In dit document wordt de lezer aan de hand van 10 trends meegenomen in een aantal mogelijke ontwikkelingen rondom pensioenen.

1. Trends in Pensioen 2013-2023
AxyWare
Mei 2013

2. Inhoud
1. Inleiding
2. 10 key trends pensioenen 2013-2023
3. Kritieke Succes Factoren
4. Colofon
5. Disclaimer

3. Inleiding
In dit document zijn 10 ontwikkelingen die spelen in de nederlandse pensioenwereld
vertaald naar statements en scenario’s die een beeld geven van een mogelijke
toekomst.
Deze statements zijn bewust scherp en uitdagend weergegeven, met als doel om het
gedachtenproces te prikkelen en de implicaties van trends en mogelijke scenario’s
voor betrokkenen in pensioenland inzichtelijk te maken.
Veel leesplezier!

4. 10 key trends pensioenen
1. De deelnemer is boos!
2. Pensioen is hot?!
3. Pensioen is dood…
4. Nieuw pensioenstelsel
5. Consolidatietendens zet door
6. Druk van buitenaf
7. Commoditisering
8. Veranderende rollen
9. Verandering van binnenuit
10. Overregulering

5. De deelnemer is boos!
Na alle publiciteit rondom banken, woekerpolissen, de huizenmarkt, de hypotheekaftrek
en pensioenen is duidelijk geworden dat ook de laatste zekerheid, het pensioen, niet
langer zeker is. Men vertrouwt pensioenfondsen sinds de berichtgeving over kortingen
bijna evenveel als verzekeraars.
De gemiddelde consument is hoger opgeleid, assertiever dan ooit en beschikt over veel
(dis)informatie. Vanuit een door de media gevoed wantrouwen bekijkt en controleert de
consument zijn pensioen. De invloed van (online) media in dit proces is verstrekkend.
Vermeende misstanden leiden snel tot claims en / of een moeilijk in te dammen stroom
van negatieve publiciteit via pers of social media. Dit alles vraagt om totale beheersing
van kwaliteit, responsiviteit en moderne communicatie.
Fondsen moeten zich pro-actief willen verantwoorden: actief transparant zijn.

6. Pensioen is hot?!
De andere kant van de medaille met negatieve publiciteit is dat pensioen van “low
interest” naar “high involvement” promoveert. Niet eerder heeft pensioen zich in
zoveel belangstelling mogen verheugen. Er is meer pensioenbewustzijn en een
groeiende wil om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Dit biedt een belangrijke kans voor zowel werkgever, pensioenfonds en alle andere
spelers om goodwill en toegevoegde waarde te creëren. De politiek, overheid en de
bonden hebben inmiddels ruimschoots bewezen hier niet de geschikte partij voor te
zijn. Wie pakt de handschoen op?
De eerste uitdaging daarbij is om de negatieve “bias” in de media te doorbreken door
de feiten en perspectieven inzichtelijk te maken. Maar dan wel op individueel niveau,
want dat is de crux. De doelgroep projecteert algemene berichtgeving nu op de eigen
situatie en trekt niet altijd de juiste conclusies…
Met de huidige stand van technologie is dit toch eenvoudig oplosbaar?! De banken
hebben dit alvast begrepen...

7. Pensioen is dood...
.... lang leve Life Planning!
Één van de fundamentele veranderingen is het einde van pensioendenken. Er ontstaat
een andere manier van denken over toekomstvoorzieningen en risicomanagement.
Resultaat: een convergentie tussen pensioen, vermogens opbouw, verzekeren… en zorg!
Een nieuw paradigma dus. Hoewel kreten als Financial Planning en Employee Benefits al
jaren bestaan, beginnen de geesten er nu rijp voor te worden.
Er komt meer behoefte aan advies en begeleiding. Wel blijft het gat tussen de behoefte
en de betalingsbereidheid van de consument. In dit gat ligt een belangrijke rol èn
dankbare kans voor zowel werkgever als uitvoerder. Een deel van de oplossing ligt in
ieder geval in de inzet van technologie: het automatiseren van advies.

