SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  57
Télécharger pour lire hors ligne
Opracowanie:Opracowanie:
Aneta Banach-SałataAneta Banach-Sałata
Integracja
Integracja, włączanie nie jest
stanem, jest złożonym procesem
pedagogicznym, który obejmuje
zarówno ucznia z
niepełnosprawnością, jego sprawnych
rówieśników, szkołę jako placówkę
edukacyjną, a także dom rodzinny i
środowisko lokalne
2
Integracja
Edukacja integracyjna/włączająca jako
proces wspólnego kształcenia uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z
ich zdrowymi rówieśnikami musi
zabezpieczać konieczne wsparcie –
techniczne, metodyczne,
psychospołeczne, organizacyjne
wynikające z niepełnosprawności. Powinna
zapewniać poczucie przynależności dzieci
zdrowych i niepełnosprawnych do danej
społeczności szkolnej
3
Nauczanie integracyjne
Jest formą kształcenia specjalnego i ma
miejsce wówczas, gdy uczniowie posiadający
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego
uczą się i wychowują razem z pozostałymi
uczniami, w sposób zorganizowany zgodnie z
przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust.
7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty
Nauczanie integracyjne może być zorganizowane
w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum,
szkole ponadgimnazjalnej.
4
Modele integracji realizowane
w polskiej oświacie
• Integracja pełna, całościowa – obejmuje
uczniów z wszystkimi rodzajami i stopniami
niepełnosprawności, do jednego oddziału mogą
uczęszczać wspólnie uczniowie z różnymi
stopniami upośledzenia umysłowego, niewidomi,
niesłyszący
• Integracja częściowa – obejmuje uczniów z
jednym rodzajem niepełnosprawności, np.
niepełnosprawnych ruchowo
5
6
Ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty
Art. 3. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa bez
bliższego określenia o:
2a) oddziale integracyjnym - należy przez to rozumieć
oddział szkolny, w którym uczniowie posiadający
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i
wychowują razem z pozostałymi uczniami, zorganizowany
zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust.
7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty;
2c) szkole integracyjnej - należy przez to rozumieć szkołę,
w której wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi;
7
2a. Nie ustala się obwodów szkołom
specjalnym, szkołom integracyjnym, (…..)
8
Ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty
Art. 71b. 1. Kształceniem specjalnym obejmuje się
dzieci i młodzież, o których mowa w art. 1 pkt 5 i
5a, wymagające stosowania specjalnej organizacji
nauki i metod pracy. Kształcenie to może być
prowadzone w formie nauki w szkołach
ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach
integracyjnych, szkołach lub oddziałach
specjalnych i ośrodkach, o których mowa w art. 2
pkt 5.
9
Ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty
Art. 71b ust. 5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka
odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w
przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum,
ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią
formę kształcenia, na wniosek rodziców,
zapewnia jednostka samorządu terytorialnego
właściwa ze względu na miejsce zamieszkania
dziecka, do której zadań własnych należy
prowadzenie przedszkoli lub szkół.
10
Ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI
NARODOWEJ
z dnia 21 maja 2001 r.
w sprawie ramowych statutów
publicznego przedszkola
oraz publicznych szkół
(Dz. U. Nr 61, poz. 624, ze zmianami)
11
Liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej oraz w
oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej powinna
wynosić od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów
niepełnosprawnych.
W szkołach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych
z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo
nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie
pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia
rewalidacyjne. W uzasadnionych przypadkach w szkołach
tych można zatrudnić pomoc nauczyciela.
12
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I
SPORTU
z dnia 18 stycznia 2005 r.
w sprawie warunków organizowania
kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i
młodzieży niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie w przedszkolach,
szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub
integracyjnych
(Dz. U. z dnia 1 lutego 2005 r.)
13
§ 1. Rozporządzenie określa warunki organizowania
kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie,
wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki
i metod pracy, w:
1) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych;
2) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z
oddziałami integracyjnymi;
3) przedszkolach i szkołach integracyjnych.
14
§ 3. 1. Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w szkołach i
oddziałach, o których mowa w § 1, jest prowadzone nie
dłużej niż do ukończenia przez ucznia:
1) 18. roku życia - w przypadku szkoły podstawowej;
2) 21. roku życia - w przypadku gimnazjum;
3) 24. roku życia - w przypadku szkoły
ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły
ponadpodstawowej.
15
§ 4. 1. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w § 1,
zapewniają dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym oraz
niedostosowanym społecznie:
1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie
kształcenia specjalnego;
2) odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i
środki dydaktyczne;
3) realizację programu wychowania przedszkolnego, programu
nauczania, programu wychowawczego i programu profilaktyki,
dostosowanych do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i
możliwości psychofizycznych, z wykorzystaniem odpowiednich
form i metod pracy dydaktycznej i wychowawczej;
4) zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne,
stosownie do potrzeb;
5) integrację ze środowiskiem rówieśniczym.
16
2. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w
§ 1, udzielają pomocy rodzicom (prawnym
opiekunom) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie w zakresie
doskonalenia umiejętności niezbędnych we
wspieraniu ich rozwoju.
17
§ 5. 1. W przedszkolach i szkołach, o których
mowa w § 1 pkt 2 i 3, zatrudnia się dodatkowo
nauczycieli* posiadających kwalifikacje
wymagane do zajmowania stanowiska
nauczyciela w odpowiednich typach i rodzajach
specjalnych przedszkoli i szkół oraz
odpowiednich specjalistów, w celu
współorganizowania kształcenia
integracyjnego.
* Tak zwani nauczyciele wspomagający
18
2. Nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust. 1:
1) rozpoznają potrzeby edukacyjne i możliwości
psychofizyczne dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych
społecznie;
19
2) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą w
formach integracyjnych, w szczególności:
a) wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne
wybierają lub opracowują programy wychowania przedszkolnego i
programy nauczania,
b) dostosowują realizację programów wychowania przedszkolnego,
programów nauczania, programu wychowawczego i programu
profilaktyki do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i
możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie,
20
c) w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych i
możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych
oraz niedostosowanych społecznie, wspólnie z nauczycielami
prowadzącymi zajęcia edukacyjne, opracowują dla każdego
ucznia i realizują indywidualne programy edukacyjne
określające zakres zintegrowanych działań nauczycieli i
specjalistów oraz rodzaj zajęć rewalidacyjnych lub zajęć
socjoterapeutycznych prowadzonych z uczniem,
d) uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez
innych nauczycieli;
21
3) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia
socjoterapeutyczne;
4) udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia
edukacyjne w doborze metod pracy z uczniami
niepełnosprawnymi oraz niedostosowanymi społecznie;
5) prowadzą lub organizują różnego rodzaju formy pomocy
pedagogicznej i psychologicznej dla dziecka i jego rodziny.
22
3. Dyrektor przedszkola lub szkoły ustala zajęcia,
w których, ze względu na potrzeby edukacyjne
dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie, uczestniczą
nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust.
1.
23
Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie
warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i
słuchaczy oraz przeprowadzania
sprawdzianów i egzaminów w szkołach
publicznych
(Dz. U. Nr 83, poz. 562, ze zmianami)
24
§ 6.
• Ust. 3. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania dostosowanie
wymagań edukacyjnych o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do
indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia może
nastąpić na podstawie tego orzeczeniaa.
• Ust. 1. Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii publicznej
poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni
specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne o których mowa
w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i
edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia
rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające
sprostaniu tym wymaganiom
25
Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 12 lutego 2002 r.
w sprawie ramowych planów nauczania
w szkołach publicznych
(Dz. U. Nr 15, poz. 142)
26
Dla uczniów niepełnosprawnych oraz uczniów szkół w
zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich
można przedłużyć okres nauki na każdym etapie
edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając
proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych.
Decyzję o przedłużeniu uczniowi okresu nauki podejmuje
dyrektor szkoły w uzgodnieniu z rodzicami (prawnymi
opiekunami) ucznia, nie później niż do końca lutego roku
poprzedzającego ostatni rok nauki w danej szkole, na
podstawie szczegółowej analizy osiągnięć edukacyjnych
ucznia dokonanej przez radę pedagogiczną.
27
Wnioski z dotychczasowych
doświadczeń polskiej integracji
• Najłatwiej jest realizować nauczanie integracyjne na poziomie edukacji
początkowej.
• Im głębsza niepełnosprawność tym trudniejsze jest porozumiewanie się między
osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi.
• Najwięcej problemów przysparza integrowanie uczniów z upośledzeniem
umysłowym oraz cięższymi stopniami niepełnosprawności (niesłyszących,
niewidzących).
• Niepowodzeniem kończą się próby integrowania upośledzonych umysłowo w
stopniu umiarkowanym lub znacznym.
• Warunkiem powodzenia nauczania integracyjnego jest aktywne włączenie się
rodziców do współpracy ze szkołą i do pracy z dzieckiem.
• Konieczne jest specjalistyczne wsparcie ucznia niepełnosprawnego.
• Nie wszystkim dzieciom niepełnosprawnym klasa integracyjna zapewnia
najlepsze warunki rozwoju.
28
W realizacji dążeń do integracji
trzeba uwzględnić kryteria:
1. Integracja jest wtedy celowa jeśli integracja szkolna ułatwi integrację
społeczną
2. Włączenie dziecka za wszelką cenę do normalnego środowiska.
3. Przygotowanie uczniów do integracji społecznej, do życia w społeczeństwie.
4. Organizowanie różnych form pomocy:
- zapoznanie nauczycieli z problematyką pedagogiki specjalnej
- zatrudnienie nauczyciela z zakresu pedagogiki specjalnej
- przezwyciężenie bariery architektonicznej dla dzieci kalekich
- wyposażenie szkoły normalnej w środki dydaktyczne
5. Kształcenie w szkole specjalnej nie powinno sugerować stosowania oddzielnych
form życia pozaszkolnego:
- to samo boisko, baseny, sale gimnastyczne
- szkoła powinna być usytuowana w środowisku żywym i aktywnym. Środowisko
powinno być zainteresowane placówką specjalną.
- umożliwienie korzystania ze specjalistycznej pomocy
- życzliwość środowiska społecznego.
System integracyjny polega na maksymalnym
włączeniu chorych i młodzieży niepełnosprawnej do
zwykłych szkół i innych placówek oświatowych
umożliwiających im w miarę możliwości wzrastanie
w gronie rówieśników. Jednak najbardziej
pozytywny wpływ na stosunek osób do dzieci
