1. POJEZIERZE MAZURSKIE w pigułce... Aleksandra Laskowska kl Ib

2. POJEZIERZE MAZURSKIE to naturalny makroregion w północnej Polsce oraz częściowo w Rosji (Obwód Kaliningradzki), stanowiący najbardziej typową część pojezierzy w Polsce. Od zachodu sąsiaduje z Pojezierzem Chełmińsko-Dobrzyńskim, od wschodu z Pojezierzem Litewskim.

3. Pojezierze Mazurskie z krainami sąsiednimi obejmuje ziemie położone między doliną dolnej Wisły, a granicą Polski na północy i wschodzie; na południu bez wyraźnej granicy przechodzi w rozległą Nizinę Mazowiecką. Obszar ten wynosi (wg danych z 1975 r.) 34,1 tysiąca km2 (10,8% powierzchni kraju), w tym powierzchni użytków rolnych-2025 tysięcy hektarów, lasów zaś 894,8 tysięcy hektarów. Lesistość tego obszaru jest stosunkowo wysoka, stanowi bowiem 26,3%. Pod względem administracyjnym prawie w całości leży ono w województwie warmińsko-mazurskim (kiedyś na obszarze 4 województw; elbląskiego, toruńskiego, olsztyńskiego i suwalskiego). Niemal pośrodku Pojezierza Mazurskiego leżą wielkie jeziora mazurskie, a wśród nich największe jezioro w Polsce Śniardwy.

4. Pod względem hydrograficznym Pojezierze Mazurskie należy do najciekawszych regionów naszego kraju. Liczne naturalne szlaki wodne, duże bogactwo jezior i ich zgrupowania, prastare obszary bagien i torfowisk nadają tutejszemu krajobrazowi charakterystyczny wygląd, różny od pozostałych regionów w Polsce.

5. Na szczególną uwagę zasługują 3 działy wodne: dorzecze Wisły z jej prawobrzeżnymi dopływami, dorzecze Pregoły odwadniane przez Łynę i Węgorapę oraz rzeki przymorskie z Baudą i Pasłęką.

6. Zespół jezior pochodzenia polodowcowego na Pojezierzu Mazurskim liczy ponad 2700 naturalnych zbiorników wodnych, z czego każdy o powierzchni około 1ha. Największe centralne zgrupowania jezior, tzn. Wielkie Jeziora Mazurskie, jest położone między Węgorzem, Giżyckiem, Dyszem, Piszem, Rucianem, Mikołajkami i Rynem.

7. Drugim znacznie mniejszym zespołem jest zgrupowanie jezior w okolicy Iławy, Starego Dzierzgonia i Ostródy. Poza tym Pojezierze Mazurskie jest usiane mnóstwem jezior różnej wielkości.

8. Na Pojezierzu Mazurskim występuje duża liczba owadów, a wśród nich zarówno gatunki pożyteczne (pszczoły i inne gatunki zapylające kwiaty) jak i szkodliwe. Liczne gatunki owadów z uwagi na wspaniałe ubarwienie są ważnym elementem estetycznym, zwracającym na omawianym terenie szczególną uwagę. Do nich przede wszystkim zaliczyć należy różnego rodzaju motyle. Pod ochroną znajdują się wszystkie gatunki biegaczy, tęczników i trzmieli. Nad wodami jezior często spotykane są ważki.

9. Z rzek zbadanych przez ichtiologów na podkreślenie zasługuje rzeka Drwęca i jej dopływy. Występują tam gatunki typowe zarówno dla wód o charakterze nizinnym, jak i podgórskim: łosoś, troć, śliz, strzebla potokowa, głowacz, kleń, jelec, brzana i piekielnica.

10. W jeziorach żyją gatunki takie jak: sielawa, sieja, stynka, sum, szczupak, płoć, leszcz, okoń, krąp, węgorz, peluga, amur biały, tołpyga biała i tołpyga pstra. W skład zooplanktonu wchodzą głównie skorupiaki i wrotki.

11. Liczba gatunków płazów i gadów jest w porównaniu z innymi grupami stosunkowo niewielka. Z płazów należy wymienić traszki, żaby, ropuchy i kumaki nizinne. Z gadów na uwagę zasługują: żółw błotny, jaszczurka, zaskroniec oraz jadowita żmija zygzakowata .

12. Region ten nazywany bywa "ptasim rajem". Ptaki zamieszkujące lasy, jeziora, rzeki, bagna, torfowiska, łąki i pola tworzą bogatą, bo liczącą ponad 350 gatunków awifaunę. W lasach występują: głuszec, jarząbek, cietrzew, kruk, orzechówka, sójka, dzięcioł, orzeł przedni i wiele innych. Nad polami i łąkami krąży myszołów, błotniak. Nad rzekami i jeziorami występuje kania. Ponadto występują jastrząb, łabędź, krogulec, sokół, gęś, kaczka, perkoz, czapla, żuraw i kormoran.