8. Nieuw pensioenstelsel
Terwijl politiek, pensioenfondsen, verzekeraars, vakbonden en dergelijke eindeloos
polderen over het huidige stelsel, is een paradigm shift allang gaande.
Maatschappelijke (individualisering, autonomie, nieuwe solidariteit), economische (aandeel
ZZPers, kosten pensioen) en internationale (Europese wetgeving, concurrentieverhoudingen)
ontwikkelingen maken dat het huidige stelsel niet meer past bij de huidige en
toekomstige realiteit. Het is onbeheersbaar aan het worden. Noch een DB ambitie, noch
(C) DC model waarin nu veel energie gestoken wordt, gaan uitkomst bieden. Een
herziening van het stelsel zelf is aan de orde.
Naast de huidige pijlers ontstaan een 4e en 5e pijler. De 4e pijler betreft de eigen woning
die niet langer als extraatje gezien kan worden, maar actief ingezet gaat worden als
voorziening. De 5e pijler betreft de pensioendatum en vorm (part-time?) zelf. De
Nederlander heeft zich er al lang bij neergelegd dat hij of zij moet werken tot zijn 70e en
dat noch vadertje staat, noch de baas of wie dan ook voor hem gaan zorgen.
Geëist worden duidelijkheid, zelfbeschikking en een eind aan de verspilde kosten die
beter aangewend kunnen worden om pensioen op te bouwen.
Wellicht moet de belastingdienst maar een pensioenrekening per inwoner gaan
bijhouden…

9. Consolidatietendens zet door
De consolidatie van fondsen, uitvoerders en verzekeraars zet door onder de druk van
de diverse ontwikkelingen. Drijfveren zijn vooral toenemende eisen en druk op de
kosten. Schaalvergroting is de klassieke strategie om (tijdelijk?) stand te houden.
De vraag is echter of deze consolidatie wel brengt wat er mee wordt beoogd. De
kosten van integraties, exponentieel toenemende complexiteit (bijv. door enorme
organisaties en legacyproblematiek) en afnemende beheersbaarheid en transparantie
maken dat twijfelachtig. Hoe dichtbij staan die reuzen bij hun deelnemer?
Een simpel feit: het aantal uitvoerders waaruit een pensioenfonds kan kiezen neemt af
- een kwantitatieve verschraling van het aanbod. Valt daarmee tevens de noodzaak
weg om snel te verbeteren? Verplichtstelling i.c.m. met een gering aantal aanbieders
is geen recept voor effiency en verbetering…
Uiteindelijk kunnen alleen individuele keuzevrijheid en marktwerking de deelnemer
tevreden stellen.

10. Druk van buitenaf
Niet de gevestigde orde, maar echte nieuwkomers zullen het spel uiteindelijk
veranderen. Er staan diverse buitenlandse partijen over onze grens te kijken en zien
potentieel. Denk aan vermogensbeheerders die uitvoering er als service “bij doen” of
gespecialiseerde uitvoerders met een low cost bulk oplossing.
Langzamerhand wordt het steeds moeilijker om op ons Nederlandse eilandje te blijven
zitten. Europese politieke ontwikkelingen en de activiteiten van internationale spelers
maken dat het huidige pensioenbastion afbrokkelt.
Deze ontwikkeling versnelt de transitie naar (C)DC en / of een nieuw stelsel verder.
Nieuwe toetreders en internationale politiek blijken tevens nuttig als tegenwicht voor
de beperkte keuzevrijheid waarop de sector nu drijft.

11. Commoditisering
Als gevolg van de toenemende transparantie, concentratie en nieuwe toetreders
wordt de uitvoering van pensioenen (zowel vermogensbeheer als administratie)
steeds nadrukkelijker een pure commodity. Het besef dat er onnodig veel kosten zitten
in de uitvoering (en de gevolgen daarvan) groeit en leidt tot actie vanuit werkgevers,
deelnemers en politiek.
Operational Excellence en Cost Focus zijn een randvoorwaarde. Traditionele
organisaties met hun kostbare structuren, legacy en verworvenheden zijn niet langer
te verantwoorden. Alleen continue innovatie en een (h)echte verbinding met de
deelnemer leiden tot zichtbare toegevoegde waarde voor de deelnemer. En dus een
duurzaam bestaansrecht.

12. Veranderende rollen
De veranderende spelregels in pensioenland brengen veranderende rollen met zich mee:
• Werknemers dwingen vanuit hun toegenomen pensioenbewustzijn en behoefte aan
autonomie verandering af.
• Werkgevers gaan hogere eisen stellen aan hun uitvoerders en zoeken een nieuwe
balans tussen bedrijfsbelangen, zorgplicht en veranderende eisen van hun werknemers.
• Pensioenfondsen vernieuwen en verantwoorden zich en proberen hun toegevoegde
waarde actief aan te tonen.
• Bonden stappen uit hun “collectieve” referentiekader van de vorige eeuw faciliteren de
wens voor individualisering en autonomie. De achterban verandert en eist verandering,
eenvoud en niet een woud van uitzonderingen en overgangsbepalingen.
• Actuarieel adviseurs krijgen meer discussie analoog aan die in de accountancy en gaan
disciplines strikter scheiden. Ook hier geldt: de rol wordt anders , deels hoogwaardiger
en waarschijnlijk groter.
• Financieel adviseurs zullen een rol krijgen in dit spel waarbij zij het gat in kennis en
persoonlijk contact kunnen helpen overbruggen.
• De politiek en overheid blijven kaders scheppen en toezien, maar krijgen ook meer oog
voor de effectiviteit van hun bemoeienis.

