1. duurzaam Vastgoed
nieuwsKrant
Voorjaarseditie februari 2010
inVesteren in besparen ambities!
Het nemen van energiebesparende maatregelen kan een kostbare aangelegenheid zijn.
Toch lonen dit soort investeringen de moeite omdat ze de energierekening aanzienlijk
verlagen. Hoe kunt u als facility manager, gebouw- of vastgoedbeheerder slim
investeren in energiebesparing? En hoe onderbouwt u het rendement van de maat-
regelen richting de financiële afdeling en de beslissers in uw organisatie?
“In 2010 zijn grote stappen nodig Symposium 9 februari in Cinemec
om energie te besparen in de Het symposium Investeren in Besparen van 9 februari geeft antwoord op deze vragen.
bestaande bouw. Gelukkig zijn Vooraanstaande specialisten uit de energie-, installatie- en facilitaire sector delen hun
er quickwins. Veel installaties kennis en ervaring, via lezingen, workshops en met hun nieuwste producten op de
in kantoorpanden, scholen en beursvloer. Dagvoorzitter Helga van Leur gaat in discussie met Flip Verwaaijen van
zorginstellingen werken niet TNT Real Estate en Gerben Kuipers, directeur van CineMec.
optimaal. Er is veel winst te Investeren in Besparen is georganiseerd door Agentschap NL, in het bijzonder het
behalen door slim te koelen, programma Slimme Energie, samen met acht brancheorganisaties. Voor informatie
verwarmen, verlichten, ventileren over het symposium zie www.investereninbesparen.nl.
en isoleren. Dat resulteert niet
alleen in lagere energierekening, Slimme energie
maar ook in een vermindering van Facility managers, gebouw- en vastgoedbeheerders kunnen voor informatie en handige
klachten van de gebruikers en een tools terecht op www.slimme-energie.nl.
verhoging van de productiviteit.”
Jo Daemen, Manager LSI project investment tovert leegstaand postsorteerbedrijf in Rotterdam om tot
Energiebesparing Utiliteitsbouw modern multi­tenant gebouw ‘Central Post’ met label A en ruim 50.000 m².
Agentschap NL Voor uitgebreide informatie zie www.circle-of-blame.nl.
Koplopers www.duurzaamvastgoedportal.nl
doorbreKen de ondersteunt u met informatie over
CirCle of blame rendement, techniek en wetgeving
‘alles doen wat binnen
je Vermogen ligt’ meer met minder
Komt op stoom
In de utiliteitsbouwsector vindt 16%
van het Nederlandse energieverbruik
plaats, met een besparingspotentieel Slim energiegebruik zorgt voor een
van naar schatting 80%. Met name in lagere energienota, meer comfort op de Meer met Minder is het nationale energiebesparingsprogramma voor bestaande
de bestaande bouw valt veel winst te werkvloer én betere werkprestaties. gebouwen in Nederland. Het Rijk, de energiebedrijven, de bouwsector en de
behalen. De bestaande Nederlandse Voor facilitair managers die een goede installatiesector hebben afgesproken dat in 2020 2,4 miljoen bestaande gebouwen
kantorenvoorraad is circa 46 miljoen tandem vormen met hun financiële 30% energiezuiniger moeten zijn.
m² groot en produceert jaarlijks 8,4 afdelingen, ligt de winst voor het Meer Met Minder werkt aan een structurele markt van vraag en aanbod voor energie-
miljoen ton CO₂. Jaarlijks komt er oprapen. besparing. Ze wil haar doelstelling bereiken door belemmeringen in de markt weg te
slechts 1 à 2% nieuwbouw bij. De De invloed van een facilitair manager op nemen, samenwerking tussen aanbieders te stimuleren, intermediaire organisaties
noodzaak om de bestaande voorraad duurzaamheid is groot, zegt Alberdien in te zetten en gebouweigenaren te helpen bij hun energiebesparingaanpak (‘ontzorgen’).
te verduurzamen wordt onderkend, Kenbeek, facilitair manager bij uitgeverij Een van de methoden daarvoor is het initiëren van opleidingen voor adviseurs tot
maar tegelijkertijd wijzen partijen Sanoma in Hoofddorp. Slim gebruik van allround energieregisseur in de utiliteitsbouw. De activiteiten worden uitgevoerd door
vooral naar elkaar als het gaat om energie vergt investeringen, maar met de stichting Meer met Minder, Milieucentraal, Agentschap NL, energiecentrum MKB
het nemen van de eerste stap. De een goed verhaal kun je met een gerust en de convenantpartijen. Inmiddels is er al een goede informatievoorziening voor
zogenaamde ‘Circle of Blame’ in de hart aankloppen bij de financiële eindgebruikers opgezet en zijn er al tal van initiatieven voor de professionele markt
vastgoedsector staat een groot­ afdeling. “Initiatieven moeten een (sectorale maatwerkadviezen, subsidiewijzer, opleidingen enz).
