1. HISTORIA 8
If you want to understand today, you have to search yesterday. ~Pearl Buck

3. Deri ne vitin 1870 ne Europe ishin 5 shtete kryesore :
Anglia,Franca,Austro Hungaria,Rusia dhe Perandoria Osmane.Kjo e fundit mbante t pushtuar
nje pjese te Ballkanit . Gjermania dhe Italia ishin te copezuara.Pas vitin 1870 ato u bashkuan dhe
u krijuan dy shtete te reja ne Europen Qendrore.U krijua : Perandoria Gjermane dhe mbreteria
Italiane. Revolucioni I dyte industial solli ndryshime te medha ne ekonomine evropiane dhe ne
SHBA.Shpikjet e medha te shkences cuan ne zhvillimin e ekonomise dhe permiresimin e
jetes.Brenda 30 vjetesh shtetet e reja barazuan ekonomine e forcen e tyre ushtarake me shtetet e
vjetra.Megjithate shtetet e vjetra kishin koloni ,tregje, e zona influence.Shtetet e reja desironin te
krijonin kolonite e tyre. Te kishin edhe ata nje vend me diell.Krahas ekulibrit ,filloi edhe rivaliteti
mes shteteve.U krijuan dy aleanca ushtarake qe qendronin perballe njera-tjetres :
- Blloku Qendror : perfshinte Italine ,Gjermanine dhe Austro-Hungarine.
- Antanta : perfshinte Rusine,Angline dhe Francen.
Me krijimin e aleancave ushtarake dhe shfaqjen e rivalitetit midis 2 grup-shteteve ,ruajtja e
ekuilibrit u be e veshtire dhe paqja u cilesua : Paqe e Brishte.

4. EPOKA E BUKUR

Zhvillimi I ekonomise dhe shkences krijoi shpresen per nje
epoke te re,te qete,pa luftra.

Pas vitit 1870 kudo ne Evrope ndodhen ndryshime si:
-U rrit prodhimi bujqesor dhe industrial
-U rrit tregtia e brendshme dhe e jashtme
U ul numri i papunesise
U rrit popullsia urbane
U nxit Revolucioni Shkencor
Linden shpresat per krijimin e nje bote te re pa luftera ku
do mbizoteronte paqja
U krye demokratizimi i shoqerise
U krijuan sindikatat nga punetoret ,ne menyre qe te
mbroheshin te drejtat e tyre
U rri roli i partive politike
Lindi levizja qytetare ne te cilen perfshiheshin:
Levizja Feministe
Levizje Bamirese
Levizja Punetore
Kjo periudhe (1870 -1914) gjate se ciles mbizoteronte
paqja dhe qetesia e zhvillimit ekonomik u quajt : Epoka
e Bukur.


1)
2)
3)


5. SHKAKU DHE SINJALET E LUFTES I
BOTERORE







Shkaku kryesor I shperthimit
te Luftes I Boterore ishte
perplasja e interesave dhe
ashpersimi I rivaliteteve ne
mes te dy aleancave ushtarake
.
Pikat e konflikteve ishin :
Ballakani
Territoret polake
Kufiri franko-gjerman
Kufiri verilindor I Italise
Kolonite qe mbizoteronte
Anglia
Sinjalet qe tregonin se Lufta e I
Boterore po afronte ishin :
1) Militarizimi qe cdo shtet i
bente ekonomise.
2) Krijimi i 2 aleancave
ushtarake.
3) Rivaliteti ndermjet 2
Aleancave Ushtarake
4) Perdorimi i shtypit dhe
kinematografise per te
propaganduar fillimin e
Luftes se I Boterore.

6. 
PRETEKSTI
Me 28 qershor 1914 ne Sarajeve ,kryeqyteti
I Bosnjes,vritet Franc Ferdinanti,princi
trashegimtar I Perandor AustroHungareze.Qeveria Austriake ngarkoi me
faj Serbine per kete vrasje.Ajo I dergoi ne
ultimatum me kerkessa te renda,te cilat
serbet nuk I pranuan.

FILLIMI
Me 28 Korrik ,Austro-Hungaria me
pelqimin e Gjermanise i shpall lufte
Serbise.Ne gusht ,Gjermania i shpall lufte
Rusise e Frances ,ndersa,kunder saj hyri ne
lufte Anglia dhe Japonia.Dy vjet me vone ne
krah te Antantes hyri dhe SHBA-ja.Perkrah
Gjermanise u rradhiten Perandoria Osmane
e Bullgaria.
Lufta qe filloi ne Ballkan morri shtrirje
boterore.