13. W puszczach Pojezierza Mazurskiego wyodrębniono dzikie mateczniki w celu zachowania pierwotnej fauny. W rezerwatach tych czynione są próby ratowania żubra (Puszcza Borecka), łosia i bobra. Ze zwierzyny łownej wymienić należy przede wszystkim jelenia, sarnę, dzika i zająca.

14. Z mniejszych gryzoni żyje tu wiewiórka, smużka, nornica ruda, piżmak, mysz. Występuje też kilka gatunków ssaków owadożernych: jeż, kret, ryjówka. W rejonie tym występują także: wilk, ryś, lis, kuna leśna, borsuk oraz nietoperze.

15. Dla zachowania najcenniejszych zespołów przyrodniczych wydzielono obszary chronionego krajobrazu – Mazurski Park Krajobrazowy (40 000 ha, w tym lasów 18 000 ha, wód 15 000 ha). Na jego terenie znajduje się jezioro Śniardwy. Ponadto na obszarze Pojezierza Mazurskiego znajduje się 114 rezerwatów przyrody.

16. Do najwięszych miast na Pojezierzu Mazurskim zaliczamy: Węgorzewo, Giżycko, Ryn, Mikołajki, Ruciane - Nida, Pisz. Są to miasta bardzo dobrze rozwinięte turystycznie. Zacznijmy od WĘGORZEWA . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. suwalskiego, a w latach 1999-2001 do powiatu giżyckiego. Od 1 I 2002 miasto powiatowe. W Węgorzewie najcenniejszym zabytkiem jest późnogotycki kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła z początku XVII wieku, niegdyś ewangelicki, a od 1945 roku katolicki.

17. Ciekawą budowlą jest trójskrzydłowy zamek pokrzyżacki zbudowany w końcu XIV wieku. Niestety na przestrzeni wieków był tak często przebudowywany, że obecnie jego kształt niewiele przypomina średniowieczne zamki. Ostatnia wieża z czasów krzyżackich zawaliła się w 1845 r. Dopiero w latach osiemdziesiątych zamek odbudowano po zniszczeniach wojennych. Obecnie jest własnością prywatną.

18. W 1991 roku powołano Muzeum Kultury Ludowej , natomiast zbiory gromadzone są od 1969 roku. W 1991 roku powołano Muzeum Kultury Ludowej , natomiast zbiory gromadzone są od 1969 roku. Przy Muzeum znajduje się Park Etnograficzny nad Węgorapą z obiektami tradycyjnego XVIII i XIX-wiecznego budownictwa mazurskiego i ekspozycjami kultury materialnej. Przez cały rok prowadzone są zajęcia rękodzielnicze w pracowniach tkackiej, ceramicznej i kwiatów artystycznych. Cieszą się one dużą popularnością nie tylko wśród miłośników sztuki ludowej.

19. Dla miłośników krajobrazu nie lada gratką będzie z pewnością jeden z piękniejszych na Mazurach punkt widokowy nad j. Święcajty, gdzie znajduje się rosyjsko - niemiecki cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej. Z cmentarza rozciąga się przepiękny pejzaż na jezioro i Wyspę Kocią. Niedaleko znajduje się wybudowana w latach 1904-1905 wieża ciśnień, stanowiąca do niedawna element sieci wodociągowej. 20-metrowa wieża stoi na wzgórzu 22,6 m nad poziomem jeziora Mamry. Przy drodze do Giżycka na Górze Konopki postawiono pomnik żołnierzom radzieckim poległym w II wojnie światowej.

20. Kolejnym miastem, godnym odwiedzenia jest GIŻYCKO . Położne jest pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin. Giżycko jest nazywane stolicą żeglarstwa w Polsce. Jest jednym z głównych portów na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich i jednym z ważniejszych polskich ośrodków turystycznych i wypoczynkowych. W Giżycku istnieje przemysł lekki, produkcja rozdzielni elektrycznych, oświetlenia przemysłowego i świątecznego LED. W mieście ma swoją siedzibę stocznia remontowa żeglugi śródlądowej. Rozwija się także produkcja jachtów śródlądowych. Duże znaczenie gospodarcze miasta odgrywa turystyka. Giżycko utrzymuje kontakty gospodarcze z partnerskimi miastami we Francji, Niemczech, Ukrainie i na Litwie.

21. Ogólna liczba drzew zaliczanych do pomników przyrody w tym regionie wynosi 1060. Są to m.in. Dąb Królewski w Rucianem i Dąb nad Mukrem na brzegu jeziora Mokre. Znajduje się tu też 139 głazów narzutowych, których obwody dochodzą do 19 m. Pod ochronę rezerwatową wzięto pola tych głazów i nazwano je "Fuledzki Róg", "Dobieński Róg" oraz "Bachmanowo".

