profesor Krystyna Szafraniec, Uniwersytet Minołaja Kopernika w Toruniu – Młodzi 2011

2. Praca w życiu ludzi młodych
Znaczenie – oczekiwania – problemy – postawy
Kontekst HR, Warszawa 25 listopad 2011
KRYSTYNA SZAFRANIEC 2

3. Młodzi – czy rzeczywiście „jacy są, każdy widzi”?
 Społeczny, a zwłaszcza medialny wizerunek młodych jest:
 Skrzywiony
 przepełniony stereotypami
 histerią
 paniką moralną
 Tymczasem jest to pokolenie nie dające się sprowadzid do
prawd z poziomu „oczywistej oczywistości” czy kategorii,
którymi posługuje się starsze pokolenie.
3

4. Ich dom to ponowoczesnośd, czyli …
 Rozwinięte społeczeostwo drugiej połowy XX wieku (różne
nazwy: społeczeostwo informacyjne, sieciowe,
technokratyczne, społeczeostwo ryzyka)
 Najbardziej nasycone techniką i od niej zależne
 O niebywałym stopniu komplikacji życia
 O bezprecedensowym tempie zmian
 Pełne wewnętrznych sprzeczności (ideologia konsumpcjonizmu a etos
pracy; wizja niekooczącego się dobrobytu a zjawisko kryzysów)
 Z kulturą odrywającą się od gotowych wzorców i praktyk
 Podlegające coraz większej detradycjonalizacji i indywidualizacji
4

5. Konsekwencje:
 Kruszenie się tradycyjnych instytucji i autorytetów
 Płynnośd i nieprzejrzystośd otoczenia
 Świat staje się mało przewidywalny – staje się światem pre-
figuratywnym: „do zrobienia”
 Podstawowe zadanie (młodych) ludzi: tworzenie innych,
adekwatnych do nowych sytuacji i wyzwao, strategii i wzorów życia,
w których
 tradycyjne autorytety niekoniecznie się sprawdzają
 Nieuchronnośd i globalny charakter tych zmian
 Nie istnieje możliwośd nieuczestniczenia w zmianach, które niesie
ponowoczesnośd
5

6. Niezbędne umiejętności:
 Wymóg otwartości i refleksyjności
 Wymóg kreatywności i krytycyzmu
 Wymóg aktywnego działania w życiu codziennym (gdzie JA staje się
centrum planistycznym własnej biografii)
 Wymóg samodzielności i odpowiedzialności za siebie (stosowanie strategii
zrób-to-sam)
 Zarządzanie ryzykiem
 Umiejętnośd czytania otoczenia społecznego i umiejętnośd bycia-z-innymi
 Profesjonalizm
 Umiejętnośd posługiwania się nowoczesnymi narzędziami
komunikacyjnymi (języki obce, ICT)
6

7. Jak młodzi reagują na tę sytuację?
 Polską młodzież kulturowa oferta współczesności (status, kariera
zawodowa, pieniądze, barwny styl życia, dbałośd o osobiste
satysfakcje) skutecznie uwiodła już w latach 90.
 Młodsze roczniki są bardziej wyrazistym produktem społeczeostwa
konsumpcyjnego
 Powszechne jest przekonanie, że niezbędnym warunkiem
osiągnięcia czegoś w życiu jest wykształcenie (Polska krajem
edukacyjnego boomu)
 Równie czytelne są dysfunkcje systemu edukacji (zjawisko
dewaluacji dyplomu, uczelnie jako przechowalnie i poczekalnie dla
młodzieży, niedopasowanie edukacji do wymagao rynku pracy)
7

8. Niedoskonała korekta decyzji edukacyjnych
 Schłodzenie aspiracji edukacyjnych (i zjawisko rewaluacji dyplomu)
 Przypadkowe decyzje dotyczące kierunku i profilu kształcenia
 bez rozpoznania własnych predyspozycji,
 bez kształtowania własnych zainteresowao,
 bez rozpoznania trendów na rynku pracy
 Anachronicznie definiowany wymóg pragmatyzacji kształcenia i kształcenia
do zawodu
 Rynek pracy jako oferta zawodów i jako oferta zajęd
 Perspektywa wykonywania zawodu i podejmowania różnych zajęd
 Kariera zawodowa jako bycie-w-zawodowej-roli vs jako aranżowanie i elastyczne
zarządzanie własnymi kompetencjami
 Dyplom (zakooczenie formalnej edukacji) jako ukoronowanie drogi i wysiłków do
osiągnięcia pozycji społecznej i kariery vs life-long-learning i life-wide-learning
8

9. Praca zajmuje jedną z najważniejszych pozycji w hierarchii
spraw ważnych dla młodzieży

10. Znaczenie pracy jest kluczowe – pozwala osiągnąd:
 status dorosłej osoby
 Wiek i kryteria biologiczne, a nawet społeczne role „odklejają się” od statusu
dorosłej osoby
 Znaczenie podstawowe mają kryteria psychologiczne (autonomia, możliwośd
decydowania o sobie, a to umożliwia praca i niezależnośd finansowa)
 status pełnoprawnego członka społeczeostwa
 Praca pozycjonuje społecznie, przede wszystkim chroni przed marginalizacją
 umożliwia korzystanie z dobrodziejstw społeczeostwa konsumpcyjnego
 Pozwala budowad społeczne interakcje (nie izoluje i nie tworzy strefy „zarazy”)
 osobiste szczęście
 Praca określa pozycję jednostki na rynku matrymonialnym
 Poprawia relacje w związku
 Pozwala realizowad aspiracje życiowe
 Podnosi samoocenę