schalige duurzame herontwikkeling toegevoegde waarde hebben.” Voor utiliteitsgebouwen wordt met de betrokken branche en koepelorganisatie
van bestaande gebouwen in de weg. Kenbeek heeft bij Sanoma veel voor elkaar gekregen. Bewegingsmelders voorkomen gewerkt aan een aanpak voor specifieke sectoren als scholen, zorginstellingen en
In 2008 liet Agentschap NL met dat lampen onnodig branden, er wordt optimaal gebruik gemaakt van daglicht en de bedrijfshallen. Maar daarnaast komt er ook veel aandacht voor onderwerpen waar
praktijkvoorbeelden zien hoe stooklijnen zijn beter afgesteld. Financieel directeur Steven Flipse van Sanoma wil dat elke facility manager zijn voordeel mee kan doen. Denk hierbij aan onderwerpen als
koplopers de Circle of Blame Kenbeek zich de komende jaren blijft oriënteren op groene mogelijkheden. rendabele maatregelen in het kader van de Wet milieubeheer en duurzaam inkopen.
doorbroken. Sinds 2009 ligt de focus “We moeten alles doen wat binnen ons vermogen ligt.” Zie voor meer informatie www.meermetminder.nl.
op de bestaande utiliteitsbouw. Het volledige interview met Flipse en Kenbeek is in februari te lezen in Facilitair
Want hier ontstaan gouden kansen. Management Informatie (FMI).
Voor inspirerende voorbeelden zie Voor meer informatie zie www.slimme-energie.nl.
www.circle-of-blame.nl.
agentschap nl duurzaam Vastgoed nieuwsKrant

2. finanCiële MIA erkent BREEAM-NL label
Met ingang van januari 2010 komen utiliteitsgebouwen met
regelingen
een BREEAM-NL certificaat in aanmerking voor MIA. Bij een
certificaat ‘good’ of beter komt 15% van de investering in
aanmerking voor fiscale aftrek. Deze mogelijkheid voor
Voor duurzame duurzame gebouwen is als categorie E 1007 toegevoegd aan
de reeds eerder bestaande categorieën E 1005 voor zeer
utiliteitsbouw
duurzame nieuwbouw en B 1006 voor duurzame renovatie.
Voor informatie over de nieuwe MIA zie:
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/
stcrt-2009-19763.html.
Groenregeling
De Groenregeling is een fiscale regeling. Voor zeer duurzame EIA – Energie Investerings Aftrek faCiliCom plaatst nieuwste generatie
kantoren kan gebruik gemaakt worden van een lening bij een
groenbank. Alle grote Nederlandse banken hebben een
De EIA is een fiscale regeling van de ministeries van Financiën
en Economische Zaken, vergelijkbaar met de MIA regeling.
windmolens op daK
groenbank. De regeling is bedoeld voor ondernemers die investeren in Facilitair dienstverlener Facilicom liet onlangs twee windmolens op het 60 meter
Begin 2010 worden de criteria aangepast. Het te lenen bedrag energiebesparende maatregelen en duurzame energie. De aftrek hoge dak van haar hoofdkantoor installeren. De windmolens zijn volgens de laatste
per m² wordt verhoogd en mogelijk vervalt het maximum aantal van de fiscale winst bedraagt maximaal 44% van de investerings- technologieën ontworpen. Ze zijn gemaakt van speciaal bewerkt aluminium en
m² bvo. Er ligt ook een voorstel om renovatie voor de kosten. Op de EIA-lijst staan ondermeer warmtepompen, WKO hebben geen wieken, maar een ovale vorm. De zes bladen hebben een doorsnee van
Groenregeling in aanmerking te laten komen. Dit voorstel is in de bodem, grondwarmtewisselaars, HR-pompen, circa drie meter per stuk en produceren samen ongeveer 10.000 KWh per jaar.
goedgekeurd door de EU en ligt nu bij de Tweede Kamer. Voor PV-systemen en zonnecollectorsystemen. Investeringen voor het Dit levert voldoende stroom op om drie huishoudens van elektriciteit te voorzien.
meer informatie zie www.agentschapnl.nl/groenbeleggen. verbeteren van het energielabel van een utiliteitsgebouw (alleen Na een aantal pilots, is het voor het eerst dat dit type windmolens gebruikt wordt in
bestaande bouw) komen sinds 2009 ook voor EIA in een stedelijke omgeving. Bijzonder is ook dat deze molens van Nederlandse makelij
MIA/Vamil - Milieu Investeringsaftrek / Willekeurige aanmerking. Bedrijven die in 2010 investeren in energie- zijn.Het kantoorpand van Facilicom kreeg eerder al een A++ energielabel.
afschrijving Milieu Investeringen besparing kunnen via de Energie-investeringsaftrek (EIA) in Voor meer informatie zie www.facilicom.com.
