3. COLOFON Voorwoord
T itel rapport: Cultureel centrum. Als herbestemming schakelhuis breda Het onderzoeksverslag wat u voor u heeft lig-
gen geeft het onderzoeksproces weer die ik
Versie, datum: 1.0, 21 mei 2012 heb gemaakt om het afstudeerontwerp, cul-
tureel centrum als herbestemming schakelhuis
Kader: Afstudeeronderzoek, Ruimtelijk ontwerp - interieurarchitec- Breda, te ontwerpen vanuit een eigen visie.
tuur
Naast het uitgevoerde proces geeft het onder-
Publicatiedatum: 21 mei 2012 zoeksverslag mijn ontwerphouding en identiteit
weer. De beschreven visie, onderzoeken en
Auteur: Mathijssen CCM, Ilse ontwerpen zijn ontstaan vanuit mijn hypothese
en kijk op architectuur. De combinatie van de
Contact: ilsemathijssen@gmail.com onderzoeksresultaten en mijn identiteit als ont-
werper leiden tot het eindresult aat.
Begeleidende docenten: Douwe Boonstra, Erik Maria Dolné, Laurens Kolks
T ijdens dit proces ben ik begeleid en onder-
Opleidingsinstantie: AKV|Sint Joost, Avans Hogeschool steund door meerdere personen die ik hierbij
Locatie Breda wil bedanken, namelijk:
Beukenlaan 1
4834 CR Breda - Rinus Damen, onder zijn toezicht heb ik de
t: 076 525 03 02 mogelijkheid gekregen om het volledige pand
e: info.akvstjoost@avans.nl te bezichtigen wat nor maal afgescher md is
voor publiek.
- De docenten Douwe Boonstra, Erik Dolne en
Lourens Kolks voor de begeleiding tijdens het
afstudeerproces.
- Mijn klasgenoten, voor het elkaar helpen en
motiveren gedurende de complete studie.
- Gwendolien Mathijssen, voor de grammati-
cale controle.
- Floris Fransen, als onvoorwaardelijke steun
gedurende de gehele studielooptijd.
Ik hoop dat u met veel interesse en plezier het
onderzoeksverslag leest en mogelijk laat inspi-
reren door middel van mijn ontwerpvisie.
Ilse Mathijssen
5
4. Samenvatting
Vanwege de mogelijke herbestemming
van het schakelhuis, gelegen aan de Aca-
demiesingel te Breda, besluit ik voor deze
locatie een cultureel centrum te ontwer-
pen.
Het cultureel centrum wordt ontworpen
met de visie dat het centrum een weer-
spiegeling is van de multiculturele samen-
leving binnen Nederland. Bij dit ontwerp
richt ik me op de Nederlandse en de Ma-
rokkaanse samenleving.
De hoofdvraag luidt:
Hoe kan de Nederlandse en de Marok-
kaanse cultuur op architectonische wijze
verenigt worden in het ontwerp van het
cultureel centrum gevestigd in het scha-
kelhuis in Breda?
Het onderzoek start door een studie op de
culturele architectuur van Nederland en
Marokko, met als basis de kenmerkende
woningen. Daar naast wordt het herbe-
stemde pand onderzocht op voorwaar-
delijke eigenschappen. Met als doel om
de geconcludeerde eigenschappen met
elkaar te laten intregeren binnen het her-
bestemde pand.
Wat ontstaat is een ontwerp van een cul-
tureel centrum die gebaseerd is op de
twee type woningen, het herbestemde
pand zelf en mijn ontwerphouding.
Wegens de visuele conclusie van de
hoofdvraag wordt deze in twee hoofd-
stukken beantwoord. Hoofdstuk zes geeft
antwoordt op de onderzoeksvraag en in
hoofdstuk zeven wordt het uiteindelijke vi-
suele ontwerp weer gegeven.
6 7
5. Inhoudsopgave
voor woord 5
samenvatting 7
hoofdstuk 1 inleiding 10
Aanleiding 12
Onderzoeksvraag 15
Structuur 15
Hoofdstuk 2 programma van eisen 16
Randvoorwaarden 18
Uitgangspunten 19
Hoofdstuk 3 STUDIE CULTURELE ARCHITECTUUR 20
Kenmerkende woning 22
Doorzonwoning 22
Patiowoning 23
V isuele analyse 23
Ruimte 24
Ruimtelijke or ganisatie 26
Vor m 28
Daglicht 30
Materiaal 32
Hoofdstuk 4 STUDIE organisatie schakelhuis 34
Exterieur schakelhuis 36
Interieur schakelhuis 38
Analyse 40
Geraamte 41
Materialisering interieur 41
Hoofdstuk 5 ontwerp & conclusie 42
V isuele conclusie 44
Voorstel verder onderzoek 44
Entree 46
Open veld 48
Activiteitenhuis 52
Activiteitenhuis vor ming & educatie 54
Activiteitenhuis kunst & creatie 56
Activiteitenhuis sport & dans 58
Plattegrond & dwarsdoorsnede 61
literatuurverwijzing 62
8 9
7. Aanleiding
Er bestaat een reële kans dat het scha-
AFBEELDING 1.2
kelhuis, gelegen aan de academiesingel
Het Schakelhuis, voorzijde
in Breda, leeg komt te staan wegens ver-
ouderde installaties van het elektriciteits-
bedrijf. Om een mogelijke sloop van dit
markante gebouw te voorkomen dient
een herbestemming te worden gevon-
den voor deze locatie ten aanzien van
architectuurbehoud in Breda. Omdat de
toegangswegen en parkeervoorzienin-
gen makkelijk toegankelijk zijn vanuit alle
hoeke n van Breda zal een publieke func-
tie een passende bestemming zijn voor dit
gebouw: een cultureel centrum.
