2.  Kryzys ideologii postępu na przełomie XIX
i XX wieku
 XXI wiek
 Erozja optymizmu historiozoficznego
 Odejście od antropologii
racjonalistycznej do irracjonalistycznej

3.  Naturę człowieka określa środowisko
 Człowiek może świadomie kształtować
rzeczywistość, czynić życie lepszym
 Społeczeństwo (liberalne) prowadzi do
dobroczynnych skutków
 Hegel – historia to dzieje rozumu
dążącego do samowiedzy

4.  Hobbes – człowiek nie kieruje się
rozumem, tylko chęcią zaspokajania
własnych pragnień
 Historia jest historią kultur, a nie cywilizacji
 Freud – kultura źródłem cierpień
 Społeczeństwo to nic innego jak suma
jednostek
 Amoralizm historii
 Katastrofizm i fatalizm

5.  Kult nauki
 Wiara, że nauka jest w stanie rozwiązać
wszystkie problemy
 Człowiek jest istotą kierującą się rozumem
 Determinizm
 Comte
 Spory wynikają z niewiedzy
 Scjentyzm – nauka oddzielona od wartości

6.  Lyotard, Derridy, Foucault
 Dekonstrukcja rzeczywistości
 Refleksja nad gwałtownością przemian
współczesnego świata
 Antylogocentryczny relatywizm
 Negacja koncepcji uniwersalnej prawdy
 Krytyka humanizmu
 Nurty:
› Kontestująco-sceptyczny
› Egalitarno-inkluzywny

7.  „pogląd filozoficzny całkowicie lub sensu, znaczenia i wartości życia.
częściowo negujący istnienie pewnych
bytów. Rozróżnia się kilka kategorii tego  Nihilizm moralny wyraża pogląd
pojęcia: nieistnienia pewnych, ani absolutnych
nie wychodzących poza abstrakcję
 Nihilizm ontologiczny traktuje o wartości moralnych.
nieistnieniu żadnego bytu. W
starożytności było reprezentowane przez  W filozofii społecznej nihilizm jest czasami
Gorgiasza. Według innego rozumianego wykorzystywany do określenia takiego
nihilizmu tylko niektóre aspekty życia nie stanu społecznego, w którym jednostki
istnieją, jako takie, jak również, że nie są świadome braku celowości wraz z
istnieją konkretne obiekty będące doświadczeniem pustoty znaczeniowej
desygnatami istniejących pojęć. wszelkich regulacji i unormowań
prawnych, zwyczajowych, czy
 Nihilizm epistemologiczny ukazuje, iż kulturowych.
poznanie nie jest w ogóle możliwe  trzy tezy nihilistyczne dotyczące
(skrajny sceptycyzm poznawczy) i nie poznania, a w konsekwencji zachowań:
istnieje żaden sposób otrzymania wiedzy 1) nie ma niczego. 2) gdyby nawet coś
pewnej (skrajny sceptycyzm było, to nie byłoby poznawalne. 3)
metodologiczny), albo zaprzecza nawet gdyby nawet było poznawalne, to nie
istnienia jakiejkolwiek formy wiedzy mogłoby być przedmiotem
pewnej. porozumienia między ludźmi.
 Nihilizm zakładał zatem bierność
 Nihilizm egzystencjalny głosi brak celu, poznawczą i moralną”
Źródło: wikipedia.pl

8.  Magazyn kostiumów
 Rewolucyjny konserwatysta
 Krytyka kapitalizmu
 Antyegalitarysta
 Krytyk chrześcijaństwa
 Świadomość kształtuje byt
 Nie ma uniwersalnych wartości (błąd Platona)
 Wartości są wytwarzane przez człowieka
 To ludzie opisują świat, nadają mu sens
 Życie ludzi nie ma takiej samej wartości
 Musimy odrzucić nasze dziedzictwo

9.  Autor „Buntu mas”
 Nigdy wcześniej masy nie odgrywały roli decydującej
 Masy to ludzie przeciętni
 Znikają bariery, pojawiają się nowe możliwości, świat staje
się łatwiejszy
 Człowiek masowy nastawiony jest na przyjemności, chce
zdobywać wszystko bez wysiłku
 Jest wobec siebie bezkrytyczny
 Narcystyczny letarg
 Człowiek masowy gardzi dyskusjami, nie chodzi mu o
prawdę tylko o to żeby mieć rację
 Pragnienia zastępują idee
 Człowiek zapomina, że z uprawnieniami wiążą się
zobowiązania
 Społeczeństwa rozwijają równość a nie wolność

