1. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
YÜRÜYEN MERDİVENLERDE YENİ DÜŞÜNCELER
MURAT İSLAM
Danışmanı : Prof. Dr. Aydın BIYIKLIOĞLU
Jüri Üyesi : Doç. Dr. Levent GÜMÜŞEL
Jüri Üyesi : Öğr. Gör. Dr. Mustafa Sabri DUMAN
Bölüm Başkanı :Prof. Dr. Orhan AYDIN
Trabzon 2008

2. II
ÖNSÖZ
Dünyanın insanoğluna küçük gelmeye başlamasıyla yapılan yüksek binalar, gelişen
taşıma sistemleri, artan yolcu ve müşteri miktarı beraberinde bazı sorunlarını getirmiştir.
İnsanı veya malzemeyi yapı içerisinde yada dışarısında düşey yönde taşımak veya
yönlendirmek üzere çalışan sistemlerinden biri olan yürüyen merdivenlerle ilgili ayrıntılı
bilgi vermek, farklı uygulamalarına değinmek ve sonuçta başvurmuş olduğum kaynakların
ışığında yeni bir yürüyen merdiven uygulaması ortaya koymak bu çalışmayı yapmamın ana
nedenidir.
Bu çalışmayı yöneten, çalışma boyunca sürekli ilgi ve desteklerini esirgemeyen,
olumlu eleştiri ve önerileri ile çalışmamın gelişmesinde büyük katkıları bulunan, Sayın
Hocam Prof. Dr. Aydın BIYIKLIOĞLU’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Murat İSLÂM
Trabzon 2008

3. III
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖNSÖZ................................................................................................................................. II
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................... III
ÖZET.................................................................................................................................... V
SUMMARY ........................................................................................................................VI
ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................................VII
TABLOLAR (ÇİZELGELER) DİZİNİ............................................................................ VIII
SEMBOLLER DİZİNİ ........................................................................................................IX
1. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN TARİHÇESİ, ÇALIŞMA PRENSİBİ VE YAPISAL
ELEMANLARI ..................................................................................................................... 1
1.1. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN TARİHÇESİ ...................................................................... 1
1.2. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİ ......................................................... 1
1.3. YÜRÜYEN MERDİVEN ELEMANLARI ........................................................................... 2
1.3.1. Basamaklar...................................................................................................... 3
1.3.2. El Bandı........................................................................................................... 5
1.3.3. Tahrik Zincirleri.............................................................................................. 7
1.3.4. Tahrik Ünitesi.................................................................................................. 9
1.4. MUHAFAZA İSKELETİ ................................................................................................ 11
1.5. EMNİYET ELEMANLARI ............................................................................................. 13
1.5.1. Emniyet Freni................................................................................................ 13
1.5.2. Yan Panel Emniyet Düzeneği ........................................................................ 13
1.5.3. Yürüyen Merdiven Tekerleği Denetleme Düzeneği....................................... 14
2. TRAFİK KABİLİYETİ................................................................................................... 15
2.1. YÜRÜYEN MERDİVEN TRAFİĞİ.................................................................................. 16
2.2. TAŞIMA KAPASİTESİ ................................................................................................. 17
2.2.1. Çalışma Hızı.................................................................................................. 19
2.2.2. Basamak Genişliği......................................................................................... 20
2.2.3. Eğim .............................................................................................................. 21
2.2.4. Yürüyen Merdiven Girişinde Kuyruk Oluşması ............................................ 21
2.2.5. Yürüyen Merdiven Basamak Sayısı............................................................... 21
2.2.6. Yolcu Karakteristikleri .................................................................................. 22
3. YÜRÜYEN MERDİVEN HESAP ESASLARI.............................................................. 23
3.1. YÜRÜYEN MERDİVEN BAĞLANTI NOKTALARINA GELEN YÜKLER ........................... 24
3.2. YÜRÜYEN MERDİVENİN ENERJİ İHTİYACI VE KOLON HATTI .................................... 24
4. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN SEÇİMİ VE YERLEŞTİRİLMESİ........................... 27
4.1. YÜRÜYEN MERDİVEN UZUNLUKLARI ....................................................................... 28
4.1.1. Sahanlık Geçiş Boyları : ............................................................................... 29
4.1.2. Merdiven Alt-Üst Dönüş İstasyonları Yerleşim Uzunlukları (L1, L3)............ 29
4.1.3. Merdiven Alt Ve Üst Dönüş İstasyonları Alt Boşlukları (h1, h2, h3) : ........... 30
4.1.4. Merdiven Altında Ve Üstünde Bulunan Yükseklikler (h4, h5, h6): ............... 31
4.1.5. İnsanların Yürüyen Merdiven Üzerinde Rahat Olabilmeleri İçin Gerekli
Basamak Genişlikleri...................................................................................................... 31
4.2. YÜRÜYEN MERDİVEN YERLEŞTİRME DÜZENLERİ..................................................... 32
4.2.1. Tek Üniteli Düzen.......................................................................................... 33
4.2.2. Sürekli Düzen ................................................................................................ 33
4.2.3. Ayrık Düzen................................................................................................... 34
4.2.4. Paralel Ayrık Düzen...................................................................................... 34

4. IV
4.2.5. Çapraz Sürekli Düzen.................................................................................... 34
5. ÖZEL AMAÇLI MEVCUT YÜRÜYEN MERDİVEN UYGULAMALARI................ 36
5.1. SPİRAL YÜRÜYEN MERDİVEN ................................................................................... 36
5.2. TEKERLEKLİ SANDALYE MERDİVENİ ........................................................................ 37
6. UÇAKLARA YOLCU TAŞINMASINI KOLAYLAŞTIRACAK MOBİL YÜRÜYEN
MERDİVEN SİSTEMİ ....................................................................................................... 40
7. SONUÇ............................................................................................................................ 44
8. ÖNERİLER ..................................................................................................................... 45
KAYNAKLAR.................................................................................................................... 46

5. V
YÜRÜYEN MERDİVENLERİN İNCELENMESİ
Çalışmayı hazırlayanın adı: Danışmanın adı:
Murat İSLAM Prof.Dr.Aydın BIYIKLIOĞLU
Teslim dönemi: Ocak 2008
ÖZET
Bu çalışmanın amacı varolan yürüyen merdiven sistemlerinin incelenerek, günümüzde
uygulanmış farklı yürüyen merdiven sistemlerinin tanıtılması ve ertesinde yeni bir yürüyen
merdiven sisteminin fikir aşamasının ortaya konulmasıdır. Bu sebeple süregelen sistemler
incelenmiş ve çeşitli patentlerden elde edilen fikirler ışığında yeni bir düşünce ortaya
konulmuştur. Bilinen yürüyen merdiven sisteminin özelliklerini kullanarak uçak, gemi, vb.
araçlardaki yolcu indirme-bindirme işlemini hızlandıracak bir mobil yürüyen merdiven
sisteminin genel hatları ve bu sistemde kullanılması önerilen yeni bir tahrik ünitesi
üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Yürüyen Merdivenler, Düşey Sirkülasyon Araçları, Mobil Yürüyen
Merdivenler, Sürtünmeli Tahrik Ünitesi

6. VI
SUMMARY
Investigation of the Escalators
The purposes of this thesis are investigating available escalator systems, introduce
recently applied different escalator systems and afterwards produce a idea of new escalator
system. Therefore, existing escalators were inspected and an opinion was proved make
allowance for some patents. Passenger landing-embarkation mechanism in planes, ships,
etc. which would be accelerated with a mobile escalator system is exhibited by using
common escalator systems properties, and also usage of a new friction drive unit is
recommended in this thesis.
Key Words: Escalators, Vertical Circulation Vehicles, Mobile Escalators, Friction
Drive Unit

7. VII
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa No
Şekil 1-1 Yürüyen merdiven kesiti........................................................................................ 2
Şekil 1-2. Yürüyen merdiven elemanları............................................................................... 3
Şekil 1-3. Merdiven basamağı............................................................................................... 3
Şekil 1-4. Basamak tekerlekleri............................................................................................. 4
Şekil 1-5. Merdiven basamak elemanları .............................................................................. 5
Şekil 1-6. Basamakların hizalanması .................................................................................... 5
Şekil 1-7. Korkuluk ve el bandı............................................................................................. 6
Şekil 1-8. El bandı kesitleri ................................................................................................... 6
Şekil 1-9. El bandı ve korkuluk mekanizması....................................................................... 7
Şekil 1-10. Yürüyen merdivenler için lamelli zincir............................................................. 8
Şekil 1-11. Zincir yörüngesi................................................................................................. 8
Şekil 1-12. Ana tahrik zinciri ve dişlisi................................................................................ 9
Şekil 1-13. Basamak ve el bandı tahrik düzeni ................................................................... 10
Şekil 1-14. Yürüyen merdiven tahrikinde kullanılan bir sonsuz vida dişli sistemi............. 11
Şekil 1-15. Merdiven taşıyıcı aksam (iskelet) ..................................................................... 11
Şekil 1-16. El bandı tahrik mekanizması............................................................................. 12
Şekil 1-17. Emniyet freni .................................................................................................... 13
Şekil 1-18. Yan panel emniyet düzeni................................................................................. 14
Şekil 1-19. Yürüyen merdiven tekerlek denetleme düzeneği.............................................. 14
Şekil 2-1. Hızlar ve taşıma kapasitesi arasındaki bağıntı .................................................... 18
Şekil 2-2. Hız-Kapasite diyagramı ...................................................................................... 18
Şekil 2-3. Kapasitenin hızla değişimi.................................................................................. 20
Şekil 4-1. Düşey sirkülasyon vasıtalarının eğim sınırları.................................................... 28
Şekil 4-2. Sahanlık Geçiş Boyları ....................................................................................... 29
Şekil 4-3. Yürüyen Merdiven Ölçüleri................................................................................ 30
Şekil 4-4. Yürüyen merdiven üzerindeki insanın rahatlığı için gerekli basamak genişlikleri
..................................................................................................................................... 32
Şekil 4-5. Tek Üniteli Düzen............................................................................................... 33
Şekil 4-6. Sürekli Düzen...................................................................................................... 33
Şekil 4-7. Ayrık Düzen........................................................................................................ 34
Şekil 4-8. Paralel Ayrık Düzen............................................................................................ 34
Şekil 4-9. Çapraz Sürekli Düzen ......................................................................................... 35
Şekil 5-1. Spiral yürüyen merdivenin genel görünüşü ........................................................ 37
Şekil 5-2. Tekerlekli sandalye için özel basamaklar ........................................................... 38
Şekil 5-3. Tekerlekli sandalye için yürüyen merdivenlerin ana hatları............................... 39
Şekil 5-4. Tekerlekli sandalye ile çalışma şekilleri ............................................................. 39
Şekil 6-1. Mobil yürüyen merdiven..................................................................................... 40
Şekil 6-2. Mobil yürüyen merdiven kontrol sistemi............................................................ 41
Şekil 6-3. Yürüyen merdiven sürtünmeli tahrik düzeneği................................................... 41
Şekil 6-4. Sürtünme tahrik mekanizmalı yürüyen merdiven düzeneğinin kesit görünüşü.. 42
Şekil 6-5. Sürtünmeli tahrik mekanizmasının kılavuzlanması............................................ 43
Şekil 6-6. Motor tahrikli basamağın açık görünüşü ............................................................ 43