Als een cultureel centrum zijn bestaans-
recht wilt behouden zal men daarbij moe-
ten inspelen op de eigenschappen van
de multiculturele samenleving waarin
het kenmerkend is dat interesses en ach-
ter gronden ruim van elkaar verschillen.
Daarom vind ik het belangrijk dat een
cultureel centrum niet enkel de sociale
activiteiten moeten opnemen maar juist
ook de samenleving weerspiegelt in haar
verschijning.
In dit onderzoeks verslag wordt het interi-
eurontwerp gecreëerd voor het schakel-
huis met als functie cultureel centrum. Dit
interieurontwerp zal gebaseerd zijn op de
sociale architectuur van twee etnische
groepen woonachtig in Nederland. Ge-
kozen is voor de Nederlandse en Marok-
kaanse culturele architectuur.
AFBEELDING 1.2
Situatietekening anno 1952
AFBEELDING 1.3
12 Het Schakelhuis, voorzijde
8. Onderzoeksvraag
Hoe kan de Nederlandse en de Marok-
kaanse cultuur op architectonische wijze
verenigt worden in het ontwerp van het
cultureel centrum gevestigd in het scha-
kelhuis in Breda?
Binnen de culturele architectuur richt ik
me op de woonomgeving van de geko-
zen bevolkingsgroepen. Een visuele studie
naar beide type woonhuizen ten opzichte
van elkaar levert interessante karakteris-
tieken op die leidend zijn in het ontwerp
van het cultureel centrum.
Binnen het onderzoek naar het verenen
van de Nederlandse en Marokkaanse cul-
turele architectuur richt ik mij hoofdzake-
lijk op twee gebieden. Enerzijds de bele-
vingseigenschappen van de Nederlandse
en Marokkaanse woonarchitectuur en an-
derzijds onderzoek ik de mogelijkheden
die het schakelhuis biedt voor het project.
Structuur
Om tot de conclusie van de onderzoeks-
vraag te komen wordt eerst het program-
ma van eisen in hoofdstuk twee beschre-
ven. In hoofdstuk drie onderzoek ik de
woonarchitecturen door middel van een
visuele studie. Naast de uitkomst van de
studie moet de kwaliteiten van de locatie
geïdentificeerd worden, hetgeen behan-
deld wordt in hoofdstuk vier. Op basis van
de resultaten van beide analyses wordt in
hoofdstuk vijf de onderzoeksvraag behan-
delt. De conclusie alsook het ontwerp van
het cultureel centrum in het schakelhuis is
beschreven in hoofdstuk zes.
AFBEELDING 1.4
Schakelhuis, linkerzijde 15
9. Hoofdstuk 2
programma
AFBEELDING 2.1 - 2.3
Functionele randvoorwaarden
van eisen
10. Randvoorwaarden Vorming & Educatie Uitgangspunten
Een neutrale ruimte waar vor ming en edu-
De randvoorwaarden waaraan het het catie centraal staan maar waarook an- Het ontwerp van het gemeenschapscen-
cultureel centrum moet voldoen: dere activiteiten plaats kunnen vinden. trum op de bestaande locatie worden
Deze ruimte dient neutraal te worden in- ontworpen vanuit de volgende uitgangs-
Maatschappelijke randvoorwaarden gericht. punten:
- De vor mgeving van het cultureel cen- Geschikt voor 10 - 12 personen.
trum dient een architectonische vereni- Maatschappelijke uitgangspunten
ging te zijn van de Nederlandse en Marok- Ontmoeting & Versnapering - De resultaten uit het onderzoek naar de
kaanse cultuur. Een bar die zowel geopend als gesloten culturele architectuur zal ik niet letterlijk
kan zijn voor het publiek. Rond deze bar over nemen maar vrij gaan vertalen naar
Locationele randvoorwaarden zijn ontmoetingsplaatsen voorzien. een nieuw ontwerp.