De MIA en Vamil zijn fiscale regelingen van de ministeries totaal € 150 miljoen fiscaal terug krijgen. Het EIA-budget is
VROM en Financiën voor ondernemers die investeren in daarmee € 5 miljoen hoger dan in 2009. In 2010 staan er dertien
milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen. Alleen milieu-investerin- nieuwe technieken op de EIA-lijst, zoals diverse installaties voor
gen die op de Milieulijst staan komen in aanmerking voor MIA/ verlichting, klimaatbesparingssystemen en warmte-
Vamil. In de Milieulijst 2009 staan onder andere een zeer terugwinningsinstallaties. Voor meer informatie zie
duurzaam utiliteitsgebouw, renovatie van een bestaand www.agentschapnl.nl/eia.
utiliteitsgebouw, maar ook een vegetatiedak of gevelbegroei-
ingssysteem, een installatie voor het gebruik van regenwater, De fiscale regelingen EIA, MIA en Vamil zijn aantrekkelijk voor
milieuvriendelijke verlichting, low NOx-branders, water- organisaties die inkomsten- of vennootschapsbelasting betalen
besparende toiletten en infiltratiesystemen. en fiscaal eigenaar zijn van de bedrijfsmiddelen waarin zij
Voor meer informatie zie www.agentschapnl.nl/miavamil. hebben geïnvesteerd. Groenfinanciering en EIA of MIA zijn te
combineren. De combinatie MIA en EIA gaat niet samen.
EOS - Energie Onderzoek Subsidie
ambities! EOS is een programma van het Ministerie van Economische
Zaken en beoogt de technische kennis over energie-efficiency
en duurzame energie uit te breiden door onderzoek van eindhoVen, stad Van
dagliCht
Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven te steunen.
Het programma beslaat het traject van idee tot aan markt-
introductie. Afhankelijk van het type project en de perspectieven
van het project kan bij verschillende EOS-regelingen een beroep De gebouwen van Philips bepalen het gezicht van Eindhoven, maar zijn aan renovatie
worden gedaan op subsidie. Zie www.agentschapnl.nl/eos. toe. Een goed moment om het energieverbruik onder de loep te nemen. Zeker op het
gebied van verlichting; in utiliteitsgebouwen gaat circa 22 procent van het energie­
SDE - Stimulering Duurzame Energieproductie verbruik naar verlichting. Daar kan eenvoudig 30 tot 60 procent op bespaard worden.
In april 2008 is de SDE subsidieregeling gepubliceerd. De SDE Het voormalige WY­gebouw, een betonnen kantoorgebouw van 25.000 m² uit 1968,
stimuleert de opwekking van duurzame elektriciteit, waaronder illustreert de mogelijkheden. Hier werden glazen kantoorwanden geplaatst en de
DHV overwoog sloop van het hoofdkantoor in Amersfoort, zonnestroom, windenergie en biomassa. Het betreft exploitatie- kopgevel opengebroken, waardoor het daglicht diep doordringt en er overal vrij zicht
maar koos toch voor renovatie, en ging van label G naar A. subsidies voor duurzame energie (zon, wind, biomassa, water) naar buiten is. Ook werden zware kozijnen vervangen door slankere exemplaren.
op kWh. De regeling is opgerekt zodat deze ook voor grotere Hierdoor valt er 35% meer daglicht binnen. De armaturen in het gebouw werden
installaties geldt. De SDE 2009 is gesloten. In 2010 gaat de voorzien van daglichtafhankelijke schakeling, die tot 70% kan dimmen en er is
nieuwe SDE weer open. Het is raadzaam om snel een aanvraag aanwezigheidsdetectie geplaatst. Door deze ingrepen neemt het warmteverlies af,
in te dienen. Zie www.agentschapnl.nl/sde. verminderen de branduren van kunstlicht en is een prettige werkomgeving gecreëerd.
Het volledige artikel is november 2009 geplaatst in het vakblad Facilitair en gebouw­
UKP NESK beheer. Lees het hele artikel op www.slimme-energie.nl.
In juni 2009 is de subsidieregeling UKP NESK (Unieke Kansen
Programma Naar Energieneutrale Scholen en Kantoren)
opengesteld. Eind augustus zijn 34 haalbaarheidsstudies Ruimteverwarming 41%
gehonoreerd. Tot 3 december konden subsidieaanvragen voor Koeling 6%
Triodos Vastgoedfonds verbouwde in overleg met huurder AT praktijkprojecten worden ingediend. Er zijn meer dan 70 ICT 19%
Osborne rijksmonument Villa Rusthoek in Baarn duurzaam. aanvragen binnengekomen. Begin maart 2010 wordt bekend Ventilatie 3%
Beide profiteren van de 50% besparing door opheffen split gemaakt welke projecten subsidie ontvangen. Verlichting binnen 22%
incentive. Zie www.agentschapnl.nl/UKP_NESK. Diversen 9%
Voor uitgebreide informatie over deze projecten zie Verlichting bepaalt voor 22% het energiegebruik van kantoren; verwarming voor 40%.
www.circle-of-blame.nl. Voor meer energiecijfers zie www.agentschapnl.nl/kompas/energiecijfers.
energiebesparing: 44% Van de inVestering is aftreKbaar
Durft u nog de radio aan te zetten? gemaakt worden op ruimere aftrek­ maatregelen een bepaalde energiepresta­ Voorwaarde montagekosten meetellen. En de onder­
De financiële crisis dendert door en in de mogelijkheden. tieverbetering bereikt kan het voordeel tot Aan de lucratieve verruiming van de EIA zijn houdskosten uiteraard niet.