8. VIII
TABLOLAR (ÇİZELGELER) DİZİNİ
Sayfa No
Tablo 2-1. Yürüyen merdiven eğimine göre hızlar ............................................................. 16
Tablo 2-2. Yürüyen merdivenlerde taşıma kapasiteleri (DIN EN 115’e göre) ................... 19
Tablo 2-3. 30° Eğimli yürüyen merdiven kapasitesi........................................................... 20
Tablo 2-4. Eğim açılarına göre yürüyen merdiven hızları................................................... 21
Tablo 3-1. Bina Yapısına Gelen Maksimum Yükler........................................................... 24
Tablo 3-2. Kablo kesitlerinin çekebileceği akım miktarı .................................................... 26
Tablo 4-1. Çeşitli Yürüyen Merdiven Boyutları ................................................................. 29

9. IX
SEMBOLLER DİZİNİ
Sayfa No
A : 1 - 2 bir basamaktaki insan sayısı.................................................................................. 23
Ab : Toplam basamak adedi................................................................................................ 25
as : 0.4 - 0.405 m basamak adımı ........................................................................................ 23
B : görünen basamak adedi.................................................................................................. 24
D : tahrik çarkı ve karşı çarkın çapı (m).............................................................................. 24
H : basamak yüksekliği (m)................................................................................................. 24
H : katlar arasındaki mesafe (m).......................................................................................... 24
L : Hat uzunluğu (mt).......................................................................................................... 25
Li : eğimli taşıma mesafesi (m).......................................................................................... 24
Lyb : giriş noktasındaki yatay mesafe (m) .......................................................................... 24
Lyi : iniş noktasındaki yatay mesafe (m) ............................................................................ 24
M : bir insan ağırlığı (kg) .................................................................................................... 24
N : Güç (Watt)..................................................................................................................... 25
Ps : her basamaktaki insan sayısı......................................................................................... 24
Q : Toplam basamak adedi.................................................................................................. 25
S : basamaktaki yük (N) ...................................................................................................... 24
S : İletken kesiti (mm2) ....................................................................................................... 25
U : İşletme gerilimi (Volt)................................................................................................... 25
v : 0.4 - 1 m/s yürüyen merdiven hızı.................................................................................. 23
V : merdiven hızı (m/s)........................................................................................................ 24
Y : Basamaktaki yolcu sayısı............................................................................................... 25
Z : Tam kapasitedeki yürüyen merdivenin saate taşıdığı insan sayısı................................. 23
δ : Özgül iletkenlik katsayısı (bakır için 56m/ohm.mm2 alınır) ......................................... 25
Η : sistemin verimi .............................................................................................................. 24
ϕ : 0.6 - 0.96 arasında basamak doluluk faktörü. ............................................................... 23
Φ : tırmanma açısı ( ° ) ........................................................................................................ 24

10. 1. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN TARİHÇESİ, ÇALIŞMA PRENSİBİ VE
YAPISAL ELEMANLARI
1.1. Yürüyen Merdivenlerin Tarihçesi
1899’da Charles D. Seeberger Otis Elevator Company’ye katıldı ve kendisiyle birlikte
yürüyen merdiven (escalator) ismini de getirdi (İngilizce asansör anlamına gelen “elevator”
kelimesi ile Latince basamak anlamına gelen “scala” kelimesinin bir araya gelmesiyle
oluşur). Seeberger-Otis beraberliği, genel kullanım maksatlı ilk basamaklı tip yürüyen
merdiveni üretti ve bu yürüyen merdiven ilk ödülünü kazandığı Paris 1900 sergisinde halka
tanıtıldı. Yürüyen merdivenler, günümüzde insan trafiğinin bulunduğu iş merkezleri,
büyük mağazalar, süper marketler, demiryolu istasyonları, havaalanları, okullar, hastaneler,
fabrikalar, oteller, restoranlar ve dik eğimli tepeler vs. gibi yerlerde insan naklinin sürekli
ve güvenli olarak sağlanması için yaygın olarak kullanılmaktadır. Büyük toplulukların belli
sürelerde ulaşımının sağlanması gereken tiyatro, spor merkezi, sergi sarayları gibi
yapılarda yürüyen merdivenlerin etkin olarak kullanıldığı yerler arasında sayılabilir. Ayrıca
büyük sergi saraylarında, havaalanlarında vs. yürüyen merdivenlerin özel bir hali olan
yürüyen bantlar da kullanılmaktadır. Mimari ve kullanım amacına göre basamaksız, spiral,
özürlüler ve tekerlekli sandalye kullananlar için ise özel tasarımlı yürüyen merdivenler,
yolcunun hareketini destekleyen ve maksimum güvenlik sağlayan bir sistem olarak,
günümüzde başarı ile insanların hizmetine sunulmuştur. [1]
1.2. Yürüyen Merdivenlerin Çalışma Prensibi
Yürüyen merdivenler sözlük anlamı ile “İnsanların iki ya da daha çok kat arasında
inip çıkmasını sağlayacak, biçimde düzenlenmiş sabit ya da hareketli düzlemsel
basamaklardan oluşan bütün” olarak tanımlanır.
Bu makineler gerçekten çok iyi işlenmiş taşıma sistemleridir. Üç ana parçadan
oluşurlar: 1, iki adet hareketli el bandı; 2, ilerleyen basmaklar; 3, bir güç ünitesi, genellikle
bir elektrik motoru ve buna bağlı hız düşürücü bir dişli kutusu. Şekil 1-1 bir yürüyen
merdivenin kesit görünüşünü vermektedir. [2]

11. 2
Şekil 1-1 Yürüyen merdiven kesiti
1.3. Yürüyen Merdiven Elemanları
Yürüyen merdivenler devamlı yürüyen yönlendirici konveyörler olarak en etkili
şekilde kullanılmaktadır. Bir yürüyen merdiven veya bandın yapısı üst kısım, alt kısım ve
orta kısım olarak üç ana bölümden oluşur.
Bir kattan diğer bir kata yolcuları yukarı veya aşağı yönde taşıyan, hareketli
basamaklardan oluşmuş eğimli bir konveyör sistemidir. Günümüzde geleneksel yürüyen
merdiven olarak adlandırılan standart bir yürüyen merdivenin ana elamanları şunlardır
(Error! Reference source not found.):
1-alt tahrik elemanı, 2-giriş platformu, 3-giriş basamağı, 4-el bandı, 5-tahrik zincirleri
6-tahrik ünitesi, 7-üst tahrik ve gerdirme, 8-basamak makarası kılavuz yolu, 9-muhafaza
iskeleti, 10-özel emniyet elemanları [1]

12. 3
Şekil 1-2. Yürüyen merdiven elemanları
1.3.1. Basamaklar
Yürüyen merdivenin apronu (girişi) kat hizasında düz konumda duran 2 adet
basamaktan oluşur. Her bir basamak Şekil-2.3'de görüldüğü gibi 4 adet tekerlekle
desteklenir. Bunlardan ikisi hareket zincirine bağlı olarak çalışır, diğer ikisi ise serbest
haldedir. Her dört tekerlekte ayrı ayrı kılavuz yollar içinde çalışır. Yatay veya eğimli
çalışan yürüyen merdiven yolu üzerinde böylece basamaklar yatayda düzgün hareketi
sağlanmaktadır. Basamak elemanları; esas tekerlek(1), basamak altı(2), iskelet(3), serbest
tekerlek(4), çekme zinciri(5), basamak yüzeyi(6), tekerlek şaftı(7)
Şekil 1-3. Merdiven basamağı

13. 4
Merdiven basamağı metal yüzeyli olup, alt kısmında çapları 100 ila 180 mm olan 4
adet tekerlek bulunur. Tekerlekler karbolit veya lifli plastik malzemeden veya çelik üzerine
lastik kaplamadan yapılmaktadır (Şekil 1-4). Tekerlek yatakları rulmanlıdır. Merdiven
işletmesi esnasında gürültüyü azaltmak için plastik veya üstü lastik kaplı tekerlekler
kullanılır.
Şekil 1-4. Basamak tekerlekleri
Basamak adımı 400 ila 450 mm alınır, bu değerler lamelli zincir hatvesinin belli
katlarıdır. Basamak genişliği ise 500 ila 1000 mm arasındadır ve ağırlığı 25 ila 60 kg
civarındadır. Ortalama yolcu yükü 800 - 2400 N alınan tasarımlarda, apronun doğrusal
kütlesi yaklaşık olarak 200 - 275 kg/m alınır. Şekil 1-5'te basamak elemanları, etekleri ve
çalışma anında basamakların konumu görülmektedir. Basamak önü ve üst yüzeyi tırtıllı
biçimde düzenlenmiştir. [1]