22. Kolejnym miastem, godnym polecenia jest RYN. Jest niewielkim, niespełna czterotysięcznym miasteczkiem położonym w zachodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich na przesmyku między jeziorem Ryńskim i mniejszym jeziorem Ołów. Na południu, jezioro Ryńskie łączy się z jeziorami: Tałty, Mikołajske, Bełdany, Śniardwy. Miasteczko leży w bliskim sąsiedztwie Giżycka, Kętrzyna, Mikołajek, Mrągowa (ok.20 km do każdego z tych miast). Ryn jest siedzibą władz samorządowych i głównym ośrodkiem administracyjno-gospodarczym.

23. Gmina Ryn charakteryzuje się malowniczym krajobrazem polodowcowym, urozmaiconym lasami oraz jeziorami. Na żeglarzy oczekują liczne przystanie, pola namiotowe i ośrodki wypoczynkowe. Turystyczne szlaki piesze i rowerowe pozwalają dotrzeć do wielu interesujących miejsc na terenie gminy.

24. Wspaniałe położenie miasta miedzy jeziorami Ryńskim i Ołów w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich i urokliwe wioski położone nad kanałem na szlaku wodnym od Węgorzewa przez Giżycko po Ruciane Nidę stwarzają duże możliwości aktywnego wypoczynku w ciągu całego roku.

25. W Rynie znajduje się wybudowany w 1377r. zamek krzyżacki. Pod koniec XIV wieku Krzyżacy zbudowali w Rynie zamek służący jako baza do walk z Litwinami. W chwili obecnej w zamku znajduje się czterogwiazdkowy hotel "ZAMEK RYN". W mieście znajdują się i inne obiekty zabytkowe: wiatrak holenderski młyn oraz wiele kamieniczek. Ryn to piękne, malowniczo położone miasteczko, idealne miejsce do odpoczynku.

26. Kolejne miasto to MIKOŁAJKI . Jest ono położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorami: Tałty i Jeziorem Mikołajskim.

27. W Mikołajkach znajduje się Stacja Hydrobiologiczna Centrum Badań Ekologicznych PAN oraz Stacja Hydrologiczno-Meteorologiczna Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Funkcjonuje tam także Gospodarstwo Rybackie.

28. W Mikołajkach jest przystań Żeglugi Mazurskiej i około 1,5 tys. miejsc w hotelach, w tym Hotel Gołębiewski 1,2 tys. oraz kilkaset miejsc noclegowych w pensjonatach i kwaterach prywatnych. Od 2005 r. Mikołajki są bazą samochodowego Rajdu Polski.

29. RUCIANE-NIDA to kolejne miasto, do którego warto się udać, będąc w Krainie Wielkich Jezior. Walory naturalne gminy to nieskażona przyroda, czyste jeziora a położenie w sercu Puszczy Piskiej z bogactwem fauny i flory sprzyja przejażdżkom rowerowym, konnym i spacerom. Zasoby leśne stanowią około 70% powierzchni gminy, a wody - ponad 10%.

30. Położenie gminy Ruciane-Nida na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich sprzyja uprawianiu wszelkiego rodzaju sportów wodnych (żeglarstwo, kajakarstwo, windsurfing) i przyciąga co roku rzesze spragnionych wrażeń wodniaków. Przez zachodnią część gminy przepływa „królowa mazurskich rzek" - Krutynia, tworząca jeden z piękniejszych szlaków kajakowych w Polsce. Natomiast amatorom odkrywania tego, co nie do końca znane polecamy spływ rzeką Nidką, prowadzący przez dziewicze i dzikie tereny gminy Ruciane-Nida.

31. Na szczególną uwagę zasługują możliwości uprawiania turystyki rowerowej. Od lat funkcjonują liczne trasy rowerowe, jak choćby pętle wokół jeziora Nidzkiego i Bełdany oraz trasy piesze. Na takie wycieczki warto zabrać ze sobą aparat fotograficzny lub kamerę, aby utrwalić na stałe piękno krainy.

32. PISZ to miasto położone w południowo-wschodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorem Roś i nad wypływającą z niego rzeką Pisą.

33. Pisz nie obfituje w zabytki. Częste pożary i wojny, które nawiedzały miasto, zmiotły z powierzchni ziemi budowle wzniesione w dawnych wiekach. Najstarszym zabytkiem jest wieża kościoła pod wezwaniem św. Jana; odbudowana po pożarze z 1694 roku przetrwała w mało zmienionej formie. Na uwagę zasługują ściany z ryglówki wzniesione w 1737 roku.