7. Franc Ferdinand
Gavrilo Princip

8. SHPENZIME PER ARMATIME (1914)
M
I
L
I
O
N
S
T
E
R
L
I
N
A
Series 1
160
140
120
80
60
40
gjermania
anglia
franca

9. Shtabi gjerman kishte pregatitur planin e luftes qe mori emrin “Plani Shlifen”.Ky plan mbeshtetej ne
levizjen e shpejte te ushtrise prandaj quhej edhe “Plani i Luftes Rrufe”.Sipas planit dy ishin frontet
kryesore te luftes:
*Fronti Perendimor qe drejtohej kunder Frances.
*Fronti Lindor qe drejtohej kunder Rusise.(Ishte parashikuar qe lufta te zhvillohej ne dy faza)
Beteja e Marnes shenoi deshtimin e planit gjerman “te luftes rrufe.Lufta sulmuese e gjermaneve u
kthye ne nje lufte pozicionale qe shkaktoi shume viktima e fatkeqesi jo vetem ne te dyja ushtrite
armike por edhe ne masen e popullsise civile .Prandaj edhe veprimet e Gjermaneve ne frontin
Lindor qene te kufizuara.
Italia kishte mbetur e pakenaqur nga veprimet e aleateve te saj ,Gjermania e Austro-Hungaria.Keto te
fundit nuk kishin marre pelqimin e Italise ,kur kishin hyre ne lufte prandaj ne fillim te saj Italia u
shpall shtet neutral . Ne vitin 1915 ,Italia hyri ne bisedime te fshehta me Antanten.Me 26 prill 1915
shtetet e Antantes dhe Italia nenshkruan nje marreveshje qe u quajt “Traktati i Fshehte i
Londres”.Italia do te hynte ne lufte perkrah Antantes dhe ne fund te saj iu premtuan kufiri verilindor
i Austro-Hungarise dhe territore e ishuj ne Ballkan ku ndermjet tyre ishin : ishulli i Sazanit dhe
Vlora.Gjithashtu ,Shqiperia mbetej e copetuar dhe e vetmja pjese territoriale qe asaj i mbetej shtrihej
nga lumi Shkumbin deri ne lumin Vjose.
Ne maj 1915 Italia i shpall lufte Austro-Hungarise.

10. Gjate vitit 1916 betejat kryesore u zhvilluan ne Verdun e Somme.Gjate vitit 1917 ndodhen dy ngjarje
te medha qe sollen dhe perfundimin e luftes:
*Revolucioni ne Rusi
*Hyrja ne lufte e SHBA-se perkrah Antantes
1) Revolucioni qe ndodhi ne Rusi ,ne nentor 1917 ,solli ne pushtet qeverine bolshevike te drejtuar
nga Vladimir Ilic Lenini. Qeveria e re revolucionare ne mars te 1918 beri paqe me Bllokun
Qendror dhe doli nga lufta.
2) Ne prill te 1917, ne lufte perkrah Antantes hyri SHBA-ja ,e udhehequr nga presidenti Uillson .
Forcat e Bllokut nuk mund ta vazhdonin me luften. Ne korrik te vitit 1918 ,ne frontin
Perendimor,ushtrite anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane te terhiqeshin nga territoret
Franceze.Me 3 nentor 1918 u nenshkrua armepushimi midis Italise e Austro-Hungarise.Perandori
Austro-Hungarez abdikoi..Asamblete Popullore shpallen Republikat e Austrise dhe Hungarise. Kjo
ngjarje shenoi shperberjen e Perandorise Austro-Hungareze.
Ne Gjermani perandori la fronin dhe me 9 nentor u shpall Republika e Vajmarit.
Ne 11 nentor qeveria gjermane nenshkroi armepushim dhe kjo shenoi : Perfundimin e Luftes I
Boterore.