10.  Autor „Psychologii tłumu”
 Tłum nowym bohaterem sceny
historycznej
 Zanik życia umysłowego
 Przesada i prostota w uczuciach tłumu
 Tłum umie myśleć wyłącznie obrazami

11.  Elitaryzm kompetencyjny
 Mosca, Pareto, Michels
 Michels – machiawelistyczny elitaryzm
 Pareto – teoria krążenia elit, elity (rządzące i
nierządzące) oraz nie elity
 Wynika ze sceptycyzmu
 Przekonanie o nierówności ludzi
 Elity tworzą wyobrażenia, ideologie,
interpretacje nie weryfikowane empirycznie,
które mobilizują ludzi do działania
 Elity są elitami socjotechnicznymi

12.  Społeczeństwo informacyjne ->
› E-stado
› Społeczeństwo wiedzy
 Towarem staje się wiedza
 Globalizacja
 Rosnące znaczenie międzynarodowych
korporacji
 Rola organizacji międzynarodowych

13.  Eskapizm i anonimizacja
 Zanikanie tradycyjnych więzi
międzyludzkich, substytutem stają się tzw.
społeczności sieciowe
 Ogromne znaczenie środków masowego
przekazu i nowoczesnej techniki (zwłaszcza
Internetu)
 Dyletantyzm, pseudoeksperci (każdy po
przeczytaniu paru tekstów staje się
ekspertem w danej dziedzinie)

14. 1. Aronson – Człowiek istota społeczna
2. Bauman – Nowoczesność i zagłada
3. Filipowicz – Demokracja. O władzy iluzji…
4. Filipowicz- Historia idei politycznych
5. Huntington – Zderzenie cywilizacji
6. Kuderowicz – Filozofia dziejów
7. Le Bon – Psychologia tłumu
8. Nacy – Gangi Ameryki
9. Ortega y Gasset – Bunt Mas
10. Strinati – Wprowadzenie do kultury popularnej
11. Sorel – Złudzenia postępu
12. Spengler – Zmierzch zachodu
13. Toffler – Zmiana władzy
14. Wiśniewski – Aktualność teorii krytycznej
15. Zacher – Transformacja społeczeństw

15.  Autorytaryzm
 Faszyzm
 Nazizm
 Komunistyczny totalitaryzm
 „Faszyści chcieli cofnąć czas, natomiast
marksiści chcieli czas przyśpieszyć”

16.  Odwołanie do romantycznej siły narodu
 Zainteresowanie ezoteryką, alchemią itd.
 Rewolucyjny konserwatyzm – fundamentalnie
zły świat trzeba wywrócić do góry nogami
 Wizja złotego wieku
 Niemcy – to rasa tworzy naród, a naród tworzy
państwo
 Włochy – to państwo tworzy naród
 Kult wojny
 Przekonanie, że człowiekiem trzeba kierować
 Krytyka rozwoju technologicznego,
ekonomicznego i intelektualnego

17.  Naród jako organizm
 Nadrzędność całości nad częścią
 Zasada obrony hierarchii społecznej
 Zasada solidaryzmu społecznego
 Krytyka atomizacji społeczeństw
powstającej na skutek liberalizmu

18.  Komunizm jako kontynuacja marksizmu
 Odrzucenie warunkowe, a nie totalne
 Próba przekroczenia liberalizmu w rozwoju
 Redukcjonizm
 Lenin
› Związki zawodowe dążą do władzy, a nie do
rewolucji
› Żywiołowy ruch robotniczy nie interpretuje praw
rozwoju historycznego
 Realny komunizm – sola ziemi jest klasa
robotnicza, ale jest w niej pewna hierarchia
(zasada wodzostwa)