14. 5
Şekil 1-5. Merdiven basamak elemanları
Merdiven basamakları giriş veya çıkış platformuna yaklaştıklarında ikili (800 mm)
veya üçlü (1200 mm) olarak hizalanır ve yolcuların iniş - binişlerini rahatça yapmasına
imkan verirler (Şekil 1-6). [1]
Şekil 1-6. Basamakların hizalanması
1.3.2. El Bandı
Yürüyen merdiven el bandı, metalik bir kılavuz üzerinde hareket eden, sonsuz olarak
yapılan kauçuk esaslı banttır. El bandı basamak hızına uygun olarak döndürülür; bunun
için yürüyen merdivenin ana tahrik milinden iki zincir transmisyonu ile el bandı tahrik

15. 6
edilir. El bandının lineer ağırlığı 1.85 - 2.5 kg/m dir. Ortalama lineer yükü 50 N/m, kılavuz
sürtünme katsayısı 0.27 - 0.37 dir. Yürüyen merdivenlerde kullanılan el bandı Şekil 1-8’de
ve üzerinde çalıştığı korkuluk Şekil 1-7'de görülmektedir. Mekanizmada zincir aktarma
elemanı olarak kullanılmıştır. [1]
Şekil 1-7. Korkuluk ve el bandı
Şekil 1-8. El bandı kesitleri
Tırabzanlar genelde elektrikli basmak zincir tahrik motoru ana dişli şaftından zincir
veya kayış ile tahrik edilir ve gizlenmiş yataklar üzerinde basamakların hızına yakın bir
hızda hareket ederler (Şekil 1-9). [1]

16. 7
Şekil 1-9. El bandı ve korkuluk mekanizması
1.3.3. Tahrik Zincirleri
Yürüyen merdiven basamağı ya da yürüyen bant paleti, iki yanına monteli tekerlekler
vasıtası ile iskelet boyunca döşenmiş paralel bir çift hat boyunca, bağlı oldukları tahrik
zincirleri ile çekilerek hareket eder. Basamak yada paletleri birbirine bağlayan iki yandaki
tahrik zincirleri bisiklet zinciri görünümündeki makara ve baklalı zincir tipindedir. Bu
zincir, yapısına uygun tasarımdaki, ana tahrik ve gerdirme arabası zincir dişlileri üzerinden
dolaşarak sürekli hareket edebilir. Tahrik elemanı olarak yürüyen merdivenlerde genellikle
taksimatı 100, 135 veya 200 mm olan lamelli zincirler kullanılır (Şekil 1-10). Yürüyen
merdivenler için kullanılan lamelli zincirler, tek yönlü olarak eğilmeye müsaade eden dış
lamel üzerinde zincir tutucusu ile donatılmıştır. Yürüyen merdivenin rotası üzerinde
makara kılavuz yolu ile zincir tutucuları birlikte zincirin düğümlenmesine mani olur ve
düzgün çalışmasını temin ederler. [1]
1-dış lamel, 2-zincir tutucu, 3-iç lamel, 4-rulo, 5-burç, 6-pim, 7-tutucu sacı 8-
bağlantı pimi, 9-bağlantı lameli, 10-tespit pimi, 11-tespit segmanı

17. 8
Şekil 1-10. Yürüyen merdivenler için lamelli zincir
Bağlantı pimi ve tespit pimi zincir lamellerine sıkı geçme olarak takılır. Böylece zincir
mafsalları sökülmez hale getirilir. Zincir levhaları alaşımlı çelikten, burç ve rulolar
çelikten, pimler yüksek alaşımlı çelikten ve hepsi ısıl işlem görmüş olarak imal edilir.
Zincirin yörüngesi Şekil 1-11'de , ana tahrik zinciri ve dişlisi ise Şekil 1-12'de
gösterilmiştir.
Şekil 1-11. Zincir yörüngesi

18. 9
Şekil 1-12. Ana tahrik zinciri ve dişlisi
1.3.4. Tahrik Ünitesi
Yürüyen merdiven tahriğinde tek kademeli redüktörlü veya zincir mekanizmalı tahrik
üniteleri kullanılır. Paralel şaft ve sonsuz vida mekanizmalarına da rastlanmaktadır. Bazı
yürüyen merdivenlerin tahrikinde, zincir çarkına her iki taraftan bağlı dişli kutulu iki ayrı
tahrik ünitesi bulunabilir. Basamakların ve el bandının tahrik mekanizması Şekil 1-13’te
görülmektedir.
Tahrik grubunun tamiri veya yürüyen merdivenin muayenesi gibi işlerde kullanılmak
üzere yedek bir daha düşük kapasiteli tahrik grubu vardır. Tahrik zincirinin gerginliği
sağlanmalıdır. Bunu için de çeşitli yöntemler uygulanabilir.

19. 10
Şekil 1-13. Basamak ve el bandı tahrik düzeni
Alt kısmında yağ biriktirme kabı ve tahrik zinciri dönüş kasnağını taşıyan zincir gergi
ayar arabası bulunur. Üst kısımda ise motor ve tahrik grubu bulunur. Motor yürüyen
merdiveni doğrudan dişli veya zincir ya da her ikisinin birlikte kullanılması ile oluşan bir
grup vasıtasıyla tahrik eder. Tahrik için genelde tek veya çift hızlı asenkron (alternatif
akım) motorları, seyrek olarak da doğru akım motorları kullanılmaktadır. Bu motorlar iki
yönde de dönebilme özelliğine sahiptir ve bu sayede bir yürüyen merdiven ya da bant aşağı
veya yukarı yönde taşıma amaç ile kullanılabilir. [1]

20. 11
Şekil 1-14. Yürüyen merdiven tahrikinde kullanılan bir sonsuz vida dişli sistemi
1.4. Muhafaza İskeleti
Modern yürüyen merdiven ve bantların en temel parçasına iskelet (truss) denir.
Yürüyen merdivenin parçaları Şekil 1-15'te görüldüğü gibi bu iskelet üzerine monte edilir.
İskelet cıvata, perçin yada kaynakla birbirine bağlanan çelik elamanlardan oluşan taşıyıcı
bir kafestir. İskelet yürüyen merdiven üreticisinden sağlanıp yine firma yetkilileri
tarafından, üst, alt ve gerekirse orta kısımlarındaki belirli noktalardan binaya mesnetlenir.
İskeletin alt ve üst kısmı yatay, orta kısmı eğimli olarak tasarımlıdır.
Şekil 1-15. Merdiven taşıyıcı aksam (iskelet)

21. 12
Yolcuların merdivene rahat binip inebilmeleri için basamakların kat seviyelerinde
yatay konuma gelmeleri, iskelet içinde iki tarafta da monte edilmiş olan hatlar üzerine özel
kılavuzların döşenmesi ile sağlanır. Yan panellerin görevi yolcuları korumaktır. Yan
paneller iskelete genellikle cıvatalar ile bağlanır. Bu paneller ahşap, metal, plastik ya da
temperlenmiş cam plakalar şeklinde olabilir. Çoğu zaman basamak seviyesine dekoratif
amaçlı yan duvarlar döşenmiştir. Yan paneller bu yan duvarlar üstüne monte edilirler.
Ayrıca yürüyen merdiven üzerinde çalıştırma ve acil durdurma düğmeleri ile iç kısımda
bulunan hız ayar ve zincir kontrol sistemleri bulunur.
Tırabzanlar insan eline uygun şekilde üretilir ve genelde birkaç kat halindeki kanvas
(kanaviçe) tabakasının dış kısmına vulkanize edilmiş kauçuk kaplama ile elde edilir. Dış
kısımdaki kaplama doğal ya da sentetik olabilir. Bazı tırabzanlar tek parça olarak montaj
alanına getirilip özel ısıtıcılar ile açık olan iki ucu vulkanize edilerek birleştirilir (Şekil
1-16).
Şekil 1-16. El bandı tahrik mekanizması

22. 13
1.5. Emniyet Elemanları
Emniyet freni ve yan panel emniyet düzeneği gibi bazı elemanlar merdivenin
çalışması sırasında oluşabilecek güvenlik sorunlarını önlemek üzere sistemi durdurmak
üzere düzenlenmişlerdir.
1.5.1. Emniyet Freni
Her tahrik ünitesinde ayrı ayrı çalışan elektromanyetik blok freni, tam yüklü yürüyen
merdivende yumuşak (sarsıntısız) duruş sağlayan yağlı tampon vardır. Frenler esas fren
veya ikincil fren veya her ikisi de olabilir. Duruş ve kalkışlardaki ivme, yürüyen
merdivenin frenlenmesi esnasında 0.6 m/s2
değerini geçmemelidir (Şekil 1-17).
Şekil 1-17. Emniyet freni
1.5.2. Yan Panel Emniyet Düzeneği
Merdiven basamaklarının kenarlarında bulunan etekler renkli yapılarak, ayakların
sıkışması engellenir. Bunun için Şekil 1-18'de görülen mikro şalterler ile basamağın izafi
hareketi neticesinde yürüyen merdiven durdurulur.