- De uiterlijke verschijning van het markan- AFBEELDING 2.4 AFBEELDING 2.5
te gebouw in het straatbeeld blijft intact Toiletten Locationele uitgangspunten
en ongewijzigd. Een gescheiden ruimte voor mannen en - Om het karakter van de locatie te be-
vrouwen welke geschikt is voor een toilet- houden zal de huidige or ganisatie zo veel
Funct ionele randvoorwaarden bezoek en persoonlijke ver frissing. mogelijk in stand worden gehouden. Het
- Het centrum wo rdt een kleinschalig cen- ontwerp van het grondplan is hier dan
trum welke geschikt is voor activiteiten ook op gebaseerd. De uitkomsten vanuit
met kleinere groepen bezoekers. het onderzoek naar de culturele architec-
- Het gemeenschapscentrum gaat een di- tuur komen vooral naar voren in de extru-
versiteit aan activiteiten bieden met func- sie vanuit het grondplan.
tionele eisen omtrent de ruimte:
Functionele uitgangspunten
Open Veld: - De ruimtes waar de activiteiten plaats
Een open en onbepaald gebied waar al- vinden communiceren zichtbaar hun the-
lerlei activiteiten plaats kunnen vinden. Te ma door middel van het interieur.
denke n aan expositie, markt, spellen en
AFBEELDING 2.6 AFBEELDING 2.7
andere onbepaalde activiteiten.
Sport & Dans
Een ruimte met een vloeroppervlakte vrij
van objecten zod at het geschikt is voor het
beoefenen van a llerlei dansen en sporten.
Geschikt voor 12 - 16 personen.
Kunst & Creatie
Deze r uimte dient als werkplaats voor cre-
atieve cursisten. Allerlei creatieve cursus-
sen horen hier gegeven kunnen worden,
zoals kleding maken en schilderen. De
ruimte dient zicht te kunnen schikken naar
de werkzaamhed en.
Geschikt voor 10 - 12 personen. AFBEELDING 2.8 AFBEELDING 2.9
18 19
11. Hoofdstuk 3
Studie
Culturele
AFBEELDING 3.1 - 3.2
Kenmerkende Nederlandse en Marokkaanse woning
Architectuur
12. Kenmerkende woning Doorzonwoning Patiowoning Afgebeelde patiowoningen dienen als
uitgangspunt voor de analyse. Deze pa-
De gebouwde leefomgeving van de twee De architectuur van de doorzonwoning In Marokko zijn de meeste woningen voor- tiowoningen ontworpen door de Franse
etnische groepen dient als blauwdruk staat niet op zichzelf. Vaak is dit woning- zien van een patio vanwege privacy re- architect Zevaco zijn gelegen in Agadir
voor het ontwerp van het gemeenschaps- type een onderdeel van een complete rij denen alsook geografische redenen. Het en heeft in 1980 de de Aga Khan Prijs voor
centrum. met woningen die in de gehele wijk voor- bekendste voorbeeld is de car men, een Architectuur gewonnen.
komen. woning voorzien van een patio in het mid-
Binnen Nederland is de doorzonwoning den van de woning. Visuele analyse
het meest voo rkomende woningtype. De plattegrond vor mt de basis voor deze
Vaak wordt de doorzonwoning toegepast woningtypen en is voorzien van een ge- Ook de hedendaagse woningen zijn voor- De studie naar de doorzonwoning en de
in een complete rij, repeterend door de standaardiseerde indeling. Op de bega- zien van een patio maar zijn ook, net als patiowoning is een analyse dat zich richt
gehele wijk. In Marokko is de patiowoning ne grond vindt men langs de ene zijde de de doorzonwoning, een onderdeel van op de thema’s ruimte - or ganisatie - vor m
de meest toegepaste typologie. In de ge- hal, toilet, trap en de keuken. De andere een complete rij woningen. Echter zijn - licht - materiaal, toegepast in de archi-
schiedenis was de car men het grote voor- zijde beslaat de woonkamer die zowel deze niet zoals in Nederland gekopieerd tectuur. Deze bestudering vanuit de hypo-
beeld hiervan. Tegenwoordig zijn deze aan de voorzijde als aan de achterzijde naar een complete wijk. these is meer gericht op de beleving van
patiowoningen ook toegepast in rijwonin- grensd. Op deze wijze is de woonkamer architectuur en de bijbehorende cultuur
gen. verzekert van zoveel mogelijk daglicht. Waar de doorzonwoning vooral gericht is dan een zogenoemde plananalyse.
op een maximale toetreding van de zon
De volgende twee paragrafen gaan kort De studie richt zich op de gemiddelde is de Marokkaanse patiowoning geschikt In de visuele analyse worden de volgende
in op deze woningtypen alvorens deze doorzonwoning, de afgebeelde woning voor de levenstijl van de bevolking. Dit kleuren gehanteerd:
geanalyseerd worden op basis van een vor mt het uitgangspunt. Deze door zon- vanwege het reduceren van war mte en - Antratiet: de bebouwing
visuele studie. Deze studie gaat vooral in woning is gelegen aan de Leon van Heil- het creëren van privacy. Een andere type - Rood: de context en beleving
op de kenmerken die verantwoordelijk zijn straat te Breda. woning met een andere beleving van de - W it: de ruimte
voor de beleving van deze woningen. woning en straatbeeld is het gevolg.
