SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  34
De Sint-Michielsabdij en de
Antwerpenaren
Geschiedenis van een bewogen
relatie.
Marie Juliette Marinus
Stichting
• Antwerpen rond 1100: 3 kerken
• 1115-1124: hervorming in de zielzorg
• 1124: splitsing prebenden over Onze-Lieve-
Vrouwekapittel en Sint-Michielsabdij
Rond 1200
Rond 1200 volgens Van Caukercken
13de eeuw
• Goede relaties met hertog Brabant
• Invloed ten noorden en noordoosten van
Antwerpen
• Bouw kloostercomplex
Rond 1300
1353-1476: bloeiperiode
• 5 lange abbatiaten
• Grote politieke invloed en prestige
• Bouw groot kloostercomplex
• Oa Buitenverblijf Beerschot
Kloostercomplex rond 1500
Antwerpen rond 1500 volgens Van
Caukercken
Detail
1477-1629: moeilijke periode
Oorzaken
• Rijkdom
– Commendataire abten (tot 1570)
– Financieren bisdom
• Verwikkeld in politieke strubbelingen
• Pech
– 1501: bliksem
– 1525: brand
– 1570: Allerheiligenvloed
Kloostercomplex rond 1515
De abdij tijdens de Opstand
• Willem Greven: abt van 1564-1581
– Kloostertucht daalt
– 1566: Beeldenstorm
– 1567: bezetting van de abdij door calvinisten
– Tweespalt tussen Staatsgezinden kanunniken en
Spaansgezinden (olv Dionysius Feyten)
– 1578: verdrijving Feyten en aanhangers, verkoop
goederen
– 1581: opnieuw plundering kerk
De abdij na 1581
• Feyten of Emericus Andries?
– Machtsvacuüm
– Bisschop stelt afschaffing voor
– Andries wordt gewijd in 1587
• Abt Andries
– Kloostertucht onder nul
– Sterft 1590
De abdij na 1581
• Abt Feyten (1591-1612)
– Interne spanningen
– Nadruk op herbevolking
– Bewoonbaar maken
• Abt Mattheus van Iersel (1614-1629)
– Herbevolking
– Herstel kerk (Rubens, relieken H. Norbertus)
Joannes Chrysostomus vander Sterre
(1629-1652)
• Begeesterend man
• Theologisch-
wetenschappelijk
centrum
• Opmeten grondbezit
• Kunstwerken
Invloed 17-18de eeuw
• 50 tot 60 norbertijnen waarvan 20
‘buitenheren’
• Pastoraal in Antwerpen
– Predikanten
– Begraafplaats (armen bijna gratis)
– Biechtvaders
– Gastvrij voor nieuwe ordes
Invloed 17-18de eeuw
• Prinsenhof: verblijfplaats van vorsten
• Theologisch-wetenschappelijk centrum
• Permanent verfraaiing van gebouwen
Kloostercomplex rond 1700
Kerk rond 1740
Prelaatshof op het Kiel
Tene quod bene
Joannes Chrysostomus Teniers
(1687-1704)
• Prelaatshof (Abdijstraat –
Wittestraat)
• Uitgebouwd in 17de eeuw
• Gravure met wapenschild
en devies
• 1900: voetbalploeg op
naburige Beerschothof
• Beer - Beerschot
Nu Wittestraat 116
Nu Wittestraat 116
1786-1836: het einde
• Voorboden
– Hogere belastingen (1756-1761)
– Jozef II weigert te logeren in Prinsenhof (1781)
– Na + Rosa weigering abt te benoemen
– 1787: keizerlijke rechtbank in hun gebouwen
• Brabantse omwenteling (1789-1790)
– Steun alle norbertijnerabdijen
1786-1830: het einde
• 1795-1814: onder de Fransen
– 1796: afschaffing kloosters en verdrijven
kanunniken
– 1797: verkoop meubelen, kerkgewaad, afvoer
kunstwerken, deportatie heren
– Poging tot verkoop van het terrein
Verkaveling 1802
Bezoek Napoleon 1803
Bezoek Napoleon 1803
Bombardement 27-10-1830
Enkel een ruïne blijft over
Toestand in 1841
Overzicht
1. Ontstaan en uitbouw: 1124-1353
2. Consolidatie en bloei: 1353-1476
3. Standhouden in moeilijke tijden: 1477-1629
4. Hernieuwde bloei en luister: 1629-1786
5. Aftakeling: 1786-183
Sporen van de Sint-Michielsabdij?
• Straatnamen
• Kunstwerken
• Pastoriën en refuges
• Sint-Michiescolleges Schoten en Brasschaat
• en tenslotte …
Tene quod bene

Contenu connexe

Tendances

Heiligen in veelvoud: inleiding
Heiligen in veelvoud: inleidingHeiligen in veelvoud: inleiding
Heiligen in veelvoud: inleidingCRKC
 
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)Marc Alcide
 
Gotische kunst 1 1516
Gotische kunst 1   1516Gotische kunst 1   1516
Gotische kunst 1 1516Ivan E.
 
