ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ФАЙЛЫН FONT НЬ SLIDE-д ДЭЭР ТАНИХГҮЙ БАЙГАА ТУЛ ТУХАЙН ФАЙЛЫГ ТАТАЖ АВЧ УНШИХ ШААРДЛАГАТАЙ http://gelegjamts.blogspot.com/

1. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÕÓÓËÜ
1999 îíû 05 äóãààð ñàðûí 14-íèé ºäºð
Óëààíáààòàð õîò
ժĪË̪ÐÈÉÍ ÒÓÕÀÉ
ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË
1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò
1.1. Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð õºäºëìºðèéí õàðèëöààíä îðîëöîã÷
àæèëòàí, àæèë îëãîã÷èéí íèéòëýã ýðõ, ¿¿ðýã, õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð, õºäºëìºðèéí ãàíöààð÷èëñàí áà
õàìòûí ìàðãààí, õºäºëìºðèéí íºõöºë, óäèðäëàãà, õÿíàëò áîëîí õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷èä õ¿ëýýëãýõ
õàðèóöëàãûã òîäîðõîéëæ òàëóóäûí õàðèëöàí ýðõ òýãø áàéäëûã õàíãàõàä îðøèíî.
2 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ
2.1. Õºäºëìºðèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü ¯íäñýí õóóëü1
, ýíý õóóëü áîëîí òýäãýýðòýé
íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.
2.2. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé
çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.
3 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí íýð òîìü¸î
3.1. Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìú¸îã äîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:
3.1.1. "àæèë îëãîã÷" ãýæ õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð àæèëòàí àâ÷ àæèëëóóëæ
áàéãàà ýòãýýäèéã ;
3.1.2. "àæèëòàí" ãýæ àæèë îëãîã÷òîé õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëàæ áàéãàà
èðãýíèéã ;
3.1.3. "õºäºëìºðèéí ãýðýý" ãýæ íýã òàëààñ àæèëòàí íü àæèë îëãîã÷îîñ õóóëüä
íèéö¿¿ëýí òîãòîîñîí õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðìûí äàãóó òîäîðõîé àæèë ã¿éöýòãýõ, íºãºº òàëààñ àæèë
îëãîã÷ íü àæèëòàíä õºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íä òîõèðñîí öàëèí õºëñ îëãîõ, õóóëü òîãòîîìæ áîëîí õàìòûí ãýðýý,
õýëýëöýýðò çààñàí õºäºëìºðèéí íºõöºëººð õàíãàõ òóõàé õàðèëöàí ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí òîõèðîëöîîã;
3.1.4. "õàìòûí ãýðýý" ãýæ òóõàéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí íèéò àæèëòíû
õºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õóóëèàð òîãòîîñîí áàòàëãààíààñ
èë¿¿ íºõöºëººð õàíãàõ áîëîí ýíý õóóëèàð øóóä çîõèöóóëààã¿é àñóóäëààð àæèë îëãîã÷, àæèëòíû
òºëººëºã÷äèéí õîîðîíä áàéãóóëñàí òîõèðîëöîîã;
1

2. 3.1.5. "õàìòûí õýëýëöýýð" ãýæ èðãýíèé õºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí õóóëü
¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìòðàí õàìãààëàõ çîðèëãîîð óëñûí õýìæýýíä áîëîí òîäîðõîé á¿ñ íóòàã, çàñàã
çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæ, ñàëáàð, ìýðãýæëèéí õ¿ðýýíä àæèë îëãîã÷, àæèëòíû òºëººëºã÷èä,
òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí õîîðîíä áàéãóóëñàí òîõèðîëöîîã;
3.1.6. "àæèë îëãîã÷èéí òºëººëºã÷èä" ãýæ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà,
àæèë îëãîã÷îîñ ýðõ îëãîñîí ýòãýýä áóþó ä¿ðýìäýý àæèë îëãîã÷èéí ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã
òºëººëºí õàìãààëàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí áàéãóóëëàãûã;
3.1.7. "àæèëòíû òºëººëºã÷èä" ãýæ àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã òºëººëºí
õàìãààëàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë, õýðýâ èéì áàéãóóëëàãà áàéõã¿é áîë íèéò àæèëòíû
õóðëààñ ñîíãîãäñîí òºëººëºã÷äèéã;
3.1.8. "õºäºëìºðèéí ãàíöààð÷èëñàí ìàðãààí" ãýæ õºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí
õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûí õ¿ðýýíä õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí ñàíàëûí çºð¿¿ã;
3.1.9. " õºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààí " ãýæ õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ,
áèåë¿¿ëýõ, áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèõ ÿâöàä ãýðýý, õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí
ñàíàëûí çºð¿¿ã;
3.1.10.“õºäºëìºðèéí íºõöºë” ãýæ õºäºëìºðëºõ ÿâöàä àæèëòíû àæèëëàõ ÷àäâàð, ýð¿¿ë
ìýíäýä äàãíàñàí áóþó õàìññàí áàéäëààð íºëººëºõ àæëûí áàéðíû áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí îð÷íû õ¿÷èí
ç¿éëèéã;
/Ýíý çààëòûã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/
3.1.11. "¿éëäâýðëýëèéí îñîë" ãýæ àæèëòàí õºäºëìºðëºõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöàä
¿éëäâýðëýëèéí áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëºëä ºðòºõèéã;
/Ýíý çààëòûã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
3.1.12. "ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷èí" ãýæ õºäºëìºðëºõ ÿâöàä ¿¿ññýí ¿éëäâýðëýëèéí
ñºðºã õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººë뺺ñ øàëòãààëñàí ºâ÷íèéã ;
/Ýíý çààëòûã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
3.1.13. "àæèë õàÿëò" ãýæ õºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààíûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð
àæèëòíààñ ¿¿ðýãò àæëàà ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð òîäîðõîé õóãàöààãààð á¿ðýí áóþó õýñýã÷ëýí
çîãñîîõûã.
3.1.14.”àëáàäàí õºäºëìºð” ãýæ õºäºëìºðèéí ñàõèëãûã ñàõèóëàõ, àæèë õàÿëòàä
îðîëöñîíûã áîëîí óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí òîãòîëöîîíû òàëààðõ ººðèéí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëñíèéã
öýýðë¿¿ëýõ, íèéãìèéí ãàðàë ¿¿ñýë, ÿñ ¿íäýñ, àðüñíû ºíãº, øàøèí ø¿òëýãýýð íü ÿëãàâàðëàõ çîðèëãîîð,
ýñõ¿ë àæèëòíû àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíäýä àþóëòàé áàéäàë ¿¿ññýí çýðãèéã ¿ë õàðãàëçàí àæèëòíààñ
ã¿éöýòãýõèéã øààðäñàí àæèë, ¿¿ðãèéã;
/Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
3.1.15.”áàéíãûí àæëûí áàéð” ãýæ àæèë îëãîã÷èéí çààñàí àæëûí áàéðàíä, òîãòîîñîí
ãîðèìûí äàãóó ò¿¿íýýñ îëãîñîí õºäºëìºðèéí áàãàæ õýðýãñëýýð, àæèë îëãîã÷, ýñõ¿ë ò¿¿íèé òºëººëºã÷èéí
óäèðäëàãûí äîð áàòàëñàí íîðì, ¿íýëãýý, ñ¿ëæýýãýýð öàëèí õºëñ àâ÷, àæëûí ºäºð, ýýëæèéí
äàâòàìæòàéãààð ã¿éöýòãýõ àæèë, ¿¿ðãèéã.
/Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
4 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëàõ õàðèëöàà
2

3. 4.1. Ýíý õóóëèàð äîð äóðäñàí òàëóóäûí õîîðîíäûí õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé áîëîí ò¿¿íýýñ
óëàìæèëñàí õºäºëìºðèéí áóñàä õàðèëöààã çîõèöóóëíà:
4.1.1. Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà äîòîîä, ãàäààäûí àæ
àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áîëîí Ìîíãîë Óëñûí èðãýí õîîðîíäûí;
4.1.2. Ìîíãîë Óëñûí èðãýí, ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿í áîëîí Ìîíãîë Óëñûí èðãýí
õîîðîíäûí;
4.1. 3. äîòîîäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áîëîí ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿í
õîîðîíäûí;
4.1.4. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë Ìîíãîë Óëñûí íóòàã
äýâñãýðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é
õ¿í õîîðîíäûí.
4.2. Ýä õºðºí㺠áîëîí õºäºëìºðºº íýãòãýí àæèëëàã÷èä íü õºäºëìºðèéí õàðèëöààíû òàëààð æóðàì
òîãòîîãîîã¿é, ýñõ¿ë ýíý õóóëèéã ìºðäºõººð òîõèðîëöñîí áîë ýíý õóóëèéí õîëáîãäîõ çààëòûã õýðýãëýíý.
4.3.Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóé áîëîí õºäºëìºðèéí íºõöºëòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã
õóóëèàð çîõèöóóëíà.
/Ýíý õýñãèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
5 äóãààð ç¿éë. Àæèë îëãîã÷èéí ýðõ, ¿¿ðýã
5.1. Àæèë îëãîã÷ íü õóóëü òîãòîîìæèä íèéö¿¿ëýí õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàì áàòàëæ ìºðä¿¿ëýõ,
àæèëòíààñ õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõèéã øààðäàõ, ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó
õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ýðõòýé.
5.2. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòíûã àæëààð, õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãàä
òîõèðñîí íºõöºëººð õàíãàõ, õºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íä íü òîõèðñîí öàëèí õºëñ îëãîõ, ýíý õóóëü áîëîí õºäºëìºðèéí
áà õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð, õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàìä çààñàí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.
/Ýíý õýñýãò 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðóóëñàí/
6 äóãààð ç¿éë. Àæèëòíû ýðõ, ¿¿ðýã
6.1. Àæèëòàí íü àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãàä íèéöñýí õºäºëìºðèéí íºõöºëººð
õàíãóóëàõ, öàëèí õºëñ àâàõ, àìðàõ, ººðºº áîëîí òºëººëëèéí áàéãóóëëàãààðàà äàìæóóëàí ýðõ, õóóëü ¸ñíû
àøèã ñîíèðõëîî õàìãààëàõ çîðèëãîîð ýâëýëäýí íýãäýõ, õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó òýòãýâýð,
òýòãýìæ àâàõ, õºäºëìºðèéí áà õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò çààñàí áóñàä ýðõ, õºíãºëºëò ýäëýõ ýðõòýé.
6.2. Àæèëòàí íü ¿íýí÷ýýð õºäºëìºðëºõ, õóóëèàð òîãòîîñîí íóóöàä õàìààðàõ àæèë, ¿¿ðýãòýé íü
õîëáîîòîé íóóöûã õàäãàëàõ, õºäºëìºðèéí áà õàìòûí ãýðýý, õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàì, àþóëã¿é àæèëëàãàà,
ýð¿¿ë àõóéí íèéòëýã øààðäëàãûã ñàõèí áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.
/Ýíý õýñýãò 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðóóëñàí/
7 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí õàðèëöààíä ÿëãàâàðëàë, õÿçãààðëàë,
äàâóó áàéäàë òîãòîîõûã õîðèãëîõ
7.1. Õýíèéã ÷ õóóëü áóñààð àëáàäàí õºäºëìºðë¿¿ëæ áîëîõã¿é.
3