11. Vladimir Ilic Lenin
President Wilson

13. Lufta I Boterore perfundoi me fitoren e
shteteve te Antantes dhe te aleateve te
saj.Shtetet e humbura : Blloku Qendror
dhe aleatet e tij ,Bullgaria e Turqia ,u
vleresuan si fajtore qe shkaktuan luften ,e
cila i solli deme te medha shoqerise
evropiane .
Me 18 Janar 1919 ,ne Versaje afer Parisit
,u mblodh Konferenca e Paqes ku rolin
kryesore e luanin kater shtetet e medha :
SHBA-ja ,Franca,Anglia dhe Italia.
• Ne Konferencen e Paqes u mbajten dy qendrime :
Presidenti i SHBA-se Vudro Uillson ,u paraqit me
programin e tij prej 14 pikash per vendosjen e paqes ne
bote.Ne baze te ketij programi kerkohej te krijohej nje bote
e re e carmatosur ku te sundonte paqja,liria e mirekuptimi
,ku te respektoheshin te drejtat e kombeve per pavaresi
,vetevendosje dhe paprekshmeri territoriale. Uillsoni
kerkonte sistemimin e botes ne menyre demokratike.
• Shtetet evropiane mbajten qendrim te kundert me ate te
Uillsonit . Ato kerkonin te ngarkonin me faj vendet e
humbura dhe te nxirrnin sa me shume perfitime
ekonomike,ushtarake e terrtoriale nga konferenca.

14. PAMJE NGA KONFERENCA E PAQES

15. KRIJIMI I LIDHJES SE KOMBEVE
Me propozimin e Presidentit Uillson
,Konferenca e Versajes vendosi krijimin e nje
organizate nderkombetare .Kjo organizate u
quajt Lidhja e Kombeve dhe e kishte qendren e
saj ne Gjeneve(Zvicer).Lidhja e Kombeve nuk
mundi te krijonte nje paqe te qendrueshme ne
bote ngaqe mbeshtetej ne vendimet e
Konferences se paqes. Shtetet qe nuk ishin
anetare :SHBA-ja ,Rusia dhe Gjermania.
Organet kryesore te kesaj
organizate ishin :
1.Asambleja e Pergjithshme
2.Keshilli
Qellimet e Lidhjes se
kombeve ishin :
Ruajta e Paqes
Zgjidhja e
mosmarreveshjeve
Forcimi I
marredhenieve midis
shteteve
Denimi I agresoreve
qe kercenonin paqen.

16. Fazat e ekonomise evropiane gjate viteve 1928-1939
I. Rindertimi ekonomik 1918-1922
II. Lulezimi ekonomik 1924-1929
III. Kriza 1929-1933
Prirjet Politike :
1.Perplasjet ndermjet Rusise komuniste e shteteve kapitaliste
te Evropes
2.Ndryshimet qe ndodhen ne demokracine evropiane
3.Konflikti mes kolonive e kolonizatoreve qe vazhdoi duke u
rritur gjat shek.XX.

18. Pjesemarrja e Rusise ne lufte e kishte veshtiresuar shume jeten e
popullit rus.Afro 2 milion ishin viktimat ruse ne front. Per kete
situate akuzohej Car Nikolla II. Ne shkurt 1917 ne Petersburg
shpertheu kryengritja kunder carizmit. Perpara zemerimit te popullit
Car Nikolla II abdikoi.Monarkia absolute ra dhe u shpall Republika
nga Qeveria e Perkohshme.
Qeveria e perkohshme zbatoi nje politike demokratike duke shpallur
lirine e fjales ,shtypit etj. Qeveria vendosi te vazhdonte luften. Nga ky
gabim I pafalshem perfituan dhe e shfrytezuan komunistet.
Partia Komuniste ose Bolshevike udhehiqej nga Vladimir Ilic
Uljanovi.Partia urdhroi krijimin e sovjeteve.(Keshtu linden organet
paralele me ato qeveritare). Partia Bolshevike pergatiti me 25 Tetor
ose 7 Nentor revolucionin bolshevik.Revolucioni triumfoi dhe ne
Rusi u shpall Diktatura e Proletariatit.

