσεις επιβλαβών για την υγεία
αιωρούμενων μικροσωματιδίων, με τις υπερβάσεις των ορίων που έχει θέσει η
Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι σχεδόν καθημερινές.
Ειδικότερα και σε ό,τι αφορά τη μέτρηση των αιωρούμενων μικροσωματιδίων
PM10, με μέσο ετήσιο όριο από την Ε.Ε. τα 40 μg/m3, τα αποτελέσματα των
μετρήσεων έδειξαν :
Μέση ημερήσια συγκέντρωση την ψυχρή περίοδο : 81,3 μg/m3
Μέση ημερήσια συγκέντρωση τη θερμή περίοδο : 89,9 μg/m3
Παρατηρείται δηλαδή υπέρβαση του ορίου πολύ μεγάλη, υπερδιπλάσια του ορίου
της Ε.Ε.
Υπερβάσεις διαπιστώθηκαν και στο όριο που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. για τη μέση 24ωρη
οριακή τιμή που είναι 50 μg/m3 και για την οποία δεν θα πρέπει να καταγράφεται
υπέρβαση περισσότερες από 35 φορές τον χρόνο, σε ένα ποσοστό δηλαδή 10 % των
ημερών του χρόνου. Τα αποτελέσματα της έρευνας του Πολυτεχνείου έδειξαν :
Την ψυχρή περίοδο ποσοστό υπέρβασης 76%
Τη θερμή περίοδο ποσοστό υπέρβασης 78%
Ενώ δηλαδή η Ε.Ε. ζητά το όριο των 50 μg/m3 να υπερβαίνεται πάνω από μία στις
δέκα ημέρες, στη μελέτη του ΕΜΠ καταγράφεται υπέρβαση του ορίου αυτού ακόμη
και 8 στις 10 ημέρες.
Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στο λιμάνι του Πειραιά είναι η σύγκριση
7

83. των αποτελεσμάτων των μετρήσεων του ΕΜΠ, με τις μετρήσεις της Διεύθυνσης
Ελέγχου της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου του Υπουργείου Περιβάλλοντος
και Κλιματικής Αλλαγής, όπως δημοσιεύθηκαν στην Έκθεση Ατμοσφαιρικής
Ρύπανσης του έτους 2009, την ίδια δηλαδή χρονιά με την έρευνα Νομαρχίας
Πειραιά και ΕΜΠ.
Όπως προκύπτει, το λιμάνι του Πειραιά αναδεικνύεται σε αρνητικό «πρωταθλητή»
στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αφού έχει με τεράστια διαφορά, τη μεγαλύτερη μέση
ετήσια συγκέντρωση PM10, σε σύγκριση με οποιοδήποτε σταθμό μέτρησης τόσο
στην Αττική (κέντρο της Αθήνας, Λυκόβρυση, Μαρούσι, Αγία Παρασκευή, Κορωπί,
Θρακομακεδόνες), όσο και με άλλες πόλεις της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Πάτρα,
Βόλο, Λάρισα, Ηράκλειο, Ιωάννινα). Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σε βάθος
σχεδόν δεκαετίας δεν εντοπίζονται, τόσα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης
σε σταθμό μέτρησης, σε καμία περιοχή της Ελληνικής επικράτειας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων
του ΕΜΠ με τον σταθμό μέτρησης του ΥΠΕΚΑ του Πειραιά που βρίσκεται, στο
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία των μετρήσεων της ΔΕΑΡΘ, από
το 2001 έως το 2009, στον Πειραιά, η μέση ετήσια συγκέντρωση PM10 δεν έχει ποτέ
ξεπεράσει τα 62 μg/m3, πέρσι ανήλθε στα 35 μg/m3, απέχοντας κατά πολύ από τα
αποτελέσματα των μετρήσεων στο λιμάνι που πραγματοποίησε το ΕΜΠ, που
κυμαίνονται από 81,3 έως 89,9 μg/m3.
Η επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου πραγματοποίησε μετρήσεις
και σε άλλους δείκτες για τα οποία δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια από την Ε.Ε.,
θεωρούνται όμως ιδιαίτερα επιβλαβή για τη δημόσια υγεία, όπως είναι τα υπερλεπτόκοκκα
8