19. 1. Adorno – Osobowość autorytarna
2. Arendt – Korzenie totalitaryzmu
3. Bankowicz - Kulisy totalitaryzmu
4. Film – „Zwyczajny faszyzm”
5. Friedrich, Brzeziński – Dyktatura totalitarna
6. Fromm – Ucieczka od wolności
7. Hitler – Mein Kampf
8. Kołakowski – Główne nurty marksizmu
9. Lenin – Państwo i rewolucja
10. Linz – Totalitaryzm i autorytaryzm
11. Marks – Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej
12. Mussolini – Doktryna faszyzmu
13. Szmulik, Żmigrodzki – Autorytaryzm i Totalitaryzm
14. Walicki – Totalitaryzm i posttotalitaryzm

20.  Nauka i technika zamiast ideologii i polityki
 Historią rządzi nauka
 Nauka służy przezwyciężaniu problemów
 2 wymiary światopoglądu:
› Czasowy
› Przestrzenny
 Idee wywodzą się z nauki i są wyrażane w języku
nauki
 Zamiast świata wartości świat uniwersalnych praw
 Negacja obiektywizacji i wartościowania
 Jedna nauka – jeden rząd
 Autorytet naukowej racjonalności

21.  Saint-Simon – „Odzew do francuskich
industrialistów”
 Veblen – „Memorandum on a
Practicable Soviet of Technicians”
 Kahn – „Year 2000”
 Scott – „Giant Power Survey”

22.  Różnorodność opinii
 Niedostatek dóbr materialnych (przy
ekonomii rozumianej jako gra o sumie
zerowej)
 Nauka jest w stanie doprowadzić
zarówno do ujednolicenia opinii, jak
również potrafi rozwiązać problem
niedostatku

23.  Claude Henri de Saint-Simon
 Thorstein Veblen
 Jules Verne
 Herman Kahn
 Auguste A. Cournot
 Howard Scott
 Ferdinand V. Taylor
 James Burnham
 Robert MacManamara
 Edward Bellamy

24.  Ludźmi można rządzić jak rzeczami
 Stary ład i nowy ład
 Odczarowanie świata przez Newtona
 Technika jest optymalnym narzędziem
relacji człowieka ze światem
 Nowoczesna technika będąca kopią praw
przyrody tworzy ekonomikę obfitości
 Społeczeństwo zorganizowane w oparciu o
obiektywne zasady

25.  Naturalne i sztuczne potrzeby człowieka
 W społeczeństwach
przedprzemysłowych/tradycyjnych
władza zależy od przypadku, w
społeczeństwach przemysłowych i
poprzemysłowych zależy ona od wiedzy i
kwalifikacji

26.  Henri Gant – władza maszyn nad
przyszłym człowiekiem
 Berle i Means – rozdział wartości od
zarządzania
 Galbraith – rozwój korporacji
 Burnham - Ideologia rewolucji
menagerów – których postrzegano za
przyszłą klasę panującą

27.  wieloznaczne pojęcie określające
najczęściej system, w którym pozycje
uzależnione są od kompetencji,
definiowanych jako połączenie
inteligencji i edukacji, weryfikowanych za
pomocą obiektywnych systemów oceny
 Miejsce w społeczeństwie zależy od
zasług
 Mechanicystyczna ontologia

28. 1. Ardzaronni – Veblen and Technocracy
2. Bell – Veblen and the Technocrats
3. Brodzki – Autokraci, technokraci, demokraci
4. Dudkiewicz – Technokraci dobroczynności
5. Ionescu – The Political Thought of Saint-Simon
6. Koźmiński – Technokraci i humaniści
7. Kurczewska – Technokraci i ich świat społeczny
8. Saint Simon – Pisma wybrane
9. Scott – Introduction to Technocracy
10. Veblen – Teoria klasy próżniaczej

29.  Niezadowolenie ze starej lewicy
 Realny socjalizm to niedorozwinięta mutacja kapitalizmu
 System przez swoje normy jest systemem represyjnym
 Kreowanie osobowości użytecznych
 Ludzie czują się wolni ale nie są wolni
 Homo faber (człowiek producent i konsument)
 Amputacja potrzeb ludzkich
 Kształtowanie ludzi jednowymiarowo
 Krytyka zastanego porządku świata i jego cech
 Dialektyka negatywna
 Indywidualizm
 Fascynacja trzecim światem
 Zmuszenie państwa do pokazania prawdziwego oblicza