23. 14
Şekil 1-18. Yan panel emniyet düzeni
1.5.3. Yürüyen Merdiven Tekerleği Denetleme Düzeneği
Mevcut buluş, destek tekerleği yada küçük tekerleğin bulundukları kılavuz yol
düzlemi ile tekerlek ekseni arasındaki mesafeyi ölçerek uygun görülmeyen mesafe
aralıklarında yürüyen merdivenin elektrik motoruna giden gücü keserek sistemi durduran
mekanik bir cihazdır. Böylece olası tekerlek arızalarında sistem emniyetli bir şekilde
kontrol altına alınmış olur. [3]
Şekil 1-19. Yürüyen merdiven tekerlek denetleme düzeneği

24. 2. TRAFİK KABİLİYETİ
Yürüyen merdiven ve bantlar yüksek trafik hacimlerinde dahi sürekli akış sağlamaya
uygundur. Ticari yapı ve alanlarda merkezlerinde tüketicilerin tüm katlara ulaşabilmesi,
alışveriş merkezleri, merkezleri, istasyonlar gibi toplu taşıma yapılan yerlerdeki yüksek
trafik kapasitesinin verimli bir şekilde karşılanabilmesi de yürüyen merdiven ve bantların
taşıma siteminin bir parçası olarak kullanılması çoğu zaman zorunlu olmaktadır. [1]
Yürüyen bantlar yürüyen merdivenlerin özel bir durumu olarak yürüyen merdivenlerin
tüm avantajlarını sağlaması yanında, basamak içermemesi nedeni ile bagaj, bavul ve
alışveriş arabalarının taşınması açısından çok uygundur, Yürüyen bantların diğer bir
avantajı ise yatay düzlemde de yolcu ve yük taşınmasına olanak sağlamasıdır. [1]
Yürüyen merdivenler binalarda etkin güvenlik engelleri ve kontrol noktaları
oluşturmak için de kullanılmaktadır. Zemin kata sadece bu katı bir üst kata bağlayan bir
yürüyen merdiven kurulur. Binanın diğer katlarına ulaşımı sağlayacak asansörler yürüyen
merdivenin çıkış katından başlayacak şekilde kurulur. Böylece üst katlara gidecek olan
insanların yürüyen merdiveni kullanıp kontrol noktasından geçmeleri sağlanır.
Yürüyen insan kalabalığı içinde bazı insanlar hızlı diğer bazıları ise yavaş yürür.
Örneğin yük taşıyan veya yaşlı insanlar yavaş yürür ve yürüyen topluğun hızını yavaş
yürüyen kişiler belirler, yani kalabalığın hızı yavaş yürüyen insanların hızına düşecektir.
Yürüyen merdiven kullanılması durumunda kalabalık içindeki tüm insanlar önceden belirli
sabit bir hızda taşınır, tıkanıklıklar oluşmaz ve insanlar bir yerden diğerine zaman
açısından verimli bir şekilde taşınır.
Yürüyen merdivenleri sadece tek sayılı katlara ve çift sayılı katlara çıkan asansörler
ile karşılaştırırsak, insanların bu iki ayrı özellikteki asansörlere ulaşmaları sırasında
oluşacak kargaşa ve kalabalık yürüyen merdiven kullanımı ile önlenebilir. Bu suretle daha
rahat bir seyir ve bina içinde daha düzenli bir insan akışı sağlanır.
Yürüyen merdivenin üstün olan en önemli yönü ise sürekli hareket halinde olması ve
asansörlerin aksine sürekli insan taşıyabilmesidir. Bekleme ve kuyruklar sadece yürüyen
merdivenin kapasitesi aşılınca oluşabilir. Bu durumda yürüyen merdiven grupları ve/veya
yüksek hızlı yürüyen merdivenler gibi çözünler dikkate alınmalıdır. Metro istasyonlarının
ana girişleri gibi yerlerde bir çift yürüyen merdivene bitişik durumda normal merdiven
kurularak insan trafiğinin akışını rahatlama gibi çözümler sunulabilir. [1]

25. 16
Asenkron alternatif akım motorları ile çalışan yürüyen merdivenlerin hızları sabit ya
da iki kademeli olabilir. Standartlara göre hızlar eğim boyunca 0.45 ile 0.65 m/s
arasındadır, 0.65 ve 0.75 m/s lik hızlar sadece yüksek hızların gerektiği yolcu taşımacılığın
çok yoğun olduğu yerlerde uygulanır. Uygulamada hızların genelde, ticari alanda 0.5 m/s,
halk taşımacılığında 0.5 ile 0.65 m/s arasında, yürüyen bantlarda ise 0.5 ile 0.75 m/s
arasında olduğu görülür. Daha hızlı olanlarına, kullanımı yaygın olmasa bile, rastlamak
olanaklıdır; örneğin Moskova, Kiev gibi şehirlerde taşıma mesafesinin çok uzun olması
sebebi ile çok yüksek hızlı yürüyen merdivenler tercih edilmiştir. Uzun yolculuk süresini
kısaltmak için 1m/s değerindeki yüksek hızlar kullanılmakta ve yürüyen merdivenin yolcu
taşıyabilme kapasitesi ikinci derecede dikkate alınmaktadır.
Yürüyen merdivenlerin eğim açısı genelde 30 derecedir. Avrupa ülkelerinde bu açı 35
dereceye kadar çıkar, fakat bu eğimdeki hız ise 0.45 m/s ile sınırlıdır. Çalışma hızları
yürüyen merdiven ve bantların eğimi ile bağlantılı olarak değişmesi Tablo 2-1'de
verilmiştir. Eğimli yürüyen bant ve yürüyen merdivenlerin hızları ne olursa olsun biniş ve
iniş alanları binme ve inmeyi emniyetli ve rahat bir şekilde sağlamak amacı ile belli bir
uzunluk boyunca yatay düzlemde hareket etmeli ve eğimli hareket kısmına yumuşak bir
geçiş yapmalıdır. Biniş ve inişin yatay düzlemden olması şeklinde tasarlanan yürüyen
merdiven ya da bantların taşıma hızları, eğimli bir düzleme doğrudan binme ve inme
durumuna göre bir miktar daha yüksek olabilmektedir. Hızları 0.35 m/s ve eğimleri 3
dereceden fazla olan yürüyen merdiven ve bantlar çift taraflı hareketli tırabzana sahip
olmalıdır. [1]
Tablo 2-1. Yürüyen merdiven eğimine göre hızlar
2.1. Yürüyen Merdiven Trafiği
İnsanların bina içindeki dolaşımı ya da trafiği karmaşık yapıdadır. Bu dolaşım yatay
ve düşey doğrultulardaki hareketleri, doğal ve mekanik sistemler yardımıyla olan
hareketleri kapsamaktadır. Aynı zamanda dolaşımın verimi ile de ilgilidir, yani uzun ince,

26. 17
kısa geniş binaları ve yaş, cinsiyet, boyut, hareketlilik, amaçlar gibi insani faktörlerin de bu
trafik analizi içinde dikkate alınması gerekir. Çeşitli durumlarda birim alana düşen kişi
yoğunluğu aşağıdaki değerler olarak belirlenir: [1]
Kuyrukta bekleyen insan kitlesi durumu :
En uygun durum 0.4 kişi / m2
Rahat durum 1.0 kişi / m2
Yoğun durum 2.0 kişi / m2
Verimli durum 4.0 kişi / m2
Hareket halindeki insan kitlesi durumu:
Serbest tasarımlı akış durumu 0.3 kişi / m2
(1.2 kişi / m2
)
Tam tasarım akış durumu 1.4 kişi / m2
(0.45 kişi / m2
)
Acele hareketli akış durumu 3.0 kişi / m2
Merdivenler, serbest tasarım durumu 0.6 kişi / m2
(0.4 kişi / m2
)
Merdivenler, Tam tasarım durumu 2.0 kişi / m2
(0.8 kişi / m2
)
Bu yoğunluk faktörleri bir miktar değişebilir, yukarıda verilen değerler ortalama
değerlerdir. Parantez içindeki değerleri alışveriş merkezleri için geçerlidir. Serbest tasarım
insanların rahat ve çarpışma korkusu olmadan yürüyebilme durumunu, tam tasarım ise
alışveriş merkezi koridorları, merdiven gibi yapı kısımlarının insanların dikkatli olarak
yürümelerini gerektirecek optimum kapasite ile işlev görebilmeleri durumunu
belirtmektedir.
2.2. Taşıma Kapasitesi
Yürüyen merdivenlerin kapasiteleri genelde bir saat içinde taşıdıkları yolcu sayısı ile
ifade edilir. Yürüyen merdiven ve bant üreticileri ise kapasiteyi teorik olarak 1 ¼ veya 2
yolcu şeklinde genişliğe bağlı olarak ifade etmektedir. Yürüyen merdiven ve bantların
taşıma ya da trafik kapasiteleri hızlarına bağlı olarak değişmektedir ve teorik olarak bu
kapasite hız ile doğru orantılıdır. Hızın arttırılması nedeni ile insanların yürüyen merdivene
binmede gösterecekleri kararsızlık taşıma kapasitesinde beklenen artışın sağlanmasını
engelleyebilir ve gerçek kapasite eğrisi hız ile tam orantılı olamaz ve teorik eğrinin altında
kalan bir sapma gösterir. Gerçek kapasite ise yürüyen merdiven hızı ile birlikte yolcuların
yürüyen merdiven yada banda giriş hızına bağlıdır. Şekil 2-1’de yürüyen merdivenlerde

27. 18
hızlara bağlı olarak teorik ve gerçek taşıma kapasite eğrilerinin genel durumu
görülmektedir.
Ayrıca London Transport Şirketi'nin yaptığı bir araştırmanın sonucu Şekil 2-2’de 1
numaralı eğri; 2 numaralı eğri Bavin ve 3 numaralı eğri ise Hithachi, Japonya tarafından
verilmektedir. Aynı şekilde doğrusal olan eğri de teorik taşıma kapasitesi eğrisidir. [1]
Şekil 2-1. Hızlar ve taşıma kapasitesi arasındaki bağıntı
Şekil 2-2. Hız-Kapasite diyagramı
Yapı büyüklüğü, yerleşim vs. gibi koşulların uygunluğuna göre efektif gerçek taşıma
kapasitesi, teorik kapasitenin %80 ni kadar olabilir, fakat yolcunun taşıdığı yükler nedeni

