1. Onderzoek
Projectma*g wetenschappelijk onderzoek
K. Hogeschool Limburg:
Impact van persoonsgerichte zorg
via Demen6a Care Mapping op het
welbevinden van bewoners met demen6e
en hun zorgverleners
in Vlaamse woon‐ en zorgcentra

2. Wat is DCM?
• Wetenschappelijke methode om zorg voor personen met demen6e te evalueren/
op6maliseren
• Ontwikkeld vanuit pionierswerk op gebied van persoonsgerichte zorg van wijlen
Tom Kitwood
• DCM is zowel methode als proces
– DCM is een mee6nstrument: met een gestandaardiseerd instrument observeert een mapper
(observator) gedurende 6 uren in een gemeenschappelijke ruimte 6 personen met demen6e.
Vervolgens wordt een analyse gemaakt van de gegevens.
– Als proces is DCM een programma voor ontwikkeling van persoonsgerichte zorg: medewerkers
worden mondeling gebriefd, krijgen een rapport met een beschrijving van de observa6es en een
analyse. Op basis van de feedback stellen ze een ac6eplan op, om de zorg op individueel niveau e/o
groepsniveau te verbeteren. Medewerkers worden opgeleid in persoonsgerichte zorg. Het ac6eplan
wordt bewaakt/ bijgestuurd en na een half jaar start de cyclus van herobserveren

3. Inhoud onderzoek
• Doel PWO
– Analyse concrete vraagstukken
– Oplossingen aanreiken
– Kennisverkenning, ‐vertaling, ‐verspreiding
• Onderzoeksvragen:
– nagaan of persoonsgerichte zorg en zorgverbetering op basis van DCM
het welbevinden van de bewoners met demen6e verhoogt
– nagaan of persoonsgerichte zorg leidt tot een betere gepercipieerde
zorgrela6e tussen zorgverlener en bewoner
– Invloed van PGZ en DCM op kwaliteit van zorg
– faciliterende en belemmerende factoren bij de implementa6e van een
zorgpad aan de hand van DCM in kaart brengen
• Duur
november 2010 tot 2013
3

4. Spelers
• AchWal woon‐ en zorgcentra Limburg
• KHLim‐QUADRI:
– Projectleider: Ingrid Dreessen
– Ondersteuning: S.Verbeek, H. Vandersmissen, K. Peeters, E. Detroyer
• Mappers:
– Hilde Vermeiren
– Ingrid Dreessen
• Trainer Persoonsgerichte zorg:
– Hilde Vermeiren
• Wetenschappelijke begeleiding en ondersteuning: LUCAS
– Melanie Demaerschalk
– Dr. Nele SpruyWe
– Prof. Dr. Anja Declercq
4

5. Persoonsgerichte zorg = V + I + P + S
Tom Kitwood
• Value: waardevol lid van de maatschappij
• Mensen behandelen als Individuen
• Perspec6ef van de persoon begrijpen
• Sociale psychologie: rela6es met de persoon
5

6. Sociale psychologie
Bepaalde ac6es ondermijnen / versterken
psychologische behoeben van personen
met demen6e:
1. Comfort
2. Iden6teit
3. Gehechtheid
4. Zinvolle bezigheid
5. Erbij horen
6

7. Persoonsondermijnende en
Persoonsversterkende ac6es
Ac6es worden gekoppeld aan behoeben van personen met demen6e
Comfort
Gehechtheid
Liefde
Liefde
Liefde Identiteit
Erbij horen
Zinvolle bezigheid

8. Demen6a Care Mapping: methode
• 6 personen met demen6e worden 6u geobserveerd in een
gemeenschappelijke ruimte
• Per 5 minuten: 2 codes per deelnemer
– GCC: wat doet de oudere
– SB waarde: hoe voelt de oudere zich/ mate van betrokkenheid
• Per deelnemer:
– No66es ‐ verloop van de dag
– Persoonsversterkende ac6es
– Persoonsondermijnende ac6es
8

9. Gedragscategoriecodes (GCC)
• 23 verschillende codes
• Verschillende poten6eel voor posi6eve stemming
of betrokkenheid
– Hoog
– Ma6g
– Laag
– Onbepaald
mogelijkheid voor HPGC = indicator voor kwaliteit van
zorg
9