30.  Autor:
› „Człowiek jednowymiarowy”
› „Eros i rewolucja/cywilizacja”
 Społeczeństwa zachodnie są
› Jednowymiarowe
› Represyjne
 Totalna indoktrynacja

31.  „Przymiotnik "libidalna" pochodzi od rzeczownika "libido"; Nowa
Lewica krytykuje zastaną moralność, zarzucając jej, że tłumi
właściwe ludzkiej naturze potrzeby; wskazuje na
pozaracjonalność natury ludzkiej i tę pozaracjonalność opiewa;
stąd bierze się w myśli NL postulat rewolucji obyczajowej; te
wątki razem wzięte silnie uprawdopodobniają inspirację
freudowską, motyw "kultury jako źródła cierpień", kultury, która
jest substytutem naturalnych popędów (libido),której zadaniem
jest te popędy tłumić; marzeniem NL jest ciągłe przekraczanie
granic, wolność rozumiana jest jako autentyzm (najbardziej
autentyczna w człowieku może być jego pierwotna, niespętana
więzami kultury natura) i odmienność, stąd radykalna krytyka
wszystkich ujednolicających reguł i zasad; wydaje się, że
największym celem NL jest stworzenie społeczeństwa i kultury,
które nie byłyby źródłem cierpień, które afirmowałyby pierwotne
popędy i zachęcały do poszukiwań” (K.Chmieliński)

32.  Jan Jakub Fourier – człowiek empatyczny
 Ideałem jest kula ziemska zasłana siecią
małych samoorganizujących się wspólnot
 Demokracja partycypacyjna
 Komuna, wspólność rzeczy
 Brak instytucji pośredniczących

33.  Marks się pomylił
 Proces demokratyzacji zakończył się, ale
przebiegał on tylko w sferze politycznej
 Uzupełniająca rola demokracji
społeczno-ekonomicznej (samorząd,
własność spółdzielcza itd.)
 Decentralizacja
 Ruch afirmatywny

34.  Dążenie do:
› Sprawiedliwości społecznej
› Wolności
› Równości
 Pojawiają się kwestie moralne
 Czerpanie z różnych tradycji
 Nie ma alternatywy dla gospodarki rynkowej
 Istotna ekonomiczna i społeczna rola rządu
 Liberalny komunitaryzm
 Równość szans
 Popiera gospodarkę rynkową, ale nie rynkowe
społeczeństwo
 Schroeder, Blair

35.  „T.Blair – polityka trzeciej drogi, G.Schroder – polityka nowego środka,
pokonali oni przedstawicieli doktryn prawicowych w swoich państwach.
Założenia były takie, że rząd powinien wspomagać przedsiębiorczość, a
nie zastępować inicjatywy prywatnej. Poprzez: stymulowanie
zwiększenia wydajności pracy oraz obniżanie podatków dla
pracowników i pracodawców, aby zachęcić ich do inwestycji.
Uzupełnianie polityki propopytowej polityką propodażową poprzez
cięcia kosztów pracy. Jest tez postulat elastyczności w zakresie usług,
rynku pracy, zmniejszenia biurokracji, rozwój innowacyjności. Taka
elastyczność ma gwarantować postęp. Reforma finansów publ. poprzez
cięcie wydatków na cele socjalne. Państwo ma inwestować w kapitał
ludzki, kłaść nacisk na edukację, rozwój nauki oraz nowych technologii,
ma też inwestować w infrastrukturę (budowa dróg).
 Wsparcie dla społeczeństwa polega na wsparciu dla małych i średnich
przedsiębiorstw oraz na pomocy socjalnej dla najuboższych głównie
poprzez wspieranie aktywizacji zawodowej.”
Źródło: www.studentprawa.com.pl/manifest-
socjaldemokratyczny-tblaira-i-gschrodera.html

36. 1. Antoszewski – Socjaldemokracja w Europie
zachodniej
2. Bernstein - Zasady socyalizmu i zadania socyalnej
demokracyi
3. Blair- Manifest socjaldemokratyczny
4. Dahrendorf – Kwadratura trzeciej drogi
5. Gołębiowski – Ideologia i polityka współczesnej
socjaldemokracji
6. Janicki – Lewacy
7. Jawłowska – Drogi kontrkultury
8. Marcuse - Eros i rewolucja
9. Marcuse – Człowiek jednowymiarowy
10. Tokarczyk – Nowa lewica

