1. Leksioni nr. 9
Cikli I krebsit
Përftimi i Acetil CoA
Pasi futet në mitokondri, secila nga molekulat e acidit piruvik fillimisht lëshon një atom
karboni në një reaksion kompleks ku merr pjesë NAD dhe shtohet një koenzimë e
quajtur koenzima A që shkurt shënohet CoA.
Nga ky reaksion çlirohet një molekulë dyoksid karboni, një molekulë NADH+H+ dhe një
molekulë e acetil CoA.
Acetyl CoA eshte nje molecule e nevojshme per te nisur ciklin e acidit citric, por jo
vetem. Ndaj edhe eshte e domosdoshme qe molekulat e acidit piruvik te shnderrohen
ne Acetil CoA, perpara se te nise cikli i reaksioneve te acidit citric (Krebs).

2. Formimi I acidit citric eshte hallka e pare e vargut te reaksioneve enzimatike qe qhet
cikli I acidit citric, ose cikli I Krebsit.
Qellimi I ciklit eshte shkeputja e atomeve te hidrogjenit nga molekulat organike dhe
transferimi I tyre tek koenzimat.
Fillimi i ciklit te KREBSIT
Acetil koenzima A përbëhet nga grupi acetil me dy karbone i lidhur te koenzima A.
Më tej grupi acetil transferohet nga CoA në një molekulë me katër karbone dhe prodhon
acidin citrik duke filluar kështu faza e dytë e frymëmarrjes qelizore që quhet cikli i
Krebsit në kujtim të biokimistit që i përshkroi këto reaksione më 1937.
Cikli i acidit citrik
Qëllimi i ciklit të acidit citrik është shkëputja e atomeve të hidrogjenit nga molekulat
organike dhe transferimi i tyre te koenzimat.
Ky varg reaksionesh fillon me acidin oksalacetik dhe përfundon po me riformimin e tij,
prandaj dhe është emërtuar cikël.
Gjatë ciklit shkëputen dy atomet e karbonit që u shtuan dhe ripertërihet në përfundim
prap vargu me katër karbone.
Dy atomet e karbonit të grupit acetil bashkohen me atomet e oksigjenit për të formuar
dyoksid karboni në trajtë produkti mbeturine metabolike.
Atomet e hidrogjenit kapen nga koenzima NAD dhe FAD duke i shndërruar këto në
trajtën e tri molekulave NADH+H+ dhe një FADH2.
Në tërë reaksionet e ciklit përftohet një molekulë ATP.
Pjesa më e madhe e energjisë do të çlirohet kur koenzimat e reduktuara do të
transferojnë jonet H+ në hapësirën midis dy cipave dhe prej andej në matriksin e
mitokondrive.

3. Fosforilimi oksidativ
Fosforilimi oksidativ është faza e fundit e frymëmarrjes qelizore që kryhet në sistemin e
transportit të elektroneve .
Sistemi i transportit të elektroneve është përqendruar në membranën e brendshme të
mitokondrive në formë zinxhiri. Këto elektrone çlirohen nga koenzimat e reduktuara
NADH+H+ dhe FADH2.
Sistemi i transportit të elektroneve është një sekuencë metalproteinash që quhen
citokrome (nga cyto=qelizë dhe chroma=ngjyrë).
Çdo citokrom ka dy komponent: një proteinë dhe një pigment. Proteina është e zhytur
në membranën e brendshme të mitokondrisë dhe qarkohet nga kompleksi i pigmentit i
cili përmban një jon metal hekur (Fe3+) ose bakër (Cu2+).