84. σωματίδια (ultrafine particles - UFPs, δηλαδή τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 0,1
μm) και ο στοιχειακός άνθρακας, για τα οποία κατέγραψαν εξίσου υψηλές συγκεντρώσεις
σε σύγκριση με περιοχές του κέντρου της Αθήνας αλλά και άλλων ευρωπαϊκών
μεγαλουπόλεων.
Πέρα ωστόσο από τις μετρήσεις στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον, έγιναν μετρήσεις και στο
εσωτερικό των κτιρίων της Νομαρχίας για να διαπιστωθεί ο βαθμός διείσδυσης της
ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους και της επίδρασής της στα επίπεδα έκθεσης των
εργαζομένων. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων έδειξαν αυξημένες συγκεντρώσεις ακόμη
και με κλειστά παράθυρα και χωρίς εσωτερικές πηγές σωματιδίων. Ειδικότερα σύμφωνα με
τα αποτελέσματα της έρευνας :
• Η μέση ημερήσια εσωτερική συγκέντρωση αιωρουμένων σωματιδιων PM10 είναι στα
όρια της επικινδυνότητας, βάσει του σχετικού προτύπου ποιότητας για την εξωτερική
ατμόσφαιρα, κατά το 20 % των ημερών μέτρησης.
• Η διείσδυση της σωματιδιακής ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους είναι περισσότερο
εμφανής στην περίπτωση των λεπτόκοκκων σωματιδίων: ένα ποσοστό της τάξης του 80 - 85
% του στοιχειακού άνθρακα και του 70 % των υπερλεπτόκοκκων σωματιδίων εξωτερικής
προέλευσης διεισδύει στους εσωτερικούς χώρους.
• Η διαπίστωση αυτή υποδεικνύει σημαντική έκθεση σε λεπτόκοκκα και υπερλεπτόκοκκα
σωματίδια στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, τα οποία και παρουσιάζουν μεγαλύτερη
επικινδυνότητα για την υγεία του ανθρώπου.
Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά «Οι επισκέπτες, οι πολίτες, οι
εργαζόμενοι στο λιμάνι του Πειραιά να βρίσκονται καθημερινά σε καθεστώς πολιορκίας
από επιβλαβείς σωματιδιακούς ρύπους. Φουγάρα πλοίων και εξατμίσεις αυτοκινήτων
έχουν δημιουργήσει ένα επικίνδυνο κοκτέιλ ατμοσφαιρικής ρύπανσης που όμοιό
του δεν έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα».
9

85. Άνω Εικόνα . Οι κυριότερες από τις πηγές παραγωγής αερίων που ευθύνονται για την
ατμοσφαιρική ρύπανση.
Εικόνα . Το χαρακτηριστικό καφετί χρώμα που παρατηρείται συχνά στον ατμοσφαιρικό αέρα
οφείλεται σε ρυπαντές όπως τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), υποπροϊόντα μηχανών εσωτερικής
καύσης αυτοκινήτων και εργοστασίων, οι υδρογονάνθρακες (HC), υποπροϊόντα ποικίλων
καύσεων και το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), προϊόν της ατελούς καύσης ενώσεων του άνθρακα.
Οι παραπάνω ενώσεις, με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, αντιδρούν μεταξύ τους και
με τα συστατικά της ατμόσφαιρας παράγοντας ενώσεις όπως νιτρικά υπεροξείδια (ΡΑΝs) και
νιτρικό οξύ, όζον και αλδεΰδες (π.χ. φορμαλδεΰδη). Εκτιμάται ότι ετησίως πάνω από 240.000
άνθρωποι πεθαίνουν στην Ευρώπη των 25 εξαιτίας της φωτοχημικής ρύπανσης. Οι ευπαθέστερες
ομάδες θεωρούνται τα παιδιά και οι αθλητές, καθώς η έντονη σωματική δραστηριότητα οδηγεί
στην εισπνοή μεγαλύτερων ποσοτήτων αέρα.
10