1. Klasifikimi Kreditor
Asnjë vend në botë nuk është zhvilluar me donacione . Kapitali
invetues është çelsi që ndez motroin e çdo ekonomie – e jo
donacionet . Një burim janë investitorët, të cilët mund t’i
japin Kapital investues direkt . Tjetri burim janë borxhet dhe
huat që Kosova mund t’i marrë nga tregjet apo organizmat
financiare. Për të dyja burimet që të jenë me kosto sa më të
ulët vendit tanë i nevojitet klasifikimi kreditor .

2. Çfarë është klasifikimi kreditor
Klasifikimi kreditor (credit rating) është opinion i një agjencie
për klasifikimin kreditor (AKK) mbi kapacitetin e emetuesit
të institucioneve financiare për të paguar obligacionet në
plotësi dhe me kohë . Ai reflekton besueshmëri kredituese
dhe aftësinë paguese të emituesit .
Në botë ekzistojnë disa agjenci që japin klasifikime botërore,
por tri më të rëndësishmet janë : Moody’s, Standard Poors (S & P)
dhe Fitch Raiting .

3. Klasifikimi kreditor shfrytëzohet nga investitorët bankat
organizatat financiare, autoritetet rregulluese, promotorët e
investimeve dhe qeverit . Të mos kesh klasifikim kreditor në botën
moderne do të thotë të paguash një kosto super të lartë për kapital
dhe të mbetesh jashtë sverave të interesit të investitorëve serioze .
Klasifikimi kreditor u jepet entiteteve te ndryshme pas kërkesës
për klasifikim kreditor . Në rastin e shteteve klasifikimi kreditor
është i dyfishtë, ai i jepet qeverisë apo shtetit dhe instrumenteve
të emituara nga qeveria . Klasifikimi i par quhet klasifikimi
kreditor qeveritar dhe i dyti quhet klasifikimi sovran dhe mund
të jepet për borxhet e emituara në monedh vendase (borxhet e
brendshme) ose në monedhë të jashtme (borxhet e jashtme) .

4. Emetuesit e instrumenteve financiare mund të jenë qeveritë
lokale apo qendrore (prej nivelit komunal e deri te niveli
central (federal), korporatat, entitetet për qëllime speciale
dhe organizatat joqeveritare .

5. Procesi i Përfitimit të Klasifikimit Kreditor
Procesi i aplikimit dhe i marrjes së klasifikimit kreditor është
i qartë dhe i përpiktë, por jo edhe i lehtë . P.sh. Moody’s
kërkon që qeverit të bëjnë kërkes formale për nisjen e procesit të
përcaktimit të klasifikimit kreditor . posa të merret kërkesa zyrtare
Moody’s fillon procesin konfidencial duke caktuar një ekip
ekspertesh dhe analistësh ekonomikë dhe financiarë, që të jenë në
kontakt të përditshëm me qeverit .

6. Pas fazës pregaditore starton faza ku Moody’s dërgon një delegacion
të lartë në vendin përkatës për takime me qeveritë e atij vendi,
përfaqësues nga sektori publik dhe privat, pastaj me përfaqësues të
FMN – së, BB – se, USAID-it, bankave komerciale, dhe në fund
delegacioni takohet me opozitën .
Zakonisht pas 60 – 70 ditesh mblidhet Komiteti Klasifikimit kreditor
të Moody’s dhe qeveria përkatëse merr klasifikimin kreditor në
varshmëri të gjendjes ekonomike, përformancës dhe menaxhmentit
financiar, strukturës buxhetore, kornizës legale dhe institucioneve
dhe klimës politike .

7. Shkalla klasifikimese e Moody’s përfshin dy nivele . I pari
quhet shkallë investuese me klasat Aaa, Aa, A, Baa, ndërsa
niveli i dytë quhet shkall spekulative dhe përfshin klasat
Ba, B, Caa, Ca dhe C . Të nëntë klasat mund të shëndrohen
në nën klasa duke i shtuar se cilës klasë indikatorët numerik
1,2 dhe 3 me përjashtim të klasave Aaa dhe C .
Nëse shteti dhe ekonomia nuk tregojnë stabilitet klasifikimi
kreditor mund të ulet, kurse nëse ndodh e kundërta, pra vendi
tregon stabilitet dhe zhvillim ekonomik, klasifikimi kreditor mund
të ngrihet, që përkthyer në numra do të thotë kursimi, në raste të
caktuara, me milionë $ .

8. Kosova dhe Klasifikimi kreditor
• Fakti që të gjitha vendet në rajon kanë klasifikimin kreditor e
vendos Kosovën në situatat të pa favorshme por edhe në pozitë të
bejë pregaditje të duhura për të filluar procesin duke mësuar nga
proceset nëpër të cilat kanë kaluarë të tjerët. Për më tepër Kosova
shtet duhet të pregaditet mirë për procesin e klasifikimit kredior
ku do ti kurseje Kosovën me miliona dollare dhe financimi i
projeketeve mallore dhe i infrasktrukturës do të jetë shumë më i
lehtë në klasifikim kreditor .
• Shembull : Le të themi se qeveria e Kosovës emeton një bono me
principal 200 milion dollarë që nuk ka klasifikim kreditor ose ka
klasifikim kreditor financiar. Bleresit e ketij projekti do të
pajtoheshin të investonin vetem nëse do te paguheshin se paku
200 perqind ose 40 milion euro.Nese bonoja do të riklasifikohej
si investim i klasës Ba, norma e interesit pagues do te binte ne 15
përqind dhe qeveria do të kursente 10 milione euro ne vit .