bouw vallen rake klappen. De waarde 40% hoger uitvallen. Een forse bonus dus. natuurlijk wel voorwaarden verbonden.
van vastgoed staat onder druk, kortom Veel minder belasting Uiteraard gaat daar een investering aan Meer dan de helft van de bestaande Kans…
het is kommer en kwel. Maar er is Dat kan heel voordelig uitpakken. Laten we vooraf. Maar wel een die tot in lengte van gebouwen hebben nu een niet zo Investeren in tijden van een kredietcrisis is
positief nieuws. Groot nieuws zelfs. een fictief voorbeeld geven. Een bedrijf dagen een lagere energierekening oplevert. energiezuinig label (D, E, F en G). Wie met mogelijk niet de eerste reactie van een
heeft 500.000 euro winst voor belastingen. En voor wie het is ontgaan: de kosten van duurzame maatregelen twee labelstappen branche onder druk. Toch biedt ook deze
Alle bestaande utiliteitsgebouwen komen Aan vennootschapsbelasting is de onder­ energie vertonen een stijgende lijn. Weinig verbetering en/of het label B bereikt, mag periode kansen, zoals deze verruiming van
in aanmerking voor de bijzonder interes­ nemer ruim 121.000 euro kwijt. Maar hij verbruiken is dan prettig voor de gebruiker alle investeringskosten die de EIA. Het is aan u om de handschoen op
sante fiscale Energie­investeringsaftrek besluit een substantieel pakket aan van een pand. daarmee gemoeid zijn, in één keer opgeven te pakken. Denk vooruit, zie de kansen en
regeling (EIA). Wie zijn gebouw duurzamer energiebesparende maatregelen te nemen. Maar ook voor de eigenaar. Die kan bij voor de EIA. Inclusief de kosten voor het grijp ze. U wordt er beter van.
maakt, kan bijna de helft van alle gemaakte Laten we zeggen voor 3 ton. Standaard verkoop voor de dag komen met een beter energie­advies. De exacte spelregels zijn te
kosten van de belasting aftrekken. Indien mag hij 44% van die kosten – 132.000 euro energielabel voor het gebouw. Het is dus lezen op www.agentschapnl.nl/eia. www.agentschapnl.nl/eia
een pakket van maatregelen uitgevoerd – aftrekken van de belasting. een dubbelslag: lagere belasting en een Bijvoorbeeld over het minimum­ en
wordt waarbij een flinke energielabel­ De vennootschapsbelasting komt nu uit op waardevoller pand. maximumbedrag aan energie­investerin­
sprong wordt gemaakt kan aanspraak ruim 87.000 euro. Indien het pakket gen die de regeling kent. Maar ook dat
agentschap nl duurzaam Vastgoed nieuwsKrant

3. nieuws! Schoon Licht Scan Initiatief Duurzame Winkels Miljoenen euro’s te besparen
In utiliteitsgebouwen gaat ongeveer 22% van de Op het energiegebruik van individuele winkels en Nederlandse kantoren en
energie op aan verlichting. Dat kan gemakkelijk 30 van winkelcentra zijn grote besparingen mogelijk. zorginstellingen betalen
tot 60% minder. Of dat ook in uw kantoor, school of Een complicerende factor is het grote aantal jaarlijks samen miljoenen
Agentschap NL nieuwe naam van bedrijfshal het geval is kunt u eenvoudig verkennen betrokken partijen met wisselende belangen. Vraag euro’s teveel aan energie. Dat
SenterNovem met de Schoon Licht Scan. Deze berekent voor u de is wie het initiatief neemt en hoe de investeringen komt onder andere omdat de
Per 1 januari 2010 is SenterNovem gefuseerd met mogelijke energiebesparing, uw investering en de worden verrekend. Omdat steeds meer marktpartijen verwarmings- en koelinstal-
de EVD en het Octrooicentrum Nederland. Onze nieuwe terugverdientijd. hun verantwoordelijkheid willen nemen, hebben de laties niet goed werken of niet
naam is Agentschap NL. Het programma utiliteitsbouw www.slimme-energie.nl brancheorganisaties NRW, HND, IVBN, NEPROM, optimaal zijn afgesteld.
valt onder de divisie NL Energie en Klimaat. DGBC en Agentschap NL het brancheoverleg Temperatuurvoelers en
www.agentschapnl.nl LED-verlichting soms een goede oplossing Duurzame Winkels gestart. Op de PROVADA in juni regelaars zijn soms verkeerd geplaatst, ze vertonen
Dat LED-verlichting een grote toekomst tegemoet worden de eerste resultaten gepresenteerd. technische defecten of er is een te hoge nachttempe-
Provada 2010 gaat, daar zijn de deskundigen het wel over eens. ratuur ingesteld. Uit onderzoek (Halmos, TNO) blijkt
Het jaarlijkse vastgoedplatform PROVADA vindt in Maar in welke gevallen doet u er verstandig aan om Slimme Energie database uitgebreid dat 70% van de installaties niet goed is ingesteld.