11. Zmiany postaw wobec pracy
 Od stylu Yuppies
 „Żołnierzy korporacji”
 Maksyma życiowa: praca-kariera-pieniądze
 Do stylu Y-ów
 Wyluzowanych, skoncentrowanych na sobie najemników
 Stosujących zasadę work-life balance
11

12. Oczekiwania wobec pracy  Młodzi mniej lękają się stresów,
wykonywania pracy niezgodnej z
umiejętnościami czy niezbyt prestiżowej
Co jest najważniejsze w pracy zawodowej?  Przede wszystkim liczą się odpowiednie
dochody, możliwości rozwoju osobistego i
szybkiego awansu
 Coraz częściej wysyłają sygnały, że czas
poświęcany pracy nie może przekreślad
możliwości rozwijania własnych
zainteresowao, odbierad prawa do
odpoczynku czy przebywania z rodziną
 Ważna jest dla nich elastycznośd
organizacji czasu pracy. Coraz częściej
również (chod słabiej niż starsi) podnoszą
problem stabilności i bezpieczeostwa
zatrudnienia
12

13. Przygotowania do wejścia na rynek pracy
Najważniejsze czynniki przy wyborze praktyk Skłonnośd młodzieży akademickiej do
przeprowadzki ze względu na ofertę pracy
13

14. Pierwsze doświadczenia na rynku pracy
 Bezrobocie (20,3% młodzi ogółem, 10,3% absolwenci wyższych
uczelni)
 Dualny rynek pracy i kontrakty tymczasowe
 niepewnośd zatrudnienia
 niskie dochody
 brak osłon socjalnych
 w firmach nie inwestuje się w ludzki kapitał przepływowy
 W konsekwencji:
 uczucie rozczarowania w stosunku do wyobrażeo (ale i element pokory)
 wzmożona aktywnośd zawodowa (przepracowanie)
 przypadkowe, bezładne kariery zawodowe
 słabnąca lojalnośd wobec pracodawcy
14

16. Sytuacja młodych kobiet
 Są lepiej wykształcone, lecz rzadziej pracują
 Doświadczają trudnych dylematów
 dylemat macierzyostwa (dzieci czy kariera zawodowa)
 Dylemat ekonomiczny (zarabiad, przyczyniad się do podnoszenia standardu
życia rodziny czy byd zależną od mężczyzny i żyd z poczuciem niedoborów)
 dylemat samorealizacji (czas dla domu czy czas dla siebie)
 dylemat wolności (wychodzid za mąż czy żyd jako singiel)
 Te, które pracują są bardziej zdeterminowane w utrzymaniu pozycji
na rynku pracy
 Społeczna mentalnośd i rozwiązania instytucjonalne z trudem
dostosowują się do tych okoliczności (konsekwencje demograficzne)
16

17. Chcied mied dzieci i mied dzieci to dwie różne Polscy pracodawcy nie sprzyjają pracującym
sprawy kobietom:

18. Podsumowanie – jakiej pracy oczekują:
 Praca jest dla młodych bardzo ważną wartością życiową –
i jako wartośd instrumentalna (ze względu na inne
dobra), i jako wartośd autoteliczna (sama w sobie);
 Powinna byd interesująca, ciekawa, nie-nudna
 Powinna byd obiecująca, rozwojowa
 Zdefiniowana, zaprojektowana
 Dobrze jest, gdy zapewnia stabilizację
18

19. Podsumowanie – atuty i niedobory:
 Atuty:
 Zapał do pracy
 Chcą się uczyd, rozwijad
 Umiejętności związane z ICT
 Języki obce
 Niedobory
 Umiejętności emocjonalne i społeczne (
 Wiedza wybiórcza i odtwórcza
 Niska kreatywnośd
 niecierpliwośd i niezdolnośd odraczania gratyfikacji
19

20. Młodzi pracownicy nie są monolitem – orientacje:
 na wyzwania → stratedzy, wizjonerzy, osobowości
niekonwencjonalne, twórcze, nastawione na satysfakcje; strategia
refleksyjnego artysty
 na profesjonalizm → „żołnierze korporacji” z jasno przydzielonymi
odpowiedzialnymi zadaniami; działania określone przez przepisy
roli; nastawieni rywalizacyjnie; strategia „pola walki”
 na „święty spokój” → mało ambitni i mało samodzielni minimaliści,
działania odtwórcze; strategia „schronu”;
 O. eksploatatorska → nieudacznicy, nieprofesjonalni, leniwi
pozoranci
20

21. I jeszcze pokolenia …
Pracownicy powyżej 30 r.ż
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek
Przynajmniej rozumieją
się w środę :)
Pracownicy poniżej 30 r.ż.
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek
Źródło: J. Ilmarinen, Older workers – an asset for the European labour market, Brussels 29 April 2011
21

22. Dziękuję

22