4. 7.2. Õºäºëìºðèéí õàðèëöààíä ¿íäýñ, óãñàà, àðüñíû ºíãº, ýðýãòýé, ýìýãòýé, íèéãìèéí ãàðàë,
áàéäàë, õºðºí㺠÷èíýý, øàøèí ø¿òëýã, ¿çýë áîäëîîð íü ÿëãàâàðëàõ, õÿçãààðëàõ, äàâóó áàéäàë òîãòîîõûã
õîðèãëîíî.
7.3. Àæèë îëãîã÷ íü èðãýíèéã àæèëä àâàõàä áîëîí õºäºëìºðèéí õàðèëöààíû ÿâöàä àæèë, ¿¿ðãèéí
îíöëîã øààðäëàãûí óëìààñ àæèëòíû ýðõ, ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàñàí áîë ýíý òóõàé ¿íäýñëýëýý íîòëîõ
¿¿ðýãòýé.
7.4. Èðãýíèéã àæèëä àâàõàä ýðõëýõ àæèë, ¿¿ðãèéí îíöëîãòîé õîëáîîã¿é òîõèîëäîëä ò¿¿íèé
õóâèéí àìüäðàë, ¿çýë áîäîëòîé õîëáîîòîé, ãýðëýëòèéí áàéäàë, íàìûí õàðüÿàëàë, ø¿òäýã øàøíûõ íü òóõàé
áîëîí æèðýìñýí ýñýõ òàëààð àñóóëò òàâüæ áîëîõã¿é.
7.5. Ýíý õóóëèéí 7.4-ò çààñíûã çºð÷èæ àñóóëò òàâüñàí òîõèîëäîëä àæèëòàí ò¿¿íä õàðèóëàõ
¿¿ðýãã¿é.
ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÕÀÌÒÛÍ ÃÝÐÝÝ, ÕÝËÝËÖÝÝÐ
8 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ
¿íäñýí çàð÷èì
8.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõàä äàðààõü çàð÷èì áàðèìòàëíà:
8.1.1. èë òîä áàéõ;
8.1.2. õóóëü òîãòîîìæèä íèéöñýí áàéõ;
8.1.3. òàëóóäûí òºëººëºã÷äèéí òîî àäèë áàéõ;
8.1.4. òàëóóä ýðõ òýãø áàéõ;
8.1.5. õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò òóñãàõ àñóóäëàà ÷ºëººòýé ñîíãîæ õýëýëöýõ;
8.1.6. ñàéí äóðààðàà ¿¿ðýã õ¿ëýýõ;
8.1.7. õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûã òîäîðõîé çààõ.
9 ä¿ãýýð ç¿éë. Ìýäýýëëýýð õàíãàõ
9.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ, õýëýëöýý õèéõ ¿åä òºðèéí õîëáîãäîõ
áàéãóóëëàãà, àæèë îëãîã÷ íü àæèëòíû òºëººëºã÷äºä øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã ãàðãàæ ºãºõ ¿¿ðýãòýé.
9.2. Òàëóóä õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí áèåëýëòýä òàâèõ õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõäýý
áèåëýëò, ÿâöûí òàëàà𠺺ðò áàéãàà á¿õ ìýäýýëëèéã õàðèëöàí ñîëèëöîõ ¿¿ðýãòýé.
10 äóãààð ç¿éë. Õºíäëºíãèéí îðîëöîîã õîðèãëîõ
10.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä òºðèéí áà òºðèéí áóñ, øàøíû
áàéãóóëëàãà, óëñ òºðèéí íàì, èðãýí, àëáàí òóøààëòíû ç¿ãýýñ òàëóóäûí õóóëü ¸ñíû ýðõèéã õÿçãààðëàõ
áóþó ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü õóóëü áóñààð ñààä ó÷ðóóëàõ, õºíäëºí㺺ñ îðîëöîõûã õîðèãëîíî.
11 ä¿ãýýð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã ñàíàà÷ëàõ
11.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, òýäãýýðò íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ àñóóäëûã
àëü ÷ òàë ñàíàà÷èëæ áîëíî.
4

5. 11.2. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, õýëýëöýý õèéõ ñàíàë ãàðãàæ áàéãàà òàë ýíý
òóõàéãàà íºãºº òàëä áè÷ãýýð ìýäýãäýíý.
11.3. Àæèë îëãîã÷èéí ºìíººñ õýëýëöýý õèéõ ýðõèéã ýíý õóóëèéí 3.1.6 -ä çààñàí àæèë
îëãîã÷èéí òºëººëºã÷èä ýäýëíý.
11.4. Ýíý õóóëèéí 3.1.7-ä ä çààñàí àæèëòíû òºëººëºã÷èä àæèëòíû íýðèéí ºìíººñ õýëýëöýý õèéõ,
õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ ýðõòýé.
11.5. Óëñûí õýìæýýíä áîëîí òîäîðõîé á¿ñ íóòàã, çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæ,
ñàëáàð, ìýðãýæëèéí ò¿âøèíä, ò¿¿í÷ëýí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä õýä õýäýí ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë
áàéâàë òýäãýýð íü ãèø¿¿äèéíõýý òîîíû õàðüöààã ¿íäýñëýí íýãäñýí òºëººëºã÷èä òîìèëæ õýëýëöýý õèéõ
áîëîí õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõàä îðîëöîíî.
12 äóãààð ç¿éë. Õýëýëöýý õèéõ
12.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã òàëóóä õýëýëöýý õèéõ çàìààð áàéãóóëíà.
12.2. Õýëýëöýýã ñàíàà÷ëàã÷ òàë íü õýëýëöýý õèéõ á¿ðýëäýõ¿¿í, õàìòûí ãýðýý,
õýëýëöýýðèéí áîëîí òýäãýýðò îðóóëàõ íýìýëò, ººð÷ëºëòèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëæ, õýëýëöýý õèéõ
òóõàé ìýäýãäýëäýý õàâñàðãàí íºãºº òàëäàà õ¿ðã¿¿ëíý.
12.3. Ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí òàë àæëûí òàâàí ºäðèéí äîòîð õàðèóã áè÷ãýýð ºãíº.
12.4. Õýëýëöýý õèéõ òóõàé ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí òàë äîð äóðäñàí õóãàöààíä õýëýëöýýã
ýõëýõ ¿¿ðýãòýé:
12.4.1. õàìòûí ãýðýý áàéãóóëàõ, ò¿¿íä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõòàé õîëáîãäñîí
ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí ºäðººñ õîéø àæëûí 10 ºäðèéí äîòîð;
12.4.2. õàìòûí õýëýëöýýð áàéãóóëàõ òóõàé ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí ºäðººñ õîéø àæëûí
15 ºäðèéí äîòîð.
12.5. Ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí òàë íü ýíý õóóëèéí 12.3, 12.4-ò çààñàí õóãàöààíä õàðèó
èð¿¿ëýýã¿é áóþó õýëýëöýýã ýõëýýã¿é, ýñõ¿ë õýëýëöýýíèé ÿâöàä òîõèðîëöîîíä õ¿ðýýã¿é ñàíàëûí
çºð¿¿ã ýíý õóóëèéí Àðàâäóãààð á¿ëýãò çààñàí õºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààí çîõèöóóëàõ æóðìûí äàãóó
çîõèöóóëíà.
12.6. Õýëýëöýýíä îðîëöîã÷èä íü õýëýëöýýíèé ÿâöàä ìýäýæ àâñàí àëáàíû áîëîí õóäàëäààíû
íóóöàä õàìààðàõ ìýäýý ñýëòèéã çàäðóóëàõã¿é áàéõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.
12.7. Õýëýëöýý õèéõòýé õîëáîãäñîí çàðäàë áîëîí ò¿¿íä òàëóóäûí óðüä÷èëàí òîõèðîëöñîíîîð
îðîëöîæ áàéãàà ìýðãýæèëòýíä îëãîõ õºëñ, áóñàä çàðäëûã õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò çààñàí æóðìûí
äàãóó ãàðãàíà.
12.8. Õýëýëöýýíä îðîëöîæ áàéãàà, ¿íäñýí àæëààñàà ÷ºëººëºã人ã¿é ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí
àæèëòàí, ñîíãóóëüòàíä çîõèõ äýýä øàòíû áàéãóóëëàãààñ íü óðüä÷èëàí çºâøººðºë àâàëã¿éãýýð òóõàéí
ñîíãóóëüò àæèëòàé íü õîëáîãäóóëæ ñàõèëãûí øèéòãýë íîãäóóëàõ, òýäíèéã õýëýëöýýíä îðîëöñîíûõ íü
òºëºº ººð àæèëä øèëæ¿¿ëýõ áóþó àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð õýëýëöýýíèé òóðøèä áîëîí õýëýëöýý
äóóññàíààñ õîéø íýã æèëèéí äîòîð àæëààñ õàëàõûã õîðèãëîíî.
5

6. 12.9. Õýëýëöýý íü òàëóóäûí á¿õ òºëººëºã÷ õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò ãàðûí ¿ñýã çóðñíààð
äóóñãàâàð áîëíî.
13 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý
13.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð íü ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã íü òºëººëºí õàìãààëæ
áàéãàà ãýðýý, õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ òàëóóäûí íèéò àæèë îëãîã÷, àæèëòíûã õàìààð÷ ¿éë÷èëíý.
14 ä¿ãýýð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ
14.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã áàéãóóëàõàä ýíý õóóëèéí 12 äóãààð ç¿éëä çààñàí æóðìûã
áàðèìòàëíà. Õàìòûí ãýðýýã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áèçíåñ òºëºâëºãºº áàòëàõààñ ºìíº áàéãóóëíà.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
14.2. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä ò¿¿íèé íýãæ, õýñãèéã õàìðóóëàí õàìòûí íýã ãýðýý
áàéãóóëíà.
14.3. Õýëýëöýýð áàéãóóëàõ ñàíàà÷èëãà ãàðãàñàí ýòãýýäèéí òîîíîîñ ¿ë õàìààðàí òóõàéí
ò¿âøèíä íýã õýëýëöýýð áàéãóóëíà.
14.4. Àæèë îëãîã÷ íü õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ ¿åä ººðò áàéãàà ìýäýýëýë, áè÷èã
õýðãèéí òåõíèê õýðýãñýë, àæëûí áóñ öàãààð õóðàë, çºâëºë㺺í õèéõ áàéð ãàðãàæ ºãºõ, óõóóëãà
ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëàõàä òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.
14.5. Õàìòûí ãýðýýã íýã æèë, ò¿¿íýýñ äýýø; õýëýëöýýðèéã õî¸ð æèëèéí õóãàöààãààð òóñ
òóñ áàéãóóëíà.
15 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã á¿ðòãýõ
15.1. Àæèë îëãîã÷ íü ººðèéí îðøèæ áàéãàà íóòàã äýâñãýðèéí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãûí
òàìãûí ãàçàðò õàìòûí ãýðýýã ò¿¿íä ãàðûí ¿ñýã çóðñàí ºäðººñ õîéø 10 õîíîãèéí äîòîð á¿ðòã¿¿ëýõýýð
õ¿ðãýíý.
15.2. Ñàëáàð /ñàëáàð äóíä/-ûí, á¿ñèéí, àéìàã, íèéñëýëèéí ò¿âøíèé áîëîí ìýðãýæëèéí òàðèôûí
õýëýëöýýðèéã ò¿¿íä ãàðûí ¿ñýã çóðñàí ºäðººñ õîéø 10 õîíîãèéí äîòîð õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí
òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä á¿ðòã¿¿ëýõýýð õ¿ðãýíý.
15.3. Ñóì, ä¿¿ðãèéí ò¿âøèíä áàéãóóëñàí õýëýëöýýðèéã ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà íü ò¿¿íä
ãàðûí ¿ñýã çóðñàí ºäðººñ õîéø 15 õîíîãèéí äîòîð àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí òàìãûí ãàçàðò
á¿ðòã¿¿ëýõýýð õ¿ðãýíý.
15.4. Ýíý ç¿éëä çààñàí á¿ðòãýõ ýðõ á¿õèé ýòãýýä íü õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã õ¿ëýýí
àâñíààñ õîéø àæëûí 10 õîíîãèéí äîòîð õÿíàæ, õóóëü òîãòîîìæèä íèéöýæ áàéâàë ò¿¿íèéã á¿ðòãýõ áºãººä
õýðýâ íèéöýýã¿é áîë á¿ðòãýõýýñ òàòãàëçàíà.
15.5. Á¿ðòã¿¿ëýýã¿é áóþó õóóëü òîãòîîìæèä íèéöýýã¿é, ýñõ¿ë àæèëòíû ýðõèéí áàéäëûã
õóóëü òîãòîîìæèä çààñíààñ äîðäóóëñàí õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí çààëòûã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ
¿çýõ áºãººä ò¿¿íèéã áèåë¿¿ëýõã¿é.
16 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéã äàãàæ ìºðäºõ
6