2010 weer plaats in de Amsterdam RAI, van 8 tot en nu al over te stappen op LED? In opdracht van Op www.slimme-energie.nl vindt u in de maat- De Installatie Performance Scan geeft u snel inzicht
met 10 juni. Gezien de grote belangstelling voor het Agentschap NL stelde het onderzoeksbureau LED regelendatabase lijsten met energiebesparende in de verbetermogelijkheden van de verwarmings- of
thema duurzaamheid, organiseren Triodos Bank, Expert een handzame brochure op over LED- maatregelen voor kantoorgebouwen, zorggebouwen koelinstallatie in uw gebouw. De scan legt de nadruk
Dutch Green Building Council, Agentschap NL en verlichting voor huishoudens en utiliteitsgebouwen. en onderwijsgebouwen. Deze database wordt op eenvoudig te realiseren aanpassingen die kunnen
PROVADA ook in 2010 ‘Drie Duurzame Dagen’. www.schoonlicht.nl uitgebreid met ondermeer: leiden tot een lager energiegebruik, minder
Er komt een Green Market en het PROVADA Green • de NLSfB code storingen en minder comfortklachten.
Forum met lezingen, interviews en debatten. Energiecijfers op maat • het effect op de luchtkwaliteit en op het www.installatieperformancescan.nl
www.provada.nl KOMPAS Energiecijfers levert u op een interactieve thermisch, akoestisch en visueel comfort
manier gegevens over energieprijzen en alle aspecten • de meerinvestering t.o.v. de minimale optie Vernieuwd energielabel
DGBC ontwikkelt BREEAM in Use van energiegebruik in de gebouwde omgeving. • ambitieniveaus (onderverdeeld in A, B en C) Per 1 januari 2010 is het vernieuwde energielabel
September 2009 heeft de Dutch Green Building U kunt ook uw eigen grafiek of tabel samenstellen. • specifieke verbetermaatregelen op het gebied van voor gebouwen beschikbaar.
Council BREEAM-NL gelanceerd. BREEAM-NL is een www.agentschapnl.nl/kompas/energiecijfers het binnenmilieu Het energielabel geeft een eerste indicatie van de
beoordelings- en labelsystematiek voor duurzame mogelijke energiebesparende maatregelen in uw
gebouwen. Voorjaar 2010 wordt BREEAM in Use voor Definitiestudie Energie Nul Pilots duurzame meerjaren gebouw. Door besparingsmaatregelen komt uw
de bestaande bouw verwacht. In opdracht van Agentschap NL heeft DHV een studie onderhoudsplannen gebouw mogelijk in een betere energieklasse terecht,
www.dgbc.nl en www.breeam.nl verricht naar het eenduidig definiëren van termen als Agentschap NL heeft het initiatief genomen om een met alle voordelen van dien. De kosten zijn vaak in
energieneutraal, CO₂-neutraal en klimaatneutraal. aanpak te ontwikkelen om de huidige meerjaren vijf tot tien jaar terugverdiend, bij stijgende
EnergieBesparingsVerkenner Daarnaast geeft de studie mogelijkheden aan om onderhoudsplannen (MJOP) te verduurzamen. energieprijzen zelfs eerder.
Utiliteitsbouw EBVU met de beschikbare rekenmethoden het energie- Verbetermaatregelen op het gebied van energie, www.energielabelgebouw.nl
Speciaal voor gebouwbeheerders en facilitair gebruik van zeer zuinige utiliteitsbouwprojecten te binnenmilieu en duurzaamheid worden met
managers heeft NL Energie en Klimaat de bepalen. Het rapport komt beschikbaar via reguliere onderhoudsactiviteiten geïntegreerd op
EnergieBesparingsVerkenner Utiliteitsbouw (EBVU) www.duurzaamvastgoedportal.nl. verschillende ambitieniveaus. Het resultaat is een
laten ontwikkelen. De EBVU geeft snel inzicht in het duurzaam meerjaren onderhoudsplan (DMJOP). In
energieverbruik van een gebouw, energiebesparing- Duurzaamheidscan CFP samenwerking met Planon en enkele gebouwbeheer-
opties en kosten- en milieubesparingen. Daarnaast Corporate Facility Partners heeft een CO�-scan ders worden pilots uitgevoerd. Begin maart zijn een
geeft de EBVU een indicatie van het huidige ontwikkeld voor bestaande panden. De scan maakt uitgebreide rapportage en pilotbeschrijvingen van
energielabel en het mogelijke label na het nemen het energiegebruik, de CO�-reductie en besparingen een onderwijs en een zorggebouw beschikbaar op
van de voorgestelde maatregelen. zichtbaar. Lees het interview met Daniel Boissevain onze website www.slimme-energie.nl.
www.slimme-energie.nl en Bram Adema op www.circle-of-blame.nl.
haagse hoge-
sChool wint
tools
Voor energiebesparing hoeft u niet altijd
Een selectie:
– Stappenplan verduurzaming kantoren
net-trofee 2009
dure investeringen te doen in nieuwe – EPA­U Maatwerkadvies De Haagse Hogeschool bouwde met het nieuwe Academie­
technieken of toepassingen. – EPCheck gebouw in Delft de duurzaamste hogeschool van Nederland.