AFBEELDING 3.3 AFBEELDING 3.4 AFBEELDING 3.5 AFBEELDING 3.9 AFBEELDING 3.10 AFBEELDING 3.11
AFBEELDING 3.6 AFBEELDING 3.7 AFBEELDING 3.8 AFBEELDING 3.12 AFBEELDING 3.13 AFBEELDING 3.14
22 23
13. ruimte doorzonwoning patiowoning
Bovenaanzicht Bovenaanzicht
Ruimte, geen zichtbare materie waar we
altijd van bewust zijn. Toch geeft ruimte,
en haar begrenzing, de perceptie van
massa, openheid en privacy. De analyse
op ruimte m.b.t. het exterieur is hier dan
ook op gericht.
Oriëntatie Fragment voorgevel
De doorzonwoning or ganiseert de ruimte
door parallelle plaatsing van verticale
wanden. De diverse ruimtes van de patio-
woning omsluit de ruimte met hoge mu-
Parallelle oriëntatie: Oriëntatie ruimte en massa naar binnen gericht.
ren. Exterieur horizontaal - ruimte verticaal. Extrovert systeem. Kavel volledig ommuurd. Introvert systeem.
Voorgevel Voorgevel
Extrover t - Introver t
Vanwege de twee evenwijdig geplaatste
ramen in voor en achter gevel bezit de
doorzonwoning een extrovert systeem. De
woning en de openbare ruimte regeren
elkaar. Bij de patiowoning domineert het
introverte systeem. De binnen- alsook de
buitenruimtes zijn naar binnen gekeerd en
zonderen zich van elkaar af.
Begrenzing
Locatie en de hoogte van de begrenzing
van eigen gebied bepalen de mate van Private ruimte & begrenzing. Eigen gebied voorzijde Private ruimte & begrenzing.
private en openbare ruimte en zijn eigen- woning slechts omkaderd, geen visuele afscheiding. Eigen gebied geheel ommuurd t.b.v. volledige privacy.
schappen. De persoonlijke ruimte van een Dwarsdoorsnede achtergevel Dwarsdoorsnede achtergevel
doorzonwoning is slechts omkaderd door
een lage of 2 meter hoge schutting, waar-
door de visuele ruimte niet afgescher md
is. De ommuurde Marokkaanse woning
geeft niet alleen het eigen gebied aan,
ook de visuele ruimte wordt afgebakend.
Private ruimte & begrenzing. Omkadering Private ruimte & begrenzing.
achtertuin biedt partiële visuele afscherming. Eigen gebied geheel ommuurd t.b.v. volledige privacy.
24 25
14. Ruimtelijke organisatie doorzonwoning patiowoning
Plattegrond Plattegrond
Een woning bestaat uit een or ganisatie
van vlakken en ruimtes, essentieel voor de
functionaliteit van de verschillende ruimtes
en de beleving hiervan. De twee woningen
zijn op drie verschillende or ganisatie the-
ma’s geanalyseerd die de gevolgen rond
de indeling kenbaar maakt.
Ruimtelijke organisatie
Beide woningen binnen het gehele pand
zijn gescheiden door gezamenlijk aangren-
zende scheidingsvlakken. De doorzonwo-
Lineaire organisatie: Exterieur verdeelt in lineaire reeks Geclusterde organisatie: Geometrisch georga-
ning vor mt zich tot een lineaire reeks wo- van ruimtes gescheiden door aangrenzende muur. niseerde ruimtes binnen begrensd gebied.
ningen. De patiowoning or ganiseert zich
Bovenaanzicht Bovenaanzicht
tot een geometrische clustering binnen het
omsloten gebied.
Orderingsprincipe
Naast de ruimtelijke or ganisatie is or ga-
nisatie principe van het pand belangrijk,
L
bijvoorbeeld ter voorkoming van chaos of
L
eentonigheid. Waar de doorzonwoning ge- detail vooraanzicht
baseerd is op de symmetrie en repetitie,
is de patiowoning gebaseerd op repetitie
van een L-vor mige ruimte.
Symmetrisch orderingsprincipe verdeelt boven- en
Zonering vooraanzicht in twee identieke helften.
Repeterende orderingsprincipe gebaseerd op L-
De indeling van de Nederlandse woning is vorm, elke kamer dubbele oriëntatie naar patio.
