1. Мөнгөний түүх Мөнгөний түүх Санхүү мөнгөний онол хичээл Багш А.Гэлэгжамц Оюунлаг үйлсийг дэмжигч “ ГЭЛЭГ-ХӨГЖИЛ” сан 2009 он

2. МУ-ын ирээдүй болсон оюунлаг оюутан залууст энэхүү хичээлийг зориулав. Хүндэтгэсэн: Адилбишийн Гэлэгжамц

3. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

5. Мөнгө – арилжааны хэрэгсэл

8. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

9. Бартерын систем www.gelegjamts.com

10. Бартерын систем www.gelegjamts.com

11. Бартерын систем www.gelegjamts.com

12. Бартерын систем www.gelegjamts.com

14. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

15. Бартер – бүтээгдэхүүн – тоо хэмжээнд суурилах нь Гэлэг Дорж Батбаатар Өндөг Ноос Сагс

16. Арилжааны арга Гэлэг Дорж Батбаатар С агс Үнээ Ноос Үнээ

17. Таваарын мөнгө Нийгэм хөгжиж, үйлдвэрлэлийн харилцаа гүнзгийрэхийн хирээр мөнгөний гүйцэтгэх үүрэг улам бүр нэмэгдэж ирсэн нь Монголын хөгжлийн түүхээс тодорхой харагддаг. Эрт үеэс мөнгөний үүргийг бод мал, хонь гүйцэтгэж байжээ. Оросын Монгол судлаачэрдэмтэн И.М6Майскийн тодорхойлсноор 1919 онд дараахь эквивалентыг ардууд өөрсдийн худалдаанд ашиглаж байсан байна. 1 гүү = 12 төлөг 1 морь = 15 төлөг 1 шар = 32 төлөг

18. Анхны зоосны нэг : МЭӨ 561 он Хоёр мөрний соёлт Шумерчууд буудайг, хүрлийн үе дэх газрын дундад тэнгисийн дорнод эргийн ард түмнүүд зэсийг, ливи дэх эртний кроэс ( Croesus of Lybia)- ын хаант улс төмөр гулдмайг мөнгөний нэгж болгон хэрэглэж байжээ. Ийнхүү, мөнгө нь нэг төрлийн бараа, үйлчилгээг өөр төрлийн бараа үйлчилгээгээр солилцдог бартерийн худалдааны тогтолцоог халсан байна.

19. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

22. Мөнгөний дараагийн... Ховор металл

23. Эртний зоос Эх сурвалж: Монголбанк www.gelegjamts.com Чингис хааны мөнгөн зоос 1220 оны үед Афганистанд анх цутган хийсэн. Зоосны нүүрэн талд "Сүсэгтний удирдагч", дотор талд "Агуу их Чингис хаан" гэж бичсан байдаг. (Их Британы музейгээс зургийг хуулбарлав.) Их хааны мөнгөн зоос 1240 онд Баруун хойт Перст цутгасан. Зоосны нүүрэн талд "Аллахаас өөр сахиулсан үгүй. Мухамед бол Аллахын зарц мөн", зоосны дотор талд "Хаан бол үнэн мөн" гэжээ. Зураг дээрхи нум сумны зураг нь Монголчуудын эрх хүчний билэгдэл юм. (Их Британы Ботасын Хүрээлэнгийн эх хувиас хуулбарлав). Мөнх хааны мөнгөн зоос 1252-1261 оны хооронд Тбилист хийлгэж гүйлгээнд гаргасан байжээ. Нүүрэн талд нь "Аллахаас өөр сахиулсан үгүй. Түүн лүгээ зүйрлэх зүйл үгүй", дотор талд нь "Мөнх хаан дээд бүгд зөв" гэж бичсэн байна. (Их Британы музейн үзмэрээс хуулбарлав).

24. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

25. МУ-ын зоос Эх сурвалж: Монголбанк 1925 онд гаргасан зоосон мөнгө Энэ оны мөнгө "соёмбо" сүлдтэй 15 он гэж Монголоор бичигдсэн онтой, энэ нь 1911 онд Монгол улс Манж хятадын дарлалаас чөлөөлөгдөж, Богд хаант Монгол улсыг тунхаглаж "олноо өргөгдсөн" гэсэн шинэ оны цолыг эхэлснээс хойших 15 дугаар он буюу шинэ тооллоор 1925 он юм. Энэ оны мөнгийг ЗХУ-д үйлдвэрлэжээ.1970 онд албан ёсоор гүйлгээнээс хассан боловч үнэн хэрэгтээ 1950-иад оноос гүйлгээнээс татагдсан байна. 1970, 1977, 1980, 1981 онуудад гаргасан зоосон мөнгө 1970, 1977 онуудын мөнгийг БНАГУ-д, 1980, 1981 онуудын мөнгийг БНМАУ-ын Зоос гоёлын зүйлийн үйлдвэрт үйлдвэрлэжээ. Эдгээр оны мөнгөнүүд нь 1960 оны үндсэн хуулиар батлагдсан сүлтэй юм.

26. Цаасан мөнгө Чөлөөтэй хөрөвдөг

27. Анхны цаасан мөнгө Морь унаж сэлэм барьсан баатар эрийн дүрстэй цаасан мөнгөн тэмдэгтийг Чингис хаан 1227 онд гүйлгээнд гаргаж байсан тухай баримт бий. Иймд цаасан мөнгийг Монголчууд дэлхийд анх удаа гаргасан гэж үзэх үндэстэй юм.