Gotische kunst
Gotische kunstGotische kunst
Gotische kunstIvan E.
 
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwen
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwenMiddeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwen
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwenVeenMedia
 
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel I
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel IHaarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel I
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel IMichiel C.C. Kersten
 
Middeleeuwse bouwkunst
Middeleeuwse bouwkunstMiddeleeuwse bouwkunst
Middeleeuwse bouwkunsthouvanbouw
 
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire Michiel C.C. Kersten
 

Tendances (9)

Heiligen in veelvoud: inleiding
Heiligen in veelvoud: inleidingHeiligen in veelvoud: inleiding
Heiligen in veelvoud: inleiding
 
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)
Nicolaes Coeckelbergh pachter te Geerdegem (1725-1782)
 
Gotische kunst 1 1516
Gotische kunst 1   1516Gotische kunst 1   1516
Gotische kunst 1 1516
 
Tinco lycklama een romantische avonturier
Tinco lycklama een romantische avonturierTinco lycklama een romantische avonturier
Tinco lycklama een romantische avonturier
 
Gotische kunst
Gotische kunstGotische kunst
Gotische kunst
 
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwen
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwenMiddeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwen
Middeleeuwen piet leupen inleiding middeleeuwen
 
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel I
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel IHaarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel I
Haarlem bakermat van de kunst - Bijeenkomst VI - Stillevens, deel I
 
Middeleeuwse bouwkunst
Middeleeuwse bouwkunstMiddeleeuwse bouwkunst
Middeleeuwse bouwkunst
 
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire
Interieurs in de kunst. Bijeenkomst V. De 18de eeuw: rococo en empire
 

En vedette

Voorstelling onderzoek in stadsarchief
Voorstelling onderzoek in stadsarchiefVoorstelling onderzoek in stadsarchief
Voorstelling onderzoek in stadsarchiefMarie Marinus
 
Reverse chrono format resume workshop
Reverse chrono format resume workshopReverse chrono format resume workshop
Reverse chrono format resume workshopJesseButler
 
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-elMaarten Devos
 
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je Niet
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je NietPresentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je Niet
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je NietSpewy
 
Maltrato infantil en el caquetá normal superior
Maltrato infantil en el caquetá normal superiorMaltrato infantil en el caquetá normal superior
Maltrato infantil en el caquetá normal superioranlonuor
 
Saboloo daskvna Petre Lobzhanidze
Saboloo daskvna  Petre LobzhanidzeSaboloo daskvna  Petre Lobzhanidze
Saboloo daskvna Petre LobzhanidzeKeti Papava
 

En vedette (9)

Voorstelling onderzoek in stadsarchief
Voorstelling onderzoek in stadsarchiefVoorstelling onderzoek in stadsarchief
Voorstelling onderzoek in stadsarchief
 
Joyéria
JoyériaJoyéria
Joyéria
 
Internet
InternetInternet
Internet
 
Reverse chrono format resume workshop
Reverse chrono format resume workshopReverse chrono format resume workshop
Reverse chrono format resume workshop
 
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
2012 09-02-het nieuwe leven-scheppingszondag-el
 
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je Niet
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je NietPresentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je Niet
Presentatie Concept Hoger Dan Friesland Kom Je Niet
 
Maltrato infantil en el caquetá normal superior
Maltrato infantil en el caquetá normal superiorMaltrato infantil en el caquetá normal superior
Maltrato infantil en el caquetá normal superior
 
Examen de informatica
Examen de informaticaExamen de informatica
Examen de informatica
 
Saboloo daskvna Petre Lobzhanidze
Saboloo daskvna  Petre LobzhanidzeSaboloo daskvna  Petre Lobzhanidze
Saboloo daskvna Petre Lobzhanidze
 

Plus de Marie Marinus

Bezoekersgroepen in het FelixArchief
Bezoekersgroepen in het FelixArchiefBezoekersgroepen in het FelixArchief
Bezoekersgroepen in het FelixArchiefMarie Marinus
 
Antwerpen, citadel van de contrareformatie
Antwerpen, citadel van de contrareformatieAntwerpen, citadel van de contrareformatie
Antwerpen, citadel van de contrareformatieMarie Marinus
 
Inleiding: hoe werkt het FelixArchief
Inleiding: hoe werkt het FelixArchiefInleiding: hoe werkt het FelixArchief
Inleiding: hoe werkt het FelixArchiefMarie Marinus
 
