2. “Мөнгөний шинж
чанар нь юунд
оршдог вэ? Гэвэл
мөнгө нь эд
зүйлс биш харин
нийгмийн
харилцаа
болдогт
оршдог.”
К.Маркс

3.  Үүнээс авч үзвэл
мөнгөний үүргүүдийг
гүйцэтгэж чадаж
байгаа тэр бүх
зүйлсийг мөнгө гэж
ерөнхийлөн дүгнэж
болно.Гэхдээ уг зүйл
нь мөнгөний үүргийг
гүйцэтгэж,бүгдэд
хүлээн
зөвшөөрөгдөхийн
тулд дараах
шинжүүдийг өөртөө
зайлшгүй агуулсан
байх ѐстой.
 •Бүх нийтэд хүлээн
зөвшөөрөгдсөн байх
 •Залгамж шинж
чанартай байх
 •Мөнгөний
нийлүүлэлтийг төр
зохицуулах
 •Тоологдохуйц, авч
явахад хялбар
 •Нэг төрлийн байх

4.  Мөнгөний үүсэл
хөгжлийг судлахын
тулд юуны өмнө
өртөг болон
хөдөлмөрийн
хуваарийн
өөрчлөлтүүдийг авч
үзэх нь зүйтэй.
Өртөг нь дараах
гурван хэлбэрийг
дамжин хөгжиж
иржээ.Үүнд:
Тохиолдлын
буюу энгийн
хэлбэр
Дэлгэрэнгүй
хэлбэр
Түгээмэл
хэлбэр

5. Эд зүйлсэн мөнгө
Металл мөнгө
Зоосон мөнгө
Цаасан мөнгө
Жиралл /хуурмаг/ буюу
дансны мөнгө
Компьютерын мөнгө

6.  􀂃ХӨРВӨХ ЧАДВАР ГЭДЭГ НЬ НӨӨЦ
БАЯЛАГ, ҮНЭ ЦЭНЭЭ АЛДАГДАЛГҮЙГЭЭР
ӨӨР БУСАД ХЭЛБЭРТ ШИЛЖИХ
ЧАДВАРЫГ ХЭЛНЭ.

7. 􀂃Арилжааны хэрэгслийн үүрэг
􀂃Тооцооны хэрэгслийн үүрэг􀂃
Хуримтлалын хэрэгслийн үүрэг
􀂃Төлбөрийн хэрэгслийн үүрэг
􀂃Дэлхийн мөнгөний үүрэг

8.  Хоѐр мөрний соѐлт
Шумерчууд буудайг,
хүрлийн үедэх газрын
дундад тэнгисийн дорнод
эргийн ард түмнүүд
зэсийг,ливи дэх эртний
кроэс(CroesusofLybia)-ын
хаант улс төмөр гулдмайг
мөнгөний нэгж болгон
хэрэглэж байжээ. Ийнхүү
мөнгө нь нэг төрлийн бараа,
үйлчилгээг өөр төрлийн
бараа үйлчилгээгээр
солилцдог бартерийн
худалдааны тогтолцоог
халсан байна.

9. Энэ оны мөнгө "соѐмбо“
сүлдтэй 15он гэж
Монголоор бичигдсэн онтой
энэ нь1911онд Монгол улс
Манж хятадын дарлалаас
чөлөөлөгдөж, Богд хаант
Монгол улсыг тунхаглаж
"олноо өргөгдсөн“ гэсэн
шинэ оны цолыг эхэлснээс
хойших 15дугаар он буюу
шинэ тооллоор 1925он юм
.Энэ оны мөнгийг ЗХУ-д
үйлдвэрлэжээ. 1970онд
албан ѐсоор гүйлгээнээс
хассан боловч үнэн
хэрэгтээ 1950-иад оноос
гүйлгээнээс татагдсан байна.

10. 1970,1977онуудын мөнгийг
БНАГУед, 1980,1981онуудын
мөнгийг БНМАУ-ын Зоос
гоѐлын зүйлийн үйлдвэрт
үйлдвэрлэжээ. Эдгээр оны
мөнгөнүүд нь 1960оны
үндсэн хуулиар батлагдсан
сүлдтэй юм

11.  Морь унаж сэлэм
барьсан баатар эрийн
дүрстэй цаасан
мөнгөн тэмдэгтийг
Чингис хаан 1227онд
гүйлгээнд гаргаж
байсан тухай баримт
бий.Иймд цаасан
мөнгийг Монголчууд
дэлхийд анх удаа
гаргасан гэж үзэх
үндэстэй юм.

12. 1925 оны мөнгөн тэмдэгт
Энэ оны мөнгөн тэмдэгт 1924онд
батлагдсан манай улсын анхны үндсэн
хуулийн дагуу "соѐмбо“ сүлдтэй монгол
үсгээр бичигдэн хэвлэгдсэн байна.
Эдгээр оны мөнгөн тэмдэгтийг ЗХУ-д
үйлдвэрлэжээ. Энэ оны мөнгөн тэмдэгтийг
1966онд гүйлгээнээс албан ѐсоор хассан
боловч үнэн хэрэгтээ 1940-өөд оноос
гүйлгээнээс бараг хасагдсан байна

13.  1966онд 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100төг,
1981онд 3, 5, 10, 50, 100төг,
1983онд 1, 3төгрөгийн дэвсгэртүүд
тус тус гарсан байна. Эдгээр оны
мөнгөн тэмдэгтүүдийг зураач
Ц.Минжүүр, Д,Цэрэнпил нарын
зургаар 1966онд батлагдсан шинэ
сүлдтэйгээр хийжээ. Эдгээр мөнгөн
тэмдэгтийг ЗХУ-д үйлдвэрлэжээ.
 1981онд 20төгрөгийн мөнгөн
тэмдэгтийг анх удаа зураач
Р.Алтанхуягийн зургаар ЗХУ-д
үйлдвэрлэн гаргасан байна.
20төгрөгийн дэвсгэр гарсантай
холбогдон 1966онд үйлдвэрлэгдсэн
25төгрөг нь албан ѐсоор гүйлгээнээс
хасагдаагүй боловч 1981оноос
гүйлгээнээс татагдаж эхэлсэнбайна.

16. Бэлтгэсэн:
М.Мөнхномин
Эх сурвалж:
www.gelegjamts.com