9. TEKNOLOGJIA INFORMATIVE DHE
GLOBALIZMI
Tri Qështje kryesore qe sot ndikojnë më shum biznes janë
globalizmi, teknologjia dhe etika . Ndërsa gjithnjë e më shumë
vende përvetësojnë sistemet e tregtisë së hapur, biznesi gjithnjë
e më shumë po bëhet global . Përparimet e shpeshta në
teknologjinë informatike dhe në internet po inkurajojnë rritjen e
bizneseve të reja dhe po ndryshojnë mënyra se si bëhet tregti .
Më në fund, firmat duhet të menaxhohen edhe në rrafshin etik,
nëse duan që të mbijetojnë dhe të përçojnë vlera tek investitorët
dhe tek klientet dhe gjithashtu të jenë të sukseshëm në periudhë
afatgjatë .

10. Lindja e globalizmit
Agimi i globalizimit nuk është fenomen i kohëve të fundit, që në
shekullin XV kur lundërtaridhe eksperatori portugeze Vasko de
Gama udhëtoi në shtetin eKeralas në bregun perendimor të Indisë, në
kërkim të erëzave për të kënaqur shijet europiane . ështe pak a shumë
e njejta kur tregtarët kineze dhe arabë bënin udhëtime të ngjajshme
për të lehtësuar tregtin e erëzave dhe të mëndafshit . Mallrat, njerzit
dhe idetë kanë udhëtuar në botë që prej asaj kohe . Globalizmi
filloi të përshpeitohet pas Luftës së Dytë Botërore, duke u nisur nga
viti 1994, me krijimin e institucioneve të tilla Ndërkombëtare, si
Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe më së fundi,
Marrëveshja e Përgjithshme

11. Mbi Tarifat dhe Tregtinë (GATT), tani e emëruar Organizata
Botërore e Tregtisë . Globalizimi mund të jetë i mirë për të
gjithë të interesuarit, por varet shumë nga mënyra se si zbatohen,
rregullat e lojës, që janë ndërshmeria në tregti, politikat e
investimit dhe kontrolli i internetit .
Një tjetër prirje që po ndryshon rolin e biznesit të vogël është
globalizimi . Ndërkohë që firmat e mëdha sigurisht që kanë
qenë përfituesit kryesor të tregtisë së rritur midis vendeve,
bizneset e vogla po mësojnë si të marrë pjesë në këtë aktivitet .
Në mënyrë që firmat e vogla të përfshihen është duke u bërë
pjesë e zingjirit të furnizimit të firmave të mëdha .

12. Teknologjia informative po u mundëson firmave të vogla të
angazhohen në biznesin vendas dhe ndërkombëtar .
Teknologjia u lejon firmave të vogla që të hedhin poshtë pengesat e
mëparshme të eksportit dhe të arrijnë tek klientet në tregjet globale .
Pra firmat e vogla duke bërë kështu mund të rrisin shitjet dhe fitimet
si dhe të ulin risqet e biznesit . Sigurisht teknologjia është një dritare
përmes së cilës bizneseve të vogla mund të hapin një kufij të ri
botëror dhe të revolucionarizojnë praltika e biznesit .

13. Globalizmi si pikënisje dhe si bazë ka konkurencën, si kategori
progresive të zhvillimit të shoqërisë bashkëkohore botërore .
Karakteristikat kryesore të globalizmit janë : rritja e tregtisë
Ndërkombëtare, rritja dhe koncetrimi i kapitalit ndërkombëtar,
migrimi i popullatës, zhvillimi i teknikës dhe i teknologjisë
dhe deindustrializimi .
Rritja e tregtisë ndërkombëtare është një prej karakteristikave
kryesore të globalizmit . Kjo rritje, përveç të tjerash, është
rezultat i konceptit të liberalizimit të tregtisë . Tregtia liberale
ndikon drejtpërdrejt në shtimin ekonomik dhe në rritjen e
standardit jetësor .

14. Rritja dhe koncetrimi i kapitalit ndërkombëtar . Faktorët më të
rëndëishëm, që ndikojnë në rritjen e kapitalit ndërkombëtar,
janë : rritja e shpejtë e normës së zhvillimit ekonomik, pasurit
natyrore, resurset njerëzore, infrastruktura solide dhe stabiliteti
ekonomik, posaçërisht ai politik i vendit .
Migrimi i popullsisë – historikisht si dhe gjatë globalizmit,
migrimi i popullatës bëhet prej vendeve në zhvillim në vendet
e zhvilluara . Në këtë kontekst mund të thuhet se shkaku kryesor
i migrimeve është faktori ekonomik, mirëpo duhet theksuar
se njerzit emigrojnë edhe për shkak të bindjeve politike,
kombëtare, religjioze, familiare, të sigurisë etj .