12 jaar digitaal werken in de leeszaal
12 jaar digitaal werken in de leeszaal12 jaar digitaal werken in de leeszaal
12 jaar digitaal werken in de leeszaalMarie Marinus
 
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.Marie Marinus
 

Plus de Marie Marinus (6)

Bezoekersgroepen in het FelixArchief
Bezoekersgroepen in het FelixArchiefBezoekersgroepen in het FelixArchief
Bezoekersgroepen in het FelixArchief
 
Antwerpen, citadel van de contrareformatie
Antwerpen, citadel van de contrareformatieAntwerpen, citadel van de contrareformatie
Antwerpen, citadel van de contrareformatie
 
Case stad antwerpen
Case stad antwerpenCase stad antwerpen
Case stad antwerpen
 
Inleiding: hoe werkt het FelixArchief
Inleiding: hoe werkt het FelixArchiefInleiding: hoe werkt het FelixArchief
Inleiding: hoe werkt het FelixArchief
 
12 jaar digitaal werken in de leeszaal
12 jaar digitaal werken in de leeszaal12 jaar digitaal werken in de leeszaal
12 jaar digitaal werken in de leeszaal
 
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.
De Antwerpse stadspastoors in de zeventiende eeuw.
 

De sint michielsabdij en de Antwerpenaren

  • 1. De Sint-Michielsabdij en de Antwerpenaren Geschiedenis van een bewogen relatie. Marie Juliette Marinus
  • 2. Stichting • Antwerpen rond 1100: 3 kerken • 1115-1124: hervorming in de zielzorg • 1124: splitsing prebenden over Onze-Lieve- Vrouwekapittel en Sint-Michielsabdij
  • 4. Rond 1200 volgens Van Caukercken
  • 5. 13de eeuw • Goede relaties met hertog Brabant • Invloed ten noorden en noordoosten van Antwerpen • Bouw kloostercomplex
  • 7. 1353-1476: bloeiperiode • 5 lange abbatiaten • Grote politieke invloed en prestige • Bouw groot kloostercomplex • Oa Buitenverblijf Beerschot
  • 9. Antwerpen rond 1500 volgens Van Caukercken
  • 11. 1477-1629: moeilijke periode Oorzaken • Rijkdom – Commendataire abten (tot 1570) – Financieren bisdom • Verwikkeld in politieke strubbelingen • Pech – 1501: bliksem – 1525: brand – 1570: Allerheiligenvloed
  • 13. De abdij tijdens de Opstand • Willem Greven: abt van 1564-1581 – Kloostertucht daalt – 1566: Beeldenstorm – 1567: bezetting van de abdij door calvinisten – Tweespalt tussen Staatsgezinden kanunniken en Spaansgezinden (olv Dionysius Feyten) – 1578: verdrijving Feyten en aanhangers, verkoop goederen – 1581: opnieuw plundering kerk
  • 14. De abdij na 1581 • Feyten of Emericus Andries? – Machtsvacuüm – Bisschop stelt afschaffing voor – Andries wordt gewijd in 1587 • Abt Andries – Kloostertucht onder nul – Sterft 1590
  • 15. De abdij na 1581 • Abt Feyten (1591-1612) – Interne spanningen – Nadruk op herbevolking – Bewoonbaar maken • Abt Mattheus van Iersel (1614-1629) – Herbevolking – Herstel kerk (Rubens, relieken H. Norbertus)
  • 16. Joannes Chrysostomus vander Sterre (1629-1652) • Begeesterend man • Theologisch- wetenschappelijk centrum • Opmeten grondbezit • Kunstwerken
  • 17. Invloed 17-18de eeuw • 50 tot 60 norbertijnen waarvan 20 ‘buitenheren’ • Pastoraal in Antwerpen – Predikanten – Begraafplaats (armen bijna gratis) – Biechtvaders – Gastvrij voor nieuwe ordes
  • 18. Invloed 17-18de eeuw • Prinsenhof: verblijfplaats van vorsten • Theologisch-wetenschappelijk centrum • Permanent verfraaiing van gebouwen
  • 21. Prelaatshof op het Kiel Tene quod bene Joannes Chrysostomus Teniers (1687-1704) • Prelaatshof (Abdijstraat – Wittestraat) • Uitgebouwd in 17de eeuw • Gravure met wapenschild en devies • 1900: voetbalploeg op naburige Beerschothof • Beer - Beerschot
  • 24. 1786-1836: het einde • Voorboden – Hogere belastingen (1756-1761) – Jozef II weigert te logeren in Prinsenhof (1781) – Na + Rosa weigering abt te benoemen – 1787: keizerlijke rechtbank in hun gebouwen • Brabantse omwenteling (1789-1790) – Steun alle norbertijnerabdijen
  • 25. 1786-1830: het einde • 1795-1814: onder de Fransen – 1796: afschaffing kloosters en verdrijven kanunniken – 1797: verkoop meubelen, kerkgewaad, afvoer kunstwerken, deportatie heren – Poging tot verkoop van het terrein
  • 30. Enkel een ruïne blijft over
  • 32. Overzicht 1. Ontstaan en uitbouw: 1124-1353 2. Consolidatie en bloei: 1353-1476 3. Standhouden in moeilijke tijden: 1477-1629 4. Hernieuwde bloei en luister: 1629-1786 5. Aftakeling: 1786-183
  • 33. Sporen van de Sint-Michielsabdij? • Straatnamen • Kunstwerken • Pastoriën en refuges • Sint-Michiescolleges Schoten en Brasschaat • en tenslotte …