19. REFORMAT PER FORCIMIN E PUSHTETIT
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
U be nacionalizimi (shtetezimi)i sektoreve
ekonomike
U godit prona private
Rusia doli nga lufta.
U krjua Armata e Kuqe
U krijua BRSS ne vitin 1922.
U krijua Kushtetuta qe e shpallte Rusine
shtet federal.
U perdor dhuna.
U goditen kundershtaret e regjimit.
U ndaluan lirite demokratike.
U vu sistemi monopartiak.
U krijua policia sekrete.(e cila ndiqte cdo
veprimtari antiqeveritare)
U vu propaganda komuniste.
U ngrit kulti i individit

20. TIPARET E REGJIMEVE TOTALITARE
TE PERBASHKETAT
1) Natyra demagogjike
kontradiktore
2) Goditja e demokracise.
3) Perdorimi i dhunes.
4) Nxitja e burokracise.
5) Kulti i Individit.
6) Mbivleresimi i
propagandes.
7) Agresiviteti
VECORI DALLUESE
1) Rruga jo e njejte qe ndoqen per
te ardhur ne pushtet.
2) E djathta ---- ruajti regjimin
kapitalist ndersa e majta
shkaterroi ate dhe punoi per
ndertimin e nje regjimi
komunist.
3) Shtresat e popullsise tek te
cilat ishin te perqendruara
4) Koha e qendrimit ne pushtet.

21. Italia pas luftes kaloi nje krize te gjithanshme .Rindertimi i vendit ecte
ngadale.Territoret e jugut ishin te prapambetura.Kishte varferi e papunesi
te madhe. Kudo sundonte anarkia.Qeveria nuk ishte ne gjendje te
zoteronte situaten.
Ne vitin 1919 ne Milano u formua Partia Fashiste nen drejtimin e Benito
Musolinit (Duces).Kjo parti.Kjo parti filloi te organizonte tubime te
bujshme dhe I premtonte popullit se do vendoste
rregullin,qetesine,sigurine dhe kthimin e Italise ne kohen e lavdishme te
:Romes se Lashte”.Partia fashiste organizoi grupet fashiste te quajtur
skuadrista. Me 28 Tetor 1922 filloi marshimi drejt Romes. Forcat fashiste
pushtuan ndertesen qeveritare.Mbreti Viktor Emanueli III beri
kompromis.Ai pranoi formimin e nje qeverie te re koalicioni nen drejtimin
e Duces. Ne vitin 1925 Musolini prishi koalicionin dhe krijoi nje qeveri
fashiste. Ne Itali u vendos diktatura fashiste

22. VEPRIMTARIA E DIKTATURES FASHISTE
Per forcimin e shtetit Musolini mori keto
masa :
Krijoi institucione te reja fashiste
Ndaloi veprimatrite politike
U rivendos denimi me vdekje
U vendos sistemi monopartiak
U hartua nje plan per zhvillimin
ekonomik .
U be politizimi I shkollave
U be militarizimi ekonomik
U vleresua shume propaganda
U ngrit kulti I individit

23. Perandori Vilhelmi II ,pasi abdikoi ne qytetin e Vajmarit u shpall Republika qe morri dhe
emrin e qytetit ku u shpall. U krijua qeveria dhe u hartua nje kushtetute demokratike.
Republika e Vajmarit arriti ti sheroje plaget e luftes.Filloi permiresimi i jetes.Ne vitin 1926
Gjermania u pranua ne Lidhjen e Kombeve dhe doli nga izolimi por shoqeria gjermane
vazhdonte te ishte e pakenaqur . Ne periudhen e krizes qeveria u akuzua jo vetem per gjendjen
e veshtire ekonomik por edhe si tradhtare e popullit sepse kishte nenshkruar nje paqe me
kushte te renda dhe poshteruese, Ne kete periudhe filloi te rritej shume popullariteti i Partise
Naziste e krijuar ne 1920 e udhehequr nga Adolf Hitleri.Partia naziste premtonte se do te sillte
rend,siguri ,mireqenie dhe do t’I kthente “nderin” qe I ishte shkelur padrejtesisht.
Ne vitin 1933 Presidenti i Republikes e shpalli Hitlerin kancelar. Nje vit me vone pas vdekjes
se tij ,Hitleri mori dhe postin e presidentit ,me titullin Fyhrer dhe shtetin gjerman e quajti
“Rrajhu III”.
Hitleri krijoi nje shtet totalitar ne te cilin u vendos diktatura e djathte naziste.