34. Współcześni wędrowcy znajdą tu jednak wiele możliwości spędzenia wolnego czasu. Przepastną Ziemię Piską można poznać z lądu, wody i powietrza. Żądni przygód mogą pościgać się z ptakami na paralotni lub iść z wiatrem w zawody, mknąc pod żaglami przez Pisę, jeziorem Roś czy Śniardwy. Na dłuższą chwilkę zatrzymać się powinni przy zabytkowej śluzie Karwik, a potem pożeglować pięciokilometrowym, ponadstuletnim Kanałem Jeglińskim.

35. Ci, którzy lubią stać twardo na ziemi, z pewnością skorzystają z przejażdżek konnych lub wycieczek z przewodnikiem w ręku po Piskich Ścieżkach Rowerowych. Łaknący ciszy znajdą ją natomiast w uroczych kwaterach agroturystycznych, na rybach i grzybobraniach.

36. W regionie Mazurskim istnieje wiele możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej. Wyznaczono wiele szlaków żeglugowych, kajakowych oraz znakowanych szlaków pieszych. Do szlaków żeglugowych należą trasy: Giżycko – Węgorzewo Giżycko – Mikołajki – Ruciane-Nida Mikołajki – Pisz Mikołajki – Ryn

37. Opisywany region dzięki obfitości i różnorodności jezior, malowniczości rzek i strumieni oraz sieci kanałów łączących jeziora w systemy dróg wodnych, posiada doskonałe warunki do uprawiania turystyki kajakowej. Główne szlaki kajakowe to: szlak rzeki Krutyni - najpopularniejszy szlak kajakowy na Mazurach, jeden z najatrakcyjniejszych szlaków wodnych w Polsce. Prowadzi przez kilkanaście jezior połączonych krótkimi rzekami, tzw. strugami, objętych wspólnym mianem rzeki Krutyni; szlak rzeki Sapiny - popularny szlak kajakowy północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Początek na południowym brzegu Jeziora Kruklin (w pobliżu wsi Kruklin).

38. Natomiast najważniejsze znakowane szlaki piesze to: Szlak im. K. I. Gałczyńskiego,Szlak im. K. Małłka,Szlak okrężny, Wielki Szlak Mazur Garbatych,Szlak im. M. Kajki

39. Obszar Pojezierza Mazurskiego ma charakter rolniczo-przemysłowy, z wzrastającym udziałem usług, m.in. handlu i turystyki. W 1989 r. rozpoczął się proces stopniowej restrukturyzacji, modernizacji i prywatyzacji gospodarki, zwłaszcza handlu, hotelarstwa, usług transportowych i budownictwa.

40. Główne gałęzie przemysłu: spożywczy (mleczarski, mięsny, młynarski, rybny, piwowarski), drzewny (tartaczny, meblowy), chemiczny (gumowy), maszynowy, elektromaszynowy. Województwo mazurskie zajmuje jedno z pierwszych miejsc w kraju pod względem otrzymywania drewna i połowu ryb słodkowodnych.

41. Jedynymi reprezentantami Polski w tym konkursie są Pojezierze Mazurskie, Pustynia Błędowska i Puszcza Białowieska. Po zakończeniu głosowania w dniu 7 lipca do wybranej grupy 77 kandydatur awansowały Pojezierze Mazurskie i Białowieża. Po weryfikacji przez ekspertów, do grona 28 finalistów dostały się Mazury.

42. Każdy z nas ma własne wyobrażenie o tej wielkiej krainie jezior, borów i łagodnych wzgórz. Jedni przechowują w pamięci srebrzystą taflę jeziora z odbijającą się w jego toni księżycową piłką, inni trzepoczący, biały żagiel wygięty na pojękującym z wysiłku wietrze. Wędkarze czują w ręku podniecające drganie wędki, grzybiarze – ciężar koszy pełnych leśnych płodów. Wędrowcom utkwił w pamięci widok zielonych wzgórz, kajakarzom – nurty rzek wijących się pośród puszczańskich ostępów. Są tacy, którzy zachwycają się widokiem kolonii kormoranów, czarnych bocianów czy białych łabędzi. W innych podziw budzą kwitnące łąki, przepastne bory czy niedostępne bagna i trzęsawiska. Każdego gościa czarują zaś zaciszne leśniczówki, czerwone mury zamków i dźwięk szant rozchodzących się po jeziorach. Nic dziwnego, że co lato tłumy turystów i wczasowiczów zmierzają na północ kraju – na Mazury, zaludniając każdy skrawek ziemi, wypełniając po brzegi wszystkie rzeki, jeziora i kanały. Poszukują tutaj wytchnienia pośród magicznych, jeziorno leśnych krajobrazów. Po sezonie, kiedy żeglarze opuszczą porty, kajakarze pola namiotowe, a wczasowicze ośrodki wypoczynkowe, Mazury staja się oazą ciszy i spokoju, które we spółczesnym świecie wydają się być dobrem nie do przecenienia. Nie mniej cennym niż piękno otaczającego krajobrazu.