37.  Indywidualizm
 Wolność
 Rozum
 Równość
 Tolerancja
 Zgoda
 Konstytucjonalizm

38.  Uniwersalizm vs partykularyzm
 Definicja wroga wolności
› Państwo, władza polityczna, despotie
› Społeczeństwo, normy kulturowe
 Perfekcjonizm ideologiczny, a neutralizm
aksjologiczny
 Odnowiciele ruchu liberalnego:
› Popper
› Von Hayek

39.  Linearna, ewolucyjna historia, której celem
było poszukiwanie najlepszej formy uznania
 Tylko paradygmat liberalny się nie
skompromitował
 Demokracja współgra z przemysłem
 Wojna się nie opłaca
 Wykształcenie sprzyja demokracji i
liberalizmowi podobnie jak globalizacja
 Niematerialistyczna dialektyka historyczna

40.  Autor Teorii sprawiedliwości
 Umowa społeczna
 Zasłona niewiedzy
 Zasada dyferencjacji
 „Wszelkie społeczne wartości – wolność i
możliwości, dochód i bogactwo oraz
podstawy szacunku dla samego siebie
mają być równo rozdzielone, chyba że
nierówna dystrybucja jakiejkolwiek (czy też
wszystkich) spośród tych wartości jest
korzystna dla każdego”

41.  Rothbard – For a New Liberty
 Lewicowy światopoglądowo, prawicowy
gospodarczo
 Aksjomat nieagresji
 Wynikające z prawa naturalnego prawo do
własności
 Państwo jako największy agresor
 Anarchokapitalizm – przekazanie
podstawowych zadań państwa sferze
prywatnej

42.  Żyjemy w epoce postmodernistycznej (pluralizmu
wartości)
 Modus vivendi
 Poszukiwanie idealnej formy życia & poszukiwanie
warunków umożliwiających pokojową koegzystencje
 To ekonomia powinna służyć potrzebom
społeczeństwa, a nie społeczeństwo potrzebom
rynku
 Konflikt wartości jest nieunikniony
 Zamiast szukać wspólnych wartości stwórzmy wspólne
instytucje
 Postpyrronizm
 Stabilność wymaga ciągłej debaty społecznej

43.  Społeczeństwo liberalnych ironistek
 Prawda to wynik potyczek wielu stanowisk
 Przygodność
 Najważniejszy cel społeczny – unikanie
okrucieństwa
 Słownik finalny
 Liberalna ironistka „o ile filozofuje na temat
własnej sytuacji, nie uważa, by jej słownik
był bliższy rzeczywistości od innych
słowników, by był w styczności z różną od
niej mocą”.

44. 1. Fukuyama – Koniec historii
2. Gray – Dwie twarze liberalizmu
3. Popper – Społeczeństwo otwarte i jego
wrogowie
4. Rawls – Teoria sprawiedliwości
5. Rorty – Przygodność, ironia, solidarność
6. Rothard – For a New Liberty
7. Von Hayek – Konstytucja wolności
8. Von Hayek- Droga do
niewolnictwa(zniewolenia)
9. Von Hayek – Nędza historycyzmu

45.  Tradycja
 Pragmatyzm
 Ułomność ludzka
 Organicyzm
 Hierarchia
 Autorytet
 Własność

46.  Zachowanie, trwałość
 Niezmienny kod zachowań
 Przywiązanie do religijno-duchowego dziedzictwa
 Irving Kristol – „Neokonserwatysta to liberał, który
poczuł się ograbiony przez rzeczywistość”
 Państwo ma niewielkie możliwości kształtowania
życia społecznego
 Obrona „kruchych” form – rodziny, tradycji itp.
 Deetatyzacja państwa
 Wzmocnienie funkcji związanej z bezpieczeństwem
 Kultywowanie zapomnianych cnót
 Dezintegrująca kultura
 Kierownicza koncepcja demokracji

47.  Autorytetu państwa
› Inflacja celów
› Odejście od dbania o prawo i sprawiedliwość
› Brak realizacji obietnic
 Kultury
› Kontrkultura, kultura luzu
› „Nowe bohemy i ich zapalone światła oraz
otwarte okna”
› Konflikt kultur przebiega w każdym z nas
› Gorsza kultura wypiera lepszą