upośledzonych umysłowo miał rozwój nauki, dzięki
której istota upośledzenia, jej przyczyny i
konsekwencje zostały wyjaśnione.
Czynnikami warunkującymi integrację społeczną są:
1. Stopień przygotowania do integracji jednostek niepełnosprawnych:
- poziom rewalidacji fizycznej , psychologicznej i społecznej
- pozytywne postawy wobec ludzi
- przygotowanie do pełnienia określonych ról społecznych
- posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych.
2. Przygotowanie środowiska społecznego:
- rozumienie przez środowisko społeczne potrzeby osób niepełnosprawnych
- poprawne postawy wobec tych osób
- włączenie rodziny jako ogniwa integracji
- wychowanie dzieci zdrowych w rozumieniu i tolerancji dla zachowań osób
niepełnosprawnych
- stosowanie przepisów prawnych sprzyjających aktywizacji osób niepełnosprawnych
3. Przygotowanie otoczenia fizycznego:
- zniesienie barier architektonicznych, urbanistycznych
4. Przygotowanie kadry wprowadzającej osoby niepełnosprawne:
- przygotowanie ogólne i z pedagogiki specjalnej nauczycieli, wychowawców,
reedukatorów, itd.
- większa znajomość przez pedagogów specjalnych swoistości rozwojowych i metod
rewalidacji różnych grup uczęszczających do klas zwykłych.
We współczesnej pedagogice specjalnej integrację Hoffman uważa jako
interdyscyplinarne, zintegrowane działanie mające na celu rewalidację
jednostek odbiegających od normy. L. Nicholson zaś jako włączenie tych osób
w normalne codzienne życie, przez różne formy kształcenia i przygotowanie
do pracy zawodowej oraz aktywny udział w życiu społecznym.
W pedagogice specjalnej używany jest termin system integracyjny. A. Hulek
wyraża pogląd, że system integracyjny kształcenia specjalnego polega na
nauce i wychowaniu dzieci i dorosłych z odchyleniami od normy w
powszechnych szkołach i placówkach oświatowych, przy uwzględnieniu ich
odrębnych potrzeb i zaspokojeniu ich dodatkowymi zabiegami, służbami i
świadczeniami. A. Hulek wielokrotnie zwracał uwagę na potrzebę starannego
przygotowania warunków do systemu integracyjnego.
O powodzeniu i wynikach integracji decydują: przygotowanie do niej osób
niepełnosprawnych, przygotowanie personelu wprowadzającego ją w życie,
przygotowanie środowiska społecznego, przygotowanie otoczenia fizycznego.
By podnieść poziom społecznego funkcjonowania dzieci, młodzieży i dorosłych z
upośledzeniem umysłowym, konieczne jest między innymi przeniesienie uwagi z
nauczania typowo szkolnego na pomoc w nabywaniu społecznych umiejętności i
osiąganiu osobowościowej adekwatności wymaganej w społeczeństwie. Wyraża się
on określonymi umiejętnościami fundamentalnymi dla radzenia sobie w
społeczeństwie, w różnego rodzaju nieuniknionych sytuacjach życia codziennego.
Kompetencja społeczna ujawnia się w tym, na ile jednostka potrafi i chce
dostosować się do zwyczajów, form, standardów zachowania przyjmowanych
przez społeczeństwo, w którym żyje, ujawnia się w stopniu, w którym jest zdolna
czynić to niezależnie, tzn. bez kierowania i nadzoru. Centralnymi ideami
przyświecającymi pracy rehabilitacyjnej z osobami upośledzonymi umysłowo są:
przygotowanie do życia przez akcentowanie umiejętności koniecznych na co dzień,
oraz przygotowanie do funkcjonowania
w otwartej społeczności w integracji ze społeczeństwem.
Głównym celem społecznej integracji osób upośledzonych umysłowo
jest tworzenie w naturalnym środowisku społecznym warunków dla ich
rozwoju, nauki, pracy i spędzania czasu wolnego.
Celem jest więc normalizacja sytuacji społecznej osób upośledzonych,
które były izolowane społecznie, bytowały na marginesie życia
społecznego, nie mając dostępu do wielu decyzji i działań.
Istota społecznej integracji rozumiana jest także jako pełne włączenie
się w społeczność osób pełnosprawnych.
Pewna odmienność w wychowaniu dzieci upośledzonych wynika z tego iż
potrzebuje ono od rodziców specjalnej pomocy w rozwiązywaniu
problemów związanych z rodzajem i stanem upośledzenia. Dziecko
upośledzone wymaga indywidualnego traktowania w zależności od
rodzaju i stopnia upośledzenia.
Sytuacja dziecka upośledzonego
w rodzinie zależy od :
• poglądów rodziców na upośledzenie w ogóle (pogląd na możliwości
rehabilitacyjne)
• stosunku rodziców do dziecka upośledzonego.
Akceptacja lub odrzucenie dziecka upośledzonego w rodzinie rzutuje
na całość sytuacji w rodzinie oraz na rozwój i zakres rewalidacji
dziecka upośledzonego. Przyczyny utrudniające zaakceptowanie
dziecka upośledzonego przez rodziców to:
• brak zrozumienia środowiska społecznego dla problemów rodziny w
której jest dziecko upośledzone
• wstyd
• obarczenie siebie winą za upośledzenie dziecka – niegodzenie się z
tym faktem
• brak podstawowych wiadomości w zakresie procesu rozwojowego w
okresie ciąży oraz o czynnikach powodujących upośledzenie.
Stosunek rodziców do dziecka
upośledzonego może być:
1. właściwy – rodzice zdają sobie sprawę z upośledzenia dziecka
i stawiają mu wymagania dostosowane do jego możliwości
psychofizycznych i uaktywniają dziecko, usamodzielniają i
uczą pokonywania trudności.
2. za łagodny – rodzice traktują upośledzenie jako wielką
krzywdę wyrządzoną przez los. Chcąc wynagrodzić krzywdę
otaczają dziecko zbytnią troskliwością, opieką, czułością, nie
stawiają wymagań.
3. za surowy – rodzice nie chcą się pogodzić z faktem że
dziecko jest upośledzone, traktują je jak dziecko normalne,
stawiają wymagania ponad jego możliwości, udzielają kar i
nagan za nie wykonanie zadań.
4. obojętny – rodzice są przekonani o upośledzeniu dziecka i nie
interesują się nim. Nie wierzą w proces rehabilitacji i
rewalidacji.
Podstawowe potrzeby psychiczne, które muszą
być zaspokojone aby dziecko rozwijało się
prawidłowo to:
1. właściwy klimat psychiczny, w którym ma odbywać się wzrost i
rozwój organizmu
2. układ kontaktów dziecka z innymi ludźmi z bliższego i dalszego
otoczenia
3. właściwie dozowana i ukierunkowana aktywność
4. uprzytomnienie sobie faktu własnego wzrostu, rozwoju
5. istnienie akceptowanej wizji celowej, która wyznacza kierunek
dążeń
6. zastosowanie posunięć zmierzających do indywidualizacji
wychowania 
W stosunku do dziecka upośledzonego
muszą być zaspokojone następujące
potrzeby:
- potrzeba świadomości, że rodzice są z niego
zadowoleni
- potrzeba przyjaźni i akceptacji otoczenia
- potrzeba zabawy
- potrzeba opieki i kontroli, dyscypliny
- potrzeba niezależności
- potrzeba pogodzenia się z upośledzeniem
- potrzeba rozmowy z dzieckiem o jego upośledzeniu
Najczęstsze błędy popełniane przez
rodziców w toku wychowywania dziecka
upośledzonego to
- zbyt częste karanie dziecka 
- inny stosunek do dziecka upośledzonego niż
do pozostałych dzieci
- stawianie dziecku zadań niedostosowanych
do jego możliwości psychofizycznych
- nieuczciwe ocenianie pracy dziecka
- nie powierzanie dziecku do wykonania
żadnych prac na rzecz całej rodziny.
Sytuacja społeczna a integracja dziecka
upośledzonego umysłowo w szkole i poza
szkołą.
Na dziecko oddziaływuje także szkoła, kształtując osobowość i
uspołecznienie. Przygotowuje ona dziecko do życia w grupie
społecznej. Wśród osób niedostosowanych społecznie znajdują się
opóźnieni w nauce szkolnej i z niepowodzeniami szkolnymi. Jeśli
założy się, że dziecko zaczynając naukę ma silną motywację i wierzy
w osiąganie rezultatów, to brak jakichkolwiek sukcesów prowadzi do
poczucia krzywdy, buntu, agresji, wycofania, leku. Sytuacji nauczania
i wychowania towarzyszy stres. W momencie, gdy następują częste
czynniki powodujące stres, wówczas uaktywniają się zaburzenia w
zachowaniu np. brak zainteresowania nauką, opóźnienia w nauce, brak
prac domowych, wagary, ucieczki z domu. Na początku mają one
łagodne formy, ale później mogą przekształcić się w przestępczość
lub nerwicę. W sytuacjach kiedy dziecko nie otrzymuje pomocy,
dochodzi do obniżenia motywacji związanej z uczeniem, spadku
samooceny, poczucia niższej wartości. 
Innym ważnym obszarem czynników są grupy rówieśnicze. Zaspakajają one
wiele potrzeb psychicznych i społecznych. Jednak przynależność do grupy np.
przestępczej wywiera wpływ na jednostkę a same zmiany, niekoniecznie w
grupie przestępczej mogą wywołać zaburzenia w zachowaniu i niedostosowanie
społeczne. Zerwana więź emocjonalna z rodzicami powoduje że dla jednostki
nie są wtedy ważni rodzice ale koledzy, od których przyjmują normy, zasady i
wzorce postępowania. 
Poprawne stosunki koleżeńskie i więź emocjonalna dzieci upośledzonych
umysłowo z pełnosprawnymi rówieśnikami stanowią ważny wyznacznik ich
uczestnictwa w środowisku lokalnym i tym samym społecznej z nim integracji.
Przy czym jakość i częstość tych stosunków uwarunkowana jest przede
wszystkim gotowością do nich dzieci pełnosprawnych, bowiem dzieci
upośledzone, mimo braku akceptacji ze strony zdrowych rówieśników maja
silną potrzebę kontaktu z nimi,  który to kontakt jest dla nich wysoce
atrakcyjny i wartościowy. Potrzeba więzi niepełnosprawnych dzieci z ich
zdrowymi rówieśnikami i potrzeba akceptacji z ich strony jest u tych dzieci
tak silna, że bardziej preferują one kontakty z dziećmi zdrowymi niż z
niepełnosprawnymi.
Natomiast w teorii makrospołecznej podkreśla się związek nieprzystosowania
społecznego z uprzemysłowieniem, sytuacją ekonomiczną, miejscem zamieszkania.
Czynniki te nie mają bezpośredniego wpływu na zachowania nieprzystosowawcze.
Wszystkie wyżej wymienione czynniki prowadzą do objawów nieprzystosowania
społecznego.  Jednym z najbardziej podstawowych sposobów uczenia umiejętności
społecznych jest umieszczenie wychowanka w warunkach życia społecznego, przy
współpracy z jego środowiskiem rodzinnym, a nie w izolacji od środowiska – w
specjalnych ośrodkach, nie zawsze posiadających szczegółowy program w zakresie
przygotowania do życia i zasady egzekwowania tegoż programu.
Szkoła specjalna zajmuje się głównie wykształceniem, nauczaniem, ośrodki
wychowawcze powinny zając się realizowaniem szczegółowych programów mających
na uwadze bezpośrednie przygotowanie do życia i funkcjonowania w otwartej
społeczności. Osoba z upośledzeniem umysłowym nabywa w szkole nie tylko
wiadomości, lecz również umiejętności konieczne w życiu społecznym. Nie może
osiągnąć wysokiego poziomu kompetencji społecznej, jeśli nie nabędzie
umiejętności np. czytania i pisania. 
Tendencja do przygotowania osób z upośledzeniem umysłowym do życia w
społeczeństwie, w tzw. otwartej społeczności , znalazła swoje odbicie w dziedzinie
tworzenia narzędzi, które można byłoby wykorzystać w społecznej rehabilitacji. 
Gunzburg opracował narzędzia, które bezpośrednio odnoszą się do osób z
upośledzeniem umysłowym, są specjalnie dla nich przeznaczone, obejmują
wszystkie stopnie upośledzenia i służą nie tylko diagnozie, podpowiadają
jednocześnie, co z wychowankiem należy robić. Jednym z podstawowych narzędzi
są inwentarze i podręczniki PAC Gunzburga, oraz opracowany przez Tadeusza
Witkowskiego arkusz indywidualny. Dzięki tym narzędziom możemy dokonać
diagnozy dla rehabilitacji społecznej oraz zebrać w sposób uporządkowany większą
liczbę informacji o wychowanku i jego środowisku.
PAC stanowi program pracy nad rozwojem społecznym osób w różnym wieku i o
różnej inteligencji. Gunzburg zaleca, aby ustalanie aktualnego poziomu
umiejętności społecznych podopiecznego było ponawiane co 6 miesięcy.
Treści społeczne umiejętności w PAC to:
1. Obsługiwanie siebie, czyli - jedzenie,
poruszanie się, toaleta i mycie, ubieranie.
2. Komunikowanie się.
3. Uspołecznienie.
4. Zajęcia czyli sprawność manualna,
zręczność.
Statut szkoły specjalnej stwierdza że
celem jej jest:
„wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna
uczniów oraz wychowanie ich na świadomych i
twórczych obywateli w stopniu dla nich dostępnym
ze względu na rodzaj i stopień upośledzenia, a w
szczególności przygotowanie do pracy, poczucie
obowiązku i dyscypliny społecznej, wdrażanie do
poszanowania mienia społecznego, wychowanie w
duchu moralności i zasad współżycia społecznego.”
Zasada integracji stanowi przykład wpływów
społecznych na kształtowanie się sytuacji w
pedagogice specjalnej. Jest to zasada, która
wywarła wpływ na organizację i metodę pracy
rewalidacyjnej i resocjalizacyjnej.
Badania amerykańskich uczonych nad
celowością realizacji kontaktów dzieci