24. DIKTATURA NAZISTE NE GJERMANI
REFORMAT E HITLERIT :
1) Perqendroi gjithe pushtetin ne duart e
tij,qe e kontrollonte nepermjet dy
institucioneve te dhunes : SS dhe
Gestapos.
2) Zhduku kundershtaret politik.
3) U ndaluan veprimtarite politike.
4) U ndaluan lirite demokratike.
5) U be politizimi i shkollave.
,shtypit,radiot etj.
U ngrit kulti i individit.
1) U perdor propaganda.
2) U militarizua ekonomia.
3) U bene investime ne infrastrukture.
4) Filloi luften antisemite

25. POLITIKA AGRESIVE NAZISTE
TRI DERJTIMET KRYESORE TE KESAJ
POLITIKE:
1) TE HIDHESHIN POSHTE VENDIMET E
KONFERENCES SE PAQES.
2) TI BASHKOHESHIN GJERMANISE
TERRITORET E BANUARA NGA
GJERMANET.
3) GJERMANIA TE BEHEJ LIDER
BOTEROR.(TI SIGURONTE RACES
GJERMANE DREJTIMIN EVROPES DHE
TE BOTES)
SINJALET E LUFTES II
BOTERORE:
1)Dalja e Gjermanise nga Lidhja e
Kombeve per te qene e lire.
2)Dergimi i forcave ushtarake ne
Spanje per te mebeshtetur gjeneralin
Franko.
3) Pushtimi i zones se Renit dhe
Cekosllovakise si dhe bashkimi i
Austrise me Gjermanine.
4) Krijimi i aleances me Italine (boshti
Rome-Berlin ) dhe me vone me
Japonie(boshti Rome-Berlin-Tokio)
5) Nenshkrimi i Paktit te Mossulmimit
me Bashkimin Sovjetik ,duke ndare
ne menyre te fshehte territoret polake.

26. LUFTA CIVILE NE SPANJE
Spanja ishte monarki dhe vendi me i prapambetur i Evropes Perendimore.Pas Luftes
I Boterore forcat demokratike u rriten dhe u forcuan mjaft. Ne zgjedhjet e vitit 1931
ato fituan dhe shpallen Republiken ne Spanje.
Mbreti Alfonsi XVII u largua nga vendi.
Filloi demokratizimi I jetes.U shpallen lirite demokratike.
Forcat konservatore nuk pranuan humbjen.Forcat demokratike u fuqizuan akoma dhe
me teper dhe krijuan nje bashkim demokrat te quajtur Fronti Popullor.
Shperthimi i Luftes Civile ne Spanje lidhet me zgjedhjet elektorale te vitit 1936. Ne keto zgjedhje
fitoi Fronti Popullor.Forcat konservatore perseri nuk pranuan rezultatin e zgjedhjeve. Ato u
organizuan dhe krijuan nje bashkim antidemokratik qe u quajt Fronti Kombetar. Ky front u
mbeshtet ne forcat ushtarake (falangistet) te cilat I udhehiqte gjenerali Franko. Ai organizoi nje
kryengjritje per te permbysyr Republiken Demokratike.Filloi Lufta Civile e cila zgjati tre vjet
(1936-1939).
Gjermania naziste dhe Italia fashiste ndihmuan forcat falangiste me arme, aviacion dhe trupa te
rregullt, ndersa Rusia dergoi ndihma ne mbeshtetje te Republikes,ashtu si edhe shume vullnetare
antifashiste qe erdhen nha vende te tjera te Evropes. .Anglia dhe Franca mbajten qendrim
neutral.
Lufta civile perfundoi ne vitin 1939 me fitoren e Frontit Kombetar. U permbys Republika dhe u
vendos dikatura e gjeneralit Franko.

28. *Vitet e luftes i siguruan SHBA-se perfitime te medha.Amerika qe furnizuesja me
e madhe e Evropes me arme,ushqime e veshmbathje.Pas luftes SHBA-ja njohu
nje lulezim te madh ekonomik.Te ardhurat ishin te medha dhe njerezit jetonin me mire.
*Kriza boterore e viteve 1929-1933 se pari filloi ne SHBA dhe u perhap ne Evrope.Ajo u
shfaq ne bujqesi dhe pastaj ne gjithe deget e ekonomise.Mallrat filluan te mos
shiteshin.Fuqia blerese ra. U krijua superprodhimi.U rrit papunesia.Per zgjidhjen e krizes
dy partite kryesore mbanin qendrime te ndryshme .Partia Republikane ne pushtet
theksonte se shteti nuk duhet te nderhynte ne jeten politike sepse kriza do te zhdukej vete
sic kishte ardhur.Partia Demokratike kerkonte nderhyrjen e menjehershme te shtetit per te
kapercyer krizen.
*Ne zgjedhjet e vitit 1932 fitoi postin e presidentit Franlin Ruzvelti i Partise Demokratike i
cili e drejtoi vendin gate periudhes 1932-1945. Ai hartoi nje program te gjere reformash
per te nxjerre vendin nga kriza. Ky program njihet si Kursi i Ri i Ruzveltit ose New Deal.