U kunt ook bestaande technieken (laten) – Installatie Performance Scan En is daarmee winnaar van de Nationale Energie Toekomst
optimaliseren. Agentschap NL heeft – Verlichtingsscan Trofee 2009, de prijs voor het beste initiatief op het gebied
hiervoor diverse instrumenten ontwik­ – ABCD­tool van energiezuinig wonen en werken. De Haagse Hogeschool is
keld voor gebouweigenaren en facility – Zelftest voorzien van onder meer warmtepompen, zonnecollectoren
managers om zo de energie­efficiency en – Test uw school in de rijbaan en het parkeerdek, zeer energiezuinige verlichting
binnenmilieukwaliteit van gebouwen te – Quick Scan Energiebesparing en een innovatief regelsysteem. Al deze duurzame technieken
verbeteren en duurzaamheid te Bedrijfshallen leiden tot een forse besparing van circa 55.000 euro per jaar
stimuleren. – 10 slimme stappen op de energiekosten, een reductie van de CO₂­uitstoot met
– EnergieBesparingsVerkenner 65% en een EP van 0,59.
Zie www.duurzaamvastgoedportal.nl. Utiliteitsbouw
– Leidraad Prestatie contracten Zie www.nettrofee.nl
– Maatregelenlijst energiebesparing in
gebouwen
duurzaam inKopen Voor uw portemonnee én milieu
Vanaf 1 januari 2010 neemt de Duurzaamheidscriteria houdscontracten en bij vervanging van Onderzoeker Nils Kok van de Universiteit 10%. De daling van de CO₂­uitstoot met
Rijksoverheid bij 100% van haar inkopen Bij nieuwbouw en renovatie gaat de bijvoorbeeld inbouwpakketten, dak­ van Maastricht onderzocht in 2009 in 70% is spectaculair te noemen.
duurzaamheid als zwaarwegend overheid werken met milieuprestatie­ bedekking, glas of installaties. opdracht van Agentschap NL de gevolgen
criterium mee. De gemeenten streven instrumenten waarmee de milieukwaliteit van Duurzaam Inkopen 2010 voor de Geen drempels
naar 75% in 2010 en 100% in 2015. van gebouwen integraal kan worden De impact op de vastgoedsector vastgoedsector. Duurzaam inkopen is dus voor iedereen
bepaald. Bij nieuwbouw van kantoren Verder wil de overheid alleen gebouwen Hij concludeert dat slechts een derde van aan te raden, die geen dief wil zijn van eigen
Het uitgangspunt bij het opstellen van de vraagt de overheid minimaal Green­ aankopen en huren met minimaal een de kantoorpanden nu aan de label C­eis portemonnee. De criteria die de overheid
nieuwe inkoopeisen zijn de drie P’s van Calc­score 200 of GPR­Gebouw­score 7. Energielabel C. Indien een beoogd gebouw voldoet, én dat een meerderheid van de hanteert, zijn openbaar en één op één over
People, Planet en Profit. Dit betekent dat de Bij renovatie wordt een verbetering van een Energielabel D of lager heeft, zullen vastgoedbeleggers van plan is te investeren te nemen. Bedenk daarbij dat er interes­
overheid bij nieuwbouw, renovatie, beheer de milieuprestatie gevraagd: minimaal verbeteringen moeten worden aange­ om de energieprestatie van hun porte­ sante regelingen zijn die duurzaam bouwen
en sloop van kantoorgebouwen, maar ook 60 punten berekend met GreenCalc of bracht om het gebouw met 2 labelstappen, feuille te verbeteren. en renoveren fiscaal ondersteunen.
bij aankoop en huur van kantoren minimaal 2 punten berekend met of tot label C, te verhogen. Voor beleggers Uit onderzoek van Pricewaterhouse­
duurzaamheidscriteria gaat hanteren. GPR­gebouw. in bestaand vastgoed kan deze verandering Coopers blijkt dat duurzaam inkopen geld Duurzaam inkopen criteria:
Ook voor gebouwbeheer zijn criteria grote gevolgen hebben, want rijk en lokale bespaart. De levensduur van duurzame www.agentschapnl.nl/duurzaaminkopen.
ontwikkeld, die toepasbaar zijn bij het overheden hebben samen naar schatting gebouwen is langer en daardoor dalen de Het rapport van Nils Kok is te downloaden
afsluiten van prestatiegerichte onder­ 20% van alle kantoorpanden in gebruik. totale kosten gemiddeld met maar liefst via www.agentschapnl.nl/utiliteitsbouw.
agentschap nl duurzaam Vastgoed nieuwsKrant

4. tnt introduCeert leidraad prestatieContraCten
prestatieContraCten Voor Er vindt van oudsher te weinig afstemming plaats tussen de de bouw­ en beheer­
sector. Hierdoor wordt de eindgebruiker opgezadeld met suboptimale huisvesting.