13. Vernieuwing van binnenuit
Een gevolg van de turbulentie in deze sector is dat de eisen aan medewerkers op alle
niveau’s enorm toenemen. Deze moeten goed kunnen omgaan met toenemende
complexiteit, snelheid van veranderingen en grotere verantwoordelijkheden - en
risico’s. De tijd dat pensioenen het domein waren van de 50-plusser die een veilige
haven zocht zijn reeds ver achter ons.
Boven alles moet de medewerker de deelnemer oprecht willen begrijpen en centraal
stellen. Er ontstaat een nieuwe generatie medewerkers, met gerichte opleiding en
competenties. Dit helpt om discussie en besluitvorming over vraagstukken over
generaties heen evenwichtiger te maken en draagvlak te vergroten.
De hamvraag is: (hoe) gaat de huidige medewerker veranderen?
Een deel van het antwoord is in ieder geval: die gaat vervangen worden door
technologie - en ook het uittreden van een generatie draagt hieraan bij.
De vernieuwing speelt zich af tegen een achtergrond van een beperkt aanbod van
goede kandidaten en het mindere imago van de sector. Het vak moet sexy worden,
want de bovengemiddelde arbeidsvoorwaarden hebben hun beste tijd gehad…

14. Overregulering
De pensioenwereld gaat gebukt onder een tsunami van initiatieven en regels vanuit de
politiek en toenemende druk vanuit de toezichthouder. De hiervoor benodigde tijd,
energie en middelen gaan ten koste van de aandacht voor de deelnemer. De sector
wordt gedwongen tot een interne oriëntatie die de beoogde veranderingen juist in de
weg staat. Vadertje staat regelt voor ons dat alles beter wordt. Goed bedoeld, maar
effectief?
Regelgeving en toezicht lijken wel doelen op zich te zijn en... Hebben politici wel
voldoende kennis van zaken? Wie houdt eigenlijk toezicht op de toezichthouder?
Dit alles leidt niet tot echte oplossingen, werkt kostprijsverhogend en vergroot de
complexiteit onnodig. Er komt dan ook een tegenbeweging: de deelnemer is beter af
met de tucht van de markt eist zelfbeschikking.
Ook de beweging om ZZPers aan een pensioen te helpen mist zijn doel: deze voorziet
namelijk niet in de behoefte van de doelgroep. Die willen namelijk een flexibele eigen
toekomstvoorziening. Mogen we binnenkort ook nog een basisstelsel voor
pensioenen verwachten?

15. Kritieke Succes Factoren
1. Klantbeleving (interactie, responsiviteit, zelfbeschikking)
2. Vertrouwen verdienen
3. Verantwoording afleggen (actief transparant zijn)
4. Snelheid en pro-activiteit
5. Reductie van complexiteit
6. Aanpassingsvermogen
7. Legacy management
8. Operational Excellence (t.b.v. klanttevredenheid en kostenoptimalisatie)
9. De juiste medewerkers aan boord
10. Inzet technologie

16. Colofon
Dit document is een initiatief van AxyWare.
AxyWare B.V.
Jeroen Elbertse
Mobiel 06-12276895
E-mail jeroen.elbertse@axyware.nl
www.axyware.nl
Met dank aan:
Gerard van de Kuilen, Wim Impens, Wim Verweij, Richard Schoones, Denis Slootman
en Hans van Velp.

17. Disclaimer
Dit document is bedoelt als discussiestuk waarin mogelijke ontwikkelingen en
scenario’s verkend worden. Aan de inhoud hiervan kunnen geen rechten worden
ontleend. AxyWare is niet aansprakelijk voor de gevolgen van handelen van derden
naar aanleiding van de inhoud hiervan. De inhoud is gebaseerd op eigen research en
ervaringen en input van experts uit de sector en is niet bedoeld om een
wetenschappelijk en empirisch onderbouwd werk te zijn.
Citeer of leen gerust uit dit document, maar wees dan s.v.p. sportief en vermeld de
bron - en plaats de boodschap wel in het juiste verband. Indien u opbouwende kritiek
of vragen heeft verwelkomen wij die graag (jeroen.elbertse@axyware.nl).
Wij willen graag een levend document dat door u aangescherpt wordt!

18. Tot slot
In order to see, you don’t need eyes – you need vision
(Faithless)