7. 16.1. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð íü ýíý õóóëèéí 15 äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó á¿ðòã¿¿ëñíýýð
õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî.
16.2. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õàðüÿàëàë, óäèðäëàãûí á¿òýö, á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºõ íü
õàìòûí ãýðýýã öóöëàõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
16.3. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã ººð÷ëºí áàéãóóëàõ, ºì÷ëºã÷ ººð÷ëºãäºõ òîõèîëäîëä õàìòûí
ãýðýýã õýâýýð ìºðäºõ, ò¿¿íä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ, ýñõ¿ë õàìòûí ãýðýýã øèíý÷ëýí áàéãóóëàõ
àñóóäëûã àæèë îëãîã÷ áóþó àæèëòíû òºëººëºã÷èä õýëýëöýý õèéæ øèéäâýðëýíý.
16.4. Õóóëüä çààñàí íºõöºë, æóðìûí äàãóó àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà òàòàí áóóãäàõ ¿åä
õàìòûí ãýðýýã òàòàí áóóãäàõ õóãàöààíû òóðøèä äàãàæ ìºðäºíº.
16.5. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ àñóóäëûã ò¿¿íä òîäîðõîéëñîí
íºõöºë, æóðìûí äàãóó òàëóóäûí òîõèðîëöñîíîîð øèéäâýðëýõ áºãººä õýðýâ õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò
ýíý òóõàé òîäîðõîé çààãààã¿é áîë ò¿¿íèéã àíõ áàéãóóëàõàä õýðýãëýñýí æóðìûã áàðèìòàëíà.
17 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí áèåëýëòýä
òàëóóä õÿíàëò òàâèõ
17.1. Õàìòûí ãýðýýíèé áèåëýëòýä òàëóóä áîëîí òýäãýýðèéí òºëººëºã÷èä õÿíàëò òàâèíà.
17.2. Á¿õ ò¿âøèíä áàéãóóëàãäñàí õýëýëöýýðèéí áèåëýëòýä òàëóóä áîëîí òýäãýýðèéí
òºëººëºã÷èä, ò¿¿í÷ëýí õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, àéìàã,
íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà õÿíàëò òàâèíà.
17.3. Òàëóóä õÿíàëò õýðýãæ¿¿ëýõäýý õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò õîëáîîòîé ººðò áàéãàà á¿õ
ìýäýýëëèéã õàðèëöàí ñîëèëöîõ ¿¿ðýãòýé.
17.4. Òàëóóä õàìòðàí áà äàíãààð õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí áèåëýëò, ò¿¿íèé ÿâöûã õàãàñ
æèë òóòàì áóþó õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò çààñàí õóãàöààíä ä¿ãíýæ, íèéò àæèëòàíä ìýäýýëíý.
18 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí ãýðýýãýýð çîõèöóóëàõ õàðèëöàà
18.1. Õàìòûí ãýðýýíä ýíý õóóëèàð øóóä çîõèöóóëàãäààã¿é äàðààõü õàðèëöààã çîõèöóóëíà:
18.1.1. ¿íäñýí öàëèíãèéí õýìæýýã òîãòîîõ, íýìýãä¿¿ëýõ, ò¿¿íèé õýëáýð, îëãîõ õóãàöàà,
íýìýãäýë, íýìýãäýë õºëñ, øàãíàë óðàìøèë, íýìýãäýë òýòãýâýð, òýòãýìæ, òóñëàìæ, õºíãºëºëò, îëãîâðûí
õýìæýý, õºäºëìºðèéí íîðì, íîðìàòèâûã òîãòîîõ, ººð÷ëºõ, Àæèëòàíä îëãîõ õîîë, óíààíû çàðäàë áîëîí áóñàä
íºõºõ îëãîâîðûí õýìæýýã òîãòîîõ.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
18.1.2. àæèëòíû ìýðãýæëèéã äýýøë¿¿ëýõ, ìýðãýø¿¿ëýõ, ò¿¿íä øèíý ìýðãýæèë
ýçýìø¿¿ëýõ áîëîí àæëûí áàéðíû áàòàëãààã õàíãàõ;
18.1.3. àæèë, àìðàëòûí öàãèéí ãîðèì òîãòîîõ;
18.1.4. àæèëòàí, ¿¿íèé äîòîð æèðýìñýí, íàñàíä õ¿ðýýã¿é, òàõèð äóòóó áîëîí îäîé õ¿íèé
õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ;
7

8. 18.1.5. àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé ñàëáàð, íýãæèéã õóâü÷ëàõ, ººð÷ëºí
áàéãóóëàõ òîõèîëäîëä àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ;
18.1.6. ¿íèéí ºñºëò, ìºíãºíèé õàíøèéí áóóðàëòûí ò¿âøíýýñ õàìààðóóëæ öàëèí õºëñíèé
õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ;
18.1.7. àæèëòíû íèéãìèéí õàìãààëàëä çîðèóëàõ õºðºíãèéí õýìæýýã òîãòîîõ;
18.1.8. ýêîëîãèéí àþóëã¿é áàéäàë, õºäºëìºðèéí íºõöºë, àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí
øààðäëàãà, ñòàíäàðòûã õàíãàõ;
18.1.9. àæèëëàõûí çýðýãöýý ñóðàëöàæ áàéãàà àæèëòàíä àæèë îëãîã÷èéí ç¿ãýýñ
õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõ;
18.1.10. àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí îðîí ñóóö, õ¿¿õäèéí öýöýðëýã, ÿñëè, íèéãýì,
ñî¸ëûí çîðèóëàëòòàé áàðèëãà, áàéãóóëàìæ áàðèõ, àøèãëàõ, îëîí õ¿¿õýäòýé ãýð á¿ë, ºðõ òîëãîéëñîí ýõ
áóþó ãàíö áèå ýöýã, òàõèð äóòóó õ¿¿õýäòýé àæèëòàíä õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõ, òóõàéí àæ àõóéí íýãæ,
áàéãóóëëàãàä àæèëëàæ áàéñàí àõìàä íàñòàí, òàõèð äóòóó õ¿í, ¿éëäâýðëýëèéí îñîë, õóðö õîðäëîãî,
ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷íººñ ýð¿¿ë ìýíä íü õîõèðñîí àæèëòíû àìüæèðãààã ñàéæðóóëàõ;
18.1.11. ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë, ò¿¿íèé àæèëòàí, ñîíãóóëüòíààñ ¿éë àæèëëàãààãàà
ÿâóóëàõ íºõöºë áîëîëöîîã õàíãàõ.
18.2. Ýíý õóóëèàð àæèëòàíä îëãîñîí áàòàëãààã èë¿¿ íºõöºëººð õàìòûí ãýðýýíä òîãòîîæ áîëíî.
18.3. Õàìòûí ãýðýýíèé õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ, áèåëýëòèéã ä¿ãíýõ, ìýäýýëýõ, õî¸ð áîëîí
ãóðâàí òàëò õàðèëöààã õºãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã õàìòûí ãýðýýíä òóñãàíà.
19 ä¿ãýýð ç¿éë. Õàìòûí õýëýëöýýðýýð çîõèöóóëàõ õàðèëöàà
19.1. Õàìòûí õýëýëöýýðýýð äàðààõü õàðèëöààã çîõèöóóëíà:
19.1.1. óëñûí õýëýëöýýðýýð óëñûí õýìæýýíä äàãàæ ìºðäºõ õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí
áîëîí èðãýíèé õºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ õ¿ðýýíä
¿¿ññýí õºäºëìºðèéí õàðèëöààíû íèéòëýã àñóóäàë;
19.1.2. ñàëáàð /ñàëáàð äóíä/-ûí õýëýëöýýðýýð òîäîðõîé àæèë, ìýðãýæëèéí àæèëòíû
öàëèí õºëñíèé õýìæýý, õºäºëìºðèéí íºõöºë, õºäºëìºð çîõèîí áàéãóóëàëò, õºäºëìºðèéí íîðì, íîðìàòèâûí
àñóóäàë;
19.1.3. á¿ñèéí õýëýëöýýðýýð òóõàéí á¿ñ íóòãèéí õýìæýýíä äàãàæ ìºðäºõ õ¿í àìûí
àìüæèðãààíû áîëîí öàëèí õºëñíèé äîîä õýìæýý, íºõºí îëãîâîð, èðãýíèé õºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí
õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ íèéòëýã àñóóäàë;
19.1.4. àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí õýëýëöýýðýýð òóõàéí çàñàã çàõèðãàà, íóòàã
äýâñãýðèéí íýãæèä äàãàæ ìºðäºõ õ¿í àìûí õºäºëìºð ýðõëýëò, õºäºëìºðèéí õàðèëöààíû àñóóäàë;
19.1.5. ìýðãýæëèéí òàðèôûí õýëýëöýýðýýð òîäîðõîé àæèë, ìýðãýæëèéí õ¿ðýýíèé
õºäºëìºðèéí õàðèëöààíû àñóóäàë.
20 äóãààð ç¿éë. Õàìòûí õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ òàëóóä
8

9. 20.1. Õàìòûí õýëýëöýýðò ýíý õóóëèéí 3.1.6, 3.1.7-ä çààñàí àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû
òºëººëºã÷人ñ ãàäíà òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷èä îðîëöîæ áîëíî.
20.2. Õàìòûí õýëýëöýýð íü ò¿¿íä îðîëöîã÷ òàëóóäààñ õàìààðàí õî¸ð òàëûí, ãóðâàí òàëûí áàéíà.
20.3. Õàìòûí õýëýëöýýð íü îðîëöîã÷ òàëóóä, õýëýëöýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíýýñ õàìààð÷, óëñûí
õýìæýýíä óëñûí, ñàëáàð /ñàëáàð äóíä/-ûí; çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí õýìæýýíä
á¿ñèéí, àéìàã, íèéñëýë,ñóì, ä¿¿ðãèéí; òîäîðõîé àæèë, ìýðãýæëèéí ò¿âøèíä ìýðãýæëèéí òàðèôûí ãýñýí
òºðºëòýé áàéíà.
20.4. Õàìòûí õýëýëöýýðò ò¿¿íèé òºð뺺ñ õàìààðàí äîð äóðäñàí òàëóóä îðîëöîíî:
20.4.1. óëñûí õýëýëöýýðò Çàñãèéí ãàçàð, àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü
¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã òºëººëºí õàìãààëàõ ¿íäýñíèé áàéãóóëëàãà;
20.4.2. ñàëáàð /ñàëáàð äóíä/-ûí õýëýëöýýðò òóõàéí ñàëáàðûí àñóóäàë ýðõýëñýí
òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã
òºëººëºí õàìãààëàõ ñàëáàðûí áàéãóóëëàãà;
20.4.3. á¿ñèéí õýëýëöýýðò òóõàéí á¿ñ íóòãèéí àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà, àæèë
îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã òºëººëºí õàìãààëàõ á¿ñ íóòãèéí áàéãóóëëàãà;
20.4.4. àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí õýëýëöýýðò òóõàéí çàñàã çàõèðãàà, íóòàã
äýâñãýðèéí íýãæèéí Çàñàã äàðãà, àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã
òºëººëºí õàìãààëàõ òóõàéí íóòàã äýâñãýðèéí áàéãóóëëàãà;
20.4.5.ìýðãýæëèéí òàðèôûí õýëýëöýýðò òºðèéí çàõèðãààíû õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà,
òóõàéí ìýðãýæëèéí àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã òºëººëºí õàìãààëàõ
áàéãóóëëàãà.
ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ժĪË̪ÐÈÉÍ ÃÝÐÝÝ
21 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýý
21.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýýíä äàðààõü ãîë íºõöºëèéã òîõèðíî:
21.1.1. àæëûí áàéðíû áóþó àëáàí òóøààëûí íýð;
21.1.2. àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëòîä çààñàí àæèë, ¿¿ðýã;
/Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàð 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/
21.1.3. ¿íäñýí öàëèí áóþó àëáàí òóøààëûí öàëèíãèéí õýìæýý;
21.1.4. õºäºëìºðèéí íºõöºë.
21.2. Àëü íýã òàë äàíãààðàà õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé çààëòûã ººð÷èëæ áîëîõã¿é.
21.3. Õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëàõ ¿åä òàëóóä ýíý õóóëèéí 21.1-ä çààñàí ãýðýýíèé ãîë
íºõöºëèéí àëü íýãèéã òîõèðîîã¿é áîë õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëñàíä òîîöîõã¿é.
21.4. Õºäºëìºðèéí ãýðýý íü õóóëü òîãòîîìæ, õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò íèéöñýí áàéíà.
9

10. 21.5. Õóóëü òîãòîîìæ, õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò çààñàí íºõöºëººñ äîðäóóëñàí õºäºëìºðèéí
ãýðýýíèé íºõöºë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.
21.6. Òàëóóä ãýðýýíä ýíý õóóëèéí 21.1-ä çààñàí ãîë íºõöºëººñ ãàäíà áóñàä íºõöºëèéã òîõèð÷
áîëíî.
21.7. Õºäºëìºðèéí ãýðýý íü òàëóóä ãàðûí ¿ñýã çóðñàí ºäðººñ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî.
22 äóãààð ç¿éë. Êîíòðàêò
22.1. ªì÷ëºã÷ áóþó ò¿¿íýýñ ýðõ îëãîãäñîí ýòãýýä íü ºì÷ëºõ ýðõèéíõýý òîäîðõîé õýñãèéã
õýðýãæ¿¿ëýõäýý áóñäûí õºäºëìºðëºõ ¿éë àæèëëàãààã, ìºí àæèë îëãîã÷ íü èðãýíèé ãîö áóþó õîâîð
àâüÿàñ, ºíäºð óð ÷àäâàðûã õºëñëºí àâ÷ àøèãëàõ çîðèëãîîð èðãýíòýé êîíòðàêò áàéãóóëíà.
22.2. Ýíý õóóëèéí 22.1-ä çààñíû äàãóó êîíòðàêò áàéãóóëæ èðãýíèéã àâ÷ àæèëëóóëæ áîëîõ
àæèë, àëáàí òóøààëûí æàãñààëòûã õºäºëìºðèéí àñóóäàë õàðèóöñàí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà.
23 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé õóãàöàà
23.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýý íü õóãàöààòàé áóþó õóãàöààã¿é áàéíà.
23.2. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã äîð äóðäñàí õóãàöààãààð áàéãóóëíà:
23.2.1. áàéíãûí àæëûí áàéðàíä õºäºëìºðèéí ãýðýýã õóãàöààã¿é;
23.2.2.ýíý õóóëèéí 23.2.1-ä çààñàí õºäºëìºðèéí ãýðýýã òàëóóä õàðèëöàí òîõèðîëöñîíîîð
õóãàöààòàé;
23.2.3.àæèë, àëáàí òóøààë íü õóóëü áîëîí áóñàä øèéäâýðèéí ¿íäñýí äýýð õýâýýð
õàäãàëàãäàæ áàéãàà àæèëòíû îðîíä àæèëëàõ àæèëòàíòàé ýçã¿é áàéãàà àæèëòíûã àæèëäàà ýðãýæ îðîõ
õ¿ðòýë, óëèðëûí áîëîí ò¿ð àæèëä òóõàéí àæëûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààãààð, øèíýýð îðæ áàéãàà àæèëòàí
áîëîí äàãàëäàí ñóðàëöàã÷òàé àæèë îëãîã÷îîñ õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðìààðàà òîãòîîñîí òóðøèëòûí áîëîí
ñóðãàëòûí õóãàöààãààð.Òóðøèëòûí áîëîí ñóðãàëòûí õóãàöàà íü 6 ñàðààñ èë¿¿ã¿é áàéíà.
/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/
23.3.Õºäºëìºðèéí õóãàöààòàé ãýðýýíèé õóãàöàà äóóñìàãö òàëóóä ò¿¿íèéã öóöëàõ ñàíàë
òàâèàã¿é áºãººä àæèëòàí àæëàà ã¿éöýòãýñýýð áàéãàà áîë óã ãýðýýã àíõ çààñàí õóãàöààãààð
ñóíãàãäñàíä òîîöíî.
24 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëàõ
24.1.Àæèë îëãîã÷ áóþó ò¿¿íèé ýðõ îëãîñîí àëáàí òóøààëòàí èðãýíòýé õºäºëìºðèéí ãýðýýã
áè÷ãýýð áàéãóóëæ, ãýðýýíèé íýã õóâèéã àæèëòàíä ºãºõ ¿¿ðýãòýé. Áàéíãûí àæëûí áàéðàíä õºäºëìºðèéí
ãýðýýíýýñ áóñàä òºðëèéí ãýðýý áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.
/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/
24.2. Àæèë îëãîã÷ íýã àæëûí áàéðàíä õýä õýäýí àæèëòàí àæèëëóóëàõ òîõèîëäîëä àæèëòàí
á¿ðòýé õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëíà.
24.3. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã áè÷ãýýð áàéãóóëààã¿é òîõèîëäîëä àæèëòíààñ àæèë, ¿¿ðýã
ã¿éöýòãýõèéã øààðäàæ áîëîõã¿é.
10