28. 19
ile bu kapasite daha da düşük olabilir. Tam çalışma koşullarındaki yürüyen merdiven ve
bantların taşıma kapasiteleri hızlar ve basamak ve/veya palet genişliğine göre Tablo 2-1’de
görülmektedir. [1]
Tablo 2-2. Yürüyen merdivenlerde taşıma kapasiteleri (DIN EN 115’e göre)
Tesisin kurulduğu saha uygun ise iki veya daha fazla sayıdaki yürüyen merdiven
ünitesinin yan yana yerleştirilmesi tavsiye edilir. Bu uygulama taşıma kapasitesini
arttırmakla birlikte herhangi bir arıza sırasında yedek bir birim de sağlamaktadır.
Uygulamada yürüyen merdivene ve/veya banda yolcu giriş hızı ve kapasite aşağıdaki
faktörlere bağlıdır.
2.2.1. Çalışma Hızı
Düşük hızlarda yürüyen merdivenin kapasitesini basamaklar üzerindeki durma
yerlerinin sayısı belirler. Yürüyen merdiven veya bandın hızı artınca yolcular sisteme
girişte daha dikkatli adım atıp yavaşlayacakları için boş basamak sayısı artar, gerçek
kapasite de bu neden ile hızla orantılı olamaz ve teorik olandan daha düşük değerdedir.
Yürüyen merdivenin kapasitesinin çalışma hızına göre değişimi Şekil 2-3'te verilmiştir.
Grafikte iki kişinin bir basamağa binmesi halindeki teorik kapasite (a) eğrisi ile; bir dakika
içinde yürüyen merdivene binen maksimum insan sayısı (b) eğrisi ile; 5 dakikalık süre
içinde yürüyen merdivene binen ortalama insan sayısı (c) eğrisi ile gösterilmiştir. [1]

29. 20
Şekil 2-3. Kapasitenin hızla değişimi
2.2.2. Basamak Genişliği
Basamak genişliği 600 mm, tek kişi için yeterli iken, 1000 mm genişlik ise elinde yük
olan bir veya iki kişinin yan yana taşınmasını sağlamaktadır. Gözlemlere göre 600 mm lik
yürüyen merdivenlerde artarda dizilen insanlar aralarındaki bir basamağı boş bırakma
eğilimindedir. 1000 mm lik yürüyen merdivenlerde ise insanlar aralarında boş basamak
bırakmamaktadır. 1000 mm lik yürüyen merdivenlerin diğer bir üstün yönü ise, insanların
tek bir tarafta durması durumunda, acelesi olan kimselerin boş olan taraftan yürüyerek
hızla çıkabilmeleridir. Tablo 2-3’te 30 derece eğim açılı bir yürüyen merdivenin genişlik
ve hızına bağlı olarak kapasite değişimi görülmektedir.
Tablo 2-3. 30° Eğimli yürüyen merdiven kapasitesi

30. 21
Basamak genişliği 600 mm olan yürüyen merdiven için her ikinci basamakta bir kişi
ve genişliği 1000 mm olan yürüyen merdiven için her basamakta bir kişi kabul edilmiştir.
2.2.3. Eğim
Trafik kabiliyeti kısmında belirtildiği gibi eğim ile hız arasında bir ilişki vardır ve
eğim artınca hız azalmaktadır bu durum Tablo 126'da görülmektedir. Ayrıca eğimi fazla
olan merdivenlere insanların, psikolojik ve baş dönmesi ve bulantı hissi gibi biyolojik
nedenler ile binmede tereddüt ettikleri gözlemiştir. Sonuç olarak eğim artınca kapasite
azalır ve Tablo 2-4’te eğim ile hız ve kapasite arsındaki ilişki verilmektedir.
Tablo 2-4. Eğim açılarına göre yürüyen merdiven hızları
2.2.4. Yürüyen Merdiven Girişinde Kuyruk Oluşması
Yürüyen merdiven girişinde kalabalığın yığılması durumunda aynı basamakta birden
fazla insanın durma eğilimi birlikte, artan kalabalığın yürüyen merdivene giriş hızını % 20
oranında düşürdüğü gözlenmiştir.
2.2.5. Yürüyen Merdiven Basamak Sayısı
Yürüyen merdiven girişindeki yatayla aynı düzlemde bulunan basamak sayısı
önemlidir. Gözlemler yatay basamak sayısı arttıkça insanların yürüyen merdiven
üzerindeki yolculuğa daha kolay alıştıklarını göstermektedir. İnsanların ortalama adım
uzunluğunun 750 mm ve iki adet yatay basamağın uzunluğunun 800 mm olduğu dikkate
alınınca üreticiler 1 1/3 adımı esas almaktadır, hızı 0.65 m/sn olan yürüyen merdivenlerde
bu sınır 2 1/3 adıma çıkarılmalıdır. Yani yataydaki basamak sayısı artınca sisteme giriş hızı
ile birlikte kapasite de artar.

31. 22
2.2.6. Yolcu Karakteristikleri
Yük taşıyan ve/veya yaşlı insanlar, sakatlar, çocuklar yürüyen merdiven ve bantlara
diğer insanlara göre daha yavaş biner ve kapasitenin düşmesine neden olurlar. Ayrıca
erkeklerin giriş hızının kadınlara göre %10 oranında daha yüksek ve yük taşıyanların giriş
hızının ise % 5 oranında daha düşük olduğu gözlenmiştir. Alışveriş merkezi, hastane,
metro istasyonu ve okul gibi yerlerde kapasite, yaşlı genç oranına bağlı olarak çok belirgin
bir şekilde değişir. Eğer yolcu profili ile ilgili sağlıklı bilgi yoksa trafik hesaplarında
kapasitenin 60 kişi/dak olarak kabul edilmesi uygundur.

32. 3. YÜRÜYEN MERDİVEN HESAP ESASLARI
Yürüyen merdivenin hesabında ilk aşama yürüyen merdivenin kapasitesinin
bulunmasıdır. Trafik kapasite ve adım yük miktarının hesabında, 600 mm genişlikli
basamağın alabildiği yolcu sayısı 1 kişi; 800 mm genişlikli basamağın alabildiği yolcu
sayısı 1.5 kişi ; 1000 mm genişlikli basamağın alabildiği yolcu sayısı 2 kişi olarak kabul
edilmelidir. Daha sonra diğer gerekli hesaplar yapılmaktadır. Tam kapasitedeki yürüyen
merdivenin saate taşıdığı insan sayısı: [1]
Z = 3600.ϕ.A.v/as = 9000.A.ϕ.v Denklem 1
Burada,
Z : Tam kapasitedeki yürüyen merdivenin saate taşıdığı insan sayısı
ϕ : 0.6 - 0.96 arasında basamak doluluk faktörü.
(Düşük değer 0.4 m/s , yüksek değer 1 m/s hız için alınır)
A : 1 - 2 bir basamaktaki insan sayısı
v : 0.4 - 1 m/s yürüyen merdiven hızı
as : 0.4 - 0.405 m basamak adımı
Üzerindeki hareketli katın direnç katsayısı 0.025 - 0.028 alınarak apron konveyörleri
için benzer hesaplar yapılır.
Basamak zinciri uzunluğu :
Denklem 2
Eğimli taşıma mesafesi :
Denklem 3
Yolcu taşıma süresi :
Denklem 4
Yürüyen merdiven üstündeki yolcu yükü :
Denklem 5

33. 24
Yürüyen merdiven tahrik gücü :
Denklem 6
Burada,
Φ : tırmanma açısı ( ° )
 : sistemin verimi
D : tahrik çarkı ve karşı çarkın çapı (m)
h : basamak yüksekliği (m)
H : katlar arasındaki mesafe (m)
Lyb : giriş noktasındaki yatay mesafe (m)
Lyi : iniş noktasındaki yatay mesafe (m)
Li : eğimli taşıma mesafesi (m)
M : bir insan ağırlığı (kg)
Ps : her basamaktaki insan sayısı
s : basamaktaki yük (N)
B : görünen basamak adedi
v : merdiven hızı (m/s)
3.1. Yürüyen Merdiven Bağlantı Noktalarına Gelen Yükler
Alt ve üst bağlantı noktalarına gelen yükler genelde konstrüksiyona ve kullanılan
malzeme cinsine bağlı olmasına rağmen, avan projede yapılacak imalata yardımcı olması
açısından bir değer vermek gerekir. Bu tür hesaplar imalatçı tarafından tam olarak
verilmek zorundadır. Tablo 3-1 avan projede kullanmak için yaklaşık değerlerde
verilmiştir. [1]
Tablo 3-1. Bina Yapısına Gelen Maksimum Yükler
3.2. Yürüyen Merdivenin Enerji İhtiyacı Ve Kolon Hattı
Avan projede gerekebilecek bir diğer husus yürüyen merdivenin enerji ihtiyacı
olacaktır. Bu durumda yürüyen merdivenin taşıyacağı yükü bulmak gerekir . Bunun içinde
yürüyen merdivenin basamak adedini belirlemek gerekir. Avan projede en uygun imalat

34. 25
derecesi olan 30 derece diklik kabul edilmelidir. Yürüyen merdivenin başlama kotu ile
taşıma kotu arasındaki farkı yani yüksekliğini mimari projeden alıp bunu 1,732 ile
çarparsak (1/tan30 = 1,732)merdivenin iz düşümü boyunu bulur, bunu da 0,40 a bölersek
(basamak boyu) basamak adedini elde ederiz . Basamak adedine A dersek bu durumda
taşınacak yük,
Q = 80 Kg * Ab * Y * D Denklem 7
Q : Toplam basamak adedi
Ab : Toplam basamak adedi
Y : Basamaktaki yolcu sayısı
D : Genişliğe göre yoğunluk
( T ve D sayıları yukarıda verilen yürüyen merdiven yolcu ve yoğunluk tablosundan
alınacaktır . Kişi ağırlığı 80 Kg olarak kabul edilmiştir )
Bu durumda gerekecek enerji miktarı,
N = ( V * Q * Sin 30 ) / ( 102 * η ) KW Denklem 8
olacaktır . Burada η verimlilik katsayısı kötü şartta 0,50 olarak alınması imalatta
oluşabilecek değişikliklere imkan tanıması açısından olumlu olur . Bu enerji ihtiyacına
göre gerekli kolon hattı ve teçhizatı seçilebilir. [1]
Yukarıdaki formülden bulunan enerji miktarını, aydınlatma, priz ve kontrol tablosu
ihtiyaçlarını dikkate alarak 1,5 ile çarptıktan sonra kolon hattı mesafesine uygun olacak
şekilde gerilim düşümü hesabı yapılır. L mimari projeye uygun alınmalıdır . Bunun için
aşağıdaki formül kullanılır. [1]
%e = (100*L*N) / (S*U2*δ) Denklem 9
L : Hat uzunluğu (mt).
N : Güç (Watt)
S : İletken kesiti (mm2)
U : İşletme gerilimi (Volt)
δ : Özgül iletkenlik katsayısı (bakır için 56m/ohm.mm2
alınır)
%e miktar olarak 3 oranı üstünde olmayacağı için bu formülde kesit için tekrar
düzenlenirse
S = (100*L*N) / (U2*%e*δ) mm2 Denklem 10
Burada bulunan S değeri aşağıda belirtilen kablo kesitlerinden en yakın üst değere
tamamlanarak, aşağıdaki tablodan akım karşılığı olarak ta değerlendirilmeli ve uygun

