Infosessie erkenning IOED's en OE-gemeenten: deel 3 IOED Erfgoed Noorderkempen
Archeologisch onderzoek
1. Afdeling Archeologie MUG Ingenieursbureau
Archeologisch onderzoek
Hoe werkt het?
&
Wat doen wij allemaal?
MUG Ingenieursbureau
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
2. Overzicht
1. Verschillende soorten archeologisch onderzoek
2. Externe kwaliteitseisen
3. Interne kwaliteitseisen
4. Wanneer is er onderzoek nodig?
5. Samenwerking met andere disciplines. Er is winst te behalen!
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
3. Behoud in situ is uitgangspunt
Dus: geen bodemverstoringen uitvoeren,
waardoor eventueel aanwezige archeologica in de bodem
behouden blijft!
Niet mogelijk? Dan de volgende onderzoeksstappen
doorlopen:
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
4. 1. Verschillende archeologische
onderzoekstypes/stappen
a. Archeologisch bureauonderzoek
b. Archeologisch booronderzoek (BO)
c. Archeologisch proefsleuvenonderzoek (IVO-P) indien behoud in situ niet
kan, dan:
d. Archeologische opgraving (DO)
e. Archeologische begeleiding (AB)
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
5. a. Archeologisch bureauonderzoek
• Het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over
bekende en verwachte archeologische waarden, binnen een plangebied om
te komen tot een specifieke archeologische verwachting.
– Standaard bronnen
– Beschikbare info
– Amateur-archeologen
– Etc.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
6. Voorbeelden van kaartmateriaal bij
bureauonderzoek
Resultaat
Kaart plangebied
met aanbeveling
vervolgonderzoek
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
7. b. Archeologisch booronderzoek (BO)
Vooraf is Plan van Aanpak (PvA) verplicht!
• Inventariserend booronderzoek
– Doel: Vaststellen van de mate van intactheid van de bodemopbouw
• Karterend booronderzoek
– Doel: Opsporen van sporen en/of vindplaatsen
• Waarderend booronderzoek
– Doel: Bepalen van de aard, omvang, datering, gaafheid, conservering
etc. van een vindplaats
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
9. Mechanische (schud)zeef
Bij karterend onderzoek worden
de monsters uit de boorkernen nat
gezeefd en de zeefresiduen
vervolgens na drogen bestudeerd
op voorkomen minuscule
archeologische indicatoren Efficiënt en zeer snel.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
10. c. Archeologisch proefsleuvenonderzoek
(IVO-P)
• Het graven van proefputten/sleuven
• Er moet een Programma van Eisen (PvE) én een Plan van Aanpak (PvA)
opgesteld zijn
– Doel: arch. verwachtingsmodel uit voorgaand onderzoek te toetsen en
aan te vullen.
– 5 tot 10% plangebied onderzoeken.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
11. Voorbeeld van een geaccodeerd voorblad van een PvE.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
12. Boven: Luchtfoto waarop oude
kreken zichtbaar zijn.
Rechts: proefsleuven waarvan
ligging mede bepaald wordt door
oude landschap, zoals bijvoorbeeld
de ligging van oude kreken.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
13. d. Archeologische opgraving (DO)
• Doel: veiligstellen van materiaal van een vindplaats, om daarmee informatie
te behouden die van belang is voor de kennisvorming over het verleden.
• Uitvoeren: als er geen planaanpassing kan plaatsvinden en de bodem
daadwerkelijk verstoord gaat worden!
• Er moet een Programma van Eisen (PvE) én een Plan van Aanpak (PvA)
opgesteld zijn.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
15. e. Archeologische Begeleiding (AB)
• Een archeologische begeleiding mag alleen plaatsvinden als:
– Vanwege fysieke belemmeringen er geen goed vooronderzoek
uitgevoerd kon worden;
– Men geen opgraving noodzakelijk acht, maar toch wel graag extra info
uit de grond wil halen;
– Als er bijzondere onderzoeksvragen zijn en die mogelijk alsnog
beantwoord kunnen worden.