11. 25 äóãààð ç¿éë. Êîíòðàêò áàéãóóëàõ áà ò¿¿íèé àãóóëãà
25.1. Êîíòðàêòûã áè÷ãýýð áàéãóóëíà.
25.2. Êîíòðàêò íü òàâàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààòàé áàéíà.
25.3. Òàëóóä êîíòðàêò áàéãóóëàõ ¿åäýý õóãàöàà, àæèëòíû ã¿éöýòãýõ àæëûí ýöñèéí ¿ð ä¿í,
àæèë îëãîã÷èéí ºìíº õ¿ëýýõ ¿¿ðýã, êîíòðàêòûã ä¿ãíýõ æóðàì, àæèëòíû ìýäýëä îëãîæ áóé õºðºíãèéí
õýìæýý, ò¿¿íèéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ æóðàì, àæèëòàíä îëãîõ óðàìøóóëàë, õàíãàìæ,
õºíãºëºëò áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðñýí ¿ð ä¿í, àøãààñ îëãîõ õóâü õýìæýý, ò¿¿íä õ¿ëýýëãýõ
õàðèóöëàãûã òîäîðõîé çààñàí áàéíà.
25.4. Êîíòðàêòûã ä¿ãíýõ ¿åä àæèëòàí ¿¿ðãýý çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëñýí ãýæ ¿çâýë öààøèä
ñóíãàæ áîëíî.
26 äóãààð ç¿éë. Õýä õýäýí àæèë, ¿¿ðãèéã çýðýã ã¿éöýòãýõ
26.1. Àæèëòàí àæëûí öàãòàà áàãòààí ººðèéí áóþó áóñàä áàéãóóëëàãàä õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð
ººð àæèë, àëáàí òóøààë õàâñðàí ã¿éöýòãýõ, ººðèéí áàéãóóëëàãàä ººð àæèë õîñëîí ã¿éöýòãýõ áîëîí
àæèë îëãîã÷ àæèëòàíòàé òîõèðîëöñîíîîð ýçã¿é áàéãàà àæèëòíû ¿¿ðãèéã ò¿ð îðëîí ã¿éöýòã¿¿ëýõ áóþó
ò¿¿íèé àæëûí à÷ààëëûã íýìýãä¿¿ëýí àæèëëóóëæ áîëíî.
26.2. Ýíý õóóëèéí 28 äóãààð ç¿éëä çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä àæèëòàí õýä õýäýí àæèë
îëãîã÷òîé õºäºëìºðèéí çýðýãöñýí ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëàæ áîëíî.
27 äóãààð ç¿éë. Àæèë, àëáàí òóøààëä õàìò àæèëëàõûã õîðèãëîõ
27.1.Òºðèéí ºì÷èéí áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé /51 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóâüòàé/ õóóëèéí
ýòãýýäýä íýã ãýð á¿ëèéí áóþó òºðºë ñàäàíãèéí õ¿ì¿¿ñ õºðºí㺠ìºí㺠çàõèðàí çàðöóóëàõ àæèë, àëáàí
òóøààëä õàìò àæèëëàõûã õîðèãëîíî.
/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/
28 äóãààð ç¿éë. Õýä õýäýí àæèë îëãîã÷èä íýãýí çýðýã
àæèëëàõûã õîðèãëîõ
28.1. Õóóëèéí ýòãýýäýä ýä õºðºí㺠çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ ìýäýë õýðýãæ¿¿ëýõ àæèë, àëáàí
òóøààëä àæèëëàäàã àæèëòàí àäèë òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ºì÷èéí áóñàä òºðºë, õýëáýðèéí
ºì÷ëºã÷òýé ýðõýëæ áàéãàà àæèë, àëáàí òóøààëòàéãàà èæèë, ýñõ¿ë óäèðäàõ, õÿíàëò òàâèõ øèíæòýé
àæèë, àëáàí òóøààëä àæèëëàõààð çýðýãöñýí ãýðýý áóþó êîíòðàêò áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/
28.2. Ýíý õóóëèéí 28.1 íü õàâñðàí àæèëëàõàä íýãýí àäèë õàìààðíà.
28.3. Ýíý ç¿éëèéã çºð÷ñºíººñ àæèë îëãîã÷èä ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã àæèëòàí ýíý õóóëüä çààñíû
äàãóó àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
29 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýðõèéí ÷àäàìæã¿é ýòãýýäòýé áàéãóóëñàí
õºäºëìºðèéí ãýðýýã õ¿÷èí òºãºëäºð
áóñ ãýæ òîîöîõ öàã
11

12. 29.1. Ýðõèéí õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé áóþó á¿ðýí ÷àäàìæã¿é ýòãýýäòýé áàéãóóëñàí
õºäºëìºðèéí ãýðýýã óã àæèëòàí àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõã¿é áîëñîí ºäðººñ ýõëýí õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ
ãýæ ¿çíý.
30 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé çàðèì çààëò
õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ
30.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé çàðèì çààëò õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ íü ò¿¿íèéã á¿õýëä íü õ¿÷èí
òºãºëäºð áóñ ãýæ ¿çýõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
31 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýýíä òóñãààã¿é àæèë
ã¿éöýòã¿¿ëýõèéã õîðèãëîõ
31.1. Àæèë îëãîã÷ íü ýíý õóóëüä çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä àæèëòíààñ õºäºëìºðèéí ãýðýýíä
òóñãààã¿é àæèë ã¿éöýòãýõèéã øààðäàæ áîëîõã¿é.
32 äóãààð ç¿éë. Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãàà𠺺ð
àæèëä ò¿ð øèëæ¿¿ëýõ
32.1. Áàéãàëèéí ãàìøèã, ¿éëäâýðëýëèéí îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, òýäãýýðèéí ¿ð äàãàâðûã
àðèëãàõ çýðýã çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàðñàí áîëîí áàéãóóëëàãûí õýâèéí àæèëëàãààã àëäàãäóóëàõàä
õ¿ðãýñýí óðüä÷èëàí ìýäýõ áîëîìæã¿é áîäèò íºõöºë áàéäàë áèé áîëñîí òîõèîëäîëä àæèë îëãîã÷ íü
àæèëòíûã õºäºëìºðèéí ãýðýýíä çààãààã¿é ººð àæèëä 45 õ¿ðòýë õîíîãèéí õóãàöààãààð øèëæ¿¿ëæ áîëíî.
33 äóãààð ç¿éë. Ñóë çîãñîëòûí ¿åä ººð àæèëä ò¿ð øèëæ¿¿ëýõ
33.1. Ñóë çîãñîëòûí ¿åä àæèëòíûã áàéãóóëëàãà äîòðîî õºäºëìºðèéí ãýðýýíä çààãààã¿é àæèëä,
ýñõ¿ë ººð áàéãóóëëàãàä ò¿ð õóãàöààãàà𠺺ðòýé íü òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð øèëæ¿¿ëýí àæèëëóóëæ
áîëíî.
34 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæèëòíûã ýð¿¿ë ìýíäýä íü õàðøëàõã¿é
ººð àæèëä øèëæ¿¿ëýõ
34.1. Ýìíýëýã-õºäºëìºðèéí ìàãàäëàõ êîìèññûí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí àæèëòíûã ýð¿¿ë ìýíäýä íü
õàðøëàõã¿é ººð àæèëä ò¿¿íòýé òîõèðîëöîí øèëæ¿¿ëíý.
35 äóãààð ç¿éë. Àæèë, ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýýã¿é ¿åä àæèë,
àëáàí òóøààëûã õýâýýð õàäãàëàõ
35.1. Àæèë, ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýýã¿é ¿åä àæèë, àëáàí òóøààëûã äàðààõü òîõèîëäîëä õýâýýð
õàäãàëíà:
35.1.1. òºðèéí áàéãóóëëàãûí ñîíãóóëüò ¿¿ðýã ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð
ã¿éöýòãýæ áàéãàà;
35.1.2. ýýëæèéí àìðàëòòàé áàéãàà;
35.1.3. ýìíýëãèéí øèíæèëãýý õèéëãýõ, äîíîðûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ, ýì÷èéí ìàãàäëàãààãààð
áîëîí çàõèðãààíû ÷ºëººòýé áàéãàà;
35.1.4. æèðýìñíèé áîëîí àìàðæñàíû àìðàëòòàé áîëîí õ¿¿õýä àñðàõ ÷ºëººòýé áàéãàà;
12

13. 35.1.5. õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, õýëýëöýý õèéõýä áîëîí õóóëü
òîãòîîìæèéí äàãóó çîõèîí áàéãóóëñàí àæèë õàÿëòàä îðîëöîæ áàéãàà;
35.1.6. öýðãèéí çàðëàí äóóäàõ õóóäàñ àâñàí àæèëòíûã öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòñàí
òóõàé öýðýã òàòëàãûí êîìèññûí øèéäâýð ãàðòàë;
35.1.7. õóóëü òîãòîîìæ, õàìòûí áà õºäºëìºðèéí ãýðýýíä çààñàí áóñàä òîõèîëäîë.
36 äóãààð ç¿éë. Óðüä ýðõýëæ áàéñàí àæèë, àëáàí
òóøààëä íü ýã¿¿ëýí àâàõ
36.1. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòíûã óðüä ýðõýëæ áàéñàí àæèë, àëáàí òóøààëä íü äàðààõü
òîõèîëäîëä ýã¿¿ëýí àâàõ ¿¿ðýãòýé:
36.1.1. ¿éëäâýðëýëèéí îñîë, õóðö õîðäëîãî, ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷íèé óëìààñ
òàõèð äóòóó áîëæ õºäºëìºðèéí ãýðýý íü äóóñãàâàð áîëñîí àæèëòàí ýäãýðñíèéõýý äàðàà íýã ñàðûí
äîòîð ýðãýæ èðñýí;
36.1.2. àæëààñ ¿íäýñëýëã¿é õàëàãäñàí àæèëòíûã ºìíº íü ýðõýëæ áàéñàí àæèë, àëáàí
òóøààëä ýã¿¿ëýí òîãòîîõ òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí;
36.1.3. õóóëüä çààñàí áóñàä òîõèîëäîë.
36.2. Àæèëòíû óðüä ýðõýëæ áàéñàí àæëûí áàéð, àëáàí òóøààë íü öîìõîòãîãäñîí áîë àæèë îëãîã÷
àæèëòàíòàé òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð àäèë ÷àíàðûí ººð àæèë, àëáàí òóøààëä àæèëëóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
36.3. Ýíý õóóëèéí 40.1.1. -ä çààñíààð îðîí òîî õàñàãäñàí ãýõ áîëîâ÷ ò¿¿íèéã ãóðâàí ñàðûí
äîòîð äàõèí áèé áîëãîæ, îðîí òîî õàññàí íü ¿íäýñëýëã¿é áîëîõ íü òîãòîîãäâîë òóõàéí àæèëòíûã àæèëä íü
ýã¿¿ëýí òîãòîîíî.
37 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýý äóóñãàâàð áîëîõ ¿íäýñëýë
37.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýý äàðààõü ¿íäýñëýëýýð äóóñãàâàð áîëíî:
37.1.1. òàëóóä õàðèëöàí òîõèðñîí;
37.1.2. àæèë îëãîã÷ èðãýí, àæèëòàí íàñ áàðñàí;
37.1.3. õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé õóãàöàà äóóñàæ, öààøèä ñóíãàãäàõã¿é áîëñîí;
37.1.4. õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà øààðäñàí;
37.1.5. àæëààñ áóðóó õàëàãäñàí àæèëòíûã óðüäàõ àæèë, àëáàí òóøààëä íü ýã¿¿ëýí
òîãòîîñîí;
37.1.6. àæèëòàí öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàãäñàí;
37.1.7. àæèëòàí ãýìò õýðýã ¿éëäñýíèé óëìààñ óã àæèë ¿¿ðãýý ¿ðãýëæë¿¿ëýí
ã¿éöýòãýõ áîëîìæã¿é ÿë îíîãäóóëñàí ø¿¿õèéí òàñëàí øèéäâýðëýõ òîãòîîë õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí;
37.1.8. õºäºëìºðèéí ãýðýýã àæèëòíû áóþó àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð öóöàëñàí.
38 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýý öóöëàõ ¿íäýñëýë
13