beheer en onderhoud Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in hogere energielasten of een minder goed binnen­
klimaat. Op dit moment zijn de meeste onderhoudscontracten nog op basis van
geleverde inspanning en niet op basis van de geleverde prestatie. Prestatiecontracten
Onder leiding van CEO Peter Bakker voert TNT sinds 2007 om met plannen te komen om ons energiegebruik omlaag te maken de prestatie van de leverancier meetbaar en objectief evalueerbaar.
wereldwijd de Dow Jones Sustainability Index aan in de brengen. Wie met het beste voorstel komt mag mee doen’. Deze Agentschap NL heeft nu een leidraad laten ontwikkelen die u ondersteunt bij het
sector Industrial Transportation. Binnen de eigen marktbenadering heeft tot nu toe een besparing opgeleverd van opstellen van prestatiecontracten voor technisch beheer en onderhoud van
landgrenzen baarde vastgoedpoot TNT Real Estate in 2008 4% op de energiekosten en gaat TNT jaarlijks tonnen euro’s klimaatinstallaties.
opzien met plannen voor de huur van zes nieuw te opleveren.
realiseren Green Offices en de bouw van Nederlands meest Meer informatie over de leidraad:
duurzame utiliteitsgebouw in Veenendaal. Los van zijn kantoren beheert TNT Real Estate in de Benelux circa www.duurzaamvastgoedportal.nl
700 sorteer- en distributiecentra. Dit is het terrein waarbinnen
Verwaaijen de jacht op energiebesparing heeft geopend: ‘Zelf
hebben we geen verstand van de achterkant van de installaties.
Elke drie jaar sluiten we dan ook grote landelijke onderhoud- en
beheercontracten af met grote installateurs. Dit jaar hebben we meer huurinKomsten,
hogere VerKoopprijs
gezegd: ‘duurzaamheid is ook een issue’. We hebben daarom de
installateurs de vraag voorgelegd: ‘hoe kun jij euro’s voor ons
verdienen door het energiegebruik omlaag te brengen?’
Uitgangspunt daarbij is een model waarbij zowel de installateur Het is 2020. Dit klinkt als de titel van een science fiction-boek dat een
als TNT aan kan verdienen. Verwaaijen: ‘We maken gebruik van compleet nieuwe wereld beschrijft. Zoals George Orwell ooit de toekomst
de intelligentie in de markt. Daarom zeggen we ‘wij betalen de schetste met zijn klassieker 1984. Maar 2020 is niet zo heel ver weg.
installateur bedrag x voor besparing y; alles wat hij daarboven Zeker niet voor de projectontwikkelaar, belegger, architect of installateur
aan extra energie bespaart, is voor hem’. Behalve met de die dan nog wil meetellen. Die zal nú actie moeten ondernemen.
installateurs zit TNT Real Estate aan de onderhandelingstafel
met serviceproviders die het energiegebruik in alle 700 panden 2020 is namelijk het ijkjaar waarin gebouwen zo zuinig moeten zijn dat ze net zoveel
in realtime moeten gaan monitoren. Verwaaijen: ‘We willen energie gebruiken als ze opleveren: energieneutraal. Dat is afgelopen voorjaar
ongebruikelijke pieken en dalen aangrijpen om ons energiever- afgesproken door het kabinet met heel bouwend Nederland in het zogeheten
In 2009 zocht TNT Real Estate duurzaamheidvoordeel vooral in bruik verder te optimaliseren.’ Lente-akkoord. Om dat te bereiken is de EPC in januari 2009 met gemiddeld 20%
‘quick wins’ binnen de bestaande bouw. Zoals het beter afstellen aangescherpt.
van de installaties. TNT deed opnieuw een beroep op de Lees het volledige interview met Flip Verwaaijen op
creativiteit van de markt, deze keer vooral op die van de www.circle-of-blame.nl. Waardedaling
installatiebranche. Verwaaijen: ‘we dagen de installateurs uit Maar naast kansen zijn er ook bedreigingen. Wie de komende jaren geen werk maakt
van energiebesparing zal de slag op de vastgoedmarkt missen. De vraag naar duurzame,
energiezuinige gebouwen stijgt. Die ‘groene vraag’ heeft direct gevolg voor de waarde
van ‘grijs’ vastgoed. Duurzame gebouwen staan garant voor fors lagere energie-
agentsChap nl stimuleert rekeningen. Dat geeft ze een belangrijke voorsprong. Toekomstige huurders en
eigenaren zullen naast prijs ook de jaarlijkse vaste kosten meewegen in hun beslissing.
duurzaam Vastgoed
Daardoor ligt voor eigenaren van gebouwen die veel energie gebruiken – en daar niets
aan doen – een waardedaling in het verschiet.
Agentschap NL voert het energiebespa­ Agentschap NL biedt: Hogere huren en meer huurders
ringsprogramma van het ministerie van • instrumenten en kennis die hun Dat besef mag nog niet bij iedereen zijn doorgedrongen, de feiten liegen er niet om.