upośledzonych z normalnymi wykazały że:
1. dzieci normalne poznały i lepiej zrozumiały
swoiste potrzeby dzieci z odchyleniami
2. dzieci upośledzone uczyły się kontaktów z
dziećmi normalnymi
3. kontakty przebiegały pomyślniej jeśli jednostka
upośledzona czymś się wyróżniała.
Badania te ukierunkowane były przede wszystkim na sprawdzaniu sytuacji
społecznej dzieci objętych integracją. Zasada integracji ma na celu
przezwyciężenie w miarę możliwości izolacji i osamotnienia jednostki z
ograniczeniami rozwojowymi oraz współdziałanie ze środowiskiem
naturalnym w procesie najkorzystniejszego włączania jednostek
upośledzonych w każdym okresie ich rozwoju do nauki, życia, pracy w
naturalnych warunkach. Z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole dziecko
wkracza w nowy świat zadań oraz układ stosunków społecznych
odmiennych od tych, które istniały w rodzinie. W okresie szkolnym
zmienia się bowiem podstawowy rodzaj działalności dziecka, a wraz z nim
podstawowy system stawianych mu wymagań. Wstępując do szkoły
dziecko staje po raz pierwszy w swoim życiu wobec obowiązków
wyznaczonych mu przez społeczeństwo, wspólnych dla wszystkich dzieci
w jego wieku. Dobre spełnienie tych obowiązków zapewni mu uznanie i
szacunek, złe natomiast wywoła dezaprobatę społeczną.
Wymagania jakie stawia szkoła, oraz treści i środki nauczania
są dostosowane do możliwości dzieci przeciętnych o rozwoju
typowym i harmonijnym. 
Nic też dziwnego, że dzieci, których rozwój odbiega od tego
modelu, znajdują się w szkole w sytuacji trudniejszej. Nie
tylko dlatego, że są gorsze, lecz często dlatego, że są inne,
że ich odmiennych potrzeb i możliwości nie uwzględnia się w
strukturze szkolnictwa ani też w programach nauczania. 
W tych przypadkach trudno uznać szkołę za pierwotny czynnik
patogenny. W odniesieniu jednak do dzieci wykazujących
niekorzystne odchylenia od normy już w chwili rozpoczęcia
nauki – szkoła, jeśli temu w odpowiedni sposób nie
przeciwdziałamy, może stać się terenem, na którym
zaburzenia nie tylko się ujawniają, lecz również pogłębiają, a
do zaburzeń już istniejących dołączają się zaburzenia nowe.
Szkoły do których uczęszczają dzieci zdają się na ogół stwarzać dobre warunki dla
ich rozwoju. Nie są jedynie doceniane kółka zainteresowań, które jest trudno
prowadzić z uczniami upośledzonymi umysłowo. Istnieje jednak potrzeba
organizowania takich kółek na terenie szkół specjalnych dla budzenia, poprzez
zainteresowania, motywacji osób z upośledzeniem umysłowym do wysiłku i własnej
aktywności. Należy zwrócić uwagę na pomoce dydaktyczne.
Wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne – typu rzutnik, epidiaskop, wykresy
itp., jest niezbędne do funkcjonowania niektórych przedmiotów a tym bardziej
kółek zainteresowań. Szkoła powinna być tak zorganizowana, aby każdy uczeń bez
stygmatyzacji i wyłączania był wspierany w rozwoju, odpowiednio do jego
indywidualnych właściwości i potrzeb. 
Koncepcja pełnej integracji wymaga daleko idącej reformy systemu szkolnego,
przygotowania społeczeństwa do takiej reformy, wykształcenia w nowy sposób
nauczycieli, tak aby społeczna integracja dzieci upośledzonych umysłowo mogła
realizować się w szkole nie tylko w wymiarze formalno – organizacyjnym i
dydaktycznym, ale przede wszystkim w wymiarze psychoemocjonalnym. 
Zadaniem nauczycieli jest, by kontakty oraz wspólne zabawy i zajęcia
dzieci z klas zwykłych i specjalnych przebiegały poprawnie, by ich
wzajemne stosunki i zachowania były życzliwe i koleżeńskie. Dąży
się również do tego, aby wychowankowie ośrodków specjalnych
mogli jak najczęściej przebywać w swoim środowisku rodzinnym i
by rodzina była przygotowana i włączona w proces ich rewalidacji.
Żadne dziecko nie rodzi się istotą społeczną w tym znaczeniu, że
może od razu obcować z innymi ludźmi. Umiejętność ta powstaje w
toku indywidualnego rozwoju, przez oddziaływanie środowiska. U
dziecka upośledzonego umysłowo występuje uczenie się
zachowania w sposób formalny. 
Efektem uczenia się formalnego, np. w wychowaniu rodzinnym, może
być dziecko dobrze albo źle przystosowane do życia.
Wychowawcza praca rodziców powinna zatem koncentrować się na
rozwijaniu uzdolnień ułatwiających dziecku przystosowanie do
wymogów środowiska, w którym żyje, ułatwiających mu
egzystencję wśród ludzi oraz zaspokajających ważną potrzebę,
jaką jest akceptacja jego osoby. W rzeczywistości uspołecznienie
sprowadza się do optymalnego włączenia do społeczności każdej
osoby upośledzonej umysłowo. Włączenie to polega na
doprowadzeniu do tego, aby zachowanie się danej jednostki w
środowisku społecznym kształtowało się w sposób normatywnie
uporządkowany. 
W procesie uspołecznienia upośledzony uczy się norm uznawanych w
danej społeczności, aby móc działać w ramach tej społeczności.
Bardzo istotne jest również przystosowanie się społeczeństwa do
osób upośledzonych umysłowo.
Uspołecznienie jednostek upośledzonych umysłowo odgrywa niezwykle istotną rolę w
ich życiu, gdyż umożliwia im przystosowanie się do wymagań życia codziennego i
pracy zawodowej oraz celowe wykorzystanie czasu wolnego. 
Podjęcie pracy przez upośledzonych umysłowo stanowi podstawę uznania społecznego i
decyduje często o pozycji społecznej oraz integruje osobę upośledzoną ze
społeczeństwem. Upośledzeni umysłowo powinni stopniowo, przez obcowanie z
innymi ludźmi uświadamiać sobie własną osobę. Przebywając w otoczeniu innych
ludzi stopniowo nabywają umiejętności pełnienia rozmaitych ról wynikających z
sytuacji społecznej, w której się znajdują. Przyswajają sobie normy współżycia
obowiązujące w grupie, której są członkami, podlegają naturalnemu procesowi
uspołecznienia.
Człowiek z upośledzeniem jest dokładnie taki jak my. Każdy z nas dźwiga kalectwa
różnego rodzaju, każdy z nas potrzebuje być kochany, potrzebuje szacunku,
bliskich przyjaciół, miejsca, które nazwać można „u siebie”, czułości, potrzebuje
rodziny, czy wspólnoty ludzi, do których ma całkowite zaufanie, potrzebuje
odczuwać, że ludzie ci go kochają i chcą jego rozwoju. Dramat polega na tym, że
osoby z upośledzeniem mające mniejsze możliwości intelektualne i manualne niż my,
potrzebują ich mniej albo nie mają ich wcale. Czasem znajdują się w środowisku,
które nie darzy ich miłością, jest instytucją nie podtrzymującą więzi uczuciowych,
wtedy można zrozumieć głębię ich cierpienia.
„Niepełnosprawnych upośledzają inni ludzie przez ograniczenie ich praw społecznych,
lekceważenie, odrazę, a nawet ucieczkę od nich. 
Ta ucieczka i brak akceptacji świadczą o negatywnej postawie wobec osób
niewidomych, głuchych, kalekich, a zwłaszcza wobec upośledzonych umysłowo.” „W
człowieku upośledzonym odpychanym przez ludzi przeżywającym w pewien sposób
zawód sprawiany rodzicom i otoczeniu, kształtuje się negatywny, rozbity obraz
samego siebie. Wynikiem tego raczej – a nie samego upośledzenia – jest brak
motywacji do życia, zamykanie się w sobie, apatia lub nadpobudliwość, łakomstwo
lub brak apetytu. Czymś, czego najbardziej potrzebuje osoba upośledzona, jest
środowisko, w którym byłaby w pełni zrozumiana w swojej inności, przyjęta,
traktowana zgodnie ze swoimi możliwościami. Wtedy jej kalectwo przestaje mieć
znaczenie.” 
Licznych przejawów niechęci do jednostek niepełnosprawnych umysłowo możemy
dopatrzyć się również w otaczającej nas rzeczywistości. Badania Tadeusza Pilcha
(1992r) dowodzą, że stosunek społeczeństwa polskiego wobec tej zbiorowości
nacechowany jest nietolerancją i dążeniem do utrzymania maksymalnego dystansu.
Ogromną rolę w rehabilitacji upośledzonych odgrywa środowisko społeczne. Stąd tak istotne dla
uzyskania pozytywnych rezultatów w procesie wychowania jest stworzenie dogodnych
warunków środowiskowych dla dzieci upośledzonych, co przeważnie zapewniają zakłady
wychowawcze i szkoły specjalne. Konieczna też jest współpraca z rodziną. Innym warunkiem
powodzenia jest jak najwcześniejsze wykrycie upośledzenia. Irena Stawowy-Wojnarowska w
swojej definicji kształcenia specjalnego wyjaśniła, iż jest to „ogół czynności i procesów
umożliwiający niepełnosprawnym rewalidację, poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz
udział w ich przetwarzaniu, jak i również rozwój fizycznych i umysłowych zdolności,
zainteresowań, postaw oraz zdobycie przygotowania do pracy, pozwalających na współżycie i
współdziałanie z ludźmi pełnosprawnymi.” Myślę, że owe współdziałanie ze zdrowymi, obcowanie
z innymi jest dla człowieka chorego, z odchyleniami od normy najlepszą terapią. U dzieci
istnieje bardzo silna potrzeba „czucia się wartością”. Czerpią one z otoczenia kryteria dobra i
zła. Społeczeństwo, a głównie rodzina jest decydentem w kształtowaniu się pozytywnych lub
destrukcyjnych postaw wśród dzieci upośledzonych; chcąc zaspokoić swoje podstawowe
potrzeby: miłości, bezpieczeństwa, szacunku, podziwu poprzez ustosunkowanie się do nich.
Szkoła specjalna powinna prowadzić działalność szeroko otwartą na współpracę ze
środowiskiem, która zapewnia nowoczesnej szkole osiąganie przez uczniów prawidłowego
przygotowania do życia społecznego. Ostateczna więc odpowiedzialność za wyznaczenie celu
rewalidacji spoczywa na zespole osób kierujących tym procesem. 
Głównymi elementami organizacyjnymi systemu
rewalidacji są placówki oświatowo-wychowawcze,
placówki medyczne, dom rodzinny wraz z
najbliższym otoczeniem dziecka. Ważne funkcje
mają do spełnienia: rodzina, szkoła i zakład pracy.
Podstawą kształcenia specjalnego nie powinno być
koncentrowanie się na występujących u ucznia
deficytach czy realizacji programu, ale na tych
możliwościach i zdolnościach dziecka, które mogą
być rozwijane oraz doskonalone.
Celami podstawowymi, do których powinien dążyć zreformowany system kształcenia specjalnego
są:
- powszechność nauczania w dostępnych dla wszystkich uczniów budynkach szkolnych i
placówkach edukacyjnych,
- likwidacja barier społecznych, psychicznych oraz architektonicznych (zapewnienie uczniom
poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego),
- zapewnienie warunków realizacji obowiązku szkolnego w sposób dostosowany do tempa
rozwoju dziecka w otwartym systemie, stwarzającym możliwość przejścia pomiędzy
poszczególnymi typami szkół i na każdym etapie kształcenia (zależnie od potrzeb i możliwości
niepełnosprawnego ucznia),
- zwracanie uwagi na jak najwcześniejsze rozpoznawanie zaburzeń i niepełnosprawności oraz
podejmowanie wspierania rozwoju przez zorganizowaną działalność psychologiczną,
pedagogiczną i rehabilitacyjną,
- realizowanie programu dostosowanego do indywidualnych potrzeb dziecka oraz rozwijanie
jego zaradności w życiu codziennym,
- orzekanie o rodzaju i stopniu niepełnosprawności dziecka na podstawie rzetelnej,
wielokrotnej, interdyscyplinarnej diagnozy - wskazującej na potencjały rozwojowe i mocne
strony dziecka,
- śledzenie przebiegu edukacji dziecka przez wielospecjalistyczny zespół, zewnętrzny wobec
szkoły, we współpracy z rodzicami (funkcję tę może pełnić powiatowy ośrodek edukacji
specjalnej),
- ograniczenie nauczania indywidualnego w domu do wyjątkowych przypadków,
- ograniczenie do niezbędnego minimum konieczności korzystania z internatu przez te dzieci i
rozwinięcie systemu dowozu dzieci z domu rodzinnego do szkoły.
• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna kierując dzieci do szkoły
wskazuje zalecenia do realizacji. Aby najlepiej przygotować
jednostkę do samodzielnego życia PPP zaleca rozwijać poczucie
własnej wartości i bezpieczeństwa. 
• Dzieci upośledzone nie wierzą we własne siły i możliwości, związane
to jest z czynnikami tkwiącymi w środowisku rodzinnym. Bezradni
rodzice utwierdzają w chorym dziecku to, że nie poradzi ono sobie
samo w życiu. Negatywny wpływ środowiska rodzinnego i
rówieśniczego ma istotne znaczenie dla kształtowania się
samooceny i dla rozwoju społecznego. Oddziaływaniami
psychopedagogicznymi należałoby objąć również to pole w zasadzie
najważniejszych relacji społecznych , w których wzrasta
niepełnosprawne intelektualnie dziecko. 
• Wyniki badań potwierdzają hipotezę, że duży wpływ na rozwój
społeczny dzieci ma wybór odpowiedniej metody pracy w zależności
od stopnia upośledzenia.
Dziękujemy za uwagęDziękujemy za uwagę