35. 26
sigorta değerleri alınarak aşağıda verilen kolon şemasındaki kablo kesit ,sigorta ve kesici
değerleri yerine konmalıdır.
Tablo 3-2. Kablo kesitlerinin çekebileceği akım miktarı
Bulunan kablo kesiti % e formülünde yerine konarak gerçek gerilim düşümü
hesaplanmalıdır. Bundan önceki tabloda hesaplanan enerji miktarı ve bina yüksekliğine
göre hesaplanacak olan kesit ve akım değerlerinin birbirine uygun olmasına dikkat
edilmelidir. Toleranslı olarak seçilen kablo kesitleri 2,50 m/sn hız üzerindeki asansörlerde
farklı kumanda yöntemlerinin kullanılabilmesine olanak sağlayacaktır. Seçilen motor
gücüne göre kesici ve sigortaların seçilmesi gerekir. Ancak sigorta değerleri seçilen kablo
için asansörler kısmında verilen tablo değerlerinden yüksek olamaz.
Motor devrelerinde ana kesici ve sigortaların dışında motorlar aşırı akıma karşıda
korunmalıdır. Motor anma akımına uygun termik röle seçimleri yapılmalı her hız devresi
için akıma uygun termik röle kullanılmalıdır. Asansörlerde verilen tablo kullanılmalıdır.
Motor koruma devrelerinde termik ayarları motor anma akımına çok yakın olmalı konulan
sigorta değerleri Tablo 3-2’den alınmalıdır . Akımın bir kontrol parametresi olarak
kullanıldığı kontrol sistemlerinde ( vektör kontrol ) termik aranmaz, ancak frekans kontrol
ve voltaj kontrollerin çoğu sisteminde akım, bir kontrol parametresi değildir . Bu tür
tablolarda termik röle aranmalıdır . Otomatik sigortalar termik olarak kullanılamaz .
Devreye konan kesici , sigorta değerinin üstünde devreyi kesebilme gücünde olmalıdır .
Devre içinde sıralanan sigortalar daima kendinden sonraki sigortadan büyük olmalı fakat
aşağıda verilen değerlerin üstüne çıkmamalıdır. Motorlarda kullanılan uzun besleme hatları
için yukarıdaki değerlerde gerilim düşümü hesabı yapılmalıdır .Bu çalışmalardan sonra
asansör kolon hattına çok benzer bir kolon hattı çizilebilir. [1]

36. 4. YÜRÜYEN MERDİVENLERİN SEÇİMİ VE YERLEŞTİRİLMESİ
İnsanlar, sürekli olarak, bir noktadan farklı yükseklikte olan başka bir noktaya inip
çıkmak ve bu sırada bu noktalar arasındaki bağlantıyı sağlayan araçlardan faydalanmak
zorundadırlar. Sabit ya da hareketli olan bu araçlar;
 Rampalar,
 Merdivenler,
 Yürüyen merdivenler,
 Asansörler
olmak üzere dört grupta toplanır. Genel hatları ile bir düşey sirkülasyon aracının
güzel, rahat, emniyetli ve ekonomik olması lazımdır. İnsan faaliyetlerinin oluştuğu fiziki
çevre şartları çok çeşitli olduğundan sirkülasyon araçlarının yukarıdaki özelliklere hangi
seviyede sahip olacağı, dolayısıyla aracın cinsi ve sekli çok yönlü bir etüt konusudur.
Şartlara göre bu özelliklerin önem sırası ve derecesinin farklı ve çoğu kere de birbirine
karşı olduğu unutulmamalıdır. Özellikle çok katli binalarda düşey sirkülasyon araçlarının,
muhtelif katlar arasındaki bağlantıyı rasyonel bir şekilde sağlaması lazımdır. Bu gereklilik
plan şartlarını kuvvetle etkiler ve yerine göre düşey sirkülasyon aracı planın anahtarı haline
gelir. Diğer taraftan düşey sirkülasyon aracının, ekonomik ve emniyetli olması ve insanları
kolay ve basit bir şekilde sevk etmesi için çok basit, sarih ve, muhtelif kat ve bölümlerle
bağlantısı daima ayni ve belirli olmalıdır. Bu sebeple çok katli binalarda binanın düşey bir
dilimi bu maksatla ayrılır. (Bu kısma yerleştirilecek sirkülasyon aracının planı, kat
planlarının aksine, çok yeknesaktır. [4]
Rampalarla merdivenler ancak muayyen yükseklikler içinde ayrı ayrı olarak irtibat
vazifesi görebilir. Bu yükseklik sirkülasyonunun hızına ve yoğunluğuna da bağlıdır.
Yükseklik belirli seviyeyi asar veya yoğunluk ve sirkülasyon hızı artarsa ayrıca hareketli
araçlar gereklidir ki bunlar asansörler veya yürüyen merdivenlerdir. Asansörler
bozulabileceğinden bunlarla birlikte emniyet bakımından normal merdivenlerin de teşkili
şarttır. Yürüyen merdivenler bozulsalar bile normal merdiven olarak kullanılabilirler.
Ancak sürekli olarak görev görebilmeleri için çift olmaları ya da normal bir merdivenle
birlikte düşünülmeleri gereklidir. Düşey sirkülasyon araçları bir nokta ile farklı seviyede
başka bir nokta arasındaki irtibatı sağladığına göre bu noktaları birleştiren doğrunun
yatayla teşkil ettiği açı irtibat unsurunun eğimidir, ve 0°-90° arasında değişir. Teorik olarak

37. 28
her çeşit sirkülasyon aracı bu sınırlar arasında istenen her eğimde yapılabilir. Ancak
bunların yukarıda açıklanan genel özelliklere, çevre şartlarının gerektirdiği oranda., sahip
olması eğimle yakından ilgilidir (Şekil 4-1) [4]
Şekil 4-1. Düşey sirkülasyon vasıtalarının eğim sınırları
Farklı yükseklikteki noktalar arasındaki bağlantı meyilli yüzeyler yani rampalarda
sağlanıyorsa eğim hiç bir zaman 20° yi geçmemelidir. 'Hatta rampa eğimi 15' yi geçiyorsa
yürümek zorlaşacağından muntazam aralıklara da kademeler teşkil edilerek eğim
azaltılmalıdır. Eğimin 20'nin üstüne çıkması halinde meyilli yüzeyin tamamının
kademelendirilerek merdiven haline getirilmesi lazımdır. Merdiven eğiminin max. değeri
60° dir. Eğimi 60° - 90° olan merdivenler ise normal sirkülasyon aracı olarak kabul
edilemezler. Asansörlerin normal eğimi 90' dir. Yürüyen merdivende ise eğim emniyet
bakımından, 20° - 30° arasında olmalıdır. [4]
4.1. Yürüyen Merdiven Uzunlukları
Yürüyen merdivenin yerleştirilmesinde dikkate alınması gereken hacimler; 1-Sahanlık
geçiş boyları, 2-Merdiven alt ve üst dönüş istasyonları yerleşim uzunlukları, 3-Merdiven

38. 29
alt ve üst dönüş istasyonları alt boşlukları, 4-Merdiven eğimli kısmının uzunluğu, 5-
Merdiven altında ve üstünde bulunan yükseklikler olarak dikkate alınmalıdır.
4.1.1. Sahanlık Geçiş Boyları :
Yürüyen merdivenlerin ve yürüyen bantların sahanlıklarında yolcuların
bulunabileceği, sınırlanmamış bir alan bırakılmalıdır. Bu sınırlanmamış alanın genişliği, en
az el bantlarının merkez uzaklık değerine eşit olmalıdır.(Yerleşim şeklinde B mesafesi)
Derinlik, korkulukların bitiminden itibaren en az 2,50 m olmalıdır. Genişlik, el bantlarının
merkez uzaklığının en az iki katına çıkartılmışsa (2B), 2,00 m derinliğe izin verilebilir
(Şekil 4-2). Bu boş alanın, trafiğin işleyişinin doğrudan bir parçası olarak algılanmak
zorunda olunduğunu ve bazen büyütmek gerekebileceği bilinmelidir. Aktarma noktası
içermeyen, ardışık yürüyen merdivenler yada yürüyen bantlar durumunda, bunlar aynı
teorik kapasiteye sahip olmalıdır. (TS EN 115 Madde 5.2.1)
Şekil 4-2. Sahanlık Geçiş Boyları
4.1.2. Merdiven Alt-Üst Dönüş İstasyonları Yerleşim Uzunlukları (L1, L3)
Yürüyen merdivenlerin boyutları tip, hız ve kapasiteye göre değişiklik gösterir. Bu
ölçüler imalatçı firmalar arasında da değişiklik gösterebilmektedir. Ancak bir avan projede
imalata kolaylık olması açısından gerekebilecek mesafelerin en uygun olanları bırakılmak
zorundadır. Özellikle bırakılması düşünülen düz basamak adedine göre bu mesafelerde
değişiklik olabileceği göz önüne alınmalıdır. Tablo 4-1 yardımcı olması düşünülerek
verilmiştir. [1]
Tablo 4-1. Çeşitli Yürüyen Merdiven Boyutları