14. 38.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã äàðààõü ¿íäýñëýëýýð öóöàëíà:
38.1.1. àæèëòàí ñàíàà÷èëñàí;
38.1.2. àæèë îëãîã÷ ñàíàà÷èëñàí.
39 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã àæèëòíû ñàíàà÷èëãààð öóöëàõ
39.1. Õóóëü áîëîí õºäºëìºðèéí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë àæèëòàí õºäºëìºðèéí ãýðýý öóöëàõ
òóõàé ºðãºä뺺 àæèë îëãîã÷èä ºãñºí ºäðººñ õîéø 30 õîíîã ºíãºðìºãö àæëûí áàéðàà îðõèõ ýðõòýé, ýíý
òîõèîëäîëä õºäºëìºðèéí ãýðýý öóöëàãäñàíä òîîöíî.
39.2. Õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíòàé, ýñõ¿ë àæëààñ ÷ºëººëºõ õóãàöààã àæèë îëãîã÷òîé
òîõèðîëöñîí áîë õºäºëìºðèéí ãýðýýã ýíý õóóëèéí 39.1-ä çààñàí õóãàöààíààñ ºìíº öóöàëæ áîëíî.
40 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã àæèë îëãîã÷èéí
ñàíàà÷èëãààð öóöëàõ
40.1. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã äàðààõü ¿íäýñëýëýýð àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð öóöàëæ áîëíî:
40.1.1. àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áîëîí ò¿¿íèé ñàëáàð, íýãæ òàòàí áóóãäñàí, îðîí òîî
õàñàãäñàí, ýñõ¿ë àæèëòíû òîîã öººð¿¿ëñýí;
40.1.2. àæèëòàí ìýðãýæèë, óð ÷àäâàð, ýð¿¿ë ìýíäèéí õóâüä ã¿éöýòãýæ áàéãàà àæèë,
àëáàí òóøààëäàà òýíöýõã¿é áîëñîí íü òîãòîîãäñîí;
40.1.3. àæèëòàí 60 íàñ õ¿ð÷ ºíäºð íàñíû òýòãýâýð àâàõ ýðõ ¿¿ññýí;
40.1.4. àæèëòàí õºäºëìºðèéí ñàõèëãûí çºð÷ëèéã äàâòàí ãàðãàñàí, ýñõ¿ë õºäºëìºðèéí
õàðèëöààã øóóä çîãñîîõîîð õºäºëìºðèéí ãýðýýíä òóõàéëàí çààñàí íîöòîé çºð÷èë ãàðãàñàí;
40.1.5. ìºí㺠áîëîí ýä õºðºí㺠õàðèóöñàí àæèëòàí àæèë îëãîã÷èéí èòãýëèéã àëäñàí
áóðóóòàé ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿é ãàðãàñàí íü òîãòîîãäñîí;
40.1.6. ñîíãóóëü, òîìèëîëòîî𠺺ð îðîí òîîíû àæèë, àëáàí òóøààëä àæèëëàõ áîëñîí;
40.1.7. êîíòðàêòàä çààñàí ¿íäýñëýë áóé áîëñîí.
40.2. Àæëààñ áóðóó õàëàãäñàí àæèëòíûã ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð àæèëä íü ýã¿¿ëýí òîãòîîñîí
òîõèîëäîëä ò¿¿íèé ýðõýëæ áàéñàí àæèë, àëáàí òóøààëä øèíýýð îðñîí àæèëòíû õºäºëìºðèéí ãýðýýã
öóöàëæ, áîëîëöîîíû äàãóó ººð àæèë îëæ ºãíº.
40.3. Àæèë, àëáàí òóøààë íü õýâýýð õàäãàëàãäàæ áàéãàà àæèëòíû õºäºëìºðèéí ãýðýýã àæ
àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà òàòàí áóóãäñàíààñ áóñàä òîõèîëäîëä àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð öóöëàõûã
õîðèãëîíî.
40.4. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õàðüÿàëàë, ºì÷ëºã÷ ººð÷ëºãäñºí íü õºäºëìºðèéí ãýðýý
öóöëàõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
40.5. Àæèë îëãîã÷ ýíý õóóëèéí 40.1.1, 40.1.2 -ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð õºäºëìºðèéí ãýðýýã
öóöëàõ òóõàéãàà àæèëòàíä íýã ñàðûí ºìíº ìýäýãäýõ áºãººä àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé
ñàëáàð, íýãæ òàòàí áóóãäñàíû óëìààñ àæèëòíóóäûã áººíººð õàëàõ òîõèîëäîëä àæèëòíû òºëººëºã÷äºä 45
õîíîãèéí ºìíº ìýäýãäýæ, ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó õýëýëöýý õèéíý.
14

15. 41 ä¿ãýýð ç¿éë. Êîíòðàêòûã öóöëàõ ¿íäýñëýë, æóðàì
41.1. Êîíòðàêòûã ýíý õóóëüä çààñíààñ ãàäíà äàðààõü ¿íäýñëýëýýð àæèë îëãîã÷ ñàíàà÷ëàí
öóöàëæ áîëíî:
41.1.1. êîíòðàêòûã ä¿ãíýõ ¿åä àæèëòàí êîíòðàêòàä çààñàí õèéâýë çîõèõ àæëûíõàà ¿ð
ä¿íã õ¿íäýòãýõ øàëòãààíã¿éãýýð õàíãààã¿é áóþó õàíãàëòòàé àæèëëàæ ÷àäààã¿é ãýæ ºì÷ëºã÷ ¿çñýí;
41.1.2. ýíý õóóëèéí 28 äóãààð ç¿éëä çààñíûã çºð÷èæ ººð àæèë îëãîã÷òîé õºäºëìºðèéí
çýðýãöñýí ãýðýý áóþó êîíòðàêò áàéãóóëñàí;
41.1.3. àæèë îëãîã÷ ºì÷ëºõ ýðõýý áóñàä ýòãýýäýä á¿ðìºñºí øèëæ¿¿ëñýí;
41.1.4. êîíòðàêòààð àæèëòàíä øèëæ¿¿ëñýí ýä õºðºíãèéã ¿ð àøèãã¿é çàðöóóëñàí,
¿ðýãä¿¿ëñýí, ºì÷ëºã÷ººñ îëãîñîí ýðõ ìýäëèéã õýòð¿¿ëñýí íü íîòëîãäñîí.
41.2. Ýíý õóóëèéí 41.1. 3.-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð êîíòðàêòûã öóöàëæ áàéãàà òîõèîëäîëä àæèë
îëãîã÷ ýíý òóõàéãàà àæèëòàíä õî¸ð ñàð, ò¿¿íýýñ äýýø õóãàöààíû ºìíº ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé áºãººä
ãóðâàí ñàð, ò¿¿íýýñ äýýø õóãàöààíû äóíäàæ öàëèí õºëñòýé òýíöýõ òýòãýìæ îëãîíî.
42 äóãààð ç¿éë. Àæëààñ õàëàãäñàíû òýòãýìæ
42.1. Àæèë îëãîã÷ íü ýíý õóóëèéí 37.1. 6, 40.1.1, 40.1.2, 40.1.3-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð
àæëààñ õàëàãäñàí àæèëòàíä íýã ñàð, ò¿¿íýýñ äýýø õóãàöààíû äóíäàæ öàëèí õºëñòýé òýíöýõ òýòãýìæ
îëãîíî.
42.2. Áººíººð õàëàõ ¿åä àæèë îëãîã÷ íü àæëààñ õàëàãäñàíû òýòãýìæèéí õýìæýýã àæèëòíû
òºëººëºã÷èäòýé õèéñýí õýëýëöýýãýýð òîõèð÷ òîãòîîíî.
43 äóãààð ç¿éë. Àæëààñ õàëàõ, àæèë õ¿ëýýëöýõ
43.1. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòàíòàé áàéãóóëñàí õºäºëìºðèéí ãýðýýã öóöëàõäàà àæèë õ¿ëýýëãýí
ºãºõ õóãàöààã òîãòîîæ, óã õóãàöààã àæëààñ õàëàõ òóõàé øèéäâýðò çààíà.
43.2. Àæèëòàí àæèë õ¿ëýýëãýí ºãñºí ñ¿¿ë÷èéí ºäðèéã àæëààñ õàëàãäñàí ºäºð ãýæ ¿çíý.
43.3. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòàíä õºäºëìºðèéí ãýðýý öóöàëñàí òóõàé øèéäâýð, íèéãìèéí áîëîí
ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí äýâòýð, õóóëüä çààñàí áîë àæëààñ õàëàãäñàíû òýòãýìæèéã õàëàãäñàí ºäºðò
íü ºãºõ ¿¿ðýãòýé.
43.4. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòíû õ¿ñýëòýýð àæèë, ìýðãýæèë, ìýðãýøèë, àëáàí òóøààë, öàëèí
õºëñíèé òóõàé òîäîðõîéëîëòûã ãàðãàæ ºãºõ ¿¿ðýãòýé.
44 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæèë, àëáàí òóøààë ýðõëýõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ
44.1. Õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà øààðäñàí áîë àæèëòíûã òóõàéí
àæèë, àëáàí òóøààë ýðõëýõèéã ò¿äãýëç¿¿ëæ, öàëèí õºëñ îëãîõûã çîãñîîíî.
45 äóãààð ç¿éë. ¯éëäâýðëýë äýýðõ ñóðãàëò
45.1. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòàíä ìýðãýæèë ýçýìø¿¿ëýõ, ò¿¿íèé ìýðãýæëèéã äýýøë¿¿ëýõ
ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëæ, ñóðàëöàõ íºõöºëººð õàíãàíà.
15

16. 45.2. ¯éëäâýðëýë äýýð ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ ¿åä îíîëûí áîëîí äàäëàãûí õè÷ýýëèéã àæëûí
öàãààð ÿâóóëæ áîëíî.
46 äóãààð ç¿éë. Íèéãìèéí äààòãàëä äààòãóóëàõ
46.1. Àæèë îëãîã÷ áîëîí õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð àæèëëàæ áàéãàà àæèëòàí íü õóóëü
òîãòîîìæèä ººðººð çààãààã¿é áîë íèéãìèéí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëä çààâàë äààòãóóëæ, õóóëüä
çààñàí õóâü õýìæýýãýýð ñàð á¿ð íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë òºëºõ ¿¿ðýãòýé.
46.2. Àæèë îëãîã÷ õºäºëìºðèéí ãýðýý áàéãóóëñàí ºäðººñ ýõëýí àæèëòàíä íèéãìèéí áîëîí ýð¿¿ë
ìýíäèéí äààòãàëûí äýâòýð íýýæ, ò¿¿íä çîõèõ æóðìûí äàãóó ñàð òóòàì øèìòãýë, õóðààìæ òºëñºí òóõàé
áè÷èëò õèéõ ¿¿ðýãòýé.
46.3. Óëèðëûí øèíæòýé àæèë, ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí
¿íäñýí àæèëòíû àæèëëààã¿é õóãàöààíû íèéãìèéí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí øèìòãýë, õóðààìæèéã
öàëèí õºëñíèé äîîä õýìæýýãýýð òîîöîæ àæèë îëãîã÷ òºëíº.
46.4. Ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð àæèëëàæ áàéãàà
àæèëòíû íèéãìèéí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí øèìòãýë, õóðààìæèéí òîîöîîã õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû
äàãóó õèéíý.
ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÖÀËÈÍ ÕªËÑ, ÎËÃÎÂÎÐ
47 äóãààð ç¿éë. Öàëèí õºëñ
47.1. Öàëèí õºëñ íü ¿íäñýí öàëèí, íýìýãäýë õºëñ, íýìýãäýë, øàãíàë óðàìøóóëëààñ á¿ðäýíý.
48 äóãààð ç¿éë. Öàëèí õºëñíèé çîõèöóóëàëò
48.1. Õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã õóóëèàð òîãòîîíî.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/
48.2. Ìýðãýæèë, àëáàí òóøààëûí òàðèô-ìýðãýøëèéí ëàâëàõ çîõèîõ àðãà÷ëàë, ìýðãýæèë, àëáàí
òóøààëûí íýðèéí íýãäñýí æàãñààëò, õºäºëìºðèéí íîðì, íîðìàòèâ òîãòîîõ áîëîí äóíäàæ öàëèí õºëñ
òîäîðõîéëîõ æóðìûã æóðìûã àæèë îëãîã÷èéí áîëîí àæèëòíû ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã òºëººëºí
õàìãààëàõ ¿íäýñíèé áàéãóóëëàãûí ñàíàëûã ¿íäýñëýí õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû
òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
48.3. Àæèë îëãîã÷ íü õóóëü òîãòîîìæ, õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðò íèéö¿¿ëýí äàðààõü æóðìûã
áàòàëæ ìºðä¿¿ëíý:
48.3.1. àæèë, àëáàí òóøààëûí æàãñààëò;
48.3.2. àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëò áîëîí àëáàí òóøààëûí ëàâëàõ;
48.3.3. õºäºëìºðèéí íîðì, íîðìàòèâ;
48.3.4. ¿íäñýí öàëèíãèéí ñ¿ëæýý, æèøèã áîëîí íýìýãäýë õºëñ, íýìýãäëèéí õýìæýý, øàãíàë
óðàìøóóëàë, ò¿¿íèéã îëãîõ íºõöºë, æóðàì.
16

