Szósta prezentacja z językoznawstwa kognitywnego dla kognitywistów UAM.

1. Odwzorowania*
i*amalgamaty
DR KONRAD JUSZCZYK
ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI
INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA
WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM
JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 6
niedziela, 25 listopada 12 3

2. Odwzorowania
i amalgamaty
• Fauconnier,,G.,1994.,Mental'Spaces:'Aspects'of'Meaning'
Construc5on'in'Natural'Language'(przekład,z,francuskiego)
• Fauconnier,,G.,1997.,Mappings'in'Thought'and'Language
• Fauconnier,,G.,i,Turner,,M.,2003.,The'Way'we'think
• Turner,,M.,1998.,The'Literary'Mind.'RETORYKA
Conceptual Blending
niedziela, 25 listopada 12 4

3. • Mark,Turner • Gilles,Fauconnier
• (Marek,Tokarz;) • ʒil,fokɔˈnje
• rocznik,1954 • 19,sierpnia,1944
• Professor,of, • University,of,
CogniLve,Science,at, California,,San,Diego,
Case,Western,
Reserve,University.
• Department,of,
CogniLve,Science.
http://markturner.org/blending.html
niedziela, 25 listopada 12 5

4. http://markturner.org/blending.html
niedziela, 25 listopada 12 6

5. niedziela, 25 listopada 12 7

6. OBIEKTYWISTYCZNA A
„SUBIEKTYWISTYCZNA”
• Znaki,odnoszą,się,do,czegoś, • Znaki,odnoszą,się,do,czegoś,
w,świecie,zewnętrznym. w,„świecie,wewnętrznym”.
• Wartością,zdania,jest, • Znaczeniem,zdania,jest,
prawda,lub,fałsz. nasza,konceptualizacja.
• Przedmiotowe,odniesienie, • Podmiotowe,odniesienie,
znaku,(ekstensja,znaku). znaku,(intensja,znaku)
• Znaczenie,wypowiedzi,jest, • Znaczenie,wypowiedzi,jest,
kompozycjonalne,,czyli, kontekstowe,,czyli,istnieją,
istnieją,reguły,„składania”. reguły,„domyślania,się”.
• semantyka,logiczna,, • semantyka,kognitywna,
Fregego,,Chomsky... Lakoffa,,Langackera...
niedziela, 25 listopada 12 8

7. OBSERWOWALNE* NIEOBSERWOWALNE*
ŚWIAT*ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA
FORMA*WYRAŻENIA
reprezentacja,
jak,zdania,odnoszą,
się,do,zdarzeń? zdanie formy,słów
(brzmienia)
„OBIEKTYWNIE”,
czy,zależnie,od,
obserwatora?
jak,to,jest,w,innych,
językach,świata? Co,się,dzieje,w,
TREŚĆ*WYRAŻENIA
ludzkim,umyśle?
zdarzenie Co,się,dzieje,w,
ludzkim,mózgu?
Czy,dotyczy,to,
wszystkich,ludzi?
ZNACZENIE
niedziela, 25 listopada 12 15

8. Haugeland: GOFAI
Good-Old-Fashioned
Artificial Intelligence
• GOFAI: • 2nd*cognitive*
• rachunek* turn:
predykatów
• connectionist
• semantyka* • simulation,*
formalna
• embodied,
• semiotyka*
logiczna • situated,
niedziela, 25 listopada 12 18

9. Fauconnier i Turner
Tworzenie amalgamatów jako jeden
z głównych procesów w gramatyce
• Blending'as'a'central'process'of'grammar'
w:,Goldberg,,A.,1996.,Conceptual'Structure,'
Discourse,'and'Language.
• polski,przekład,Kubińskiego,i,Stanulewicz,w,
Językoznawstwo'kognitywne'II,'WUG:2001.
niedziela, 25 listopada 12 19

10. Przestrzenie mentalne
• Przestrzenie' mentalne' są' niewielkimi' zespołami'
konceptualnymi' powstającymi' w' toku' myślenia' i'
mówienia.'Ich'zadaniem'jest'pomoc'w'osiągnięciu'
zrozumienia'i'podjęciu'doraźnego'działania.
• O g ó l n y, p r o c e s, k o g n i t y w n y :, t w o r z e n i e,
konceptualnych, amalgamatów, (stopów), –,
operującego,na,przestrzeniach,mentalnych.
• Amalgamat' częściowo' dziedziczy' strukturę'
przestrzeni' wyjściowych,' jak' również' wytwarza'
swoją'własną'doraźną'strukturę.
niedziela, 25 listopada 12 20