Contenu connexe

Tendances

Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapii
Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapiiDzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapii
Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapiiAlicja Wujec Kaczmarek
 
Autyzm i mutyzm 03
Autyzm i mutyzm 03Autyzm i mutyzm 03
Autyzm i mutyzm 03Natalia H
 
Wychowanie chłopców niedostosowanych społecznie
Wychowanie chłopców niedostosowanych społecznieWychowanie chłopców niedostosowanych społecznie
Wychowanie chłopców niedostosowanych społeczniepaulinakaa113
 
Wiek przedszkolny prezentacja
Wiek przedszkolny prezentacjaWiek przedszkolny prezentacja
Wiek przedszkolny prezentacjaAnna Zięty
 
Ipet zaburzenia zachowania
Ipet zaburzenia zachowaniaIpet zaburzenia zachowania
Ipet zaburzenia zachowaniaAga Szajda
 
Edukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychEdukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychGertruda Gałek
 
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkolediagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkoleŻaneta Kozubek
 
Style kontroli rodzicielskiej
Style kontroli rodzicielskiejStyle kontroli rodzicielskiej
Style kontroli rodzicielskiejDamian Skawiński
 
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąResocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąpaulinakaa113
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3Martinez1986pl
 
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczej
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczejPedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczej
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczejMartinez1986pl
 
Teoria wychowania w zarysie (2)
Teoria wychowania w zarysie (2)Teoria wychowania w zarysie (2)
Teoria wychowania w zarysie (2)knbb_mat
 
6 7r prezentacja - rozwoj mowy
6 7r prezentacja - rozwoj mowy6 7r prezentacja - rozwoj mowy
6 7r prezentacja - rozwoj mowygosiaki
 
Zaburzenia lękowe u dzieci
Zaburzenia lękowe u dzieciZaburzenia lękowe u dzieci
Zaburzenia lękowe u dziecisp20wek
 

Tendances (20)

Postawy otoczenia wobec osób niepełnosprawnych
Postawy otoczenia wobec osób niepełnosprawnychPostawy otoczenia wobec osób niepełnosprawnych
Postawy otoczenia wobec osób niepełnosprawnych
 
Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapii
Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapiiDzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapii
Dzieci z zaburzeniami w szkole charakterystyka i wybrane metody terapii
 
Autyzm i mutyzm 03
Autyzm i mutyzm 03Autyzm i mutyzm 03
Autyzm i mutyzm 03
 
Wychowanie chłopców niedostosowanych społecznie
Wychowanie chłopców niedostosowanych społecznieWychowanie chłopców niedostosowanych społecznie
Wychowanie chłopców niedostosowanych społecznie
 
Diagnoza penitencjarna
Diagnoza penitencjarnaDiagnoza penitencjarna
Diagnoza penitencjarna
 
Wiek przedszkolny prezentacja
Wiek przedszkolny prezentacjaWiek przedszkolny prezentacja
Wiek przedszkolny prezentacja
 
Praca z dzieckiem autystycznym - metodyka
Praca z dzieckiem autystycznym - metodykaPraca z dzieckiem autystycznym - metodyka
Praca z dzieckiem autystycznym - metodyka
 
Percepcja wzrokowa
Percepcja wzrokowaPercepcja wzrokowa
Percepcja wzrokowa
 
Ipet zaburzenia zachowania
Ipet zaburzenia zachowaniaIpet zaburzenia zachowania
Ipet zaburzenia zachowania
 
Edukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychEdukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnych
 
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkolediagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
diagnoza funkcjonowania dziecka w szkole
 
Style kontroli rodzicielskiej
Style kontroli rodzicielskiejStyle kontroli rodzicielskiej
Style kontroli rodzicielskiej
 
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicąResocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
Resocjalizacja dorosłych, nieletnich w Polsce i zagranicą
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 3
 
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczej
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczejPedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczej
Pedagogika spoleczna z z elementami pedagogiki leczniczej
 
Teoria wychowania w zarysie (2)
Teoria wychowania w zarysie (2)Teoria wychowania w zarysie (2)
Teoria wychowania w zarysie (2)
 
Autyzm
AutyzmAutyzm
Autyzm
 
6 7r prezentacja - rozwoj mowy
6 7r prezentacja - rozwoj mowy6 7r prezentacja - rozwoj mowy
6 7r prezentacja - rozwoj mowy
 
Монтессорі-терапія в комплексній реабілітації дітей з особливими потребами
Монтессорі-терапія в комплексній реабілітації дітей з особливими потребамиМонтессорі-терапія в комплексній реабілітації дітей з особливими потребами
Монтессорі-терапія в комплексній реабілітації дітей з особливими потребами
 
Zaburzenia lękowe u dzieci
Zaburzenia lękowe u dzieciZaburzenia lękowe u dzieci
Zaburzenia lękowe u dzieci
 

En vedette

Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnych
Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnychKsiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnych
Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnychBarka Foundation
 
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatce
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatceFlash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatce
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatceWydawnictwo Helion
 
Witaminy mineraly-i-suplementy
Witaminy mineraly-i-suplementyWitaminy mineraly-i-suplementy
Witaminy mineraly-i-suplementye-book prezenty
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4Martinez1986pl
 
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametrycznyKultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametrycznyMarek Deja
 
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicy
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicyDiagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicy
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicyOskar Korczak
 
Ergonomia -wstep_wykl._1(1)
Ergonomia  -wstep_wykl._1(1)Ergonomia  -wstep_wykl._1(1)
Ergonomia -wstep_wykl._1(1)Mrtinez86
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2Martinez1986pl
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1Martinez1986pl
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5Martinez1986pl
 
Czynniki wystepujace w pracy
Czynniki wystepujace w pracyCzynniki wystepujace w pracy
Czynniki wystepujace w pracyMarcin Bałanda
 
Formowanie materiałów
Formowanie materiałówFormowanie materiałów
Formowanie materiałówJustyna Majek
 

En vedette (14)

Rewalidacja
RewalidacjaRewalidacja
Rewalidacja
 
Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnych
Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnychKsiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnych
Ksiazka wtps 2010 pelne opracowanie materialow konferencyjnych
 
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatce
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatceFlash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatce
Flash 8. Techniki zaawansowane. Klatka po klatce
 
Witaminy mineraly-i-suplementy
Witaminy mineraly-i-suplementyWitaminy mineraly-i-suplementy
Witaminy mineraly-i-suplementy
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 4
 
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametrycznyKultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
 
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicy
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicyDiagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicy
Diagnostyka w chorobach żołądka i dwunastnicy
 
Ergonomia -wstep_wykl._1(1)
Ergonomia  -wstep_wykl._1(1)Ergonomia  -wstep_wykl._1(1)
Ergonomia -wstep_wykl._1(1)
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 2
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 1
 
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5
Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5
 
Modele finansowania1
Modele finansowania1Modele finansowania1
Modele finansowania1
 
Czynniki wystepujace w pracy
Czynniki wystepujace w pracyCzynniki wystepujace w pracy
Czynniki wystepujace w pracy
 
Formowanie materiałów
Formowanie materiałówFormowanie materiałów
Formowanie materiałów
 

Similaire à Metodyka nauczania i wychowania lekko upośledzonych umysłowo

Tekst jednolity z dnia12.01.2012
Tekst jednolity z dnia12.01.2012Tekst jednolity z dnia12.01.2012
Tekst jednolity z dnia12.01.2012themewa
 
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologiczno
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologicznoZmiany dotyczące udzielania pomocy psychologiczno
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologicznoAga Szajda
 
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13Aga Szajda
 
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołachReforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołachAga Szajda
 
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawie
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w WarszawieStatut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawie
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawiewiosenka
 
Reforma programowa
Reforma programowaReforma programowa
Reforma programowaprzemo31222
 
Projekt ustawy Prawo Oświatowe
Projekt ustawy Prawo OświatoweProjekt ustawy Prawo Oświatowe
Projekt ustawy Prawo OświatoweRadioGdansk
 
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2Aga Szajda
 
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Aga Szajda
 
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Aga Szajda
 
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacji
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacjiWsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacji
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacjisejri
 
Prezentacja
PrezentacjaPrezentacja
Prezentacjapirat_kg
 
Sześciolatek w i klasie
Sześciolatek w i klasieSześciolatek w i klasie
Sześciolatek w i klasieSP114
 
Prezentacja power point
Prezentacja power pointPrezentacja power point
Prezentacja power pointadmin16
 
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnejZasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnejAlicja Wujec Kaczmarek
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Aga Szajda
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Aga Szajda
 
Komunikat dost. sp i gim 2012
Komunikat dost. sp i gim 2012Komunikat dost. sp i gim 2012
Komunikat dost. sp i gim 2012Aga Szajda
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i egzamin...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i  egzamin...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i  egzamin...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i egzamin...Aga Szajda
 

Similaire à Metodyka nauczania i wychowania lekko upośledzonych umysłowo (20)

Tekst jednolity z dnia12.01.2012
Tekst jednolity z dnia12.01.2012Tekst jednolity z dnia12.01.2012
Tekst jednolity z dnia12.01.2012
 
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologiczno
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologicznoZmiany dotyczące udzielania pomocy psychologiczno
Zmiany dotyczące udzielania pomocy psychologiczno
 
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13
Zmiany rzporządzenie pomoc p-p_30_04_13
 
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołachReforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach
Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach
 
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawie
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w WarszawieStatut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawie
Statut Przedszkola nr 240 im. "Polskich Olimpijczyków" w Warszawie
 
Reforma programowa
Reforma programowaReforma programowa
Reforma programowa
 
Projekt ustawy Prawo Oświatowe
Projekt ustawy Prawo OświatoweProjekt ustawy Prawo Oświatowe
Projekt ustawy Prawo Oświatowe
 
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2
Zmiany rozporzdzenie w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedagogicznej2
 
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
 
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
Zmiany rozporzdzenie z dn 30 kwietnia _w_sprawie_pomocy_psychologiczno-pedago...
 
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacji
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacjiWsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacji
Wsparcie dzieci wielojęzycznych w edukacji
 
Dania
DaniaDania
Dania
 
Prezentacja
PrezentacjaPrezentacja
Prezentacja
 
Sześciolatek w i klasie
Sześciolatek w i klasieSześciolatek w i klasie
Sześciolatek w i klasie
 
Prezentacja power point
Prezentacja power pointPrezentacja power point
Prezentacja power point
 
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnejZasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej
Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia egzaminu gimnzajalnego...
 
Komunikat dost. sp i gim 2012
Komunikat dost. sp i gim 2012Komunikat dost. sp i gim 2012
Komunikat dost. sp i gim 2012
 
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i egzamin...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i  egzamin...Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i  egzamin...
Komunikat dostosowanie warunków i form przeprowadzenia sprawdzianu i egzamin...
 

Plus de Martinez1986pl

Elementy systemu jakosci
Elementy systemu jakosciElementy systemu jakosci
Elementy systemu jakosciMartinez1986pl
 
Wynagradzania pracownikow
Wynagradzania pracownikowWynagradzania pracownikow
Wynagradzania pracownikowMartinez1986pl
 
Relacje nauczyciel uczeń
Relacje nauczyciel uczeńRelacje nauczyciel uczeń
Relacje nauczyciel uczeńMartinez1986pl
 
Program zajęć do przedmiotu dydaktyka ogólna
Program zajęć do przedmiotu   dydaktyka ogólnaProgram zajęć do przedmiotu   dydaktyka ogólna
Program zajęć do przedmiotu dydaktyka ogólnaMartinez1986pl
 
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczym
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczymNauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczym
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczymMartinez1986pl
 
Klasyfikacja zasad kształcenia
Klasyfikacja zasad kształceniaKlasyfikacja zasad kształcenia
Klasyfikacja zasad kształceniaMartinez1986pl
 
Dydaktyka współczesna literatura
Dydaktyka współczesna   literaturaDydaktyka współczesna   literatura
Dydaktyka współczesna literaturaMartinez1986pl
 
Dydaktyka etymologia, geneza, znaczenie nazwy
Dydaktyka   etymologia, geneza, znaczenie nazwyDydaktyka   etymologia, geneza, znaczenie nazwy
Dydaktyka etymologia, geneza, znaczenie nazwyMartinez1986pl
 
Radzenie sobie ze stresem
Radzenie sobie ze stresemRadzenie sobie ze stresem
Radzenie sobie ze stresemMartinez1986pl
 
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08Martinez1986pl
 
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08Martinez1986pl
 
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08Martinez1986pl
 
Metody badania wypadkow_22.08
Metody badania wypadkow_22.08Metody badania wypadkow_22.08
Metody badania wypadkow_22.08Martinez1986pl
 
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Martinez1986pl
 
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Martinez1986pl
 
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08Martinez1986pl
 
Ergonomia -wstep_wykl._1 20_08_14
Ergonomia  -wstep_wykl._1 20_08_14Ergonomia  -wstep_wykl._1 20_08_14
Ergonomia -wstep_wykl._1 20_08_14Martinez1986pl
 

Plus de Martinez1986pl (20)

Sys op p
Sys op pSys op p
Sys op p
 
Elementy systemu jakosci
Elementy systemu jakosciElementy systemu jakosci
Elementy systemu jakosci
 
Wynagradzania pracownikow
Wynagradzania pracownikowWynagradzania pracownikow
Wynagradzania pracownikow
 
Relacje nauczyciel uczeń
Relacje nauczyciel uczeńRelacje nauczyciel uczeń
Relacje nauczyciel uczeń
 
Program zajęć do przedmiotu dydaktyka ogólna
Program zajęć do przedmiotu   dydaktyka ogólnaProgram zajęć do przedmiotu   dydaktyka ogólna
Program zajęć do przedmiotu dydaktyka ogólna
 
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczym
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczymNauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczym
Nauczyciel i uczeń w procesie dydaktyczno wychowawczym
 
Metody nauczania
Metody nauczaniaMetody nauczania
Metody nauczania
 
Klasyfikacja zasad kształcenia
Klasyfikacja zasad kształceniaKlasyfikacja zasad kształcenia
Klasyfikacja zasad kształcenia
 
Dydaktyka współczesna literatura
Dydaktyka współczesna   literaturaDydaktyka współczesna   literatura
Dydaktyka współczesna literatura
 
Dydaktyka etymologia, geneza, znaczenie nazwy
Dydaktyka   etymologia, geneza, znaczenie nazwyDydaktyka   etymologia, geneza, znaczenie nazwy
Dydaktyka etymologia, geneza, znaczenie nazwy
 
Radzenie sobie ze stresem
Radzenie sobie ze stresemRadzenie sobie ze stresem
Radzenie sobie ze stresem
 
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08
Zabezpieczenia przeciwpozarowe. tryb_zgodnosci_naprawion_25.08
 
Pierszwa pomoc 25.08
Pierszwa pomoc 25.08Pierszwa pomoc 25.08
Pierszwa pomoc 25.08
 
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08
Bezpieczenstwo pozarowe w_budynkach.-1_tryb_zgodnosci_na_25.08
 
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08
Zagrozenia pozarowe materialy_niebezpieczne._tryb_zgodno_25.08
 
Metody badania wypadkow_22.08
Metody badania wypadkow_22.08Metody badania wypadkow_22.08
Metody badania wypadkow_22.08
 
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
 
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
Przyczyny wypadkow przy_pracy_21.08
 
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08
Ergonomiczne stanowisko pracy_wykl._3_21.08
 
Ergonomia -wstep_wykl._1 20_08_14
Ergonomia  -wstep_wykl._1 20_08_14Ergonomia  -wstep_wykl._1 20_08_14
Ergonomia -wstep_wykl._1 20_08_14
 

Metodyka nauczania i wychowania lekko upośledzonych umysłowo

  • 2. Integracja Integracja, włączanie nie jest stanem, jest złożonym procesem pedagogicznym, który obejmuje zarówno ucznia z niepełnosprawnością, jego sprawnych rówieśników, szkołę jako placówkę edukacyjną, a także dom rodzinny i środowisko lokalne 2
  • 3. Integracja Edukacja integracyjna/włączająca jako proces wspólnego kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z ich zdrowymi rówieśnikami musi zabezpieczać konieczne wsparcie – techniczne, metodyczne, psychospołeczne, organizacyjne wynikające z niepełnosprawności. Powinna zapewniać poczucie przynależności dzieci zdrowych i niepełnosprawnych do danej społeczności szkolnej 3
  • 4. Nauczanie integracyjne Jest formą kształcenia specjalnego i ma miejsce wówczas, gdy uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, w sposób zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty Nauczanie integracyjne może być zorganizowane w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej. 4
  • 5. Modele integracji realizowane w polskiej oświacie • Integracja pełna, całościowa – obejmuje uczniów z wszystkimi rodzajami i stopniami niepełnosprawności, do jednego oddziału mogą uczęszczać wspólnie uczniowie z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego, niewidomi, niesłyszący • Integracja częściowa – obejmuje uczniów z jednym rodzajem niepełnosprawności, np. niepełnosprawnych ruchowo 5
  • 6. 6
  • 7. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Art. 3. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa bez bliższego określenia o: 2a) oddziale integracyjnym - należy przez to rozumieć oddział szkolny, w którym uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty; 2c) szkole integracyjnej - należy przez to rozumieć szkołę, w której wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi; 7
  • 8. 2a. Nie ustala się obwodów szkołom specjalnym, szkołom integracyjnym, (…..) 8 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
  • 9. Art. 71b. 1. Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież, o których mowa w art. 1 pkt 5 i 5a, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 5. 9 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
  • 10. Art. 71b ust. 5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub szkół. 10 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
  • 11. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, ze zmianami) 11
  • 12. Liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej oraz w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej powinna wynosić od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych. W szkołach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne. W uzasadnionych przypadkach w szkołach tych można zatrudnić pomoc nauczyciela. 12
  • 13. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z dnia 1 lutego 2005 r.) 13
  • 14. § 1. Rozporządzenie określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, w: 1) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych; 2) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi; 3) przedszkolach i szkołach integracyjnych. 14
  • 15. § 3. 1. Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w szkołach i oddziałach, o których mowa w § 1, jest prowadzone nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia: 1) 18. roku życia - w przypadku szkoły podstawowej; 2) 21. roku życia - w przypadku gimnazjum; 3) 24. roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej. 15
  • 16. § 4. 1. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w § 1, zapewniają dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym oraz niedostosowanym społecznie: 1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego; 2) odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne; 3) realizację programu wychowania przedszkolnego, programu nauczania, programu wychowawczego i programu profilaktyki, dostosowanych do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy dydaktycznej i wychowawczej; 4) zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne, stosownie do potrzeb; 5) integrację ze środowiskiem rówieśniczym. 16
  • 17. 2. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w § 1, udzielają pomocy rodzicom (prawnym opiekunom) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we wspieraniu ich rozwoju. 17
  • 18. § 5. 1. W przedszkolach i szkołach, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, zatrudnia się dodatkowo nauczycieli* posiadających kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w odpowiednich typach i rodzajach specjalnych przedszkoli i szkół oraz odpowiednich specjalistów, w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego. * Tak zwani nauczyciele wspomagający 18
  • 19. 2. Nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust. 1: 1) rozpoznają potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie; 19
  • 20. 2) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą w formach integracyjnych, w szczególności: a) wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne wybierają lub opracowują programy wychowania przedszkolnego i programy nauczania, b) dostosowują realizację programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania, programu wychowawczego i programu profilaktyki do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, 20
  • 21. c) w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne, opracowują dla każdego ucznia i realizują indywidualne programy edukacyjne określające zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów oraz rodzaj zajęć rewalidacyjnych lub zajęć socjoterapeutycznych prowadzonych z uczniem, d) uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli; 21
  • 22. 3) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne; 4) udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne w doborze metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi oraz niedostosowanymi społecznie; 5) prowadzą lub organizują różnego rodzaju formy pomocy pedagogicznej i psychologicznej dla dziecka i jego rodziny. 22
  • 23. 3. Dyrektor przedszkola lub szkoły ustala zajęcia, w których, ze względu na potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, uczestniczą nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust. 1. 23
  • 24. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, ze zmianami) 24
  • 25. § 6. • Ust. 3. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania dostosowanie wymagań edukacyjnych o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia może nastąpić na podstawie tego orzeczeniaa. • Ust. 1. Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostaniu tym wymaganiom 25
  • 26. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142) 26
  • 27. Dla uczniów niepełnosprawnych oraz uczniów szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych. Decyzję o przedłużeniu uczniowi okresu nauki podejmuje dyrektor szkoły w uzgodnieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami) ucznia, nie później niż do końca lutego roku poprzedzającego ostatni rok nauki w danej szkole, na podstawie szczegółowej analizy osiągnięć edukacyjnych ucznia dokonanej przez radę pedagogiczną. 27
  • 28. Wnioski z dotychczasowych doświadczeń polskiej integracji • Najłatwiej jest realizować nauczanie integracyjne na poziomie edukacji początkowej. • Im głębsza niepełnosprawność tym trudniejsze jest porozumiewanie się między osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi. • Najwięcej problemów przysparza integrowanie uczniów z upośledzeniem umysłowym oraz cięższymi stopniami niepełnosprawności (niesłyszących, niewidzących). • Niepowodzeniem kończą się próby integrowania upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym. • Warunkiem powodzenia nauczania integracyjnego jest aktywne włączenie się rodziców do współpracy ze szkołą i do pracy z dzieckiem. • Konieczne jest specjalistyczne wsparcie ucznia niepełnosprawnego. • Nie wszystkim dzieciom niepełnosprawnym klasa integracyjna zapewnia najlepsze warunki rozwoju. 28
  • 29. W realizacji dążeń do integracji trzeba uwzględnić kryteria: 1. Integracja jest wtedy celowa jeśli integracja szkolna ułatwi integrację społeczną 2. Włączenie dziecka za wszelką cenę do normalnego środowiska. 3. Przygotowanie uczniów do integracji społecznej, do życia w społeczeństwie. 4. Organizowanie różnych form pomocy: - zapoznanie nauczycieli z problematyką pedagogiki specjalnej - zatrudnienie nauczyciela z zakresu pedagogiki specjalnej - przezwyciężenie bariery architektonicznej dla dzieci kalekich - wyposażenie szkoły normalnej w środki dydaktyczne 5. Kształcenie w szkole specjalnej nie powinno sugerować stosowania oddzielnych form życia pozaszkolnego: - to samo boisko, baseny, sale gimnastyczne - szkoła powinna być usytuowana w środowisku żywym i aktywnym. Środowisko powinno być zainteresowane placówką specjalną. - umożliwienie korzystania ze specjalistycznej pomocy - życzliwość środowiska społecznego.
  • 30. System integracyjny polega na maksymalnym włączeniu chorych i młodzieży niepełnosprawnej do zwykłych szkół i innych placówek oświatowych umożliwiających im w miarę możliwości wzrastanie w gronie rówieśników. Jednak najbardziej pozytywny wpływ na stosunek osób do dzieci upośledzonych umysłowo miał rozwój nauki, dzięki której istota upośledzenia, jej przyczyny i konsekwencje zostały wyjaśnione.
  • 31. Czynnikami warunkującymi integrację społeczną są: 1. Stopień przygotowania do integracji jednostek niepełnosprawnych: - poziom rewalidacji fizycznej , psychologicznej i społecznej - pozytywne postawy wobec ludzi - przygotowanie do pełnienia określonych ról społecznych - posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych. 2. Przygotowanie środowiska społecznego: - rozumienie przez środowisko społeczne potrzeby osób niepełnosprawnych - poprawne postawy wobec tych osób - włączenie rodziny jako ogniwa integracji - wychowanie dzieci zdrowych w rozumieniu i tolerancji dla zachowań osób niepełnosprawnych - stosowanie przepisów prawnych sprzyjających aktywizacji osób niepełnosprawnych 3. Przygotowanie otoczenia fizycznego: - zniesienie barier architektonicznych, urbanistycznych 4. Przygotowanie kadry wprowadzającej osoby niepełnosprawne: - przygotowanie ogólne i z pedagogiki specjalnej nauczycieli, wychowawców, reedukatorów, itd. - większa znajomość przez pedagogów specjalnych swoistości rozwojowych i metod rewalidacji różnych grup uczęszczających do klas zwykłych.
  • 32. We współczesnej pedagogice specjalnej integrację Hoffman uważa jako interdyscyplinarne, zintegrowane działanie mające na celu rewalidację jednostek odbiegających od normy. L. Nicholson zaś jako włączenie tych osób w normalne codzienne życie, przez różne formy kształcenia i przygotowanie do pracy zawodowej oraz aktywny udział w życiu społecznym. W pedagogice specjalnej używany jest termin system integracyjny. A. Hulek wyraża pogląd, że system integracyjny kształcenia specjalnego polega na nauce i wychowaniu dzieci i dorosłych z odchyleniami od normy w powszechnych szkołach i placówkach oświatowych, przy uwzględnieniu ich odrębnych potrzeb i zaspokojeniu ich dodatkowymi zabiegami, służbami i świadczeniami. A. Hulek wielokrotnie zwracał uwagę na potrzebę starannego przygotowania warunków do systemu integracyjnego. O powodzeniu i wynikach integracji decydują: przygotowanie do niej osób niepełnosprawnych, przygotowanie personelu wprowadzającego ją w życie, przygotowanie środowiska społecznego, przygotowanie otoczenia fizycznego.
  • 33. By podnieść poziom społecznego funkcjonowania dzieci, młodzieży i dorosłych z upośledzeniem umysłowym, konieczne jest między innymi przeniesienie uwagi z nauczania typowo szkolnego na pomoc w nabywaniu społecznych umiejętności i osiąganiu osobowościowej adekwatności wymaganej w społeczeństwie. Wyraża się on określonymi umiejętnościami fundamentalnymi dla radzenia sobie w społeczeństwie, w różnego rodzaju nieuniknionych sytuacjach życia codziennego. Kompetencja społeczna ujawnia się w tym, na ile jednostka potrafi i chce dostosować się do zwyczajów, form, standardów zachowania przyjmowanych przez społeczeństwo, w którym żyje, ujawnia się w stopniu, w którym jest zdolna czynić to niezależnie, tzn. bez kierowania i nadzoru. Centralnymi ideami przyświecającymi pracy rehabilitacyjnej z osobami upośledzonymi umysłowo są: przygotowanie do życia przez akcentowanie umiejętności koniecznych na co dzień, oraz przygotowanie do funkcjonowania w otwartej społeczności w integracji ze społeczeństwem.
  • 34. Głównym celem społecznej integracji osób upośledzonych umysłowo jest tworzenie w naturalnym środowisku społecznym warunków dla ich rozwoju, nauki, pracy i spędzania czasu wolnego. Celem jest więc normalizacja sytuacji społecznej osób upośledzonych, które były izolowane społecznie, bytowały na marginesie życia społecznego, nie mając dostępu do wielu decyzji i działań. Istota społecznej integracji rozumiana jest także jako pełne włączenie się w społeczność osób pełnosprawnych. Pewna odmienność w wychowaniu dzieci upośledzonych wynika z tego iż potrzebuje ono od rodziców specjalnej pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z rodzajem i stanem upośledzenia. Dziecko upośledzone wymaga indywidualnego traktowania w zależności od rodzaju i stopnia upośledzenia.
  • 35. Sytuacja dziecka upośledzonego w rodzinie zależy od : • poglądów rodziców na upośledzenie w ogóle (pogląd na możliwości rehabilitacyjne) • stosunku rodziców do dziecka upośledzonego. Akceptacja lub odrzucenie dziecka upośledzonego w rodzinie rzutuje na całość sytuacji w rodzinie oraz na rozwój i zakres rewalidacji dziecka upośledzonego. Przyczyny utrudniające zaakceptowanie dziecka upośledzonego przez rodziców to: • brak zrozumienia środowiska społecznego dla problemów rodziny w której jest dziecko upośledzone • wstyd • obarczenie siebie winą za upośledzenie dziecka – niegodzenie się z tym faktem • brak podstawowych wiadomości w zakresie procesu rozwojowego w okresie ciąży oraz o czynnikach powodujących upośledzenie.
  • 36. Stosunek rodziców do dziecka upośledzonego może być: 1. właściwy – rodzice zdają sobie sprawę z upośledzenia dziecka i stawiają mu wymagania dostosowane do jego możliwości psychofizycznych i uaktywniają dziecko, usamodzielniają i uczą pokonywania trudności. 2. za łagodny – rodzice traktują upośledzenie jako wielką krzywdę wyrządzoną przez los. Chcąc wynagrodzić krzywdę otaczają dziecko zbytnią troskliwością, opieką, czułością, nie stawiają wymagań. 3. za surowy – rodzice nie chcą się pogodzić z faktem że dziecko jest upośledzone, traktują je jak dziecko normalne, stawiają wymagania ponad jego możliwości, udzielają kar i nagan za nie wykonanie zadań. 4. obojętny – rodzice są przekonani o upośledzeniu dziecka i nie interesują się nim. Nie wierzą w proces rehabilitacji i rewalidacji.
  • 37. Podstawowe potrzeby psychiczne, które muszą być zaspokojone aby dziecko rozwijało się prawidłowo to: 1. właściwy klimat psychiczny, w którym ma odbywać się wzrost i rozwój organizmu 2. układ kontaktów dziecka z innymi ludźmi z bliższego i dalszego otoczenia 3. właściwie dozowana i ukierunkowana aktywność 4. uprzytomnienie sobie faktu własnego wzrostu, rozwoju 5. istnienie akceptowanej wizji celowej, która wyznacza kierunek dążeń 6. zastosowanie posunięć zmierzających do indywidualizacji wychowania 
  • 38. W stosunku do dziecka upośledzonego muszą być zaspokojone następujące potrzeby: - potrzeba świadomości, że rodzice są z niego zadowoleni - potrzeba przyjaźni i akceptacji otoczenia - potrzeba zabawy - potrzeba opieki i kontroli, dyscypliny - potrzeba niezależności - potrzeba pogodzenia się z upośledzeniem - potrzeba rozmowy z dzieckiem o jego upośledzeniu
  • 39. Najczęstsze błędy popełniane przez rodziców w toku wychowywania dziecka upośledzonego to - zbyt częste karanie dziecka  - inny stosunek do dziecka upośledzonego niż do pozostałych dzieci - stawianie dziecku zadań niedostosowanych do jego możliwości psychofizycznych - nieuczciwe ocenianie pracy dziecka - nie powierzanie dziecku do wykonania żadnych prac na rzecz całej rodziny.
  • 40. Sytuacja społeczna a integracja dziecka upośledzonego umysłowo w szkole i poza szkołą. Na dziecko oddziaływuje także szkoła, kształtując osobowość i uspołecznienie. Przygotowuje ona dziecko do życia w grupie społecznej. Wśród osób niedostosowanych społecznie znajdują się opóźnieni w nauce szkolnej i z niepowodzeniami szkolnymi. Jeśli założy się, że dziecko zaczynając naukę ma silną motywację i wierzy w osiąganie rezultatów, to brak jakichkolwiek sukcesów prowadzi do poczucia krzywdy, buntu, agresji, wycofania, leku. Sytuacji nauczania i wychowania towarzyszy stres. W momencie, gdy następują częste czynniki powodujące stres, wówczas uaktywniają się zaburzenia w zachowaniu np. brak zainteresowania nauką, opóźnienia w nauce, brak prac domowych, wagary, ucieczki z domu. Na początku mają one łagodne formy, ale później mogą przekształcić się w przestępczość lub nerwicę. W sytuacjach kiedy dziecko nie otrzymuje pomocy, dochodzi do obniżenia motywacji związanej z uczeniem, spadku samooceny, poczucia niższej wartości. 
  • 41. Innym ważnym obszarem czynników są grupy rówieśnicze. Zaspakajają one wiele potrzeb psychicznych i społecznych. Jednak przynależność do grupy np. przestępczej wywiera wpływ na jednostkę a same zmiany, niekoniecznie w grupie przestępczej mogą wywołać zaburzenia w zachowaniu i niedostosowanie społeczne. Zerwana więź emocjonalna z rodzicami powoduje że dla jednostki nie są wtedy ważni rodzice ale koledzy, od których przyjmują normy, zasady i wzorce postępowania.  Poprawne stosunki koleżeńskie i więź emocjonalna dzieci upośledzonych umysłowo z pełnosprawnymi rówieśnikami stanowią ważny wyznacznik ich uczestnictwa w środowisku lokalnym i tym samym społecznej z nim integracji. Przy czym jakość i częstość tych stosunków uwarunkowana jest przede wszystkim gotowością do nich dzieci pełnosprawnych, bowiem dzieci upośledzone, mimo braku akceptacji ze strony zdrowych rówieśników maja silną potrzebę kontaktu z nimi,  który to kontakt jest dla nich wysoce atrakcyjny i wartościowy. Potrzeba więzi niepełnosprawnych dzieci z ich zdrowymi rówieśnikami i potrzeba akceptacji z ich strony jest u tych dzieci tak silna, że bardziej preferują one kontakty z dziećmi zdrowymi niż z niepełnosprawnymi.
  • 42. Natomiast w teorii makrospołecznej podkreśla się związek nieprzystosowania społecznego z uprzemysłowieniem, sytuacją ekonomiczną, miejscem zamieszkania. Czynniki te nie mają bezpośredniego wpływu na zachowania nieprzystosowawcze. Wszystkie wyżej wymienione czynniki prowadzą do objawów nieprzystosowania społecznego.  Jednym z najbardziej podstawowych sposobów uczenia umiejętności społecznych jest umieszczenie wychowanka w warunkach życia społecznego, przy współpracy z jego środowiskiem rodzinnym, a nie w izolacji od środowiska – w specjalnych ośrodkach, nie zawsze posiadających szczegółowy program w zakresie przygotowania do życia i zasady egzekwowania tegoż programu. Szkoła specjalna zajmuje się głównie wykształceniem, nauczaniem, ośrodki wychowawcze powinny zając się realizowaniem szczegółowych programów mających na uwadze bezpośrednie przygotowanie do życia i funkcjonowania w otwartej społeczności. Osoba z upośledzeniem umysłowym nabywa w szkole nie tylko wiadomości, lecz również umiejętności konieczne w życiu społecznym. Nie może osiągnąć wysokiego poziomu kompetencji społecznej, jeśli nie nabędzie umiejętności np. czytania i pisania.  Tendencja do przygotowania osób z upośledzeniem umysłowym do życia w społeczeństwie, w tzw. otwartej społeczności , znalazła swoje odbicie w dziedzinie tworzenia narzędzi, które można byłoby wykorzystać w społecznej rehabilitacji.  Gunzburg opracował narzędzia, które bezpośrednio odnoszą się do osób z upośledzeniem umysłowym, są specjalnie dla nich przeznaczone, obejmują wszystkie stopnie upośledzenia i służą nie tylko diagnozie, podpowiadają jednocześnie, co z wychowankiem należy robić. Jednym z podstawowych narzędzi są inwentarze i podręczniki PAC Gunzburga, oraz opracowany przez Tadeusza Witkowskiego arkusz indywidualny. Dzięki tym narzędziom możemy dokonać diagnozy dla rehabilitacji społecznej oraz zebrać w sposób uporządkowany większą liczbę informacji o wychowanku i jego środowisku. PAC stanowi program pracy nad rozwojem społecznym osób w różnym wieku i o różnej inteligencji. Gunzburg zaleca, aby ustalanie aktualnego poziomu umiejętności społecznych podopiecznego było ponawiane co 6 miesięcy.
  • 43. Treści społeczne umiejętności w PAC to: 1. Obsługiwanie siebie, czyli - jedzenie, poruszanie się, toaleta i mycie, ubieranie. 2. Komunikowanie się. 3. Uspołecznienie. 4. Zajęcia czyli sprawność manualna, zręczność.
  • 44. Statut szkoły specjalnej stwierdza że celem jej jest: „wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna uczniów oraz wychowanie ich na świadomych i twórczych obywateli w stopniu dla nich dostępnym ze względu na rodzaj i stopień upośledzenia, a w szczególności przygotowanie do pracy, poczucie obowiązku i dyscypliny społecznej, wdrażanie do poszanowania mienia społecznego, wychowanie w duchu moralności i zasad współżycia społecznego.” Zasada integracji stanowi przykład wpływów społecznych na kształtowanie się sytuacji w pedagogice specjalnej. Jest to zasada, która wywarła wpływ na organizację i metodę pracy rewalidacyjnej i resocjalizacyjnej.
  • 45. Badania amerykańskich uczonych nad celowością realizacji kontaktów dzieci upośledzonych z normalnymi wykazały że: 1. dzieci normalne poznały i lepiej zrozumiały swoiste potrzeby dzieci z odchyleniami 2. dzieci upośledzone uczyły się kontaktów z dziećmi normalnymi 3. kontakty przebiegały pomyślniej jeśli jednostka upośledzona czymś się wyróżniała.
  • 46. Badania te ukierunkowane były przede wszystkim na sprawdzaniu sytuacji społecznej dzieci objętych integracją. Zasada integracji ma na celu przezwyciężenie w miarę możliwości izolacji i osamotnienia jednostki z ograniczeniami rozwojowymi oraz współdziałanie ze środowiskiem naturalnym w procesie najkorzystniejszego włączania jednostek upośledzonych w każdym okresie ich rozwoju do nauki, życia, pracy w naturalnych warunkach. Z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole dziecko wkracza w nowy świat zadań oraz układ stosunków społecznych odmiennych od tych, które istniały w rodzinie. W okresie szkolnym zmienia się bowiem podstawowy rodzaj działalności dziecka, a wraz z nim podstawowy system stawianych mu wymagań. Wstępując do szkoły dziecko staje po raz pierwszy w swoim życiu wobec obowiązków wyznaczonych mu przez społeczeństwo, wspólnych dla wszystkich dzieci w jego wieku. Dobre spełnienie tych obowiązków zapewni mu uznanie i szacunek, złe natomiast wywoła dezaprobatę społeczną.
  • 47. Wymagania jakie stawia szkoła, oraz treści i środki nauczania są dostosowane do możliwości dzieci przeciętnych o rozwoju typowym i harmonijnym.  Nic też dziwnego, że dzieci, których rozwój odbiega od tego modelu, znajdują się w szkole w sytuacji trudniejszej. Nie tylko dlatego, że są gorsze, lecz często dlatego, że są inne, że ich odmiennych potrzeb i możliwości nie uwzględnia się w strukturze szkolnictwa ani też w programach nauczania.  W tych przypadkach trudno uznać szkołę za pierwotny czynnik patogenny. W odniesieniu jednak do dzieci wykazujących niekorzystne odchylenia od normy już w chwili rozpoczęcia nauki – szkoła, jeśli temu w odpowiedni sposób nie przeciwdziałamy, może stać się terenem, na którym zaburzenia nie tylko się ujawniają, lecz również pogłębiają, a do zaburzeń już istniejących dołączają się zaburzenia nowe.
  • 48. Szkoły do których uczęszczają dzieci zdają się na ogół stwarzać dobre warunki dla ich rozwoju. Nie są jedynie doceniane kółka zainteresowań, które jest trudno prowadzić z uczniami upośledzonymi umysłowo. Istnieje jednak potrzeba organizowania takich kółek na terenie szkół specjalnych dla budzenia, poprzez zainteresowania, motywacji osób z upośledzeniem umysłowym do wysiłku i własnej aktywności. Należy zwrócić uwagę na pomoce dydaktyczne. Wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne – typu rzutnik, epidiaskop, wykresy itp., jest niezbędne do funkcjonowania niektórych przedmiotów a tym bardziej kółek zainteresowań. Szkoła powinna być tak zorganizowana, aby każdy uczeń bez stygmatyzacji i wyłączania był wspierany w rozwoju, odpowiednio do jego indywidualnych właściwości i potrzeb.  Koncepcja pełnej integracji wymaga daleko idącej reformy systemu szkolnego, przygotowania społeczeństwa do takiej reformy, wykształcenia w nowy sposób nauczycieli, tak aby społeczna integracja dzieci upośledzonych umysłowo mogła realizować się w szkole nie tylko w wymiarze formalno – organizacyjnym i dydaktycznym, ale przede wszystkim w wymiarze psychoemocjonalnym. 
  • 49. Zadaniem nauczycieli jest, by kontakty oraz wspólne zabawy i zajęcia dzieci z klas zwykłych i specjalnych przebiegały poprawnie, by ich wzajemne stosunki i zachowania były życzliwe i koleżeńskie. Dąży się również do tego, aby wychowankowie ośrodków specjalnych mogli jak najczęściej przebywać w swoim środowisku rodzinnym i by rodzina była przygotowana i włączona w proces ich rewalidacji. Żadne dziecko nie rodzi się istotą społeczną w tym znaczeniu, że może od razu obcować z innymi ludźmi. Umiejętność ta powstaje w toku indywidualnego rozwoju, przez oddziaływanie środowiska. U dziecka upośledzonego umysłowo występuje uczenie się zachowania w sposób formalny. 
  • 50. Efektem uczenia się formalnego, np. w wychowaniu rodzinnym, może być dziecko dobrze albo źle przystosowane do życia. Wychowawcza praca rodziców powinna zatem koncentrować się na rozwijaniu uzdolnień ułatwiających dziecku przystosowanie do wymogów środowiska, w którym żyje, ułatwiających mu egzystencję wśród ludzi oraz zaspokajających ważną potrzebę, jaką jest akceptacja jego osoby. W rzeczywistości uspołecznienie sprowadza się do optymalnego włączenia do społeczności każdej osoby upośledzonej umysłowo. Włączenie to polega na doprowadzeniu do tego, aby zachowanie się danej jednostki w środowisku społecznym kształtowało się w sposób normatywnie uporządkowany.  W procesie uspołecznienia upośledzony uczy się norm uznawanych w danej społeczności, aby móc działać w ramach tej społeczności. Bardzo istotne jest również przystosowanie się społeczeństwa do osób upośledzonych umysłowo.
  • 51. Uspołecznienie jednostek upośledzonych umysłowo odgrywa niezwykle istotną rolę w ich życiu, gdyż umożliwia im przystosowanie się do wymagań życia codziennego i pracy zawodowej oraz celowe wykorzystanie czasu wolnego.  Podjęcie pracy przez upośledzonych umysłowo stanowi podstawę uznania społecznego i decyduje często o pozycji społecznej oraz integruje osobę upośledzoną ze społeczeństwem. Upośledzeni umysłowo powinni stopniowo, przez obcowanie z innymi ludźmi uświadamiać sobie własną osobę. Przebywając w otoczeniu innych ludzi stopniowo nabywają umiejętności pełnienia rozmaitych ról wynikających z sytuacji społecznej, w której się znajdują. Przyswajają sobie normy współżycia obowiązujące w grupie, której są członkami, podlegają naturalnemu procesowi uspołecznienia. Człowiek z upośledzeniem jest dokładnie taki jak my. Każdy z nas dźwiga kalectwa różnego rodzaju, każdy z nas potrzebuje być kochany, potrzebuje szacunku, bliskich przyjaciół, miejsca, które nazwać można „u siebie”, czułości, potrzebuje rodziny, czy wspólnoty ludzi, do których ma całkowite zaufanie, potrzebuje odczuwać, że ludzie ci go kochają i chcą jego rozwoju. Dramat polega na tym, że osoby z upośledzeniem mające mniejsze możliwości intelektualne i manualne niż my, potrzebują ich mniej albo nie mają ich wcale. Czasem znajdują się w środowisku, które nie darzy ich miłością, jest instytucją nie podtrzymującą więzi uczuciowych, wtedy można zrozumieć głębię ich cierpienia.
  • 52. „Niepełnosprawnych upośledzają inni ludzie przez ograniczenie ich praw społecznych, lekceważenie, odrazę, a nawet ucieczkę od nich.  Ta ucieczka i brak akceptacji świadczą o negatywnej postawie wobec osób niewidomych, głuchych, kalekich, a zwłaszcza wobec upośledzonych umysłowo.” „W człowieku upośledzonym odpychanym przez ludzi przeżywającym w pewien sposób zawód sprawiany rodzicom i otoczeniu, kształtuje się negatywny, rozbity obraz samego siebie. Wynikiem tego raczej – a nie samego upośledzenia – jest brak motywacji do życia, zamykanie się w sobie, apatia lub nadpobudliwość, łakomstwo lub brak apetytu. Czymś, czego najbardziej potrzebuje osoba upośledzona, jest środowisko, w którym byłaby w pełni zrozumiana w swojej inności, przyjęta, traktowana zgodnie ze swoimi możliwościami. Wtedy jej kalectwo przestaje mieć znaczenie.”  Licznych przejawów niechęci do jednostek niepełnosprawnych umysłowo możemy dopatrzyć się również w otaczającej nas rzeczywistości. Badania Tadeusza Pilcha (1992r) dowodzą, że stosunek społeczeństwa polskiego wobec tej zbiorowości nacechowany jest nietolerancją i dążeniem do utrzymania maksymalnego dystansu.
  • 53. Ogromną rolę w rehabilitacji upośledzonych odgrywa środowisko społeczne. Stąd tak istotne dla uzyskania pozytywnych rezultatów w procesie wychowania jest stworzenie dogodnych warunków środowiskowych dla dzieci upośledzonych, co przeważnie zapewniają zakłady wychowawcze i szkoły specjalne. Konieczna też jest współpraca z rodziną. Innym warunkiem powodzenia jest jak najwcześniejsze wykrycie upośledzenia. Irena Stawowy-Wojnarowska w swojej definicji kształcenia specjalnego wyjaśniła, iż jest to „ogół czynności i procesów umożliwiający niepełnosprawnym rewalidację, poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz udział w ich przetwarzaniu, jak i również rozwój fizycznych i umysłowych zdolności, zainteresowań, postaw oraz zdobycie przygotowania do pracy, pozwalających na współżycie i współdziałanie z ludźmi pełnosprawnymi.” Myślę, że owe współdziałanie ze zdrowymi, obcowanie z innymi jest dla człowieka chorego, z odchyleniami od normy najlepszą terapią. U dzieci istnieje bardzo silna potrzeba „czucia się wartością”. Czerpią one z otoczenia kryteria dobra i zła. Społeczeństwo, a głównie rodzina jest decydentem w kształtowaniu się pozytywnych lub destrukcyjnych postaw wśród dzieci upośledzonych; chcąc zaspokoić swoje podstawowe potrzeby: miłości, bezpieczeństwa, szacunku, podziwu poprzez ustosunkowanie się do nich. Szkoła specjalna powinna prowadzić działalność szeroko otwartą na współpracę ze środowiskiem, która zapewnia nowoczesnej szkole osiąganie przez uczniów prawidłowego przygotowania do życia społecznego. Ostateczna więc odpowiedzialność za wyznaczenie celu rewalidacji spoczywa na zespole osób kierujących tym procesem. 
  • 54. Głównymi elementami organizacyjnymi systemu rewalidacji są placówki oświatowo-wychowawcze, placówki medyczne, dom rodzinny wraz z najbliższym otoczeniem dziecka. Ważne funkcje mają do spełnienia: rodzina, szkoła i zakład pracy. Podstawą kształcenia specjalnego nie powinno być koncentrowanie się na występujących u ucznia deficytach czy realizacji programu, ale na tych możliwościach i zdolnościach dziecka, które mogą być rozwijane oraz doskonalone.
  • 55. Celami podstawowymi, do których powinien dążyć zreformowany system kształcenia specjalnego są: - powszechność nauczania w dostępnych dla wszystkich uczniów budynkach szkolnych i placówkach edukacyjnych, - likwidacja barier społecznych, psychicznych oraz architektonicznych (zapewnienie uczniom poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego), - zapewnienie warunków realizacji obowiązku szkolnego w sposób dostosowany do tempa rozwoju dziecka w otwartym systemie, stwarzającym możliwość przejścia pomiędzy poszczególnymi typami szkół i na każdym etapie kształcenia (zależnie od potrzeb i możliwości niepełnosprawnego ucznia), - zwracanie uwagi na jak najwcześniejsze rozpoznawanie zaburzeń i niepełnosprawności oraz podejmowanie wspierania rozwoju przez zorganizowaną działalność psychologiczną, pedagogiczną i rehabilitacyjną, - realizowanie programu dostosowanego do indywidualnych potrzeb dziecka oraz rozwijanie jego zaradności w życiu codziennym, - orzekanie o rodzaju i stopniu niepełnosprawności dziecka na podstawie rzetelnej, wielokrotnej, interdyscyplinarnej diagnozy - wskazującej na potencjały rozwojowe i mocne strony dziecka, - śledzenie przebiegu edukacji dziecka przez wielospecjalistyczny zespół, zewnętrzny wobec szkoły, we współpracy z rodzicami (funkcję tę może pełnić powiatowy ośrodek edukacji specjalnej), - ograniczenie nauczania indywidualnego w domu do wyjątkowych przypadków, - ograniczenie do niezbędnego minimum konieczności korzystania z internatu przez te dzieci i rozwinięcie systemu dowozu dzieci z domu rodzinnego do szkoły.
  • 56. • Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna kierując dzieci do szkoły wskazuje zalecenia do realizacji. Aby najlepiej przygotować jednostkę do samodzielnego życia PPP zaleca rozwijać poczucie własnej wartości i bezpieczeństwa.  • Dzieci upośledzone nie wierzą we własne siły i możliwości, związane to jest z czynnikami tkwiącymi w środowisku rodzinnym. Bezradni rodzice utwierdzają w chorym dziecku to, że nie poradzi ono sobie samo w życiu. Negatywny wpływ środowiska rodzinnego i rówieśniczego ma istotne znaczenie dla kształtowania się samooceny i dla rozwoju społecznego. Oddziaływaniami psychopedagogicznymi należałoby objąć również to pole w zasadzie najważniejszych relacji społecznych , w których wzrasta niepełnosprawne intelektualnie dziecko.  • Wyniki badań potwierdzają hipotezę, że duży wpływ na rozwój społeczny dzieci ma wybór odpowiedniej metody pracy w zależności od stopnia upośledzenia.