17. 49 ä¿ãýýð ç¿éë. Öàëèí õºëñ îëãîõ çàð÷èì, õýëáýð
49.1. Àæèëòíû öàëèí õºëñèéã õèéñíýýð, öàãààð, áóñàä õýëáýðýýð õºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íä íü
òîõèðóóëàí îëãîíî.
49.2. Àäèë õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà ýðýãòýé, ýìýãòýé àæèëòàíä àäèë õýìæýýíèé öàëèí õºëñ
òîãòîîíî.
49.3. Íàðèéí ìýðãýøèë, ìýäëýã, ìýðãýæèë øààðäàãäàõ áîëîí îíöãîé íºõöºëòýé õºäºëìºðèéí
¿íýëãýý èë¿¿ áàéíà.
49.4.Õºäºëìºðèéí íîðìîî áèåë¿¿ëýýã¿é íü àæèëòíû áóðóóãààñ øàëòãààëààã¿é áîë ã¿éöýòãýñýí
àæèëä íü íîãäîõ õºëñ áîëîí ¿íäñýí öàëèíãèéí çºð¿¿ã íºõºí îëãîíî.
/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
49.5. Àæèëòàí ººðèéí áóðóóãààñ õºäºëìºðèéí íîðìîî áèåë¿¿ëýýã¿é áîë ã¿éöýòãýñýí àæèëä íü
òîõèðñîí öàëèí õºëñ îëãîíî.
/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
50 äóãààð ç¿éë. Íýìýãäýë õºëñ
50.1. Àæèëòàíä ¿íäñýí öàëèí äýýð íü àæëûí ¿ð ä¿íãýýð íýìýãäýë õºëñ îëãîæ áîëíî.
50.2. Àæèëòàí ¿íäñýí àæëûíõàà çýðýãöýý ìýðãýæèë, àæèë, àëáàí òóøààë õàâñðàí áóþó õîñëîí
àæèëëàñàí, ýçã¿é áàéãàà àæèëòíû ¿¿ðãèéã îðëîí ã¿éöýòãýñýí, àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëòîä çààãààã¿é
àæèë, ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýñýí, øºíèéí áîëîí èë¿¿ öàãààð àæèëëàñàí áîë ¿íäñýí öàëèíãààñ íü òîîöîí
íýìýãäýë õºëñ îëãîíî.
50.3. Íýìýãäýë õºëñèéã ýíý õóóëü áîëîí õàìòûí ãýðýýãýýð òîãòîîñîí õýìæýýãýýð àæèë îëãîã÷
àæèëòàíòàé òîõèðîëöîí òîãòîîíî.
51 ä¿ãýýð ç¿éë. Íýìýãäýë
51.1. Àæèëòàíä àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëòûã ¿íäýñëýí ìýðãýøëèéí çýðãèéí, õºäºëìºðèéí
íºõöºëèéí áîëîí áóñàä íýìýãäëèéã õàìòûí ãýðýýãýýð òîãòîîí îëãîíî.
52 äóãààð ç¿éë. Íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí ºäºð àæèëëàñíû
íýìýãäýë õºëñ
52.1. Íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí ºäºð àæèëëàñàí àæèëòíûã íºõºí àìðóóëààã¿é áîë äóíäàæ öàëèí
õºëñèéã íü 2.0 äàõèí íýìýãä¿¿ëæ îëãîíî.
53 äóãààð ç¿éë. Èë¿¿ öàãààð áîëîí äîëîî õîíîãèéí àìðàëòûí
ºäºð àæèëëàñíû íýìýãäýë õºëñ
53.1. Èë¿¿ öàãààð áîëîí äîëîî õîíîãèéí àìðàëòûí ºäºð àæèëëàñàí àæèëòíûã íºõºí àìðóóëààã¿é áîë
ò¿¿íä 1.5 äàõèí, ò¿¿íýýñ äýýø õýìæýýãýýð íýìýãä¿¿ëñýí öàëèí õºëñ îëãîíî.
53.2. Ýíý õóóëèéí 53.1-ä çààñíààð îëãîõ íýìýãä¿¿ëñýí öàëèí õºëñèéã õàìòûí áà õºäºëìºðèéí
ãýðýýãýýð çîõèöóóëíà.
17

18. 54 ä¿ãýýð ç¿éë. غíèéí öàãààð àæèëëàñíû íýìýãäýë õºëñ
54.1. غíèéí öàãààð àæèëëàñàí àæèëòíûã íºõºí àìðóóëààã¿é áîë ò¿¿íä îëãîõ íýìýãä¿¿ëñýí öàëèí
õºëñèéã õàìòûí áà õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð çîõèöóóëíà.
55 äóãààð ç¿éë. Ýýëæèéí àìðàëòûí îëãîâîð
55.1. Àæèëòàíä ýýëæèéí àìðàëòûí õóãàöààíä ýýëæèéí àìðàëòûí îëãîâîð îëãîíî.
55.2. Ýýëæèéí àìðàëòûí îëãîâðûã àæèëòíû òóõàéí àæëûí æèëèéí äóíäàæ öàëèí õºëñíèé
õýìæýýãýýð òîãòîîíî.
56 äóãààð ç¿éë. Ñóë çîãñîëòûí ¿åèéí îëãîâîð
56.1. Àæèëòíû áóðóó áèø øàëòãààíààð ãàðñàí ñóë çîãñîëòûí õóãàöààíä àæèëòíûã ººð àæèëä
øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîë õàìòûí ãýðýýíä çààñàí õýìæýýíèé îëãîâîð îëãîíî.
56.2. Õàìòûí ãýðýýãýýð òîäîðõîéëñîí ñóë çîãñîëòûí îëãîâðûí õýìæýý íü óã àæèëòíû ¿íäñýí
öàëèíãèéí 60 õóâü, ò¿¿íýýñ äýýø áàéõ áà öàëèí õºëñíèé äîîä õýìæýýíýýñ äîîãóóð áàéæ áîëîõã¿é.
56.3. Òóõàéí àæèëòíû áóðóóãààñ ñóë çîãññîí áîë ò¿¿íä îëãîâîð îëãîõã¿é.
56.4. Ñóë çîãñîëòûí õóãàöààíä ººð àæèë ã¿éöýòãýñýí òîõèîëäîëä óã àæèëä íü òîõèðóóëàí
öàëèí õºëñ îëãîõ áºãººä ýíý íü óðüä àâ÷ áàéñàí äóíäàæ öàëèí õºëñíèé õýìæýýíýýñ áàãà áàéæ áîëîõã¿é.
56.5. Ñóë çîãñîëòûí õóãàöààíä õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíã¿éãýý𠺺ð àæèë ã¿éöýòãýõýýñ
òàòãàëçñàí àæèëòàíä îëãîâîð îëãîõã¿é.
57 äóãààð ç¿éë. Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãàà𠺺ð àæèëä
ò¿ð øèëæ¿¿ëýõ ¿åèéí öàëèí õºëñ
57.1. Ýíý õóóëèéí 33 äóãààð ç¿éëä çààñàí ¿íäýñëýëýýð àæèëòíûã ººð àæèëä øèëæ¿¿ëñýí ¿åä
ã¿éöýòãýñýí àæèëä íü òîõèðñîí öàëèí õºëñ îëãîõ áºãººä óðüä àâ÷ áàéñàí äóíäàæ öàëèí õºëñ áóóðàõ
òîõèîëäîëä çºð¿¿ã îëãîíî.
58 äóãààð ç¿éë. 18 íàñàíä õ¿ðýýã¿é àæèëòíû öàëèí õºëñ
58.1. 18 íàñàíä õ¿ðýýã¿é àæèëòíû öàëèí õºëñèéã öàãààð, ýñõ¿ë õèéñíýýð íü áîäîæ, àæëûí
ºäðèéí õîðîãäóóëñàí öàãò íü íîãäîõ ¿íäñýí öàëèíã íýìæ îëãîíî.
59 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæèë õ¿ëýýëöýõ õóãàöààíû îëãîâîð
59.1. Àæèë õ¿ëýýëöýõ õóãàöààíû îëãîâðûã àæèëòíû àæèëëàæ áàéñàí àæ àõóéí íýãæ,
áàéãóóëëàãà îëãîíî.
59.2. Àæèë îëãîã÷èéí áóðóóãààñ àæèë õ¿ëýýëöýõ õóãàöàà õýòýðâýë óã õóãàöààíû îëãîâðûã
àæèëòàíä îëãîíî.
59.3. Àæèëòíû áóðóóãààñ àæèë õ¿ëýýëöýõ õóãàöàà õýòýðâýë àæèëòàíä óã õóãàöààíû
îëãîâðûã îëãîõã¿é.
18

19. 60 äóãààð ç¿éë. Öàëèí õºëñ îëãîõ õóãàöàà
60.1. Àæèëòíû öàëèí õºëñèéã ñàðä õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø óäàà, òîãòîîñîí ºäºð îëãîíî.
60.2. Àæèëòíû öàëèí õºëñèéã öàã, ºäºð, äîëîî õîíîãîîð òîîöîí îëãîæ áîëíî.
60.3. Àæèëòíû õ¿ñýëòýýð öàëèí õºëñèéã íü óðüä÷èëàí îëãîæ áîëíî.
61 ä¿ãýýð ç¿éë. Öàëèí õºëñèéã òºëºõ õýëáýð
61.1. Àæèëòíû ¿íäñýí öàëèí, íýìýãäýë õºëñ, íýìýãäýë, îëãîâðûã ìºíãºí õýëáýðýýð îëãîíî.
62 äóãààð ç¿éë. Öàëèí õºëñíèé ººð÷ëºëòèéí òóõàé ìýäýãäýõ
62.1. Àæèë îëãîã÷ íü íèéò àæèëòíû öàëèí õºëñíèé õýëáýð, õýìæýýã õàìòûí ãýðýýíèé äàãóó
ººð÷èëñºí òóõàé øèéäâýðèéã ìºðäºæ ýõëýõýýñ 10, ò¿¿íýýñ äýýø õîíîãèéí ºìíº ìýäýãäýæ, õºäºëìºðèéí
ãýðýýíä ººð÷ëºëò îðóóëíà.
63 äóãààð ç¿éë. Öàëèí õºëñíººñ õèéõ ñóóòãàë, ò¿¿íèé
õýìæýýã õÿçãààðëàõ
63.1. Àæèëòíû öàëèí õºëñíººñ çºâõºí äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä ñóóòãàë õèéæ áîëíî:
63.1.1. àæèëòíû íýã ñàðûí äóíäàæ öàëèí õºëñíººñ õýòðýõã¿é õýìæýýíèé õîõèðëûã íºõºí
òºë¿¿ëýõ òóõàé àæèë îëãîã÷èéí øèéäâýð ãàðñàí;
63.1.2. õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí áóñàä òîõèîëäîë.
63.2. Àæèëòíû íýã ñàðûí öàëèí õºëñíººñ õèéõ íèéò ñóóòãàëûã /îðëîãûí àëáàí òàòâàðûã
îðîëöóóëàõã¿éãýýð/ öàëèí õºëñíèé 20 õóâèàñ, õàðèí õ¿¿õäèéí òýòãýëýã ãàðãóóëàõ áîëîí õýä õýäýí
ñóóòãàë íýãýí çýðýã õèéõ áîë öàëèí õºëñíèé 50 õóâèàñ õýòð¿¿ëæ áîëîõã¿é.
63.3. Àæèëòàí íü ò¿¿íèé öàëèí õºëñíººñ ñóóòãàë õèéõ òóõàé øèéäâýð áóþó ñóóòãàëûí
õýìæýýã ýñ çºâøººðâºë ãîìäëîî õºäºëìºðèéí ìàðãààí òàñëàõ êîìèññò ãàðãàæ áîëíî.
63.4. Àæèëòíû íýã ñàðûí äóíäàæ öàëèí õºëñíººñ õýòýðñýí õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ òóõàé
íýõýìæëýëèéã ø¿¿õýä ãàðãàíà.
63.5. Àæèë îëãîã÷ àæèëòíû öàëèí õºëñíººñ õóóëü áóñààð ñóóòãàë õèéñýí áîë óã ñóóòãàñàí
ìºíãèéã ýã¿¿ëýí îëãîõ òóõàé ãîìäëûã õºäºëìºðèéí ìàðãààí òàñëàõ êîìèññò ãàðãàíà.
64 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæèë, àëáàí òóøààë íü õýâýýð õàäãàëàãäàæ
áàéãàà àæèëòàíä îëãîõ òýòãýìæ, îëãîâîð
64.1. Ýíý õóóëèéí 35.1. 3-ò çààñíààð ýìíýëãèéí øèíæèëãýý õèéëãýõ, äîíîðûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ,
35.1. 5-ò çààñíààð õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, õýëýëöýý õèéõ ¿åä áîëîí 35.1. 1, 35.1. 6-ä
çààñàí òîõèîëäîëä àæèëòàíä äóíäàæ öàëèí õºëñòýé òýíöýõ îëãîâîð îëãîíî.
64.2. Ýíý õóóëèéí 64.1-ä çààñíààñ áóñàä 35 äóãààð ç¿éëä çààñàí òîõèîëäîëä îëãîõ òýòãýìæ,
îëãîâðûã ýíý õóóëü, õîëáîãäîõ áóñàä õóóëü áîëîí õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð, õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð
çîõèöóóëíà.
19