11. Gramatyka konstrukcyjna
• NP+V+NP+PP:,wydarzenie,zintegrowane,–
ruch,uwarunkowany,przyczyną,zewnętrzną.
• Niektóre,czasowniki,wyrażają,pewien,ruch,
w,sposób,zintegrowany,,czyli,łączący,
• podmiot,wykonujący,czynność,(AGENS)
• przedmiot,ulegający,czynności,(PATIENS)
• sposób,wykonania,czynności,(czasownik)
Jack,wrzucił,piłkę,do,kosza.
Jack,działa,na,piłkę. Piłka,się,porusza., Piłka,jest,w,koszu.
działanie,agensa ruch,paLensa lokalizacja,paLensa
niedziela, 25 listopada 12 21

12. Serwetka, Teraz,jest,
Jack,kichnął. Była,na,stole.
poruszyła,się. poza,stołem.,
pierwotna finalna,
działanie,
ruch,paLensa lokalizacja, lokalizacja,
agensa
paLensa paLensa
Jack,kichnął,serwetkę,ze,stołu.
Jack kichnął serwetkę ze,stołu.
NP V NP PP
preposiLonal,
noun,phrase verb noun,phrase
phrase
czasownik, wyrażenie,
grupa,nominalna grupa,nominalna
(orzeczenie) przyimkowe
niedziela, 25 listopada 12 22

13. integracja pojęć
• Użytkownicy' języka' czują,' że' niektóre'
konstrukcje' gramatyczne' przedstawiają'
wydarzenia'jako'zintegrowane,'inne'zaś'nie.
• Istnieje' przymus' integrowania' struktury'
konceptualnej'–,tworzenie'amalgamatów.
niedziela, 25 listopada 12 23

14. • ruch, fizyczny,, sposób, działania,,
• Jack,threw,the,napkin,off,the,table. przedmiot, w, ruchu,, sposób, poruszania,
Jack,zrzucił,serwetkę,ze,stołu. się, tego, przedmiotu,, pierwotna,
lokalizacja,,kierunek...
• Jack,sneezed.,The,napkin,moved.,It,
was,on,the,table.,Now,it,is,off,the,table.
Jack,kichnął.,Serwetka,poruszyła,się.,
Była,na,stole.,Teraz,jest,poza,stołem., • sekwencja,zdarzeń,w,zdaniach
• Jack,sneezed,the,napkin,off,the,table.,
Jack, kichnięciem, zdmuchnął, serwetkę,
ze, stołu., (Jack, kichnął, serwetkę, ze,
stołu.)
• zdarzenie*zintegrowane
niedziela, 25 listopada 12 24

15. Co uwypukla czasownik?
• PRZYCZYNOWE,DZIAŁANIE,AGENSA
• Jack'kichnął'serwetkę'ze'stołu.
• RUCH,PACJENSA
• Junior'szybko'przejechał'samodzikiem'dookoła'choinki.
• PRZYCZYNOWOŚĆ
• Sierżant'wpuścił'czołg'na'teren'jednostki.
niedziela, 25 listopada 12 25

16. niedziela, 25 listopada 12 26

17. niedziela, 25 listopada 12 27

18. Zintegrowany,
amalgamat
,
Jack,
kichnął,
serwetkę,
ze,stołu.
niedziela, 25 listopada 12 28

19. Zintegrowany,
amalgamat
niedziela, 25 listopada 12 29

20. Zintegrowany,
amalgamat:
Wprowadziłam'
konia'do'stajni.
Wtoczył'kłodę'
do'strumienia.
AGENS,wpływa,
na,PACJENSA,
(konia,'kłodę)
niedziela, 25 listopada 12 30

21. Zintegrowany,
amalgamat:
Wpuścił'czołg'na'
teren'jednostki.
AGENS,wpływa,
na,czołgistę,,
a,pośrednio,
na,czołg.
AGENS,wykonuje,
więcej,działań,niż,
zdanie,opisuje.
niedziela, 25 listopada 12 31

