2.
Հին Եգիպտոսի պատմությունը տևում է մոտ 40 դար
և իր մեջ ներառում է մինչ դինաստիական, այսինքն
նախնադարյան շրջանը, դինաստիական շրջանը
(եգիպտական քաղաքակրթության հիմնական
շրջանը, տևում է 27 դար) և հելլենական
(Պտղոմեոսյանների և հռոմեական շրջանները):
Սովորաբար եգիպտական քաղաքակրթության սկիզբը
համարում են մ.թ.ա. IV-րդ հազարամյակի կեսերը, իսկ
ավարտը մ.թ. IV-րդ դարը, որին հաջորդում է արդեն
վաղ միջնադարյան բյուզանդական և ղպտիական
շրջանները (մինչև VII-րդ դարը):
5.
Ք.ա. IV հազարամյակի կեսերին Եգիպտոսի տարածքում
ձևավորվեցին 40-ից ավելի քաղաք-պետություններֈ
Ժամանակի ընթացքում քաղաք-պետությունները
միավորվեցին կազմելով երկու թագավորություն`
Հյուսիսային և Հարավայինֈ Միավորման համար պայքարն
ավարտվեց միայն Ք.ա. 4-րդ հազարամյակի վերջինֈ Մ.թ.ա.
3100 թ. հարավի տիրակալ Մենեսը գրավեց Հյուսիսային
թագավորությունը` սկիզբ դնելով Եգիպտոսի միասնական
թագավորությանըֈ Հին եգիպտացիները իրենց երկրի
տիրակալին անվանում էին “փարավոն”։ Փարավոնի
անձը աստվածացվում էր, նրա խոսքը օրենք էր բոլոր
հպատակների համար:
7.
Եգիպտոսի միասնական պետության գոյության
առաջին փուլը անվանում ենք Հին թագավորությունֈ
Երկրի միավորումը նպաստեց տնտեսության
վերելքինֈ Սկսեցին տարածվել բրոնզե
գործիքները, որոնց կիրառության շնորհիվ հեշտանում
էր հողի մշակումը և ավելի առատ բերք էր ստացվումֈ
Ոռոգման ջրանցքների շնորհիվ նախկինում անմշակ
հողերը այժմ ոռոգվում էին Նեղոսի ջրերովֈ Աճում էր
բնակչության թվաքանակը, բարելավվում էր
մարդկանց ապրուստը:
8. Եգիպտոսի բնակչությունը զբաղվում էր
երկրագործությամբ, անասնապահությամբ,
արհեստներով, առևտրով և հարկեր էր
վճարում պետությանըֈ Եգիպտոսում կար
նաև ստրուկների խավ, որը բաղկացած էր
ռազմագերիներից և դատապարտված
հանցագործներիցֈ Եգիպտական
բանակները պարբերական արշավանքներ
էին կատարում դեպի հյուսիս և դեպի
հարավ գտնվող հարևան երկրները`
Եգիպտոս բերելով
ռազմագերիներ, շինափայտ, պղինձ, անագ,
ոսկի և այլ օգտակար հանածոներ:
10.
Հազարամյակների ընթացքում եգիպտացիները ստեղծեցին
դաստիարակության ուսուցման և կրթության յուրահատուկ
համակարգֈ Հին եգիպտացուն բնորոշ էր
քչախոսությունը, աշխատասիրությունը, դիմացկունությունըֈ
Հետմահու կյանքի վերաբերյալ կրոնական պատկերացումները
ստիպում էին հատուկ ուշադրություն հատկացնել երեխաների
ուսուցմանն ու դաստիարակությանըֈ Զավակները ճիշտ
կատարելով իրենց ծնողների թաղման ծիսակատարությունները
պետք է ծնողների համար հետմահու կյանք ապահովեինֈ
Զավակների բարոյական դաստիարակությունն իրականացվում
էր բանավոր և գրավոր խրատական պատմությունների միջոցովֈ
Ընտանիքում կնոջ և տղամարդու միջև կար
իրավահավասարություն, ահա ինչու տղաների և աղջիկների
ուսուցմանն ու դաստիարակությանը հավասար ուշադրություն
էր հատկացվում:
12.