20. 65 äóãààð ç¿éë. ªºð îðîí íóòàãò àæèëëàõààð øèëæèõ
¿åä îëãîõ íºõºõ îëãîâîð
65.1. Íýã àéìàã, õîòîîñ íºãºº àéìàã, õîòîä, ò¿¿í÷ëýí àéìàã, õîòûí äîòîð íýã ñóì, õîðîîíîîñ íºãºº ñóì,
õîðîîíä øèëæèí ñîíãîãäñîí áóþó òîìèëîãäñîí àæèëòàíä óíàëãà, à÷àà òýýø, çàì õîíîãèéí çàðäàë, ò¿¿íèé ãýð
á¿ëèéí ãèø¿¿äýä óíàëãà, à÷àà òýýøèéí çàðäëûã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà áàéãóóëëàãà îëãîíî.
66 äóãààð ç¿éë. Õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð àæèëäàà
èðýýã¿é ¿åèéí îëãîâîð
66.1. Áàéãàëèéí áîëîí íèéòèéã õàìàðñàí ãàìøèã, õ¿íäýòãýí ¿çýõ áóñàä øàëòãààíààð àæèëäàà
èðæ ÷àäààã¿é àæèëòàíä ¿íäñýí öàëèíãèéí 50 õóâüòàé òýíöýõ õýìæýýíèé îëãîâîð îëãîíî.
66.2. Àæèëäàà èðýýã¿é áà ýíý õóóëèéí 66.1-ä çààñàí ãàìøèã, ñààòëûí õîð óðøãèéã àðèëãàõàä
áèåýð îðîëöñîí àæèëòàíä ¿íäñýí öàëèíãèéí õýìæýýãýýð îëãîâîð îëãîíî.
67 äóãààð ç¿éë. Àæëûí öàãèéã áîãèíîñãîñîí ¿åèéí öàëèí õºëñ
67.1. Ýíý õóóëèéí 71.1, 71.2, 71.4-ò çààñàí àæèëòíû àæëûí áîãèíîñãîñîí öàãèéã àæèëëàñàí
öàãò òîîöîæ äóíäàæ öàëèí õºëñèéã îëãîíî.
67.2. Ýíý õóóëèéí 71.3, 71.5-ä çààñíû äàãóó àæëûí öàãèéã íü áîãèíîñãîñîí àæèëòàíä çóðãààí
ñàðûí õóãàöààíä ò¿¿íèé óðüä àâ÷ áàéñàí äóíäàæ öàëèí õºëñèéã îëãîíî.
68 äóãààð ç¿éë. Àæèëòíûã ýð¿¿ë ìýíäýä íü õàðøëàõã¿é
ººð àæèëä øèëæ¿¿ëñýí ¿åèéí öàëèí
õºëñíèé çºð¿¿
68.1. Æèðýìñýí, õºõ¿¿ë õ¿¿õýäòýé ýìýãòýé õ¿íèéã ýíý õóóëèéí 107.1-ä çààñíààð ýð¿¿ë
ìýíäýä íü õàðøëàõã¿é ººð àæèëä øèëæ¿¿ëñýí õóãàöààíä öàëèí õºëñ íü áóóðñàí áîë ò¿¿íèé óðüä àâ÷
áàéñàí áîëîí îäîî àâ÷ áàéãàà öàëèí õºëñíèé çºð¿¿òýé òýíöýõ îëãîâîð îëãîíî.
68.2. Ýíý õóóëèéí 34 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñíààð àæèëòíûã ýð¿¿ë ìýíäýä íü õàðøëàõã¿é ººð àæèëä
øèëæ¿¿ëñýí ¿åä öàëèí õºëñ áóóðàõàä õ¿ðâýë çóðãààí ñàðûí õóãàöààíä ò¿¿íèé óðüä àâ÷ áàéñàí áîëîí
îäîî àâ÷ áàéãàà äóíäàæ öàëèí õºëñíèé çºð¿¿òýé òýíöýõ îëãîâîð îëãîíî.
69 ä¿ãýýð ç¿éë. Áóðóó õàëñàí áóþó øèëæ¿¿ëñýí ¿åèéí îëãîâîð
69.1. Ýíý õóóëèéí 36.1. 2-ò çààñíû äàãóó àæèëòíûã àæèë, àëáàí òóøààëä íü ýã¿¿ëýí òîãòîîñîí
áîë ò¿¿íä àæèëã¿é áàéñàí á¿õ õóãàöààíä íü óðüä àâ÷ áàéñàí äóíäàæ öàëèí õºëñòýé òýíöýõ îëãîâîð,
õýðýâ áàãà öàëèíòàé àæèë õèéæ áàéñàí áîë çºð¿¿òýé òýíöýõ îëãîâðûã îëãîíî.
ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÀÆÈË, ÀÌÐÀËÒÛÍ ÖÀÃ
70 äóãààð ç¿éë. Àæëûí öàã
70.1. Äîëîî õîíîãèéí àæëûí öàã íü 40 õ¿ðòýë áàéíà.
70.2. Åðäèéí àæëûí ºäðèéí ¿ðãýëæëýë 8 õ¿ðòýë öàã áàéíà.
20

21. 70.3. Àæëûí äàðààëñàí õî¸ð ºäðèéí õîîðîíäîõ òàñðàëòã¿é àìðàëò íü 12 öàã áà ò¿¿íýýñ äýýø
õóãàöààòàé áàéíà.
71 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæëûí öàãèéã áîãèíîñãîõ
71.1. Äîëîî õîíîãèéí àæëûí öàã íü 14-15 íàñíû àæèëòàíä 30 öàã õ¿ðòýë, 16-17 íàñíû áîëîí
õºãæëèéí áýðõøýýëòýé àæèëòàíä 36 öàã õ¿ðòýë áàéíà.
/Ýíý õýñýãò 2007 îíû 08 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
71.2. Õºäºëìºðèéí ñòàíäàðò áîëîí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ õèéñýí ¿íýëãýýã áàðèìòëàí àæëûí
áàéðíû õýâèéí áóñ íºõöºëèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ òîãòîîñîí áîë àæèë îëãîã÷ íü ò¿¿íèéã ¿íäýñëýí
àæèëòíû àæëûí öàãèéã áîãèíîñãîõ ¿¿ðýãòýé.
71.3. Àæèëòíû àæëûí öàãèéã ýìíýëýã-õºäºëìºðèéí ìàãàäëàõ êîìèññûí øèéäâýðèéí äàãóó
áîãèíîñãîíî.
71.4. ¯éëäâýðëýë äýýð ìýðãýæèë ýçýìø¿¿ëýõ, ìýðãýøèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí
àæèëòíû àæëûí öàãèéã ñóðàëöàæ áàéõ õóãàöààíä íü àæèë îëãîã÷ áîãèíîñãîõ ¿¿ðýãòýé.
71.5. Òàõèð äóòóó áîëîí îäîé õ¿íèé ã¿éöýòãýæ áàéãàà àæëûí øèíæ áàéäëààñ õàìààðàí àæèëòíû
ñàíàëûã õàðãàëçàí àæëûí öàãèéã áîãèíîñãîæ áîëíî.
72 äóãààð ç¿éë. غíèéí öàã
72.1. Îðîí íóòãèéí öàãààð 22 öàãààñ 06 öàã õ¿ðòýëõ õóãàöààã øºíèéí öàãò òîîöíî.
73 äóãààð ç¿éë. Àæëûí öàãèéã íýãòãýí áîäîõ
73.1. Àæèë, ¿éëäâýðëýëèéí îíöëîãîîñ øàëòãààëàí ºäðèéí áîëîí äîëîî õîíîãèéí àæëûí öàãèéã
áàðèìòëàõ áîëîìæã¿é áîë àæëûí öàãèéã íýãòãýí áîäîõ æóðìûã õýðýãëýæ áîëíî.
73.2. Ýíý õóóëèéí 73.1-ä çààñàí òîõèîëäîëä íýãòãýí áîäñîí öàã íü òîîöîîò õóãàöààíä íîãäîõ
àæëûí öàãèéí íèéëáýðýýñ õýòýð÷ áîëîõã¿é.
73.3. Àæëûí öàãèéã íýãòãýí áîäîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.
73.4. Àæëûí öàãèéã íýãòãýí áîäñîí íü àæèëòàíä ýýëæèéí àìðàëò îëãîõ, íèéãìèéí äààòãàëä
øèìòãýë òºëñºí õóãàöààã òîîöîõ çýðýã àñóóäëààð õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí íºõöºëèéã õýðýãëýõýä
õÿçãààðëàë áîëîõã¿é.
74 ä¿ãýýð ç¿éë. Èë¿¿ öàãààð àæèëëóóëàõûã õÿçãààðëàõ
74.1. Ýíý õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëèéí äàãóó õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðìààð òîãòîîñîí ºäðèéí àæëûí
öàãèéã àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð õýòð¿¿ëýí àæèëëóóëàõûã èë¿¿ öàãààð àæèëëóóëñàí ãýæ ¿çíý.
74.2. Õàìòûí áîëîí õºäºëìºðèéí ãýðýýíä òîõèðîëöîîã¿é áîë äîð äóðäñàíààñ áóñàä òîõèîëäîëä
àæèëòíûã àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð èë¿¿ öàãààð àæèëëóóëàõûã õîðèãëîíî:
74.2.1. óëñ îðíûã áàòëàí õàìãààëàõ, õ¿íèé àìü áèå, ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõàä
çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé àæèë ã¿éöýòã¿¿ëýõ;
21

22. 74.2.2. áàéãàëèéí áîëîí íèéòèéã õàìàðñàí ãàìøèã, ¿éëäâýðëýëèéí îñëîîñ ñýðãèéëýõ,
òýäãýýðèéí õîð óðøãèéã íýí äàðóé àðèëãàõ;
74.2.3. íèéòèéí óñàí õàíãàìæ, öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷, òýýâýð, õîëáîîíû õýâèéí
àæèëëàãààã àëäàãäóóëñàí ãýìòëèéã àðèëãàõ;
74.2.4. óðüä÷èëàí ìýäýõ áîëîìæã¿é áºãººä ÿàðàëòàé õèéõã¿é áîë àæ àõóéí íýãæ,
áàéãóóëëàãûí áóþó ò¿¿íèé ñàëáàð, íýãæèéí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ñààäûã àðèëãàõ
õîéøëóóëøã¿é àæèë ã¿éöýòã¿¿ëýõ.
74.3. Àæèëòíûã õî¸ð ýýëæèíä äàðààëàí àæèëëóóëàõûã õîðèãëîíî.
75 äóãààð ç¿éë. Àìðàõ, õîîëëîõ çàâñàðëàãà
75.1. Àæèëòàíä àìàð÷, õîîëëîõîä íü çîðèóëàí çàâñàðëàãà îëãîíî.
75.2. Çàâñàðëàãà ýõëýõ, äóóñàõ öàãèéã õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðìààð òîãòîîíî.
75.3. Àæèë, ¿¿ðãèéí îíöëîãîîñ øàëòãààëàí çàâñàðëàõ áîëîìæã¿é àæèëòàé àæèëòíûã àæèë îëãîã÷
õîîëëîõ áîëîëöîîãîîð õàíãàíà.
76 äóãààð ç¿éë. Íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí ºäºð
76.1. Äàðààõü áàÿðûí ºäºð íèéòýýð àìàðíà:
76.1.1. Øèíý æèë: íýãä¿ãýýð ñàðûí 1;
76.1.2. Öàãààí ñàð: áèëãèéí òîîëëûí õàâðûí òýðã¿¿í ñàðûí øèíèéí 1, 2;
76.1.3. Îëîí óëñûí ýìýãòýé÷¿¿äèéí ºäºð: ãóðàâäóãààð ñàðûí 8;
/Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
76.1.4. Õ¿¿õäèéí áàÿð: çóðãàäóãààð ñàðûí 1;
/Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/
76.1.5. ¯íäýñíèé èõ áàÿð íààäàì, Àðäûí õóâüñãàëûí îéí áàÿð: äîëäóãààð ñàðûí 11, 12,
13;
76.1.6. Á¿ãä Íàéðàìäàõ Óëñ òóíõàãëàñíû áàÿð: àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 26.
/Ýíý ç¿éëèéí 76.1.4-76.1.6 äàõü çààëòûí äóãààðò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð
ººð÷ëºëò îðñîí/
77 äóãààð ç¿éë. Äîëîî õîíîã á¿ðèéí àìðàëò
77.1. Áÿìáà, Íÿì ãàðèãò íèéòýýð àìàðíà.
77.2. Àæèë, ¿éëäâýðëýëèéí îíöëîãîîñ øàëòãààëàí Áÿìáà, Íÿì ãàðèãò àìðàõ áîëîìæã¿é àæèëòíûã
äîëîî õîíîãèéí ººð äàðààëñàí õî¸ð ºäºð àìðóóëíà.
77.3. Íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí ºäºð, äîëîî õîíîã á¿ðèéí àìðàëòûí ºäºð îéðõîí òîõèîñîí òîõèîëäîëä
äîëîî õîíîãèéí àæèë, àìðàëòûí ºäðèéã Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð çîõèöóóëæ áîëíî.
22