4. Aty përmbahen katër citokrome: b,c,a dhe a3.
Skema e zinxhirit te transportit te elektroneve
Etapat kryesore të fosforilimit oksidativ
1. Një koenzimë merr një çift atomesh hidrogjeni nga molekulat e substratit. Për
molekula të substrateve të ndryshme përdoren koenzima të ndryshme.
2. Çdo atom hidrogjeni jonizohet në H+ duke dhënë një elektron në sistemin e
transportit të elektroneve. Jonet e hidrogjenit futen në hapësirën ndërmjet membranës
së brendshme dhe të jashtme të mitokondrisë.
3. Në fund të sistemit të transportit të elektroneve një atom oksigjeni kap një elektron
dhe kthehet në një jon oksigjeni (0-). Ky jon ka një afinitet të lartë për jonet hidrogjen
(H+); ai kombinohet lehtë me jonet e hidrogjenit nga etapa 2 dhe 3 duke formuar ujë.
Koenzimat e matriksit të mitokondrive dhe citokromet e zinxhirit të transportit të
elektroneve nuk prodhojnë drejtpërdrejt ATP. Ato krijojnë kushtet e nevojshme për
prodhimin e ATP.

5. Në etapat 2 dhe 3 jonet e hidrogjenit transportohen përmes membranës së brendshme
të mitokondrive. Këto jone nuk mund të difuzojnë përmes pjesës lipidike të membranës,
kështu që krijohet një gradient i madh i përqendrimit të joneve hidrogjen në membranën
e brendshme të mitokondrive.
Ky gradient përqendrimi bëhet shkak i një gradienti elektrik sepse jonet e hidrogjenit
bartin ngarkesa pozitive dhe elektronet që mbeten në anën e brendshme të membranës
janë të ngarkuara negativisht.
Kështu, nga veprimi i sistemit të transportit të elektroneve krijohet një gradient i madh
elektrokimik përmes membranës së brendshme të mitokondrive.

6. Skeme e kimioosmozes
Enzimat respiratore
Në procesin e kimioosmozës, lëvizja e joneve për shkak të këtij gradienti elektrokimik,
bëhet shkak i prodhimit të ATP.
Kur jonet e hidrogjenit kthehen mbrapsh për në matriks përmes një enzime respiratore
(të frymëkëmbimit), lëvizja e tyre furnizon energjinë e nevojshme për shndërrimin e ADP
në ATP.
Rifutja e joneve hidrogjen në matriks jep gjithë energjinë e nevojshme për të prodhuar
tre molekula ATP.
Kur qeliza ka përmbajtje të ulët glukoze atëhere substrati i nevojshëm për ciklin e acidit
citrik sigurohet nga shpërbërja e lëndëve të tjera ushqyese që përmban qeliza

7. Permbledhje e sintezes se ATP
Bilanci energjitik i fosforilimit oksidativ
Fosforilimi oksidativ përbën mekanizmin kryesor për prodhimin e ATP.
Procesi kërkon si atomet e hidrogjenit dhe oksigjenin.
Procesi përfundon kur elektronet kalojnë nga sistemi i transportit të elektroneve në një
atom oksigjen.

8. Për çdo dy atome hidrogjeni nevojitet një atom oksigjen. Qeliza e siguron oksigjenin me
anë të difuzionit (shpërhapjes) nga fluidi jashtëqelizor. Atomet e hidrogjenit rrjedhin nga
shpërbërja e komponimeve organike në citosol - gjatë glikolizës dhe ciklit të acidit citrik
Gjithë këto procese që fillojnë me glukozën dhe mbarojnë me dyoksid karboni dhe ujë
njihen me termin respirim aerob ose frymëkëmbim aerob.
Në analizë të fundit rezulton se nga shpërbërja e një molekule glukozi në gjitha fazat e
frymëmarrjes qelizore aerobe çlirohen rreth 36 molekula ATP.
Kështu p.sh muskujt e skeletit kur kontraktohen shpërbëjnë glukozën por kur ajo
mungon përdorin acidet lyrore. Qeliza mund të përdorë edhe proteinat si burim energjie
kur karbohidratet dhe lipidet nuk janë të mjaftueshme.
Skema e bilancit energjetik te ATP