Stippellijn weergeeft secundaire symmetrie.
verdeeld in vier zones: voortuin, woning, Bovenaanzicht Bovenaanzicht
achtertuin en ber ging. De voortuin vor mt 4
de over gang tussen publieke en private
zone, waardoor rechtstreeks zicht in de 3
woning belet wordt. De zonering van de
Marokkaanse woning is gericht op inter ne
focus van buiten- en binnenruimte, met 2
als uitgangspunt dat iedere binnenruimte
beschikt over een eigen, privacybiedende 1 Fragment voorgevel
buitenruimte.
Zonering als overgang publieke Zonering gericht op interne focus
en private ruimte van binnen- en buitenruimte.
26 27
15. vorm doorzonwoning patiowoning
Architecturale vor men geeft architectuur
een silhouetten die bepalend is voor de
herkenbaar heid en de leesbaar heid van
het gebouw en zijn functie. Deze studie richt
zich op het driedimensionale geometrisch
lichaam van de woning, bepalend voor
het essentiële aanzicht van de vor m en
zijn uiterlijk. Het driedimensionale lichaam
wordt bij deze analyse vereenvoudigt tot
de ruimtelijke figuren.
Primair ruimtelijk lichaam
Vierkant en driehoek vormen basale vlakken van de ruim- Het vierkant vormt het basale figuur van de ruimtelijke li-
De balk vor mt voor beide woningtypen telijke figuren van woning, balk en driehoekig prisma. chamen van de woning, de balk. Deze balk is getransfor-
een belangrijke basis die op andere wij- meerd naar diverse variaties.
Zijgevel Fragment voorgevel
ze zijn toegepast. De plattegrond van
de doorzonwoning vor mt een rechthoek,
deze is geëxtrudeerd tot een balk en op-
waarts voltooid met een driehoekig pris-
ma. Bij de patiowoning wordt de balk
ingezet in meerdere variaties die de bin-
nenruimtes en de ommuuring vor men.
Additieve vorm
Door het groeperen van ruimtelijke figu-
ren ontstaat er groei en een nieuwe vor m
van het exterieur die bepalend is voor de
gestalte van de woning. De twee verschil- Het silhouetten van de zijkant van de woning, ontstaan De silhouet van de zijkant van de woning, ontstaan door
door groepering van de balk en het driehoekig prisma. groepering van verschillende varianten van de balk.
lende figuren worden bij de typische Ne-
derlandse woning gegroepeerd door de Fragment plattegrond Fragment plattegrond
evenwijdige vlakken van de balk en het
driehoekig prisma, dit veroorzaakt een
lineaire groei van het pand. De ruimte-
lijke figuren bij de Marokkaanse woning
worden gegroepeerd door het delen van
gemeenschappelijke randen, dit veroor-
zaakt een geclusterde groei van de wo-
ning. buitenruimte.
Vanwege de balk en het driehoekig prisma kan de woning Geclusterde groei wordt veroorzaakt door groepering van
alleen een lineaire groei doormaken. diverse variaties van de balk.
28 29
16. Daglicht doorzonwoning patiowoning
Bovenaanzicht Bovenaanzicht
Daglicht is van grote waarde voor de ge-
zondheid en productiviteit van de mens
alsook voor de architectuur. Architectuur
kan de positieve en negatieve ef fecten
van zonlicht helpen reguleren. Dit resul- west
teert zich in een geografische verande-
ring van architectuur, wat zijn weerslag
heeft op het uiterlijk van de architectuur
en zijn aanzicht. De analyse op daglicht
geven de esthetische gevolgen van zon- oost
licht op de gevelontwerp goed weer.
Door grote raampartijen langs twee zijden ontvangt de Elke ruimte voorzien van dubbele oriëntatie op patio/ tuin.
Daglicht & doorzonwoning woonkamer diffuus daglicht gedurende de gehele dag. Naast functie van ontsluiting functioneren gevelopenin-
De doorsnee woning in Nederland is ge- gen ook als klimaatsysteem en daglichttoetreding.
richt op het maximaal gebruik maken van Dwarsdoorsnede begane grond Dwarsdoorsnede
daglichttoetreding, dit is wettelijk vast-
gelegd in het bouwbesluit. Voor de door-
zonwoning heeft dit tot gevolg dat de
voor- en achterzijde van de gevel voor-
zien is van een groot raam dat de ruimte
voorziet van een zo groot mogelijke hoe-
veelheid daglichttoetreding. In dit geval
zijn de vensters gericht op het oosten en
westen wat de woning verzekert van een
dif fuse verlichting van de woning.