39. 30
L1’ ve L3’ ölçüleri L1 ve L3 e 0,50 cm zincir germe kasnağı yarıçapı ve koruma
mesafesi ilavesiyle bulunabilir.
4.1.3. Merdiven Alt Ve Üst Dönüş İstasyonları Alt Boşlukları (h1, h2, h3) :
Yürüyen merdivenin tahrik kısmının bulunduğu kısım ile sadece dönüş istasyonu
olarak kullanılan kısım ölçüleri arasında değişiklik bulunur. Eğer avan proje bir yapımcı
firma ile hazırlanmadı ise, imalatta olabilecek değişikliklere imkan tanımak için her iki
tarafıda 1,40 m bırakmakta yarar vardır. Tahrik kısmının nerede bırakılacağı belirli ise
(Genelde üst dönüş istasyonu kullanılır) diğer bölüme 1,20 m bırakmak yeterli olacaktır(.h1
, h3). h2 yüksekliği için ise eğimli kısma dik olarak bırakılacak 1,00 m yükseklik yeterli
olarak değerlendirilir (Şekil 4-3).
Şekil 4-3. Yürüyen Merdiven Ölçüleri

40. 31
Merdiven eğimli kısmının uzunluğu (L2 , Le ), H yüksekliğine ve yürüyen merdiven
açısına bağlı olarak değişecektir.
L2 =H/Tan Α Le =H/Sin Α
4.1.4. Merdiven Altında Ve Üstünde Bulunan Yükseklikler (h4, h5, h6):
Yürüyen merdivenlerde basamakların, yürüyen bantlarda bandın ya da paletin
üzerindeki net yükseklik her noktada en az 2,30 m olmalıdır(h4). Binanın yapısı, hareket
halindeki yolculara tehlike yaratabilecek yapıda ise uygun koruyucu önlemler alınmalıdır.
(Madde 7.3.1) Özellikle, kat kesişmelerinde ve çapraz yürüyen merdiven yada yürüyen
bantlarda yüksekliği 0,30 m den az olmayan, keskin bir kenarı bulunmayan, dikey bir engel
korkuluğu üzerine yerleştirilmelidir.(h5). El bandının merkezi ile tehlike yaratabilecek engel
arasındaki mesafe, b9 0,50 m den büyükse bu kurallara uyulmayabilir.(TS EN 115 Madde
5.2.3-4). Yürüyen merdiven altı geçiş alanlarındaki yükseklik (h6) 2,20 m den az
olmamalıdır. Geçiş alanı olarak kullanılmayan alanlarda bu yükseklik aranmaz.
4.1.5. İnsanların Yürüyen Merdiven Üzerinde Rahat Olabilmeleri İçin Gerekli
Basamak Genişlikleri
Basamak hareketi, vücut teması ve dengedeki kayıp bir güvenlik tehlikesi oluşturur.
Bu da iki kişinin aynı merdiven basamağı üzerinde çok sık bulunmadığı gerçeğini açıklar
niteliktedir [5]. İnsanların yürüyen merdivenlere bindiklerinde daha rahat olabilmeleri için
yürüyen merdivenlerin basamaklarının belirli ölçü aralıkları içinde bulunmaları
gerekmektedir. Yapılan çeşitli çalışmalar ışığında bu genişlikler kişilerin giydikleri
kıyafetler ve taşıdıkları eşyalar dahi düşünülerek belirli sınırlar içerisine sokulmuştur. Şekil
4-4’te iki kişilik bir yürüyen merdiven için bu öngörülmüş genişlikler verilmektedir.
Ayrıca bu ölçülerin yarı değerleri de tek kişilik yürüyen merdivenler için
kullanılabilmektedir.

41. 32
Şekil 4-4. Yürüyen merdiven üzerindeki insanın rahatlığı için gerekli basamak genişlikleri
4.2. Yürüyen Merdiven Yerleştirme Düzenleri
Yürüyen merdivenler ve bantlar yerleşim sahasının durumuna göre paralel veya
çapraz olarak kurulabilir. Her iki durumda da yukarı çıkış ve aşağı iniş tesisleri yan yana
veya birbirlerinden belirli bir uzaklıkta ayrık olabilir. Tek bir yürüyen merdivenin yeterli
olmadığı durumda üçüncü bir tesis çok kademeli paralel düzende kurulabilir. Tesisler
yoğun trafik yönünde kullanılabilme esnekliğine sahiptir. Yürüyen merdivenlerin kullanım
sahasına yerleştirilmesinde şu faktörler önemlidir: Bina yapısı, Trafik akış yönü, Trafik
hacmi, Uygulama alanı (ticari sektör, toplu taşımacılık), Özel müşteri istekleri. En yaygın
yerleşim şekli çapraz düzenlemedir ve alışveriş merkezleri ve mağazalarda kullanıldığında
yolcuların kat ve ürünleri rahat bir şekilde görmelerini ve ayrıca yürüyen merdivenler arası

42. 33
trafik akış süresinin kısaltır. Paralel yerleştirme ise iyi bir trafik kabiliyetine sahiptir ve
çoklu paralel düzenleme ise maksimum sayıdaki yolcunun minimum sürede ulaşımı
olanağını sağlar. Yürüyen merdivenler üst üste kurulunca yerden kazanç sağlanır, taban
alanından en etkin şekilde faydalanılır, yapıda mimari değişikliğe gerek kalmaz.
Birbirinden ayrı çapraz düzenlenen yürüyen merdivenlerde merdiven kullanmak isteyenler
ve merdiveni terk edenler arasında izdiham olmamasına rağmen, durumun sakıncası ya
aşağıya ya da yukarıya tek yönlü yolcu taşınabilmesidir.
4.2.1. Tek Üniteli Düzen
Tek ünite iki katı birbirine bağlar. Genelde tek yönlü trafik akışının olduğu yerlerde
kullanılır. Trafiğin akışına göre yürüyen merdivenin yönü esnek olarak ayarlanır, örneğin
bir iş merkezinde sabahları yukarı, akşamları ise aşağı yönde akış sağlanabilir (Şekil 4-5).
Şekil 4-5. Tek Üniteli Düzen
4.2.2. Sürekli Düzen
Bu düzenleme genelde üç veya daha çok sayıdaki katı birbirine bağlamada kullanılır,
ayrık düzene göre daha fazla yer kapladığı için iş yeri açısından pek uygun olmasa da
kullanıcıların daha rahat ve hızlı hareketini sağlar (Şekil 4-6).
Şekil 4-6. Sürekli Düzen

43. 34
4.2.3. Ayrık Düzen
Bu düzen kullanıcıların hareketleri sırasında vakit kaybına neden olur, fakat sürekli
düzene göre az yer kapladığı için iş yeri sahipleri için daha uygundur (Şekil 4-7).
Şekil 4-7. Ayrık Düzen
4.2.4. Paralel Ayrık Düzen
Bu düzen genelde yüksek trafik hacmine sahip iş yerleri ve toplu ulaşımın çok yoğun
olduğu yerlerde kullanılır. Trafik akışının yönü paralel üniteler için trafik yoğunluğuna
göre aynı ve ters yönde düzenlenebilir (Şekil 4-8).
Şekil 4-8. Paralel Ayrık Düzen
4.2.5. Çapraz Sürekli Düzen
Bu düzenin daha çok idari binalarda, toplu taşımanın yoğun olduğu yerlerde ve katlar
arası ulaşım süresinin minimum olması istendiğinde kullanılması uygundur(Şekil 4-9).

44. 35
Şekil 4-9. Çapraz Sürekli Düzen

45. 5. ÖZEL AMAÇLI MEVCUT YÜRÜYEN MERDİVEN UYGULAMALARI
Gereken alanlarda doğru olarak kullanıldıklarında yürüyen merdivenlerin çok verimli
oldukları görülür. Yürüyen merdivenler bina girişlerine insanların kolaylıkla
görebilecekleri yerlere yerleştirilmelidir. Yürüyen merdivenin bina içindeki konumu çekici
olmalı ve girişleri insan yoğunluğunun fazla olduğu kısımlarda olmalıdır.
Bir bina içindeki insanları istenildiği gibi yönlendirmek için en iyi sistemlerden biri de
yürüyen merdivenlerdir. Alışveriş merkezi sahipleri bunu çok iyi bilmektedir, en gözde
dükkanlar yürüyen merdivenlerin giriş ve çıkış bölgelerinde yer almaktadır. Yürüyen
merdiven sayesinde binaların üst katları ve bodrum katları daha çekici hale gelmektedir.
Yürüyen merdivenler ticari binalarda rağbet nedeni ile kar oranını arttırmaktadır. Ayrıca
yürüyen merdivenler çeşitli kuruluşlara ait binalarda hizmet performansını arttırmaktadır.
Yürüyen merdivenler, günümüzde yoğun insan kitle ve trafiğinin bulunduğu iş
merkezleri, büyük mağazalar, süper marketler, demiryolu istasyonları, havaalanları,
okullar, hastaneler, fabrikalar, oteller, restoranlar ve dik eğimli tepeler vs. gibi yerlerde
insan naklinin sürekli ve güvenli olarak sağlanması için yaygın olarak kullanılmaktadır.
5.1. Spiral Yürüyen Merdiven
Büyük toplulukların belli sürelerde ulaşımının sağlanması gereken tiyatro, spor
merkezi, sergi sarayları gibi yapılarda yürüyen merdivenlerin etkin olarak kullanıldığı
yerler arasında sayılabilir. Ayrıca büyük sergi saraylarında, havaalanlarında vs. yürüyen
merdivenlerin özel bir hali olan yürüyen bantlar da kullanılmaktadır. Mimari ve kullanım
amacına göre basamaksız olarak da dizayn edilebilen spiral yürüyen merdivenler Şekil
5-1’de görülmektedir.