48.  Irving Kristol
 Nathan Glazer
 Daniel Bell
 Daniel Patrick Moynihan
 Michael Novak
 James Q. Qilson
 Jeane Kirkpatrick
 Norman Podhoretz
 Thomas Sowell
 Gertrude Himmelfarb
 George Bartley

49. Paleokonserwatyści
Neokonserwatyści
Neocons Theocons

50.  Zachęcanie do pracy tych, którzy są w
stanie pracować
 Matki „zasiłkowe”, a matki na zasiłkach
 „Jeśli twoje zachowanie sprawiło, że
wylądowałeś na zasiłku, to nie będziesz
go otrzymywał lub otrzymasz zasiłek
bardzo niewielki”
 Wrogie nastawienie do ubezpieczeń
społecznych

51.  Nieporządek i przestępczość na
poziomie społeczności są ze sobą ściśle
połączone
 Teoria wybitych okien
 Samoobrona
 Patrole obywatelskie
 Cenzura (obsceniczność),
odczłowieczenie

52.  Reaganomika (wsparcie podaży)
› Zniechęcenie do obostrzeń prawnych
› Rozbudzenie skłonności do inwestowania
wśród przedsiębiorców
› Rewizja systemu podatkowego
 Przywiązywanie mniejszej wagi do
deficytu budżetowego (deficyt to nic nie
znaczący straszak)

53.  Bezpieczeństwo
 Krzewienie demokracji
 Amerykańskie przywództwo
 Propagowanie i utrzymanie pokoju
 Obrona antyrakietowa
 Rola organizacji międzynarodowych
 Realiści vs Idealiści

54. 1. Bell – Kulturowe sprzeczności kapitalizmu
2. Himmelfarb – Jeden naród dwie kultury
3. Kristol – Wyznania jedynego
prawdziwego neokonserwatysty
4. Pieliński – Ideologia kryzysu w myśli
neokonserwatystów w: Edukacja
Polityczna nr 10/1987
5. Stelzer - Neokonserwatyzm

55.  Dwaj wrogowie:
› Socjalizm
› Liberalizm
 Utrata władzy i wpływów przez kościół

56.  Leon XIII
 Jan XXIII
 Paweł VI

57.  Nauka skierowana do chrześcijan
 Antylewicowy charakter
 Ochrona własności prywatnej, która jest
› Z jednej strony wynikiem woli Boga
› Z drugiej pośrednio skutkiem grzechu
 Krytyka wielkiej własności
 Sprawiedliwy zysk właściciela
 Pomocniczość
 Subsydiarność

58.  Nauka skierowana do wszystkich ludzi
dobrej woli
 AGGIORNAMENTO
 Powrót do źródeł
 Tradycja indywidualistyczna
 Stosunek do demokracji tożsamy ze
stosunkiem Churchila
 Własność ma służyć człowiekowi

59. 1. Encykliki
A. Rerum novarum (1891)
B. Quadragesimo anno (1931)
C. Mater et Magistra (1961)
D. Pacem in terris (1963)
E. Dignitatis humanae (1965)
F. Populorum progressio (1967)
G. Octogesima adveniens (1971)
H. Laborem exercens (1981)
I. Sollicitudo rei socialis (1987)
J. Centesimus annus (1991)
K. Evangelium vitae (1995)
2. Laubier – Myśl społeczna Kościoła Katolickiego
3. Ockenfels – Zarys katolickiej nauki społecznej

60.  Formalistyczny
 Snobistyczny
 Zdegradowany
 Doktrynalny (Teoretyczny)
 Spontaniczny (Przedrefleksyjny)
 Narodowy (Rojalizm)
 Uniwersalistyczny (Cezaryzm)

61.  XIV Dalajlama
 Egalitaryzm
 Droga praw
 Dążenie do samodoskonalenia (Personal
kaizen)
 Zrównoważony rozwój
 Współpraca międzynarodowa

62.  Anarchizm
 Enwironmentalizm
 Fundamentalizm (religijny)
 Nacjonalizm
 Współczesny marksizm
 Inne