Daglicht & patiowoning Daglicht toetreding twee zijden. Tempering van direct in- Daglicht toetreding langs boven, Openingen in muren en
Doordat Marokko dichter bij de evenaar vallend zonlicht en voorkoming overmatig contrast tussen gevels als klimaatsysteem. Afvoering van warme lucht door
helderheid vanuit opening en donkere oppervlak rondom. voortdurende luchtverplaatsing.
ligt is de patiowoning vooral gericht op
Fragment dwarsdoorsnede begane grond Fragment dwarsdoorsnede
de regulatie van negatieve ef fecten van
de zon, zoals over matige hitte. De gevels
en muren zijn voorzien van kleine openin-
gen die de ruimte enigszins voorzien van
daglicht, maar de ontsluiting is vooral ge-
richt op natuurlijke ventilatie van de ruim-
te. De smalle openingen zijn hoog in de
muur gesitueerd t.b.v. de gewenste mate
van omsluiting in verband met de privacy.
Visuele privacy is ondergeschikt aan de maximale Door de hoogte van de vensters blijft visuele privacy ge-
toetreding van daglicht. waarborgd.
30 31
17. materiaal doorzonwoning patiowoning
Materialisering Materialisering
De analyse op materiaal is gericht op ma-
teriaal en zijn oppervlakte eigenschappen
textuur en patronen. De perceptie van het
exter ne uiterlijk van de woningen worden
mede bepaald door deze eigenschappen.
Land van herkomst
De gebruikte materialen van beide wo-
ningen zijn gebaseerd op het land van
herkomst. De bakstenen en dakpannen
worden vanuit het klei uit de Nederlandse
grond gebakken. Ook de cementblokken
en cementcoating waar de patiowoning
uit bestaat is plaatselijk geproduceerd.
Textuur Uit klei gebakken bakstenen (waalformaat) en S-vormi- De betonnen gevelmuren zijn afgewerkt met lichtglanzen-
De textuur van de patiowoning bes taat ge dakpannen geven het uiterlijk van de woning een de coating op basis van kalk ter bescherming en wateraf-
structureel patroon. De gevel bevat een wild metwel- stoting. Door glans en lichte kleur reflecteert het materiaal
uit een gladde en reflecterende cement- verband en het dak bevat een golfpatroon. zonlicht. De entree wordt benadrukt door een betonnen
coating. Doordat de volledige buitenzij- Glaswerk t.b.v. ramen halfhoge muur, ruw afgewerkt. Glaswerk t.b.v. ramen
den zijn gecoat met een éénkleurige ce-
mentcoating is de woning als één volume
te ervaren. De doorzonwoning bestaat wel
Fragment voorgevel t.b.v. beleving materialisering Fragment voorgevel t.b.v. beleving materialisering
uit meerdere texturen, door gaans met een
minder gladde textuur. De verschillende
delen en vor men van de woning worden
gearticuleerd waardoor de ze hun eigen
identiteit behouden.
Structureel patroon
De bakstenen en dakpannen geven de
doorzonwoning structurele patronen. Waar
de S-vor mige dakpannen een golfpatroon
op het dak creëren vor men de bakste-
nen een wild metselverband. De cement-
coating van de Marokkaanse patiowoning
zor gt voor een strak en glad ef fect waar-
door eventuele structurele patronen niet
meer zichtbaar zijn Alleen de smalle gevelopeningen en halfhoge muur bij en-
tree onderscheiden zich van de rest van het volume. De
De verschillende vormen van de woning differentiëren oppervlakte eigenschappen van de materialen beïnvloe-
zich van elkaar d.m.v. verschillende texturen en structu- den het visuele gewicht waardoor deze als minder massief
rele patronen. Iedere vorm behoudt zijn eigen identiteit. ervaren wordt.
32 33
21. Plattegrond analyse geraamte materialisering interieur
Algemene gegevens De draagconstructie bestaat voor name- De volgende toegepaste materialen in
Architect: G. Hamerpagt, Architect BNA. lijk uit een inwendig geraamte van gewa- het interieur blijven behouden:
Bouwbureau vereniging van directeuren pend beton. Dit geraamte vor mt zich tot
van Elekriciteitsbedrijven in Nederland. een stijf geheel door een monolieten ver-
Bouwjaar: 1953-1954 binding van de verschillende betonnnen
Locatie: Academiesingel Breda onderdelen.
Pand in 5 zones opgedeeld, zowel als organisatie als constructief. Vroegere functie: Elektriciteits- en pomp-
centrale. Door analyse en visualisatie van het be-
tonskelet worden de mogelijkheden als-
Plattegrond Zonering ook de grenzen ten behoeven van het
Het grondplan van het schakelhuis is op- nieuwe ontwerp zichtbaar. Entreehal omsloten door steensmuur bestaande uit porisosteen
gebouwd in vijf zones. Deze zones zijn met in willekeurig noors metselverband en galmgaten.
uitzondering van het middengebied van
elkaar afgezonderd. Door groepering van Bovenaanzicht pand incl. draagstructuur
de zones neemt de zone vooraan een
centrale en dominate plaats in.
