1. Акцессор
эрдсүүд
Гүйцэтгэсэн: Г.Ганбаатар C.GM12D138
П.Энх-Амгалан C.GM12D

2. Агуулага
• Акцессор эрдэс гэж юу вэ?
• Гидротермал процесс
• Магмын чулуулагт түгээмэл тархацтай акцессор
эрдсүүд.
• Тэдгээрийн оптик шинжүүд.

3. Акцессор эрдэс гэж юу
вэ?
Акцессор гэдэг үг нь латин (accessory – дагалдах)
гэсэн үгнээс гаралтай.
Акцессор эрдэс нь магмын чулуулагт жижиг
жижиг хэсгүүдээр тохиолдох бөгөөд гидртермал
процессыг үр дүнд үүсдэг.

4. Гидротермал
• Газрын царцдас доторхи халуун шингэний
урсгалтай холбоотойгоор тодорхой нэг эрдэс
бүрдэж тогтсоны дараа бий болдог эрдэс дэх
химийн өөрчлөлт, агуулагч чулуулаг ба
эрдэсжсэн шингэн зүйлийн хоорондын харилцан
үйлчилсэн ерөнхий байдал ба чулуулгийн
гадаргын өгөршлийн байдал.

5. Гидротермал процесс

6. Түгээмэл тархалттай
акцессор эрдсүүд
• Касситерит
• Монацит
• Ортит
• Шпинель
• Эвдиалит
• Эвколит
• Астрофиллит
• Апатит
• Циркон
• Титанит
• Ортит
• Ильменит
• Хромит
• Магнетит

7. Зарим эрдсүүдийн оптик шинжүүд
Апатит

8. Апатит:
• Апатитыг фторапатит - Са5[Р04]F
• Хлорапатит - Са5[Р04]3Сl
• Гидроксилапатит - Са5[Р0^3(0Н) зэрэг төрлүүдэд
хуваана.
Апаптит нь шлифт өнгөгүй ,гексагонал
сингонитой. Фторапатитаас гидроксилапатит руу
гэрлийн хугарлын илтгэгч нэмэгдэнэ.
Апатит нь магмын чулуулагт хамгийн ихдээ 3,8%
хэмжээтэй тохиолдоно.

10. Оптик шинжүүд:
• Ne = 1,624-1,666; No = 1,629-1,667;
• No-Ne = 0,001-0,007. Сайн рельефтэй, барзгар
гадаргатай. Нэг тэнхлэгтэй, оптикийн хасах
эрдэс. Шууд унтралттай, хасах сунаптай.
• Апатитын талстын зүсэлтүүд шлифт нилээд
онцлогтой, дагуу зүсэлт сунасан тэгш
өнцөгт, хөндлөн зүсэлт зургаан өнцөгт хэлбэртэй
байдаг. Томоохон мөхлөгт (0001) талаар
хуваагдал илэрдэг. Ихэрлэлт тохиолдохгүй.

12. • Апатитад заримдаа радиоидэвхт бодисын маш
жижиг ормууд агуулагдах ба эдгээр нь ягаавтар
буюу хүрэвтэр өнгөтэй, бараан өнгийн хүрээ
үүссэн байна. Апатит нь өгөршилд тогтвортой.
• Шлифт топаз ба андалузиттай төстэй, топаз сайн
хуваагдалтай, хос тэнхлэгтэй. Андалузит хос
хугарлын илтгэгч их, хөндлөн зүсэлт ромбо
хэлбэртэй байдаг.
• Хамт тохиолдох эрдсүүд
• hornblende
micas
nepheline
calcite

13. Циркон

14. • Циркон - Zr[SIO4]
• Цирконд ховор бишээр Нt, Th, U, TR ба бусад
элементүүд хольцоор тохиолдоно. Шлифт
өнгөгүй, тетрагонал сингонитой. Богино
баганлаг, ховроор урт призмлэг, маш ховроор
пирамид хэлбэртэй талсжина. Дагуу зүсэлт нь
шлифт тэгш өнцөгт, хөндлөн зүсэлт квадрат ба
найман өнцөгт хэлбэртэй байна. Том мөхлөгт
(110) талаар хуваагдал илэрнэ. Жижиг талстад
хуваагдал
ажиглагдахгүй. Шлифт голдуу енгөгүй, ховроор
хүрэвтэр өнгөтэй.

16. Оптик шинжүүд:
• Nо = 1,924-1,960; Ne = 1,968-2,015; No – Ne = 0 044-
0,055. Рельеф маш тод, хосхугарлын илтгэгч
өндөр байдаг. Нэг тэнхлэгтэй, оптикийн нэмэх
эрдэс. Шууд унтралттай, нэмэх суналтай.
• Биотит, хлорит, эвэр хуурмаг зэрэг эрдэст ором
үүсгэгч мирконы талст нь радиоидэвхт бодисын
задарлын дүнд үүссэн тод плеохроизмтой өтгөн
хүрэн өнгийн хөвөөгөөр хүрээлэгдсэн байдаг.
Кордиерит доторх оромыг хөвөөлөн нимбэгэн
шар хүрээ үүснэ.----

17. • Оптик шинжээрээ монацит ба ксенотимтэй
нилээд төстэй. Моноцит хос тэнхлэгтэй, шууд бус
унтралттай, ксенотим нь гэрлийн хугарлын илтгэгч
бага, хуваагдал сайн илэрдгээр ялгаатай.
• Циркон нь магмын чулуулагт тархсан акцессор
эрдэс. Өгөршилд тогтвортой учир
тунамал, улмаар хувирмал чулуулагт
тохиолдоно.
• Хамт тохиолдох эрдсүүд:
• albite
biotite
garnets
xenotime
monazite

18. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа.