29. KURSI I RI I RUZVELTIT
Programi i Ruzveltit parashikonte zgjidhjen e 3 problemeve kryesore te krizes:
1) Papunesise
2) Ringjalljen e ekonomise
3) Permiresimin e jeteses
-Per te ulur papaunesine u ndertuan vepra infrastrukturore .
- U hapen vende pune dhe u ul ndjeshem papunesia.
Per te ringjallur ekonomine shteti :
bleu mallrat e teperta
zhduku superprodhimin
ofroi kredi( Kjo ndihmoi bankat te mos falimentonin)
*Per te permiresuar jetesen sidomos te punetoreve :
-U kufizuan oret e punes,
-U caktua minimumi i pages
-U vendos asistenca.
Ne politiken e jashtme SHBA-ja mbajti qendrim neutral. U tregua indiferente ndaj
veprimtarise agresive te shteteve diktatoriale.

30. 
1)
2)





Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:
Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u godit nga konkurrenca
amerikane e japoneze.Kushtet e jeteses u veshtiresuan shume.
Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne
lulezimin e ekonomise angleze:
a)Nxitja e Revolucionit Shkencor
b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike
c)Produktet ajo filloi ti shese me shume ne tregun e brendshem sesa t’I ekportoj..
3)Faza e trete ,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te rende qe goditi gjithe deget
e ekonomise.
Kriza u kapercye si pasoje e bashkpunimit te forcave politike.

31. JETA POLITIKE NE ANGLI
-Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria politike . Institucionet
parlamentare qe ishin nuk u tronditen por u forcuan.Qe ne vitin 1918 u vendos e
drejta elektorale e pergjithshme.Kete te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy partite
kryesore ishin : Partia Laburiste dhe Partia Konservatore.Ekzistonte rotacioni politik.Ne
vitin 1931 ato krijuan qeverine e koalicionit per te perballuar krizen.Qeveria vendosi
kontrollin ne jeten politike dhe ndihmoi me kredi uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i
Asistences per papunesine .
-Ne politiken e jashtme Anglia qe e matur, e kujdeshshme dhe me piksynime te
qarta..Diktaturat e djathta qe u vendosen i vleresonte si barriera ndaj komunizmit.
Ne vitin 1937 njohu Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur me referendum nga
Irlandezet. Pjesa VL ,Olsteri ,mbeti pjese e mbreterise angleze e shkeputur nga Irlanda.
Ne vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.

32. Burimet kryesore qe e ndihmuan Francen te
kaperceje krizen ishin:
1) Ndihma financiare e SHBA-se
2) Demshperblimet qe merrte nga vendet e
humbura
3) Marrja e dy zonave te pasura me Fe,AlsasLorenes.
4) Nxitja e Revolucionit Shkencor.
Franca ishte shtet republikan.Pushteti
legjislativ ishte i perbere nga : Senati dhe
Dhoma e Deputeve.Ekzistonte rotacion
politik.Asnjera parti nuk gezonte perkrahje
te madhe.Partite e djathta formuan
Bashkimin Kombetar ndersa partite e majta
Frontin Popullor.
Ne vitin 1936 fitoi Fronti Popullor. U krijua qeveria nen drejtimin e Leon Blumit
, i cili drejtoi vendin per 2 vjet. Qeveria e Blumit beri reforma ekonomike e
sociale. U rriten pagat e punetore, u kufizuan oret e punes dhe u shtetezuan
hekurudhat e uzinat. U goditen edhe grupet fashiste. Forcat e djathta e akuzuan
Blumit se me reformat e tij po sillte komunizmin ne France. Perpara ketij presioni
,Blumi dha doreheqjen ne vitin 1938. Ne pushtet erdhi Bashkimi Kombetar ,i cili
pergatiti Francen per Luften II Boterore.