Door de clustering van ruimtes neemt de entree een dominante Oriëntatie en organisatie
en centrale positie in. De organisatie begint met een clustering V ier van deze zones hebben afzonderlijk
maar eindigt als een lineaire organisatie.
een parallelle oriëntatie vanwege het li- Lineair bouwdeel omsloten door halfsteens binnenmuur bestaan-
neaire karakter van de ruimtes. Deze li- de uit geglazuurde verblendstenen tot 350 cm hoog. Mosterd-
neaire ruimtes omsluiten grotendeels het gele verblendstenen in waalformaat met vellingkanten.
Voorgevel Achtergevel
entreegebied. Het voorste gebied heeft
een geclusterde or ganisatie vanwege de
impressie 3d richting positie nooroost.
groepering van de ruimtes, de gecluster-
de or ganisatie eindigt echter in een line-
aire or ganisatie vanwege de lengte van
de middelste ruimte.
Zijgevel academiesingel
INTROVERT Muren lineaire bouwdeel na 350 cm hoogte
De hoge muren en de ramen op grote afgewerkt met stucwerk.
hoogte zijn verantwoordelijk voor het in-
troverte systeem van het gebouw. Langs
Zijgevel Etnastraat
de voorzijde zijn er hoge ramen gesitu-
eerd, echter zijn deze dichtgeschilderd
waardoor de ramen geen invloed uitoe-
fenen op het introverte systeem. De enke-
le vensters die op ooghoogte gesitueerd
zijn, bestaan uit glazen bouwstenen die
De enkele vensters die gesitueerd zijn in de gevel belemmeren het zicht belemmeren. Kolommen uit beton en in patroon gezandstraald. Patroon is
het zicht naar binnen door hoogte, materiaal of beschildering.
een islamitisch symbolische weergave van elektriciteit.
Hierdoor bezit het pand een introvert overkomen.
40 41
22. Hoofdstuk 5
ontwerp &
42
AFBEELDING 5.1 - 5.3
Verenen van locatie en culturele architectuur
conclusie
43
23. Visuele conclusie Om het onderzoek compleet te maken is
het interessant om onderzoek te verrich-
Dit hoofdstuk zal een antwoord geven op ten naar de oorzaken van deze lokale ar-
de onderzoeksvraag: Hoe kan de Neder- chitectuur op het gebied van maatschap-
landse en de Marokkaanse cultuur op ar- pij, geografie en economie.
chitec tonische wijze verenigt worden in
het on twerp van het cultureel centrum ge- Na dit onderzoek zijn naast de eigen-
vestigd in het schakelhuis in Breda? schappen van de woning ook de achter-
liggende redenen van de woonarchitec-
Binnen het onderzoek heb ik me op twee tuur in Nederland en Marokko bekend.
gebieden gericht. Enerzijds de belevings-
eigenschappen van een Nederlandse en
Marokkaanse woning die als voorbeeld
dient voor culturele architectuur. Ander-
zijds op de loc ationele mogelijkheden
van het herbestemde pand.
De onderzoeksvraag wordt beantwoord
door middel van een visuele conclusie,
namelijk door impressies van het ontwor-
pen cultureel centrum. Met behulp van
symbolisering geef ik aan welke culturele
en locationele eigenschappen verwerkt
zijn in het ontwerp. De beeldvolgorde Helikopterview
vor mt tevens de routing van het gebouw.
voorstel verder onderzoek
In dit onderzoek heb ik me vooral gericht
op de architectonische eigenschappen
die van belang waren voor het ontwerp
van het cultureel centrum. Zoals de ei-
genschappen van de locatie enerzijds en
de architectonische eigenschappen van
de culturele arch itectuur anderzijds.
Wat de culturele architectuur betreft heb
ik me puur gericht op de belevingseigen-
schappen van deze woningen. Kortom,
het zichtbare eindrestultaat van de cultu-
rele architectuur.
44 45
24. Entree
overgangszone, van hectiek naar ontspanning.
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering begrenzing
Marokkaanse woning
begrenzing
locatie
zonering materialisering betonskelet
46
25. open veld
geschikt voor vele activiteiten & spontane ontmoeting.
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering parallelle orëntatie lineaire organisatie daglicht patroon
Marokkaanse woning
patroon daglicht vorm materiaal
locatie
zonering betonskelet materialisering materialisering materialisering materialisering
48
26. open veld
kiosk, voor de nodige versnapering.
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering parallelle orëntatie lineaire organisatie daglicht patroon
Marokkaanse woning
patroon daglicht vorm materiaal
locatie
betonskelet materialisering materialisering materialisering materialisering
50
27. activiteitenhuis
drie huizen voor drie activiteiten,
entree illustreert functie.