VROM / Wonen, wijken en integratie effectiviteit in de praktijk bewezen De Universiteit van Maastricht en de Californische Universiteit Berkeley deden een
voor de gebouwde omgeving uit. hebben uitgebreid marktonderzoek onder Amerikaanse kantoren naar duurzaamheid.
Agentschap NL zoekt koplopers die de • overzicht van fiscale regelingen en Ze vergeleken de huren en verkoopprijzen van Amerikaanse kantoorgebouwen met een
Circle of Blame doorbreken en bestaande subsidies milieulabel met die van vergelijkbare kantoren zonder zo’n certificaat. In juli 2008
kantoorgebouwen sterk verduurzamen. • makelen en schakelen: inzet van ons Hans Scherpenzeel Selina Roskam werden de uitkomsten van het onderzoek gepubliceerd en die spreken boekdelen.
Ons doel is het stimuleren en opschalen netwerk Duurzame gebouwen leverden een 2% hogere huur per vierkante meter op. Oogt dat
van nieuwe duurzame toepassingen. Wij • extra publiciteit via publicaties, misschien nog bescheiden, maar omdat deze gebouwen meer huurders trokken,
ondersteunen marktpartijen: ontwik­ artikelen, beurzen en congressen. stond er minder leeg. De bezettingsgraad van een ‘groen’ pand bleek ook constanter.
kelaars, beheerders, beleggers, Daardoor lagen de huurinkomsten tussen de 6 en 9% hoger dan in vergelijkbare
gebouwbeheerders, opdrachtgevers of Interesse? Neem contact op met onze ‘grijze’ panden.
eindgebruikers. Dit kan de kwaliteit en adviseurs utiliteitsbouw met specialisatie
duurzaamheid van uw projecten en het gebouwbeheer: Hogere verkoopprijs
imago van uw bedrijf verbeteren. Hans Scherpenzeel, Selina Roskam, Bert Meijering Henk Waaldijk De verkoopprijs van een duurzaam pand lag zelfs 16% hoger. Het beleggingsrisico door
Bert Meijering of Henk Waaldijk, de stabiele bezettingsgraad blijkt kleiner.
telefoon 088­602 2451 De bereidheid meer te betalen, of een hogere huur te accepteren, neemt snel toe als de
potentiële koper of huurder ziet dat zijn energielasten veel lager zijn dan bij vergelijk-
bare kantoorgebouwen. En een kantorenmarkt met leegstand, zoals in Nederland,
biedt kopers en huurders keuze.
Dit is een publicatie van: Nieuwbouw is de norm
Wij horen graag wat u van deze nieuwskrant vindt. Klinkt 2020 toch nog ver weg? Bedenk dan dat er jaarlijks gemiddeld 2% aan nieuwe
Agentschap NL Is de informatie nuttig? Geeft dit goed de stand van zaken op kantoorgebouwen bijkomt. Over tien jaar is dus een kwart van de voorraad relatief
NL Energie en Klimaat gebied van duurzaam vastgoed aan? Is helder wat wij u zuinig, want nieuwbouw moet vanaf 1 januari 2009 voldoen aan een strengere
Croeselaan 15 kunnen bieden? Heeft u suggesties hoe wij onze onder­ EPC-norm. De bestaande voorraad ontkomt daarom niet aan het verbeteren van de
Postbus 8242 | 3503 RE Utrecht steuning aan de sector kunnen optimaliseren en onze doelen energie-kwaliteit. Wie nu niets doet en het jaar 2020 ziet als voer voor science
www.agentschapnl.nl/utiliteitsbouw sneller kunnen behalen? Laat het weten! fiction-schrijvers, prijst zichzelf uit de markt.
© Agentschap NL |Februari 2010 Irma Thijssen
top 10 duurzame gebouwen
Publicatie-nr. 2KPUB1002 E irma.thijssen@agentschapnl.nl
T telefoon 088 ­ 602 24 51
Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan
Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele 1. TNT Distributiecentrum, Veenendaal, GreenCalc 632
fouten. 2. Rijkswaterstaat, Terneuzen, GreenCalc 323
Energielabelverdeling van kantoren in Nederland 3. WNF, Zeist, GreenCalc 269
Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van % 4. Rijkswaterstaat, IJmuiden, GreenCalc 257
Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor 5. Central Post, Rotterdam, GreenCalc 253
diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie 6. DWA, Bodegraven, GreenCalc 251
%
en internationaal. Agentschap NL is hèt aanspreekpunt voor 7. Bear Architecten, GreenCalc 248
bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie 8. Alterra, Wageningen, GreenCalc 244
en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. % 9. Kaswoning, Culemborg, GreenCalc 243
10. Oxfam, Gent, GreenCalc 217
De divisie NL Energie en Klimaat versterkt de samenleving door %
te werken aan de energie- en klimaatoplossingen van de G F E D C B A www.duurzaamgebouwd.nl
toekomst.
agentschap nl duurzaam Vastgoed nieuwsKrant