De presentatie betreft de inzet van het dwangmiddel lijfsdwang bij verhaal van kosten van bijstand op grond van de Participatiewet. Gemeenten mogen in het kader van bijstandsverhaal betalingsonwillige alimentatieplichtigen gijzelen. In verband met mijn afstudeeronderzoek over dit onderwerp in het kader van mijn deeltijdmaster Nederlands recht heb ik een aantal presentaties gegeven aan verhaalsmedewerkers sociale zaken van diverse Nederlandse gemeenten.

1. Lijfsdwang bij verhaal van
bijstandskosten
Josephine Dirkzwager-Hofmann
1

2. Wat is lijfsdwang?
2
Beperking tot het civiele recht
• “Het gevangen doen houden van een schuldenaar ten
einde hem ertoe te bewegen aan zijn verplichtingen te
voldoen”
• Executie/dwangmiddel
• Indirecte werking: pressiemiddel
• Wettelijke regeling: artt. 585 – 600 Rv

3. Welke vorderingen?
Vorderingen m.b.t.
 Iets anders dan het
betalen van geld (art. 585
sub a Rv)
 Alimentatie (art. 585 sub b
Rv)
Executoriale titel
 Vonnissen en beschikkingen
 Vonnissen, beschikkingen en
authentieke akten waarbij
een uitkering tot
levensonderhoud o.g.v. Bk 1
BW is bevolen/toegezegd;
 Beschikkingen waarbij een
uitkering o.g.v. art. 1: 85 lid 2
BW is bevolen;
 Verhaalsbeschikkingen o.g.v.
Participatiewet
3

4. Verhaalsbeschikkingen
4
Art. 61 PW: verhaal kosten van bijstand
Art. 62 PW: verhaal op onderhoudsplichtigen genoemd onder a, b en c
Schenking en nalatenschap (art. 62f PW)?
- Aard lijfsdwang → restrictieve interpretatie
- Context art. 585 sub b Rv
- Art. 598a Rv oud
- Memorie van Toelichting
HR 14 maart 2003, NJ 2003/439 (C/gem. Nieuwegein)
Executoriale titel?
• Verhaalsbesluit ex art. 62b PW → dwangbevel (art. 4:116 Awb)
• Verhaalsbesluit niet ex art. 62b PW: verhaal in rechte (art. 62g lid 2 PW)
→ rechterlijke verhaalsbeschikking (art. 430 lid 1 Rv)

5. 5
Vereisten (1)
• Ultimum remedium (art. 587 Rv)
subsidiariteitseis:
alleen als aannemelijk is dat andere
dwangmiddelen niet zullen baten
• Enkele voorbeelden:
- Hof ’s-Hertogenbosch 28 mei 2013,
ECLI:NL:GHSHE:2013:CA1871
- Rb Den Haag 31 mei 2012,
ECLI:NL:RBSGR:2012:BX7581
- Rb Zwolle-Lelystad 18 juli 2007,
ECLI:NL:RBZLY:2007:BA9677

6. 6
• Belang schuldeiser rechtvaardigt gijzeling (art.
587 Rv)
proportionaliteitseis:
Belangenafweging tussen schuldeiser bij
gijzeling en schuldenaar bij geen gijzeling
Enkele voorbeelden:
- Rb Zeeland-West-Brabant 21 mei 2013,
ECLI:NL:RBZWB:2013:6660
- Hof ’s-Hertogenbosch 7 mei 2013,
ECLI:NL:GHSHE:2013:2283
- Hof Arnhem 11 september 2012,
ECLI:NL:GHARN:2012:BX7292
Vereisten (2)

7. Geen lijfsdwang
7
Bij betalingsonmacht is lijfsdwang NIET toegestaan (art.
588 Rv)
• ≠ betalingsonwil
• Geen punitief karakter
• Internationaal recht
• Enkele voorbeelden:
- Rb Rotterdam 10 februari 2015,
ECLI:NL:RBROT:2015:1187
- Hof Leeuwarden 16 oktober 2012,
ECLI:NL:GHLEE:2012:BY0632
- Hof ’s-Hertogenbosch 25 januari 2011,
ECLI:NL:GHSHE:2011:465

8. Procedure (1)
8
1.
Vordering tot uitvoerbaarverklaring bij vzr. rb., tenzij… (art. 586 Rv)
• kort geding procedure
• verplichte procesvertegenwoordiging advocaat
• hoger beroep mogelijk
• arrondissement voorziening of woonplaats/werkelijke verblijfplaats
schuldenaar
• bestaan verplichting schuldenaar wordt niet opnieuw beoordeeld
• criteria: art. 585 en 587 Rv
• ruime discretionaire bevoegdheid
2.
Beslissing rechter
Maximumduur gijzeling: 1 jaar voor dezelfde verplichting (art. 589 lid 1 Rv)
Verplichting tot nalaten: termijnbepaling waarbinnen lijfsdwang mag
verplicht (art. 589 lid 2 Rv)
Andere verplichtingen: termijnbepaling waarbinnen lijfsdwang mag
niet verplicht (art. 589 lid 2 Rv)