22. Konstrukcja,
z,dwoma,
dopełnieniami
niedziela, 25 listopada 12 32

23. Zintegrowany,
amalgamat:
Opowiedziała'
Joasi'bajkę.
niedziela, 25 listopada 12 33

24. Zintegrowany,
amalgamat:
Pokazał'
Bobowi'
widok.
niedziela, 25 listopada 12 34

25. Zintegrowany,
amalgamat:
Rzuciła'mu'
pożegnalne'
spojrzenie.
niedziela, 25 listopada 12 35

26. Zintegrowany,
amalgamat:
Zgadzam'się'z'
przyjętym'przez'
ciebie'założeniem.
niedziela, 25 listopada 12 36

27. Gilles Fauconnier 1997/1999:
ODWZOROWANIA W UMYŚLE I JĘZYKU
Fauconnier,,G.,1997.,
Mappings'in'Thought'
and'Language
ZNAK,,listopad,1999,(534)
fragmenty,począku,i,zakończenie,
w,przekładzie,Andrzeja,Pawelca
niedziela, 25 listopada 12 37

28. Gilles Fauconnier 1997/1999:
ODWZOROWANIA W UMYŚLE I JĘZYKU
Paradoksalny' fakt' –' ten'
mianowicie,' że' poznaliśmy'
znacznie' lepiej' odległe'
galaktyki' niż' jądro' naszej'
własnej' planety' –' ma' swój'
kognitywny'odpowiednik:'jak)
się) wydaje,) wiemy) znacznie)
więcej) o) otaczającym) nas)
świecie) niż) o) naszych)
umysłach)i)mózgach.
niedziela, 25 listopada 12 38

29. Gilles Fauconnier 1997/1999:
ODWZOROWANIA W UMYŚLE I JĘZYKU
Ekscytujące' jest' to,' że' dziś'
zaczynamy' dostrzegać,' jak' takie'
konstrukcje'[znaczeniowe]'mogą'
wyglądać.'Filozoficzne'spekulacje'
w' tej' dziedzinie'ustąpiły' miejsca'
s z c z e g ó ł o w y m' b a d a n i o m'
prowadzonym' na' obszarze'
antropologii,' psychologii,'
s o c j o l o g i i' k o g n i t y w n e j ,'
semantyki'i'–'ogólnie'rzecz'biorąc'
–)nauk)kognitywnych.
niedziela, 25 listopada 12 39

30. Gilles Fauconnier 1997/1999:
ODWZOROWANIA W UMYŚLE I JĘZYKU
Gramatyka' ludzka' odzwierciedla'
istnienie' niewielkiej' liczby'
ogólnych'schematów'i'przestrzeni,'
które' mogą' nadawać' strukturę'
o g r o m n e j' l i c z b i e' s y t u a c j i'
rzeczywistych'lub'wyobrażonych.'
Dzięki' procesom' integracji' i'
odzorowania' możemy' budować'
złożone' znaczenia' na' bazie'
ciągów' symbolicznych,' które'
z a w i e r a j ą' o d p o w i e d n i e'
wskazówki'dla'takich'konstrukcji.
niedziela, 25 listopada 12 40

31. Gilles Fauconnier 1997/1999:
ODWZOROWANIA W UMYŚLE I JĘZYKU
Istotą' języka) jest) system)
k o n s t r u k c j i) z n a c z e n i a :'
odwzorowania,'zakotwiczenia'i'
przestrzenie' mentalne.' Słowa' i'
zdania' to' jedynie' zewnętrzne'
p r z e j a w y' t e j' z ł o ż o n e j'
aktywności.'(...)' Rozpatrywane)
tu) ogólne) procesy)kognitywne)
s ą) w ł a ś c i w e) n i e) t y l k o)
człowiekowi.'(...)'Język'stanowi'
produkt'uboczny'ewolucji.
niedziela, 25 listopada 12 41

32. AMALGACJA a
KONTAMINACJA
• chunnel'La'Manche:'channel+tunnel
• Mcjobs,'McDrive,'Wieśmac,'Bigmac,'Fishmac
• boathouse'to,hangar'dla'łodzi
• houseboat'to,dom'na'łodzi
• Tworzenie'skomplikowanych'amalgamatów'
odzwierciedla'się'w'prostych'wyrażeniach'
składających'z'jednego'lub'dwóch'słów.
niedziela, 25 listopada 12 42

33. niedziela, 25 listopada 12 51

34. niedziela, 25 listopada 12 52

35. ót
Przykłady analiz w ramach
teorii odwzorowań F&T
MulLmodal,meaning,mappings,in,InstrucLon,Dialogue,Acts,(IDAs):,gestures,in,taskxoriented,dialogues
niedziela, 25 listopada 12 53

36. ót
MulLmodalny,model,mentalny,znaczeń,,w,instrukcyjnych,aktach,dialogowych
niedziela, 25 listopada 12 54