Թե բարձր և թե ցածր խավերի համար բնորոշ էր
մասնագիտության փոխանցումը հորից որդունֈ Դա
կատարվում էր երկարատև ուսուցման միջոցով, որի
ժամանակ կիրառվում էին նաև ֆիզիկական
պատժամիջոցներֈ Քանի որ ուսուցման նպատակը
երեխային տվյալ ընտանիքի ավանդական
մասնագիտությանը պատրատելն էր, կրթության առաջին
օղակը հանդիսանում էր ընտանեկան դպրոցըֈ Հայրը
որդուն սովորեցնում էր իր մասնագիտության
հիմունքներըֈ Հետագայում նման ընտանեկան
դպրոցներում վճարովի հիմունքներով տվյալ
մասնագիտությունը սովորում էին նաև այլ ծնողների
երեխաներ:
13.
Գրավոր լեզվի տարածումը և պետության կարիքների
համար գրագետ մարդկանց աճող պահանջարկը առաջ
բերեց նաև գրագիտության դպրոցների առաջացման
պահանջֈ Պաշտոնյաներին և աստիճանավորների մոտ
ծառայության մեջ էին մեծ թվով գրագիրներֈ Նրանց
պարտականությունների շրջանակը լայն և բազմազան էրֈ
Գրագիրը պետք է կարողանար գրագետ և արագ
գրել, կարդալ արագագիր գրառումները և դասական
հիերոգլիֆներով գրված տեքստերը, կազմել տեղանքի
քարտեզ, կատարել մաթեմատիկական հաշվարկներ
հարկերի հավաքման, ծախսերի և եկամուտների
վերաբերյալ, կազմել պաշտոնական
գրություններ, հրովարտակներ, տարեգրություններ:
14.
Գրագիր դառնալու արվեստին տիրապետում էին
տարիների տքնաջան աշխատանքովֈ Գրել սովորում
էին պապիրուսի վրա, եղեգնյա գրչով, մոխրից
պատրաստված սև թանաքովֈ Դպրոցական
պապիրուսները լվացվում և բազմիցս անգամ
օգտագործվում էինֈ Պահպանվել են նման
գրառումներ` ուսուցչի կատարած ուղղումներով:
15.
Հին Եգիպտոսում կարևոր տնտեսական և գիտա-կրթական
դեր էին խաղում տաճարներըֈ Արքաները տաճարներին
խոշոր կալվածքներ և հազարավոր ստրուկներ էին
նվիրումֈ Տաճարներում կուտակված մթերքի պաշարներն
օգտագործվում էին պետության կարիքների համար
հասարակական աշխատանքներ կատարելիս
գյուղացիներին մթերապահիկ հատկացնելու, ինչպես նաև
տարերային աղետների դեպքում բնակչությանը օգնություն
տրամադրելու համար Արքայական և տաճարական խոշոր
տնտեսություններում օգտագործում էին համայնական
գյուղացիների աշխատանքը որպես պարհակֈ
17.
Նման աշխատանքները ղեկավարելու համար
անհրաժեշտ էին գրագետ, կրթված մարդիկ, որոնք
կարողանային հաշվարկել օրվա ընթացքում
կատարված աշխատանքների ծավալը, ծախսված
մթերքների չափը և այլնֈ Նման գիտելիքներ կարելի էր
ստանալ հատուկ պետական-տաճարական
դպրոցներում, որտեղ սովորում էին քրմերի և
աստիճանավորների երեխաներըֈ
Այսպիսով, Եգիպտոսում կրթությունը պետական
մենաշնորհ էր և հասանելի էր միայն հասարակության
վերնախավին:
18.
Բարձր պաշտոն զբաղեցնելու համար անհրաժեշտ էր
սովորել տաճարային դպրոցումֈ Նման դպրոցները խիստ
մասնագիտացված էինֈ Կային դպրոցներ որտեղ
սովորեցնում էին կառավարելու
արվեստը, ճարտարախոսություն, պատմությունֈ Որոշ
տաճարների դպրոցներում առավելապես սովորեցնում էին
ճշգրիտ գիտություններ`
մաթեմատիկա, երկրաչափություն, աշխարհագրություն, ա
ստղագիտությունֈ Առանձին դպրոցներում սովորեցնում
էին օտար լեզուներ` նվաճված երկրներում աստիճանավոր
աշխատելու կամ հարևան երկրների հետ գրագրություն
վարելու համար
20.
Կային նաև առանձին դպրոցներ, որտեղ սովորեցնում
էին բշկական
գիտելիքներ, քիմիա, ֆիզիկա, դեղագործություն, անա
սնաբուժությունֈ Եգիպտացիները շատ հմուտ էին
բժշկության մեջ և կարողանում էին բուժել տարբեր
ներքին հիվանդություններ, կատարել բարդ
վիրահատություններֈ Ուսյալ և կրթված մարդիկ
հասարակության մեջ ավելի բարձր դիրք էին
զբաղեցնում և ավելի հարուստ էին լինում: