2. Anatomia pozicionohet në
themelet e mjekësisë, jo vetëm
si shkenca bazë e njohjes me
trupin e njeriut, por edhe si
shkenca më e lashtë në historinë
e mjeksisë.

3. Trajtimi më i
hershëm mjekësor
është ai me bimë
mjekësore,
Pasqyrohet në
vizatimet e
shpellave të
Lascaux. (16000
vjet p.e.s.).

4. Burim informacioni
antaomik:
 Therjet e kafshëve.
 Ndërhyrjet tek të
plagosurit.
 Mumifikimi i
kufomës.

5. Evidentohen në vizatime shpellash, apo
fosile skeletike:
 Trepanacioni i kafkës – 10000 vjet
p.e.s.
 Gryerja e dhëmbëve – 9000 vjet p.e.s.
 Drenimi i abceseve të dhëmbëve –
2650 vjet p.e.s.

6. Dokumentacionet më
të herëshme
anatomike janë ato të
Egjiptit të Lashtë:
 Papirusi Edwin
Smith (3000 p.e.s.).
 Papirursi i Eberes
(2500 p.e.s.).

7. Nga Qytetërimi
Babilonas ka
mbritur në ditët e
sotme Libri
Diagnostik (1069 –
1046 p.e.s.).

8. Mjekësia Indiane
prezantohet me 2 tekste
Charaka & Susruta
(mijëvjeçari II
p.e.s.), mbi të cilat
mbështetet mjeksia e
mëvonshme e
Manastireve Budiste.

9. Mjekësia në
Perandorinë Perse
(450 – 330 p.e.s.)
përmendet për
trajnimin e mjekëve
në Akademinë e
Jundishapur-it.

10. Mjekësia tradicionale
kineze prezantohet në
mijëvjeçarin III p.e.s. me
“Problematika bazë të
mjekësisë”, vepër e
shkruar nga Perandori i
Verdhë.

11. Dokumentet e para
janë të shkruara në
Torah në
mijëvjeçarin I p.e.s.,
dhe në përgjithësi
janë tekste fetare, ku
mbarten koncepte
mjeksore mbi
profilaksinë.

12. Mjekësia aplikohej
nga:
 Asklepiadët –
priftërinj në
Tempujt e Apolonit.
 Demurgët – mjekë
të shtetit helen.
Asklepiadët

13. Në vitet 500 p.e.s.
Alkemoni,
nxënës i Pitagorës
publikon “Libër
mbi anatominë
njeriut”.
Alcaemon
Shek. VI p.e.s

14. Shkolla e Kosit me tendenca materialiste
nxjerr nga bankat e saj babain e mjeksisë
moderne, Hipokratin, i cili me 72 veprat e tij
hedh themelet e mjekësisë.

15. Hipokrati formulon
Teorinë Humorale
(humor – lëng) mbi
ekuilibrin e katër lëngjeve
në organizëm.
 Phlegma.
 Sanguis.
 Melancholia.
 Cholera.
Hyppocrates
460 p.e.s.

16. Hipokrati dhe pasuesit e shkollës së tij
kontribuan në përshkrimin e shumë sëmundjeve
me simptomatologjinë shoqëruese të tyre:
 Gishtat e tamburit (Gishtat e Hipokratit).
 Facies hippocratica.
 Klasifikimin e sëmundjeve dhe fazave të tyre.
 Hipokrati është kirurgu i parë torakal.
 Gabime të kohës – arteria, hysteria, etj.

17. Shkolla e Knidos me
tendenca idealiste,
nxjerr nga bankat e saj
Aristotelin, i cili:
“ Vë në qendër të
qarkullimit të gjakut
Zemrën, dhe të shpirtit
Trurin.”
Aristotel
384 – 322 p.e.s.

18. Aleksandria, njihet
për biblotekën e saj
prej 700000
volumesh.
 Mjekë të shquar si
Herophylus dhe
Erasitratus
kontribuojnë në
njohjen e anatomisë
Herophylus së enëve të gjakut.
& Erasistratus

19.  E merr origjinën nga mjekësia
Greke në vitin 120 p.e.s. me
Asklepiadin.
 Figura më e shquar e kohës
është Galenus (130 – 216 e.s.),
i cili është pasues i Hipokratit
dhe mbetet sundues, së
bashku me të, deri në
Rilindjen Evropiane.

20. Mjekët arabë të fundit
të mileniumit të parë të
e.s. japin një kontribut
të çmuar në zhvillimin
e degëve fondamentale
të mjeksisë, duke u
Canon i Mjeksisë mbështetur tek Galeni
(1020) dhe Hipokrati.

21.  Hynayn ibn Ishaq
përkthen në Arabisht 129
vepra të Galenit.
 Razi është autor i Libër i
përgjithshëm i
mjekësisë.
 Abu al-Qasim al-Zahrawi
njihet si babai i kirurgjisë
Razi moderne.
(865 – 925)

22. Avicenna njihet si babai
i Mjekësisë Moderne me
librin e tij Kanuni i
Mjekësisë, me influencë
të padiskutueshme në
universitetet Evropiane
dhe Arabe deri në shek.
XVII.
Avicenna
(980 – 1037)

23. Me rënien e Perandorisë
Romake mjekësia futet
në një periudhë
staniacioni dhe
kaotizmi. Ajo
mbështetet në trajtime
popullore, nën
influencën e teorisë
Hipokratike
Astrologjia humeroze, si dhe
në praktikën mjekësore tendencave mistike të

24. Nën ndikimin e mjekësisë
arabe shfaqen shkollat e
para mjeksore në Evropë:
 Shkolla e Salernos në shek
XI.
 Shkolla e Bolonjës e shek.
XII.
 Shkolla Montpelliesë në
shek. XII.
Shkolla Salernos
 Shkolla e Padovës shek.
Shek. XI
XIII.

25. Ndonëse në shkencat e
natyrës ndihen tendenca të
pastra hulumtimi dhe
eksperimenti, me Robert
Grosseteste dhe Roger
Bacon, në mjekësi mjekët
të shquar, si Mondino de
Luzzi, mbeten peng të
gabimeve të mungesës së
observimit mjekësor.
Mondino de Luzzi
1275 - 1326

26.  Teodorico de’Borgognoni
i shkollës së
Bolonjës, zëvendëson
disekimin me skicimin
anatomik.
 Henry de Mondeville
(nxënës i Borgognonit)
fut në Montepellier
Teodorico skicimin.
de'Borgognoni
1205 - 1296

27. Rilindja evropiane nis me
përmbysje të idhujve
shumëshekullor të mjekësisë
Greko – Romake:
 Paracelsus korrekton Galenin pa
guxuar të godasë Hipokratin.
 Vezalius njihet si themeluesi i
Anatomisë Moderne.
 Servetus zbulon qarkullimin e
Vesalius vogël të gjakut, por digjet në
1514 - 1564 turën e druve, si heretik.

28. Arti në Rilindjen Evropiane ndjen
defiçitet e diseksionit anatomik për
përcaktimin e volumeve të
strukturës.
Leonardo de Vinci  De Vinci prezanton punime
1452 - 1519
serioze në anatominë topografike,
artistike.
 Michelangelo njihet për studimet
e tij volumetrike korporale.
Michelangelo
1475 - 1564

29.  Fallopio, profesor anatomie
në Padova, boton
Observacione Anatomike.
Gabriele Fallopio
1523 - 1562  Ambrois Pare punon në
anatominë e enëve të gjakut.
 Fabricius njihet si “babai i
embriologjisë”.
Hieronymus
Fabricius
1537 – 1612

30.  Harvei zbulon qarkullimin e
mbyllur të gjakut.
 Jean Pecquet zbulon
William Harvey
1578 - 1657
duktusin toracik dhe
cisternën chilly.
 Malphigi njihet si
themelues i anatomisë
mikroskopike.
Marcello Malphigi
1628 - 1694

31.  Bisha (mjek francez)
njihet si themeluesi i
Teorisë Moderne të
Anatomisë.
 Purkinje (mjek çek)
Marie François Jan Evangelista është njihet si
Xavier Bischat Purkinje themeluesi i
1771 - 1802 1787 - 1869
Histologjisë Moderne.

32. Anatomistët e shek. XIX
punojnë për grumbullimin,
sistemimin, dhe konsolidimin
e informacionit anatomik në
tekste koncize.
 Gray’s Anatomy është teksti
më popullor i kohës, që
Henry Gray mishëroi punën e një grupi
1827 - 1861
autorësh. (Botimi i parë nga
Henri Gray në vitin 1858).

33. Shek. XX prezanton pretendime
në unifikimin e qenies njerëzore
me universin.
Charles Darwin  Darwin, me librin e tij “Mbi
1809 - 1882 origjinën e specieve” konsolidon
biologjinë evolucioniste.
 Weaver njihet si themeluesi i
Biologjisë Molekulare dhe
Inxhinierisë Gjenetike.
Warren Weaver
1894 - 1978

34. I ndodhur përballë
problematikave
sociale të
Gunter
diseksionit Prof.
von Hagens
10 Janar
Gunter von Hagens
1945 aplikon në vitin
1978
plastinacionin.

35. Vizualizimi i
strukturës, nëpërmjet
teknikave imazhërike
kompjuterike.
 ECHO (ultrasonografi).
Ultrasonografia CT - skaner
 CT (computed
tomography).
 MR (magnetic
resonance).
 PET (positron emission
Rezonanca PET
Magnetike skaner tomography).

36. Anatomia mbetet shkenca fondamentale për
formimin e mjekut të ri dhe pjekurinë
profesionale të tij.
Teknika e disekimit mbetet teknika më
përfituese e informacionit
anatomik, ndonëse numri i kadavrave është
në zvogëlim të vazhdueshëm.