46. 37
Şekil 5-1. Spiral yürüyen merdivenin genel görünüşü
5.2. Tekerlekli Sandalye Merdiveni
Özürlüler ve tekerlekli sandalye kullananlar için ise; tekerlekli sandalye için kullanılan
basamaklar Şekil 5-2'de ve özel tasarımlı yürüyen merdivenler Şekil 5-3'te, görülmektedir.
Kullanıcıların hareketini destekleyen ve maksimum güvenlik sağlayan bir sistem olarak,

47. 38
günümüzde başarı ile kullanılmaktadır. Tekerlekli sandalye ile çalışma şekilleri Şekil 5-4'te
görülmektedir.[6]
Şekil 5-2. Tekerlekli sandalye için özel basamaklar

48. 39
Şekil 5-3. Tekerlekli sandalye için yürüyen merdivenlerin ana hatları
Şekil 5-4. Tekerlekli sandalye ile çalışma şekilleri

49. 40
6. UÇAKLARA YOLCU TAŞINMASINI KOLAYLAŞTIRACAK MOBİL
YÜRÜYEN MERDİVEN SİSTEMİ
Henüz tam anlamıyla gerçekleştirilememiş bir çalışma olan mobil yürüyen merdiven
bir kamyonetin kasasının yerine bir yürüyen merdiven yerleştirilmesini esas alır. Merdiven,
kamyonetin arkasında yatay konumda dururken, taşıma konumuna getirilmek üzere
hidrolik bir silindir ile kaldırılır. Kumanda düğmeleri aracın üzerine monte edilmiştir. [7]
Mobil yürüyen merdiven, hava yolu yolcularının ticari uçaklara inip binmeleri için
kullanılan mobil yolcu merdivenlerin üzerine bir gelişmedir. Bu gelişme basamakların bir
motor vasıtası ile hareketli hale gelmesini içerir ve böylece aynı binalarda bulunan yürüyen
merdivenler gibi işlev görmesini sağlar.
Mobil yürüyen merdivenin kamyonun kasasına yerleştirilmiş bir elektrik motorundan
tahrik edilmesi düşünülmüştür. Yürüyen merdiven istenen eğik konuma getirilmek üzere
aracın arkasından bir mesnet (18), ortasından bir koruyucu yastık (20) ve hidrolik sistem
(14) ile desteklenmiştir (Şekil 6-1).
Şekil 6-1. Mobil yürüyen merdiven
10-mobil yürüyen merdiven, 12-araç gövdesi, 14-hidrolik sistem, 16-yürüyen
merdiven, 18-arka menteşe, 20-koruyucu yastık, 22-kasa merkezi, 24-tekerlekler, 26-

50. 41
hareketli basamaklar, 28- dışa açılan alt basamak, 30-zemin, 32-tırabzan, 34-tampon, 36-
üst uç, 38-temel birim, 40-arka üst, 42-araç kabini, 44-aralıklı destekler, 46-arka kontrol
paneli, 48-şoför kabini kontrol paneli, 50-araç aküsü, 52-yürüyen merdiven motoru
Yürüyen merdiven birimi ve hidrolik kaldırma sistemi biri şoför kabininde diğeri ise
araç kasasının arka kısmında bulunan iki kontrol ünitesi (46) ile kontrol edilebilmektedir.
Motor, hidrolik sistem, kontrol birimleri ve yürüyen merdiven birimi için gerekli elektrik
gücü aracın akümülatöründen sağlanması düşünülmüştür (Şekil 6-2). [7]
Şekil 6-2. Mobil yürüyen merdiven kontrol sistemi
Tahrik ünitesi motor, aktarma organı ve bir frenden ibarettir. Basamağa yanlamasına
kılavuzluk yapan karşı basınç tekerleği çalışma iskeleti üzerinde sabit düzenlenmişken
hareketli raya itme gücünü veren bir sürtünme tekerleği, iletim çıkışında düzenlenmiştir.
Motor basamağın içine sabit olarak yerleştirilmiştir (Şekil 6-3).[8]
Şekil 6-3. Yürüyen merdiven sürtünmeli tahrik düzeneği

51. 42
Şekilden de görüldüğü gibi bu yaklaşım tüm dişli çark zincir sistemini ortadan
kaldırarak sistemi büyük oranda basite indirgemektedir (Şekil 6-4). Sistemin yerleşim
alanından büyük oranda kazanç sağladığı da göz ardı edilmemelidir.
Şekil 6-4. Sürtünme tahrik mekanizmalı yürüyen merdiven düzeneğinin kesit görünüşü
Sistemde basamaklar içine yerleştirilmiş olan birden fazla tahrik düzeneği
uygulanabilir. Böylece gerekli olan sürtünme kuvveti değerine erişilerek kılavuz bantta
kaymanın önüne geçilebilir.Sistemde başlangıçta sabit düşünülmüş tırabzanlara
eklenebilecek olan basit bir kayar el bandı düzeneği de eklenebilir.
1-yürüyen merdiven, E1-alt zemin, E2-üst zemin, 3-motor tahrikli basamaklar, 3.1-
serbest hareketli basamaklar, 4-basamak kemeri, 5-el bandı, 6-korkuluk, 7-korkuluk temeli,
8-destek yapısı, 9-kılavuz ray, 9.1-hareketli yüzey, 10-destek, 11-basamak zinciri, 11.1-
zincir tekerlekleri, 12-basamak tekerlekleri, 13-basamak çatısı, 14-basamak cıvataları, 15-
tahrik çatısı, 16-tahrik ünitesi, 17-motor, 18-aktarma, 19-fren, 19.1-fren mıknatısı, 20-
sürtünme tekerleği, 21-kılavuz yol, 22-karşı basınç tekerleği, 23-basıcı yay, 24-akım
kaynağı düzeneği, 24.1-bir çift sabit birincil parça, 24.2-ikinci parça

52. 43
Şekil 6-5. Sürtünmeli tahrik mekanizmasının kılavuzlanması
Şekil 6-6. Motor tahrikli basamağın açık görünüşü

53. 7. SONUÇ
Düşey taşıma sistemleri içinde yürüyen merdivenler, insanları taşımanın yanında
yönlendirebilme özelliği ile de farklı bir yere sahiptir. Bu çalışmada, yürüyen
merdivenlerin genel özelliklerinin yanı sıra hesabı, trafik kabiliyetleri ve farklı
uygulamaları üzerinde durulmuştur. Bu literatür taramasından sonra ortaya yeni bir
yürüyen merdiven uygulaması olması beklenen mobil yürüyen merdiven için yeni bir
tahrik düzeneği düşünülmüştür.
Uçak, gemi, vb. taşıtlara yolcuların iniş-binişleri sırasında meydana gelen ilerleme
problemlerini ortadan kaldırmak üzere geliştirilen bu sistemin 1 dakika içinde ortalama 80
yolcuyu bir yerden başka bir yere aktarabilme özelliği ile varolan yolcu iniş-biniş bekleme
sürelerinde müthiş bir azalma sağlayacaktır. Bu sistem, her saniye beklemesi çok yüksek
meblağlar demek olan yolcu uçakları ve yolcu gemileri için vazgeçilmez bir unsur haline
gelecektir.
Sistem zaten mevcut olan sabit merdivenli taşıyıcı araçlara monte edilerek
kullanılabilecek olması ve sürtünmeli tahrik mekanizması ile daha da basite indirgenmesi
ile mali açıdan da çok büyük tasarruf sağlayacaktır. Ayrıca bakım ve işletme
maliyetlerinde de önemli bir düşüş gözlenecektir. Zira, dişli çark – zincir dişli sisteminden
kurtulmuş bir düzenek ortaya konmuştur.
Ortaya konulan tahrik mekanizması mevcut yürüyen merdiven tahrik düzeneğinin
yerini alabilecek bir düzenleme olup, zincir dişli tahrik düzenine göre sürtünme kaybı daha
az olacağından verimi çok daha yüksek olacaktır. Zincir sisteminin kalkması sistemi daha
da sessiz çalışır hale getirecektir.

54. 8. ÖNERİLER
Gelişimin dur durak bilmediği günümüzde yapılan bu çalışmanın ardından sistemin
ortaya konulabilmesi için yürüyen merdiven ve elemanlarının tasarımı ve stabilitesi,
yürüyen merdivenin çelik konstrüksiyonunun bilgisayar ortamında modellenmesi ve
gerilme analizinin yapılması, gerekli imalat resimlerinin ve montaj resimlerinin bilgisayar
ortamında hazırlanması, yürüyen merdivenin kumanda ve kontrolünü gerçekleştirecek
elemanların tasarımı, yürüyen merdivenin montaj edileceği aracın özelliklerinin ortaya
konulması uygun bir çalışma sırası olacaktır.

55. 46
KAYNAKLAR
[1] “Asansörler ve Yürüyen Merdivenler”, C.Erdem İMRAK
[2] F.E.Annett, ELEVATORS, 3th Edition, McGrawHill, 1960.
[3] Escalator Wheel Monitor, Patent No.: US 7,225,912 B1 , 5 Haziran 2007
[4] Abdullah SARI, Düşey Sirkülasyon Araçları, MERDİVENLER, 1974,
3.Baskı, Kutulmuş Matbaası.
[5] HUMAN DIMENSION & INTERIOR SPACE, Julius PANERO and Martin
ZELNIK, AIA, ASID, The Architectural Pres Ltd. LONDON, 1979.
[6] Escalator Apparatus, Patent Number: US 5,330,042 , 19 Temmuz 1994
[7] Truck-Mounted Escalator, Patent No.: US 6,808,057 B1 , 26 Ekim 2004
[8] Drive Equipment For Escalator Step Or Moving Walkway Plate, Patent No.:
US 7,308,978 B2 , 18 Aralık 2007
[9] URL-1, http://patft1.uspto.gov/ , Aralık 2007