23. /Ýíý õýñãèéã 2001 îíû 12 äóãààð ñàðûí 27-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
78 äóãààð ç¿éë. Íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí áîëîí äîëîî õîíîãèéí
àìðàëòûí ºäºð àæèëëóóëàõûã õÿçãààðëàõ
78.1. Äîð äóðäñàíààñ áóñàä òîõèîëäîëä íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí áîëîí äîëîî õîíîã á¿ðèéí àìðàëòûí
ºäºð àæèë îëãîã÷èéí ñàíàà÷èëãààð àæèëëóóëàõûã õîðèãëîíî:
78.1.1. ýíý õóóëèéí 74.2.1, 74.2.2, 74.2.3, 74.2.4-ò çààñàí;
78.1.2. òàñðàëòã¿é àæèëëàãààòàé ¿éëäâýðëýë, õ¿í àìûí ¿éë÷èëãýýíèé áîëîí
õîéøëóóëøã¿é çàñâàð, à÷èæ áóóëãàõ àæèë ã¿éöýòã¿¿ëýõ.
78.2. Àæèë îëãîã÷ àæèëòàíòàé òîõèðîëöñîíîîð íèéòýýð àìðàõ áàÿðûí áîëîí äîëîî õîíîã á¿ðèéí
àìðàëòûí ºäºð àæèëëóóëæ áîëíî.
78.3. Ýíý õóóëèéí 78.2-ò çààñàí òîõèîëäîëä àæèëòíûã ººð ºäºð íºõºí àìðóóëàõ, ýñõ¿ë àìðàëòûã
ýýëæèéí àìðàëòòàé íü õàìòàòãàí îëãîæ áîëíî.
79 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýýëæèéí àìðàëò, ò¿¿íèé õóãàöàà
79.1. Àæèëòàíä æèë á¿ð ýýëæèéí àìðàëò îëãîæ áèåýð ýäë¿¿ëíý. Àæëûí çàéëøã¿é
øààðäëàãààð ýýëæèéí àìðàëòàà áèåýð ýäýëæ ÷àäààã¿é àæèëòàíä ìºíãºí óðàìøóóëàë îëãîæ áîëíî. ̺íãºí
óðàìøóóëàë îëãîõ æóðìûã õàìòûí ãýðýýãýýð, õàìòûí ãýðýýã¿é áîë àæèëòàíòàé òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí
äýýð àæèë îëãîã÷èéí øèéäâýðýýð çîõèöóóëíà.
/Ýíý õýñýãò 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
79.2. Àæèëòíû ýýëæèéí ¿íäñýí àìðàëòûí õóãàöàà àæëûí 15 ºäºð áàéíà.
79.3. 18 íàñàíä õ¿ðýýã¿é, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé àæèëòíû ýýëæèéí ¿íäñýí àìðàëòûí õóãàöàà
àæëûí 20 ºäºð áàéíà.
/Ýíý õýñýãò 2007 îíû 08 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/
79.4. Àæèëòàí ººðèéí õ¿ñýëòýýð ýýëæèéí àìðàëòûã òóõàéí æèëäýý áàãòààí õýñýã÷ëýí ýäëýæ
áîëíî.
79.5. Õºäºëìºðèéí õýâèéí íºõöºëä àæèëëàæ áàéãàà àæèëòàíä ò¿¿íèé àæèëëàñàí õóãàöààã
õàðãàëçàí ¿íäñýí àìðàëò äýýð íü äîð äóðäñàí íýìýãäýë àìðàëò îëãîíî:
79.5.1. 6-10 æèëä àæëûí 3 ºäºð;
79.5.2. 11-15 æèëä àæëûí 5 ºäºð;
79.5.3. 16-20 æèëä àæëûí 7 ºäºð;
79.5.4. 21-25 æèëä àæëûí 9 ºäºð;
79.5.5. 26-31 æèëä àæëûí 11 ºäºð;
79.5.6. 32, ò¿¿íýýñ äýýø æèëä àæëûí 14 ºäºð.
79.6. Õºäºëìºðèéí íºõöºë, àæèëëàñàí æèëèéã õàðãàëçàí àæèëòàíä ¿íäñýí àìðàëò äýýð íü äîð
äóðäñàí íýìýãäýë àìðàëòûã õàìòûí ãýðýýíä çààñíààð îëãîíî:
/Ýíý õýñýãò 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðóóëñàí/
79.6.1. 6-10 æèëä àæëûí 5, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð;
79.6.2. 11-15 æèëä àæëûí 7, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð;
23

24. 79.6.3. 16-20 æèëä àæëûí 9, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð;
79.6.4. 21-25 æèëä àæëûí 12, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð;
79 79.6.5. 26-31 æèëä àæëûí 15, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð
80 79.6.6 32 ò¿¿íýýñ äýýø æèëä àæëûí 18, ò¿¿íýýñ äýýø ºäºð.
79.7. Òºðèéí àëáàí õààã÷èéí íýìýãäýë àìðàëòûí õóãàöààã õîëáîãäîõ õóóëèàð òîãòîîæ áîëíî.
80 äóãààð ç¿éë. ׺뺺 îëãîõ
80.1. Àæèë îëãîã÷ íü àæèëòàíä ò¿¿íèé õ¿ñýëòýýð ÷ºëºº îëãîæ áîëíî.
80.2. ׺뺺òýé áàéãàà õóãàöààíä òýòãýìæ îëãîõ, ýñýõ àñóóäëûã õàìòûí áà õºäºëìºðèéí ãýðýý,
õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàìä çààñíààð çîõèöóóëíà.
ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ժĪË̪ÐÈÉÍ ÍªÕÖªË, ժĪË̪ÐÈÉÍ ÀÞÓËÃ¯É ÀÆÈËËÀÃÀÀ,
ÝЯ¯Ë ÀÕÓÉÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ
81 ä¿ãýýð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí íºõöºëèéí àíãèëàë
81.1. Àæëûí áàéðíû íºõöºëèéã õºäºëìºðèéí õýâèéí íºõöºë, õýâèéí áóñ íºõöºë ãýæ àíãèëíà.
81.2. Àæèë îëãîã÷ íü àæëûí áàéðíû íºõöºëèéí ¿íýëãýýã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààð õèéëãýíý.
81.3. Õºäºëìºðèéí õýâèéí áóñ íºõöºëä àæèëëàäàã àæèëòàíä õºíãºëºëòòýé íºõöºëººð òýòãýâýð
òîãòîîõ íºõöºë, æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî.
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
82 äóãààð ç¿éë. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë
àõóéí ñòàíäàðòûã òîãòîîõ
82.1. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí ñòàíäàðòûã õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí
òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé çºâøèëöºí ñòàíäàðòûí àñóóäàë ýðõýëñýí áàéãóóëëàãà
õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó áàòàëíà.
82.2. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí íèéòëýã æóðìûã õºäºëìºðèéí àñóóäàë
ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
83 äóãààð ç¿éë. Àæëûí áàéðàíä òàâèõ åðºíõèé øààðäëàãà
83.1. Àæëûí áàéðíû çîõèîí áàéãóóëàëò íü ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéí øààðäëàãàä çîõèöñîí,
àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéíà.
83.2. Àæëûí áàéðàíä ¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é õèìè, ôèçèê, áèîëîãèéí ñºðºã õ¿÷èí
ç¿éë íü ýíý õóóëèéí 82.1-ä çààñàí áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí õºäºëìºðèéí ýð¿¿ë àõóéí çºâøººðºãäºõ
õÿçãààðààñ õýòðýõã¿é áàéíà.
83.3. Àæëûí áàéðàíä àæèëòàíä çîðèóëñàí àõóéí áàéðûã ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûí õýì õýìæýýíèé
äàãóó òºõººðºìæèëíº.
24

25. 83.4.Àæèë îëãîã÷ õºãæëèéí áýðõøýýëòýé àæèëòàíòàé òîõèðîëöñîíîîð ò¿¿íèé àæëûí áàéðûã ýíý
õóóëèéí 82.1-ä çààñàí áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí
ñòàíäàðòûí äàãóó õºãæëèéí áýðõøýýëòýé àæèëòíû áèåèéí áàéäàëä òîõèðñîí íýìýëò õýðýãñëýýð
òîíîãëîíî.
/Ýíý õýñãèéã 2007 îíû 08 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
83.5.Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé àæèëòíû àæëûí áàéðíû ýð¿¿ë àõóéí ñòàíäàðòûã õàíãàõàä
çàðöóóëñàí çàðäëûí òîäîðõîé õýñãèéã õºäºëìºð ýðõëýëòèéã äýìæèõ ñàíãààñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áîëíî.
/Ýíý õýñãèéã 2007 îíû 08 äóãààð ñàðûí 03-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
84 ä¿ãýýð ç¿éë. ¯éëäâýðëýëèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèä
òàâèõ øààðäëàãà
84.1. ¯éëäâýðëýëèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí çóðàã òºñëèéã çîõèîõ, áàðüæ áàéãóóëàõ áîëîí
øèíý÷ëýõ, ºðãºòãºõ, àøèãëàëòàä ºãºõèéí òóëä õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí ìýðãýæëèéí
áàéãóóëëàãûí ä¿ãíýëò ãàðãóóëíà.
/Ýíý õýñýãò 2001 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 30-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
85 äóãààð ç¿éë. ¯éëäâýðëýëèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã
õàìòðàí ýçýìøèõýä òàâèõ øààðäëàãà
85.1. ¯éëäâýðëýëèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø àæèë îëãîã÷ õàìòðàí
ýçýìøèæ áàéãàà òîõèîëäîëä ýçýìøèã÷èä äàðààõü øààðäëàãûã õàíãàõ ¿¿ðýãòýé:
85.1.1. ºì÷ëºã÷ áóþó ýçýìøèã÷èä õàìòðàí æóðàì òîãòîîæ ìºðä¿¿ëýõ;
85.1.2. ¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä õèìèéí, õîðòîé, òýñðýõ áîëîí öàöðàã, áèîëîãèéí èäýâõò
áîäèñûã õýðýãëýõ òîõèîëäîëä áàðèëãà áàéãóóëàìæ ýçýìøèã÷èä õàðèëöàí áèå áèåäýý ìýäýýëæ àþóëã¿é
áàéäëûã õàíãàõ.
85.2. Ýíý õóóëèéí 85.1 -ä çààñàí øààðäëàãûã õàíãààã¿é òîõèîëäîëä ¿éëäâýðëýëèéí áàðèëãà
áàéãóóëàìæèéã õàìòðàí ýçýìøèõèéã õîðèãëîíî.
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
86 äóãààð ç¿éë. Ìàøèí ìåõàíèçì, òîíîã òºõººðºìæèä
òàâèõ øààðäëàãà
86.1. Ìàøèí ìåõàíèçì, òîíîã òºõººðºìæèéã àøèãëàëò, àþóëã¿é àæèëëàãààíû æóðìûí äàãóó
àæèëëóóëæ, òåõíèêèéí ïàñïîðòûã á¿ðýí õºòºëñºí áàéíà.
86.2. Ìàøèí ìåõàíèçì, òîíîã òºõººðºìæèéã ñóóðèëóóëàõ, èõ çàñâàðûí äàðàà àøèãëàëòàä ºãºõèéí
òóëä ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãààð õÿíóóëæ, çºâøººðºë àâíà.
86.3. ªðãºõ, òýýâýðëýõ ìåõàíèçì, äàðàëòàò ñàâ, øóãàì õîîëîéä çîõèõ æóðìûí äàãóó òóðøèëò,
òîõèðóóëãà, áàòàëãààæóóëàëò õèéñýí áàéíà.
86.4. Öàõèëãààí, òîíîã òºõººðºìæ íü çóðàã òºñëèéí äàãóó óãñðàãäñàí, öàõèëãààíû àøèãëàëò,
àþóëã¿é àæèëëàãààíû ä¿ðìèéí øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéíà.
/Ýíý ç¿éëèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/
25