• Er moet een Programma van Eisen (PvE) opgesteld en goedgekeurd zijn
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
16. Archeologische begeleiding
(AB) tijdens
rioolwerkzaamheden
I.t.t. de andere arch. onderzoeksmethodes is de archeoloog, om
waarnemingen te kunnen doen, afhankelijk (in goed overleg) van
de werkzaamheden/werkwijze van de uitvoerder.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
17. 2. Externe kwaliteitseisen
en wet en regelgeving
• Verdrag van Malta (1992)
• KNA (versie 3.2)
• Wamz
• Opgravingsvergunning
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
18. Verdrag van Malta (1992)
Restanten van vroegere samenlevingen, die overal in de bodem verborgen
liggen, als gemeenschappelijk Europees erfgoed beschermen en beheren.
Arch. waarden moeten in ruimtelijke plannen meegenomen worden;
Behoud in situ;
Principe: bodemverstoorder draagt zorg voor kosten opgraving.
Er werd vanaf toen (1992), in afwachting van implementatie van het verdrag in
wetgeving veelal “in de geest van Malta” gewerkt
Voorbeeld: BETUWELIJN
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
19. • Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.2)
– De eerste KNA: 2001.
– Nu versie 3.2
Bedrijven met een opgravingsvergunning mogen zich begeven op de
“opgravingsmarkt”.
KNA zorgt voor:
• Garantiekaders voor kwaliteit van opgravingen, door eisen te stellen aan:
– Wijze van archeologisch onderzoek
– Beheer van vondst- en documentatiemateriaal
– Uitvoerders van het onderzoek: actoren!
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
20. • Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz)
– Pas in 2007 (15 jaar na verdrag van Malta!) is de Wamz vastgesteld
• Koppeling van archeologie aan ruimtelijke ontwikkelingen
• (Bodem-)verstoorder betaald
– Gevolg: Maatschappij wordt bewuster van archeologie
• Gemeentes stellen archeologiebeleid op
– In nieuwe en steeds meer ook in oude bestemmingsplannen
Gevolg: toename in commercieel archeologisch onderzoek
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
21. Voorbeeld van een
archeologische
beleidskaart
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
22. • Opgravingsvergunning
Alleen bedrijven met een opgravingsvergunning mogen archeologisch onderzoek
uitvoeren.
MUG afdeling Archeologie heeft via de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE)
“een vergunning tot het doen van archeologische werkzaamheden in het kader van
het doen van opgravingen”. Opgravingen onder water zijn hierbij uitgezonderd.
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
23. 3. Interne kwaliteitseisen
• Intern kwaliteitssysteem (klaar voor erfgoedinspectie)
– Sluit volledig aan bij vigerende KNA
– Werken met interne checklists
– Geldt voor gehele proces, van aanmelden onderzoek (Archis) tot en met
deponeren van vondsten en/of onderzoeksgegevens
• Afdeling Archeologie van MUG is ISO 9001 gecertificeerd
– Werkplekinspecties
– Etcetera
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
24. 4. Wanneer is archeologisch onderzoek
nodig/verplicht?
• Bij alle plannen waar bodemverstoring gaat plaatsvinden kan archeologisch
onderzoek verplicht zijn!
• Meestal geldt: plangebied minimaal 100m2
– Gemeentes (lees = bevoegd gezag) mogen hiervan afwijken
• Gemeente (lagere overheid) is bevoegd gezag
– Gemeentelijk archeologiebeleid
• CHECK Gemeentelijke archeologische beleidskaarten/waardenkaarten
– Geen eigen gemeentelijk archeologiebeleid
• Of check De provinciale richtlijnen handteren
Bij twijfel of vermoedens: neem vrijblijvend contact op met medewerkers van
de afdeling archeologie!
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
25. Archeologisch onderzoek (volgens gemeente) verplicht?
Wat dan te doen?:
Start in zo’n vroeg mogelijk projectstadium
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
26. 5. Samenwerken
• Er zijn mogelijkheden om archeologisch onderzoek te combineren met andere
onderzoeken. Waar valt mogelijk winst te behalen?
– Archeologisch- en milieukundig booronderzoek combineren
– Bodemsaneringen combineren met archeologie
– Explosievenonderzoek combineren met archeologie
– Geo-ict oplossingen: digitaal opgraven! Archeologis (zie website
www.mug.nl)
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
27. Archeologische sporen en
vondsten
Voorbeelden
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
28. Vuursteen
Aardewerk
Voortgang binnen Infra, Milieu, Geo en Archeologie