15. Ndikimi i teknologjisë informative të globalizmit intereneti dhe
teknologjitë e lidhura me të po bëhen gjithnjë e më të lira
duke bërë informacionin në kohë të disponueshëm menjëherë
dhe globalisht . Disa vende në zhvillim kanë krijuar infrastruktura
komunikimi më të mira, meqense nisen vone por pershtaten
teknologjine me te re me kosto me te ulet.Interneti lejon
pervetesimin
e tekonologjise maksimale me te shpejta dhe ndikon zhvillimin e
tekonologjive te prodhuara ne vend.Gjithashtu lehteson
bashkpunimin me te afert brenda dhe midis vendeve . Qeverite duhet
te heqin pengesat dhe te ndjekin poltika transparente qe stimulojn
investimin e huaj dhe konkurencën .

16. • Duke ulur kostot e komunikimit.TI-ja ka ndikuare ne
globalizmin e prodhimit dhe ka nxitur levizje te lire te mallrave
perfshire kapitalin pertej kufijve kombetare.Ne fakt teknologjia
informative vepron si katalizator ne procesin e globalizmit duke
ulur kostot operative
• Deindustrializmi eshte nje prej karatekeristikave te rendsishme te
globalizmit.Me termin deinstrualizem nuk kuptojme vetem
ngushtimin dhe zvogelimin e te punesuarve ne industri etje por
edhe bartjen e industrise prej vendeve te zhvilluara ne ato qe jane
ne zhvillim e qe kane pasuri natyrore dhe resurse njerezore

17. Rregullat e Incoterms
Ne qarkullimin nderkombtear malli transportohet me mjete te
ndyshme te komunukimit.Gjate transportit gjthnje ekziston qe malli
te humb apo te demtohet.Kjo rezulton me mospranimin e mallit nga
bleresi.Per kete shkak nuk jane te ralla rastet e mosrealizimit te
puneve nga afarizmi i tregtise se jashtme qe rendon perfundojne me
konsteste gjyqesore .

18. • Gjate konstesteve gjyqesore gjthashtu jane paraqitur dilema me
mospajtime me interpretime te obligueshme dhe te drejtave te
subjekteve ne procedure lidhur me shpenzime e trasportit te
sigurimit te ngarkimit-shkarkimit te aballazhmit ejte.Me qellim te
eliminimit te paqartesive dhe interpretimeve te ndyshme te ketyre
obligimeve perkatesisht te drejtave te shitesit apo bleresit.Oda
tregetare nderkombetare ne Paris ne vitin 1973 ka aprovuar
rregulla INCOTERMS (international comercial Terms) .

19. • Keto rregulla jane plotesuar ne vitet 1967 1980 1990 e se fundi ne
vitin 2000. Rregullat incoternes ne rradhe te pare kane per qellim
eliminimin e problemeve eventuale ne qarkullimin nderkombetar
te mallrave. Kontrata mbi shitblerjen e mallrave duhet te jete baze
ne saje te se ciles caktohet kriteri se a duhet te hyne ne bazen e
doganave apo jo shpenzimet e transportit te sigurimit .
• Rregullat e INCOTERMS caktojne saktesisht se kush duhet ti
percaktoje shpenzimet e transportit te sigurimit dhe te shpenzimit
tjera te bera jashte territorit doganor te vendit destinues

20. • Vareisht se nga kush duhet ti perballoje keto shpenzime
rregullisht INCOTERMS ne fuqi ndahen ne kater grupe E, F,
C,dhe D .
• Grupi i pare perban rregullat, “ E ” te cilat percaktohen obligimin
se bleresi do te marre mallin ne disponim ne lokalet e punes te
shitesit .
• Grupi “ F ” perbejne rregullat te cilat e obligojne shitesin qe
mallin ti dorezoje transportuesit qe e cakton bleresi. Ne keto
raste te paritetit te dergimit te mallitn shitesi do ti perballoje
vetem shpenzimet e ngarkimit te mallit nga mjeti transportues ne
vend te cilin e cakton bleresi .

21. • Grupi “ C ” e perbejne rregullat te cilat e obligojne shitesin qe te
kontrakoje transportin apo pa obligimin e marrur te pergjgesise
per demtimin apo humbjen eventuale te mallit e as per
perballimin e shpenzimeve te tjera varese te shakaktura lidhur
me mallin bazes doganore
• Grupi “ D ” perfshin rregullat te cilat ne rastin e caktimit te
parritetit te dergimit te mallit obligojne shitesin ti perballoje te
gjitha shpenzimet e bera jasht territorit doganor te vendit
destinues si dhe rreziqet per demtimin apo humbjen eventuale te
mallit .

22. • www.Biznesi.net