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering begrenzing extrovert vorm daglicht patroon
Maro kkaanse woning
cluster begrenzing introvert daglicht materiaal
locatie
betonskelet materialisering materialisering materialisering
52
28. activiteitenhuis vorming & educatie
spel tussen introvert & extrovert,
tussen projectie/ schrijfwand & omkadering
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering begrenzing extrovert vorm daglicht patroon
Marokkaanse woning
cluster begrenzing introvert introvert daglicht materiaal
locatie
betonskelet materialisering materialisering materialisering
54
29. activiteitenhuis kunst & creatie
spel tussen introvert & extrovert,
tussen toonwand & omkadering
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering begrenzing extrovert vorm daglicht patroon
Marokkaanse woning
cluster begrenzing introvert introvert daglicht materiaal
locatie
betonskelet materialisering materialisering materialisering
56
30. activiteitenhuis sport & dans
spel tussen introvert & extrovert,
tussen spiegelwand & omkadering
ontwerp ver taling van:
nederlandse woning
zonering begrenzing extrovert vorm daglicht patroon
Marokkaanse woning
cluster begrenzing introvert introvert daglicht materiaal
locatie
betonskelet materialisering materialisering materialisering
58
33. boeken Afb. 3.1: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/
fotos/
- Ching, Francis D.K., Architecture, for m, space and order. 3e druk. Afb. 3.2: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
New Jersey: John W iley & Sons, Inc., 2007. id=1602&place_id=&start=37&limit=9
- Ching, Francis D.K. & C. Bingelly, Interior design illustrated. 2e druk. Afb. 3.3: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/
New Jersey: John W iley & Sons, Inc., 2005. fotos/
Afb. 3.4: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/
persoonlijk gesprek fotos/
Afb. 3.5: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/
- Dolne, Erik. Persoonlijke mededeling. 09 mei 2012. fotos/
Afb. 3.6: Google Earth
artikelen via internet & software Afb. 3.7: Google Earth
Afb. 3.8: Google Earth
- Archnet - Digital library. Januari 201 2 - april 2012 Afb. 3.9: http://www.akdn.or g/architecture/project.asp?id=155
https://archnet.or g/library/sites/one-site.jsp?site_id=211 Afb. 3.10: http://www.akdn.or g/architecture/project.asp?id=155
- Courtyard Houses - Agadir, Morocco. Januari - mei 2012. Afb. 3.11: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
http://www.akdn.or g/architecture/project.asp?id=155 id=1602&place_id=&start=37&limit=9
- Funda. Januari - april 2012. Afb. 3.12: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/ id=1602&place_id=&start=37&limit=9
- Google Earth, Versie 6.0.3.2197, mei 2011. Afb. 3.13: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
- Kennisbank bestaande woningbouw. Mei 2012. id=1602&place_id=&start=37&limit=9
http://www.bestaandewoningbouw.nl/de-toekomst-van-de-doorzonwoning-bewezen- Afb. 3.14: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
kwaliteit/ id=1602&place_id=&start=37&limit=9
- Joost de Vree, bouwencyclopedie, mei 2012.
http://www.joostdevree.nl/shtmls/betonskelet.shtml Afb. 5.2: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344-leon-van-heilstraat-34/
fotos/
beeldmateriaal via internet & software Afb. 5.3: h t t p : / / a rc h n e t . o r g / l i b r a r y / i m a g e s / t h u m b n a i l s . j s p ? c o l l e c t i o n _ i d = & l o c a t i o n _
id=1602&place_id=&start=37&limit=9
Afb. 1.1: Google earth.
Afb. 1.2: Bestektekening openbare werken Breda. Afb. 7.1: http://media.photobucket.com/image/books/helenbobellon41/books.
jpg?o=867
Afb. 2.1: http://www.flickr.com/ph otos/ser gio_serrano/1511152962/
Afb. 2.2: http://media.photobucket.com/image/color%20splash%20art/Keefers_/
Keefers_Color_Splash_2/4c830af7.jpg?o=119
Afb. 2.3: http://media.photobucket.com/image/school%20classroom/36971299/
School%20Pics/higschool_classroom.jpg?o=23
Afb. 2.4: http://www.flickr.com/ph otos/giovannisperanza/5719434395/
Afb. 2.5: http://adamtheaardvark.wordpress.com/2011/03/29/toilet-sign/
Afb. 2.6: http://www.flickr.com/ph otos/ser gio_serrano/1511152962/
Afb. 2.7: http://media.photobucket.com/image/color%20splash%20art/Keefers_/
Keefers_Color_Splash_2/4c830af7.jpg?o=119
Afb. 2.8: http://worldstadiumguide.com/gdansk-pge_arena_stadium_guide/
Afb. 2.9: http://media.photobucket.com/image/school%20classroom/
36971299/School%20Pics/high_school_classroom.jpg?o=23
64 65