10. Gedragscategoriecodes (GCC)
A Verbale of non‐verbale interac6e
B Passief rondkijken, wel betrokken met de omgeving
C In zichzelf gekeerde, afwezig houding, niet betrokken op de omgeving
D Bezig met zelfzorg
E Bezig met expressieve communica6evormen zoals dansen, kunst,
F Eten en drinken
G Reminiscen6e, teruggaan naar vroeger via verhalen, ac6viteiten e.d.
I Intellectuele ac6viteit: lezen, kruiswoordraadsels, e.d.
J Bezig met lichamelijke oefeningen of sport
K Zelfstandig lopen of staan
L Vrije6jdsbesteding, plezier, grappen maken, ...
N Slapen en/of doezelen
O Gehechtheid aan of bezig zijn met levenloze objecten, bv. tas, pop, kussen, ..
P Zorg ontvangen
R Religieuze ac6viteit
S Seksuele expressie
T Gedrag m.b.t. s6mulering van de zintuigen: strelen, ruiken, ...
U Vragen, roepen, aandacht vragen zonder antwoord van derden
V Huishoudelijke en/of werkac6viteiten
W Herhalende zelfprikkeling
X Alles i.v.m. toiletbezoek: ernaar vragen, zelf gaan, hulp nodig hebben
Y Praten in een imaginaire wereld: tegen zichzelf, tegen TV, ...
Z Gedrag dat onder geen andere leWer past
Q Bewoner verlaat de ruimte
10

11. Stemming en betrokkenheid
stemming Score betrokkenheid
Zeer gelukkig, zeer blij, ... + 5 Zeer sterk geëngageerd
Tevreden, gelukkig, met onderbrekingen + 3 Geëngageerd, maar vlug afgeleid
Neutraal: geen positieve of negatieve emoties + 1 Kort geëngageerd of met vele onderbrekingen
Lichte tekens van ontevredenheid - 1 Teruggetrokken, niet geëngageerd
Matig ontevreden, ongelukkig, met onderbrekingen - 3
Zeer ongelukkig, ... - 5
11

12. Literatuur: GCC
• Meest voorkomend:
– Sociale interac6e
– Sociale betrokkenheid‐ passief
– Eten en drinken
– Stappen/staan
– Slapen
12

13. Literatuur: GCC (2)
• Meest voorkomend in organisa6es met lagere
WBO scores
– Teruggetrokkenheid
– Repe66ef zelfs6mulerend gedrag
• Meest voorkomend in organisa6es met hogere
WBO scores
– Expressieve of crea6eve ac6viteit
– Lichamelijke oefening of sport
– Bezig zijn met media vb boeken
13

14. Literatuur: bevindingen DCM
Door implementa6e DCM =>
– Zorgverleners gaan beter om met
probleemgedrag
– Zorgverleners zijn meer tevreden over hun
omgang met de oudere
– Impact DCM op zorgorganisa6e is niet duidelijk
14

15. Literatuur: bevindingen PGZ
• persoonsgerichte zorg wordt meer
gerapporteerd door personeel:
– uit nieuwere voorzieningen
– met hoger opgeleid is
– dat opgeleid is om met de complica6es van
demen6e om te gaan
– dat tussen één en twee jaar werkt
15

16. Voorbeeld van ruwe data 6jdens
mapping
naam persoon tijd 11u45 11u50 11u55 12u00 12u05 12u10 12u15 12u20 12u25 12u30 12u35 12u40
I GCC K F F K K K K Q Q K K B
SB -1 +1 -1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1
C GCC B E F F P Q P N N N Y N
SB +1 +3 +3 +3 +1 -2 +2
RY GCC B A F F D D V K P B B B
SB +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1
N GCC D A F F F D D V D D N N
SB +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1
RE GCC A A F F F X F V V P Q Q
SB +1 +1 +1 +1 +1 +3 +1 +1 +1
O GCC B A F F F F A K D B B B
SB +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1

17. • Interac6es medewerker ‐ bewoner
Pe en Pd (ruwe score)
50
45
40 34
35
30
24
25
20
15 11
8 8
10
3
5 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 2 1 0 1
0
comfort identiteit gehechtheid betrokkenheid erbij horen
sterk ondermijnend ondermijnend motiverend sterk motiverend

18. Voordelen van DCM voor WZC
• Objec6vering: gestandaardiseerde me6ng die heel wat informa6e over welbevinden van
bewoners, interac6e met medewerkers en omgevingsfactoren oplevert.
• Medewerkers staan s6l bij actuele zorg en worden ac6ef betrokken bij verbeterac6es
• Medewerkers krijgen spiegel van eigen handelen voorgehouden.
• Empathisch vermogen t.a.v. personen met demen6e wordt ges6muleerd.
• Medewerkers leren om op een andere manier te kijken naar het gedrag van bewoners met
demen6e.
• Medewerkers leren kri6sch te kijken naar de eigen manier van in interac6e gaan met
bewoners met demen6e.
• Bezigheden voor bewoners kan worden gediversifieerd en kan meer aansluiten bij
levensgeschiedenis.
• Persoonsondermijnende ac6es kunnen verminderen.
• Medewerkers krijgen houvast.
• DCM kan dienen bij human resources doeleinden.
• DCM kan dienen voor verslaggeving statutaire toezichthouders.
• DCM sluit aan bij het kwalita6ef bewakingsproces.