Notes de l'éditeur

  1. 3 kerken: Sint-Walburgis, olv en Sint-Michiels. Enkel 1e ligt binnen de ruien 8 kanunniken gaan naar olv, 4 prebenden blijven voor onderhoud van nieuwe abdij gesticht door heilige Norbertus, mogelijk vervalste oorkonde KK # 419 Vanaf begin heeft Sint-michiels ook parochiale rechten: dopen en vooral begraven, dit laatste blijft steeds, olv en sint-michiels staan op gelijke voet niemand is baas
  2. 1235: een eigen muur rond de abdij ter versterking
  3. Uitleg over logeren hertog: constante gedurende de geschiedenis Gronden, tienden, pastoors benoemen, inpolderingen
  4. Abdij opgeslokt door de stad! Heel andere situatie, te begrijpen dat prinsen daar altijd willen logeren want zitten er “veilig”
  5. Politiek: hertog van Brabant logeert er, staten van Brabant vergaderen er, abt belangrijk raadgever aan hof, betalen ook veel beden. Toppunt: Isabella van Bourbon, vrouw van Karel de Stoute, wordt in 1465 begraven in abdij
  6. Antwerpen is een regionaal handelscentrum, redelijk landelijk nog, Sint-Michiels heeft bijzonder groot aanzien
  7. Andries krijgt meeste stemmen van kiescollege maar koning is eerder voor Feyten wegens onberispelijke trouw Plan Torrentius: 8 overblijvende kanun. Van Sint Michiels worden bij olv kapittel gevoegd, monniken van Sint-Bernards gaan naar abdij van Sint-Michiels en verblijven daar, voordeel abdij bernards moet niet heropgebouwd worden Verhaal incident 1588, p. 135 Torrentius
  8. 1654-1655: Christina van Zweden, 1717: tsaar Peter de Grote, 1744: koning Lodewijk XV
  9. Van abt tot voetbalploeg   Ten zuiden van Antwerpen lagen de buitenwijken Kiel (van “kil” een waterdiepte of ankerplaats) en Beerschot (“schot” of hoogte in een moeras of “beer”) waar hoveniers woonden en vele rijke Antwerpse burgers een buitenverblijf hadden. Ook de abt van Sint-Michiels had er zo’n buitengoed, het Prelaatshof dat gelegen was ter hoogte van de huidige Abdijstraat en Wittestraat. Dit prelaatshof bestaat trouwens nog en wordt nu bewoond door de zusters Annonciaden. In de 17de eeuw werd het Prelaatshof volledig verbouwd. Er kwam een grachtje rond, er waren bossen, een kruidtuin en twee visvijvers. Joannes Chrysostomus Teniers die abt was van 1687 tot 1704 liet van dit nieuwe Prelaatshof een mooie gravure maken waarop ook zijn wapenschild (een beer omringd door drie eikels) werd afgebeeld. Tweehonderd jaar later, in 1900, werd op de gronden van een naburig buitengoed, het Beerschothof, een voetbalploeg gesticht. Op zoek naar een clubsymbool kwamen de stichters op het idee het schild te nemen van de gravure van het Prelaatshof. Beer-Beerschot, de verbinding was vlug gemaakt. Ook het devies van onze abt “Tene quod bene” werd overgenomen. Deze latijnse spreuk was een allusie op zijn naam Teniers en betekende “behoud wat goed is”. Het schild met het beertje en dit devies zijn nu nog alom gekend, maar weinige mensen weten dat een fiere abt met zijn buitenverblijf aan de oorsprong hiervan liggen.
  10. Steun: cfr. politieke rol in middeleeuwen, en steun aan opstand
  11. Steun: cfr. politieke rol in middeleeuwen, en steun aan opstand, steeds gekozen voor de “brabantse” kant van de zaak
  12. 8 loten en 2 nieuwe straten Uit kaartboek ARA
  13. Inge bertels zal er meer over zeggen
  14. Opmerking: sint-michiels nooit zoveel getekend als na zijn afschaffing!
  15. 1855 sterf laatste Sint-Michielsheer in Deurne