1. Kufiri i Mundësive të Prodhimit
Rrallësia është parim fundamental ekonomik, që nënkupton se të
mirat ekonomike gjithherë mungojn në raport me kërkesat e
konsumatorëve .
Ligji i rrallësisë (mangësisë) në teorin ekonomike, është mjaft i
rëndësishëm, nga se gjetja e mënyrave më të mira të përdorimit
të resurseve të rralla është një detyrë shumë e rëndësishme .
• Rrallësia determinon zgjedhjen që paraqet një proces të
seleksionimit të alternative të mundshme . Po ashtu, zgjedhja
është një seleksionim i mundësive të kufizuara (alernative) .

2. • Pamundëisa që një vend të prodhojë të gjitha të mirat dhe
shërbimet e nevojshme në literaturën bashkëkohore ekonomik
quhet kufiri i mundësive të prodhimit .
• Kufiri i mundësive të prodhimit shpreh kombinime të mallrave
dhe shërbimeve, që mund të prodhojë një vend gjatë një
periudhë të dhën kohe, duke u mbështetur në parimet e ekonomis

3. Kostoja Oportune
Kostoja oportune paraqet heqjen dorë të sasisë së prodhimit të
një malli për të rritur sasinë e prodhimit të mallit tjetër .

4. Ndikimi i Sistemit Ekonomik-Shoqëror në
Zhvillimin Ekonomik
Burimet ekonomike (tokë, fuqi punëtore, kapital dhe teknologji
janë të rralla dhe, pavarësisht se sa shumë kemi, vazhdojm të
përballemi me pakicën e tyre .
• Sistemi ekonomik i çdo vendi të veçantë varet në parim nga
Faktorët vijues :
• Pronësia e faktorëve të prodhimit
• Mënyra e alokimit të burimeve
• Transparenca e politikave ekonomike
• Vlefshmëria e institucioneve funksioneve
Këta faktorë ndikojnë thellë në efiçencën e alokimit të burimeve

5. Sistemi i Ekonomis së Tregut
Në sistemin e sipërmarrjes së lirë, aktorët kryesorë janë
konsumatorët dhe prodhuesit .
• Bazohet në të drejtën e pronës private, në sistemin e tregtisë së
lirë, në ndjekjen e interesit vetjak (maksimizimi i fitimit ose i
pasurisë )
• Ekonomia kapitaliste kurorëzon konsumatorin si mbret dhe sistemi
kujdeset për mirqënien e publikut .
• Marrdhënie midis sistemit ekonomik dhe biznesit është shumë e
ngushtë

6. • Hyrja dhe dalja nga industria duhet të jetë relativisht e lehtë, në
mënyrë që firmat të futen në tregti ose të dalin prej saj sipas
dëshirës .
• Çmimi i produktit duhet të përcaktohet nga kërkesa dhe oferta e
përgjithshme e tregut dhe as një ofrues i vetëm, nuk duhet të jetë
në gjendje të ndikojë çmimet .

7. SISTEMI EKONOMIK I KOMANDUAR OSE I
PLANIFIKUAR
• Pronësia dhe kontrolli i të gjithë faktorëve të prodhimit janë
totalisht në duart e qeverisë dhe jo të privateve .
• Në këtë sistem nuk ekziston koncepti i pronës private dhe qeveria
vendor plotësisht se çfarë mallrash dhe shërbimesh do të
prodhohen edhe me çfarë çmimesh do të shiten .
• Qeveria planifikon prodhimin .
• Konsumatori pa dyshim nuk është mbreti .
• Vendet që ndjekin sistemin ekonomik të komanduar në periudhë
afatgjatë përfundojnë në falimentim

8. • Mekanizmi i tregut nuk lejohet të veprojë dhe nuk ka nxitje për
të nxjerrë fitime .
• Mungesa pothuajse totale e cilësis së mallrave për konsumatorët
• Konsumatori nuk ka shumë mundësi për mallrat që janë të
disponueshme për zgjedhje dhe ato janë të cilësis së dobët .
• Çmimet nuk bazohen në ofertat dhe kërkesën . Ato i vendos
qeveria .
• Koncepti i konkurrencës dhe i pronës private nuk ekziston .

9. • Gjithashtu kemi pamjaftueshmëri të mallrave të tjera, që
konsumatorët i duan në të vërtetë .
• Firmat që prodhojnë mallra dhe shërbime në këtë sistem
drejtohen nga qeveria . Ato quhen ndërmarrje shtetërore .
• Në thelb, ato janë burokraci inefiçente, punësojnë shumë më
tepër punëtorë se sa duhen për prodhimin efiçent .

10. SISTEMI EKONOMIK I PËRZIER
• Shfaq elemente të të dyja sistemeve, atij kapitalist dhe të
komanduar .
• Jo të gjitha ekonomitë e përziera ngjajnë me njëra – tjetrën .
• Në disa vend ndërmarrjet e sektorit publik (qeveritare ose
shtetërore ) luan rol më të madh se në vende të tjera .
• Sa më i madh të jet roli që luajnë ndërmarrjet shtetërore në
ekonomi, aq më e madhe është perspektiva për infiçencë
ekonomike .

11. • Të gjitha ndërmarrjet shtetërore kanë personel të tepërt dhe
punonjës me rezultate të dobëta .
• Punëtorët janë pak të motivuar të punojnë shumë dhe me
efiçencë meqenëse, përgjithësisht, pagat e tyre nuk lidhen me
produktivitetin .
• Të gjithë punonjësit paguhen njëlloj dhe, normalisht pagat varen
nga vjetërsia e punës në agjencinë shtetërore .

12. EKONOMIT Në TRANZICION
Lëvizja nga planifikimi qendror në kapitalizëm (në drejtim të
ekonomive konkurruese, të orientuara nga tregtia dhe në ekonomi
me tregti të hapur ) quhet tranzicioni ekonomik .
• Ekonomistët u referohen vendeve të ish Bashkimit Sovjetik si
ekonomi në tranzicion, por në vitin 1978 Kina ishte ekonomia e
parë e madhe që nisi reformat për kalimin nga kontrolli shtetëror
në kapitalizëm .

13. Nëse ekonomit në tranzicion duan të rriten dhe të zhvillohen me
shpejtësi, ato duhet të garantojnë mjedisin ekonomik, pra
institucionet që përkrahin të drejtat pronësore shtetin ligjor,
strukturën e tregut çmimet konkurruese dhe vëmendjen ndaj
kërkesës së konsumatorit .