33. KULTURA DHE ARTI NE VITET 1920-1930
Tri qene drejtimet ku u zhvillua levizja kulturore dhe artistike
:
• Modernizmi
• Letersia dhe arti tradicional
• Letersia dhe arti i Brezit te Humbur
Modernistet krijuan shuma rryma ne letersi:
futurizmi,abstrakionizmi,kubizmi simbolizmi
etj.Perfaqesuesit kryesore ishin : Kafka,Elioti
,Pikasoja,Shopeni etj.
Tradicionalistet nuk u shkeputen nga format e vjetra.Ata
pasqyruan ne menure te hollesishme realitetin dhe u ndje e
forte rryma e kritikes.Perfaqesuesit kryesore ishin : Romeo
Rolan ,Drajzeri etj.
Ne Brezi i Humbur benin pjese ata shkrimtare qe kishin
jetuar periudhen e rende te luftes dhe kishin shpresuar tek
vendosja e paqes.Pasi kishin humbur shpresat per te
ardhmen ata vendosen ti japin fund jetes se tyre.Ne kete
rryme bejne pjese : Heminguej dhe Remarku.

35. -Me 1 Dhjetor 1918 ne Beograd, princ trashegimtar I Serbise ,Aleksander
Karagjeogjevic shpalli formimin e Mbreterise Serbo-Kroate –Sllovene (SKS). Ne
vitin 1921 u hartua Kushtetuta. Mbreteria Serbo-Kroate-Sllovene perbehej nga :
Serbia,Maqedonia,Bosnje-Hercegovina,Mali i Zi ,Kroacia dhe Sllovenia. Ne vitin
1929 Aleksandri I beri nje riorganizim te vendit. U krijuan 9 njesi te medha dhe
Mbreteria mori emrin Jugosllavia .
-Gjate periudhes 1918-1939 jeta e brendshme e ketij shteti te ri nuk ka qene e qete
dhe e sigurt.Beteja poltike zhvillohej ndermjet: unitaristeve dhe federalisteve te cilet
mbanin qendrime te kunderta.
Ekzistonte dhe nje rryme tjeter qe kerkonte pavaresine e cdo vendi e,per pasoje
prishjen e mbreterise.
Ne 1929 Aleksandri I beri nje grusht shteti.Ai shperndau parlamentin dhe hoqi
kushtetuten ,ndaloi lirite demokratike dhe vendosi diktaturen mbreterore.Lufta
politike u ashpersua dhe ne vitin 1934 Aleksandri I u vra nga nje nacionalist kroat
ne Marseje,France. Trashegimtari i fronit Pjetri II ishte 1 vjec dhe vendin e drejtoi si
regjent princi Pavel.Jugosllavia filloi te afrohej me shtetet diktatoriale por
demonstratat anti-fashiste e penguan ate te ishte pjese e Paktit Trepalesh.

36. Ne Bullgari fshataresia perbente 80% te popullsise.Pas zbatimit te reformes agrare u
fuqizua ekonomia e vogel. Rendimentet ishin te uleta.Toka punohej me vegla primitive . Industria
ishte e kufizuar dhe e pazhvilluar (mbizoteronte vetem ind e lehte) dhe vetem 1 miniere ishte ne
shfrytezim.
Bullgaria si aleate e Bllokut Qendror u detyrua te pranonte vendimet e Konferences se Paqes.
Shteti bullgar duhej ti jepte territore Serbise dhe Greqise.Ne keto rrethana u fuqizua shume Partia
Bashkimi Agrar qe drejtohej nga Stamboliski.Kjo parti premtonte perkrahjen e Reformes Agrare.
Ne zgjedhjet e vitit 1919 fitoi Partia Bashkimi Agrar. U krijua qeveria e re e udhehequr nga
Stamboliski.Ne vitin 1922 u be reforma agrare.U bene pronar 80% e bujqeve.Stamboliski qe
iniciatori per krijimin e “Internacionales se Gjelber”.
Forcat antidemokratike qene te pakenaqura nga reformat e Sramboliksut .Ato u bashkuan rreth
Partise Lidhja e Oficereve.Ne vitin 1923 keto forca pergatiten nje grusht shteti ndersa Stamboliskin
e torturuan derisa e vrane.U vendos nje qeveri diktatoriale .U goditen me ashpersi demokratet. Ne
periudhen e krizes u forcua opozita demokratike.Per ti bere balle situates Borisi III ne vitin 1935
mori pushtetin ne duart e tij dhe vendosi diktaturen mbreterore.