9. Procedure (2)
9
Aanhouding beslissing mogelijk (art. 590 Rv)
3.
Betekening vonnis/beschikking + bevel tot nakoming door deurwaarder
(art. 592 Rv)
4.
Tenuitvoerlegging door deurwaarder 1 dag na betekening, tenzij verlof tot
dadelijke tenuitvoerlegging (art. 591 Rv)
• Toegang tot elke plaats, voor zover redelijkerwijs noodzakelijk (art. 592
Rv)
• Alle dagen en alle uren (art. 593 Rv)
• Bijstand door 1 of 2 getuigen (art. 594 Rv)
• Bijstand sterke arm (art. 595 Rv)
De deurwaarder brengt de schuldenaar over naar een huis van bewaring
alwaar de schuldenaar zal worden ingesloten (art. 596 Rv).

10. Procedure (3)
10
5.
Betaling voorschot onderhoudskosten schuldenaar (art. 597 lid 1 Rv)
• Iedere 30 dagen
• Door schuldeiser
6.
Opmaken akte van ingijzelingstelling en insluiting (ingevangenstelling) en
pv gijzeling door deurwaarder (art. 598 Rv)
• Gegevens akte (art. 598 lid 2 en 3 Rv)
7.
Registratie door directeur huis van bewaring
• Inschrijving gegevens akte art. 598 lid 2 a-h in register (art. 599 lid 1 Rv)
• Bijvoeging in register van afschriften uitspraak uitvoerbaarverklaring
lijfsdwang + akte van insluiting (art. 599 lid 2 Rv)

11. Ontslag (1)
11
• Art. 600 Rv:
a. Toestemming schuldeiser
b. Betaling/bereidverklaring nakoming met waarborg
c. Nadelige invloed gezondheid met levensgevaar
d. Betalingsonmacht
e. Belang schuldeiser rechtvaardigt gijzeling niet meer
f. Mogelijkheid ander dwangmiddel

12. Ontslag(2)
12
• Ommekomst termijn gijzeling
• Vernietiging uitspraak uitvoerbaarverklaring
• Terzijdestelling uitspraak uitvoerbaarverklaring (k.g.) bij
andersluidend bodemvonnis
• Faillissement/Wsnp schuldenaar (art. 33 Fw, art. 302 Fw)
tenzij:
- de boedel niet geraakt wordt
- alimentatiegijzeling (termijnen vervallen na faillissement)
• Bevoegdheid directeur HvB tot ontslag bij uitblijven betaling
onderhoudskosten (art. 597 lid 2 Rv)

13. Rechtsmiddelen
13
• Hoger beroep uitspraak uitvoerbaarverklaring vzr.
• Executiegeschil starten (438 Rv)
- k.g. vzr art. 438 lid 2 Rv (spoedeisend karakter)
→ verzet tegen rechtmatigheid (bij ingijzelingstelling)
→ ontslag gijzeling

14. Wat zijn de kosten?
14
Soort kosten Wie Bedrag (excl.
BTW)
Honorarium Advocaat p.m.
Griffierechten Advocaat/rechtbank € 613,00 BTW (niet-
natuurlijke
personen)
Dagvaarding Gerechtsdeurwaarder € 77,84
Betekening vonnis met bevel Gerechtsdeurwaarder € 74,92
Tenuitvoerlegging lijfsdwang
(pv gijzeling met akte
ingevangenstelling)
Uitvoering > 3 uur
Gerechtsdeurwaarder € 234,08
€ 19,00 /15 min.
Getuige 1
bijstand > 3 uur
Gerechtsdeurwaarder € 67,78
€ 11,27/15 min.
Getuige 2
bijstand > 3 uur
Gerechtsdeurwaarder € 67,78
€ 11,27/15 min.
Vergeefs lijfsdwang Gerechtsdeurwaarder € 94,36
Onderhoud schuldenaar Directeur HvB € 339,00/30 dagen

15. Wie draagt de kosten?
15
• Proceskostenveroordeling
• Hoe te incasseren ?
• Gemeente of alimentatiegerechtigde?

16. Waarom lijfsdwang bij
bijstandsverhaal?
16
• Waarom niet?
• Uitdrukkelijk in wet opgenomen en gehandhaafd bij
wetsherziening
• Andere overheidsinstanties maken ook gebruik van
gijzeling (fiscus, gijzeling CJIB)
• Burgers kunnen ook gijzeling vorderen