28. Анхны доллар www.gelegjamts.com

29. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

30. МУ-ын цаасан дэвсгэрт Энэ оны мөнгөн тэмдэгт 1924 онд батлагдсан манай улсын анхны үндсэн хуулийн дагуу "соёмбо" сүлдтэй монгол үсгээр бичигдэн хэвлэгдсэн байна. Эдгээр оны мөнгөн тэмдэгтийг ЗХУ-д үйлдвэрлэжээ. Энэ оны мөнгөн тэмдэгтийг 1966 онд гүйлгээнээс албан ёсоор хассан боловч үнэн хэрэгтээ 1940-өөд оноос гүйлгээнээс бараг хасагдсан байна. 1925 оны мөнгөн тэмдэгт 1966, 1981, 1983 онуудын мөнгөн тэмдэгт 1966 онд 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100 төгрөг, 1981 онд 3, 5, 10, 50, 100 төгрөг, 1983 онд 1, 3 төгрөгийн дэвсгэртүүд тус тус гарсан байна. Эдгээр оны мөнгөн тэмдэгтүүдийг зураач Ц.Минжүүр, Д,Цэрэнпил нарын зургаар 1966 онд батлагдсан шинэ сүлдтэйгээр хийжээ. Эдгээр мөнгөн тэмдэгтийг ЗХУ-д үйлдвэрлэжээ. 1981 онд 20 төгрөгийн мөнгөн тэмдэгтийг анх удаа зураач Р.Алтанхуягийн зургаар ЗХУ-д үйлдвэрлэн гаргасан байна. 20 төгрөгийн дэвсгэрт гарсантай холбогдон 1966 онд үйлдвэрлэгдсэн 25 төгрөг нь албан ёсоор гүйлгээнээс хасагдаагүй боловч 1981 оноос гүйлгээнээс татагдаж эхэлсэн байна. Эх сурвалж: Монголбанк

31. Чингэс хаан улаан гахай жил буюу 1227 онд анх удаа цаасан мөнгийн хэвлэн гаргасан тухай хятадын эрдэмтэн Фэн син вей, Японы эрдэмтэн Е.Кого (Дорнод Азийн мөнгөний диллоги бичиг 1938) нар батлан бичжээ. http://www.mongolbank.mn/web/guest/banknotes/history_mn МУ-ын МӨНГӨНИЙ түүх - дээрхи вэб сайт дээр дарна уу Монгол улс түүхэнд анх удаа цаасан мөнгө хэрэглэж эхэлсэн нь хүн төрөлхтний нийгэм эдийн засгийн харилцаанд үндсэн эргэлт гаргасан юм. Алт, мөнгө, адуу малыг цаасан мөнгөөр солино гэдэг тухайн үедээ гайхалтай хувьсгалт зүйл байлаа” гэжээ. Чингэс хааны залгамжлагч хөвгүүд нь их хэргийг үргэлжлүүлж байсны дотор 1236 оны 1-р сараас эхлэн Өгөөдэй хааны зарлигаар цаасан мөнгийг дахиж хэвлэн гаргажээ.

32. Цаасан мөнгө Чөлөөтэй хөрөвдөггүй

33. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

34. Бэлэн мөнгө www.gelegjamts.com

35. MONGOLIAN GOVERNMENT TREASURE 6% Bond, 20.11.1921 P.A3 10, 25, 50 , 100 Dollars (monochrome) /10, 25, 100 Dollars -ийн зураг олдоогүй болно./ Reincarnated Lama Ruler Jabzandamba Hutagt Bogd Gegeen Ezen Haan 3.2.1921 - 20.5.1924 Defacto Ruler Khanum Dondogulam 3.2.1921 - 20.5.1924 www.gelegjamts.com

36. STATE TREASURY NOTES, 1924, Not Issued Reincarnated Lama Ruler Jabzandamba Hutagt Bogd Gegeen Ezen Haan 3.2.1921 - 20.5.1924 Chairmen of the Presidium of the State Little Hural Peljidiyn Genden 29.11.1924 - 15.11.1927 www.gelegjamts.com

37. STATE TREASURY NOTES, 1924, Not Issued Reincarnated Lama Ruler Jabzandamba Hutagt Bogd Gegeen Ezen Haan 3.2.1921 - 20.5.1924 Chairmen of the Presidium of the State Little Hural Peljidiyn Genden 29.11.1924 - 15.11.1927 www.gelegjamts.com

38. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

39. Эх сурвалж: Монголбанк www.gelegjamts.com

40. Бэлэн бус мөнгө Хадгаламж Зээлийн карт

41. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

42. үргэлжлэл ... EPS

43. ATM ба ABM

47. Оюунлаг үйлсийг дэмжигч: “ГЭЛЭГ - ХӨГЖИЛ” сан Веб сайт: www.gelegjamts.com Е-майл: [email_address]

49. Голдсмитын банк 1633-1672 он Goldsmith Note: Smith has 2 ounces of gold in our custody www.gelegjamts.com

50. Монгол хүн Монгол улсын ирээдүй ...

51. Бид хамтдаа хөгжлийг бүтээнэ... Танд амжилт хүсье... Хүндэтгэсэн: Адилбишийн Гэлэгжамц

52. Хичээлийг бүрэн эхээр нь www.gelegjamts.com - - оос татаж авна уу !