37. Pas luftes Rumania dyfishoi territorin e saj duke marre territore nga ishperandorite.Rumania U zgjerua shume terrioti I saj. Ishte nje vend agrar ku
fshataresia perbente 78% te popullsise. Ne vitin 1921 u zbatua reforma agrare
dhe bujqesia rumune pesoi nje kthese ku fshataret duke paguar u bene pronar..
Vend te pare zinte industria e naftes dhe ne 1935 Rumania eksportonte 6.6
milion t nafte. .U zhvillua metalurgjia dhe industria e perpunimit te drurit.Linden
dhe shoqeri me kapitale te huaja.
Rumania mbeti monarki edhe pas luftes.Deri ne vitin 1935 jeta politike ne
Rumani ishte ne duart e tre partive :Partia e Popullit ,Partia Kombetare Liberale
dhe Partia Kombetare Fshatare. Ne vitin 1920 me pelqimin e parlamentit erdhi
ne fron Karoli II.Ai u lidh me shtetet diktatoriale.Ne vitin 1938 ai shperndau
parlamentin,U krijua Kushtetuta e re e cila rriti fuqine e tij.Ne vitin 1939 u vu ne
krye te qeverise gjeneral Antonesku. U vendos diktatura mbreterore dhe u
ndaluan lirite demokratike.Shteti rumun forcoi marredheniet Italine dhe
Gjermanine.Ne vitin 1940 nenshkroi aleance me ta.

38. Ne Greqi fshataresia perbente 60% te popullsise me pak se ne vendet e tjera te
Ballakanit.Bujqesia ishte e prapambetur. Toka ishte e copetuar dhe punohej me mjete
primitive.Rendimentet ishin te uleta.Zhvillim me te madh morri industria vecanerisht ajo
tekstile ,agroushqimore dhe e plehrave kimike.Me te shumta ishin importet sesa
eksportet,prandaj shteti grek merrte hua dhe kishte
Dy ishin forcat politike qe rivalizonin njera-tjetren : monarkistet dhe republikanet.Ne vitin 1924
u shpall Republika.Megjithate lufta per pushtet vazhdoi dhe jeta politike nuk u stabilizua. Ne
vitin 1935 republika u permbys dhe ne Greqi u vendos monarkia me mbret Gjergjin II .
Me 4 gusht 1936 u vendos si kryetar qeverie gjenerali fashist Metaksa.Parlamenti u shpernda
dhe kushtetuta u anulua.Ne Greqi u vendos diktatura. U godit sindikata, demokratet dhe u
kufizuan lirite demokratike.
Qeveria e Metaksait kishte si model diktaturat nazi-fashiste.

39. Vendimet qe morri Konferenca e Paqes ne Paris, sollen shperberjen e Perandorise Osmane dhe
krijimin e 5 shteteve te reja si : Turqia,Siria,Libani,Iraku dhe Palestina. Nacionalistet turq
kundershtuan vendimet e Konferences dhe qeverine e sulltanit . U krijuan forca revolucionare
ku ne udheheqje te tyre ishte Mustafa Qemali..Keto forca rrezuan sulltanin nga froni dhe
shpallen Republiken.Ky qe nje revolucion i vertete brenda viteve 1920-1923 qe solli
modernizimin dhe evropianizimin e Turqise. U be shkembimi i popullsise Turke qe banonte ne
Greqi me popullsine Greke qe banonte ne Turqi.
Mustafa Qemali e drejtoi vendin 15 vjet. (1923-1938)Si President I Republikes ai miratoi ligje qe
sollen transformime te medha ne shtetin turk.Kryeqytet i Turqise u vendos Ankaraja. U shkeput
shteti nga feja. Islami ishte fe private.U be gjuhe kombetare gjuha turke. U vendos alfabeti latin.
U denua poligamia. U ndryshua dhe evropianizua veshja e qytetarit turk.Gruaja fitoi te drejten te
votoje,te arsimohej dhe te marre pjese ne detyra shteterore. Ne vitin 1935 Mustafa Qemali mori
tittullin ATATURK (babai i turqve).

40. PUNOI : KIMBERLI KADRIU
-History teaches us the mistakes we are going to make. History is who we are and why we are the
way we are. So we must learn it if we want to know our past and our future…