2014-03-04 จีนคว้าแชมป์การค้าโลก รวบรวมและเรียบเรียงโดย ดร. ไพจิตร วิบูลย์ธนสาร อัครราชทูต (ฝ่ายการพาณิชย์) สำนักงานพาณิชย์ในต่างประเทศ ณ กรุงปักกิ่ง

1. จีนคว้าแชมป์การค้าโลก
---------------------------------------------
อันที่จริง ข่าวการคว้า “แชมป์การค้าโลก” ของจีนในครั้งนี้ไม่ใช่ข่าวใหม่ที่น่าตื่นเต้นแต่อย่างใด เพราะ
ผู้เชี่ยวชาญได้ประเมินและคาดการณ์ก่อนหน้านี้แล้วว่า จีนจะก้าวขึ้นครองอันดับหนึ่งของการค้าโลกในไม่ช้า พอดูจากแนวโน้ม
การค้าฯ ของจีนและสหรัฐฯ ในระยะหลัง โดยเฉพาะช่วงโค้งสุดท้ายของปี 2556 แล้วก็ยิ่งมั่นใจใหญ่พร้อม “ฟันธง” ว่า จีน
จะแซงหน้าสหรัฐฯ ในฐานะประเทศที่ค้าขายระหว่างประเทศมากที่สุดในโลกในปี 2556 อย่างไรก็ดี ผู้คนในวงการต้องรอฟัง
ประกาศตัวเลขการค้าระหว่างประเทศของจีนและสหรัฐฯ อย่างเป็นทางการอีกครั้ง จนกระทั่งเมื่อเร็ว ๆ นี้ ตัวเลขการค้าฯ
ได้รับการยืนยันจากองค์การการค้าโลก (World Trade Organization: WTO)
เรียบร้อยแล้ว ผลเป็นเช่นไรลองติดตามมาได้เลยครับ ...
การเปิดเสรี ... การเติบโตทางการค้าของจีน
ปี 2521-2536 ... ยุคปรับฐาน หากมองย้อนกลับไปเมื่อปี
2521 ที่จีนเปิดประเทศสู่โลกภายนอกครั้งใหม่ การค้าระหว่างประเทศของจีนมีมูลค่า
เพียง 20,640 ล้านเหรียญสหรัฐฯ แต่ความสาเร็จจากการเปิดเสรีทางเศรษฐกิจได้
ส่งผลให้การค้าฯ ของจีนขยายตัวอย่างต่อเนื่องในอัตราที่สูง โดยมีมูลค่าก้าวขึ้นเป็น 115,440 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ในปี 2533
และมีมูลค่าเกือบ 200,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ในปี 2536 อย่างไรก็ดี จีนเสียดุลการค้าในระยะแรกและได้เปรียบดุลการค้า
บ้างในหลายปีต่อมา ทั้งนี้ ปี 2536 นับเป็นปีที่จีนขาดดุลการค้าครั้งล่าสุด
ปี 2537-2556 ... ยุคเกินดุลการค้า ในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา จีนนับว่าประสบความสาเร็จและได้รับ
ประโยชน์ทางเศรษฐกิจและการค้าอย่างมากจากบริบทของการเปิดเสรีทางการค้าโลก ทาให้สามารถเชื่อมโยงจีนเข้ากับการค้า
โลกได้อย่างแนบแน่นและรวดเร็วชนิดที่ไม่เคยมีประเทศใดทามาก่อน
จากข้อมูลของกระทรวงพาณิชย์จีนพบว่า ในปี 2545 จีนได้เข้าไปมี
บทบาทในเวทีการเจรจาการค้าพหุภาคีในฐานะสมาชิก WTO และก้าวขึ้นเป็นประเทศที่มี
มูลค่าการค้าอันดับที่ 6 ของโลกด้วยมูลค่า 0.62 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ คิดเป็นสัดส่วน
ร้อยละ 4 ของมูลค่าการค้าโลกโดยรวม ในเวลาต่อมา การส่งออกและนาเข้าของจีนก็
ยังคงขยายตัวในอัตราที่สูง โดยมูลค่าการค้าฯ พุ่งขึ้นทะลุหลัก 1 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ
ในปี 2547 และใช้เวลาไม่ถึง 3 ปีในการก้าวขึ้นแตะหลัก 2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ
มูลค่าการส่งออกและนาเข้าของจีน ระหว่างปี 2521-2556
(พันล้านเหรียญสหรัฐฯ)
ปี การส่งออก การนาเข้า ดุลการค้า
2521 9.75 10.89 -1.14
2523 18.12 20.02 -1.90
2528 27.35 42.25 -14.90
2533 62.09 53.35 8.74
2535 84.94 80.59 4.35
2536 91.74 103.96 -12.22
2537 121.01 115.61 5.40
2538 148.78 132.08 16.70

2. 2
2539 151.05 138.83 12.22
2540 182.79 142.37 40.42
2541 183.71 140.24 43.47
2542 194.93 165.70 29.23
2543 249.20 225.09 24.11
2544 266.10 243.55 22.55
2545 325.60 295.17 30.43
2546 438.23 412.76 25.47
2547 593.33 561.23 32.09
2548 761.95 659.95 102.00
2549 968.98 791.46 177.52
2550 1,220.46 956.12 264.34
2551 1,430.69 1,132.57 298.12
2552 1,201.61 1,005.92 195.69
2553 1,577.75 1,396.24 181.51
2554 1,898.38 1,743.48 154.90
2555 2,048.93 1,817.83 231.10
2556 2,210.00 1,950.00 260.00
ในปี 2552 จีนสามารถก้าวกระโดดขึ้นเป็นประเทศที่มี
มูลค่าการค้าฯ มากเป็นอันดับที่ 2 ของโลกด้วยมูลค่าถึง 3.64 ล้านล้านเหรียญ
สหรัฐฯ คิดเป็นสัดส่วนถึงร้อยละ 24 ของมูลค่าการค้าโลกโดยรวม โดยเป็น
ประเทศผู้ส่งออกอันดับ 1 ของโลกด้วยมูลค่าราว 1.2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ
และประเทศผู้นาเข้าอันดับ 2 ของโลกในมูลค่ากว่า 1 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ
ทั้งนี้ ส่วนสาคัญเนื่องจากการส่งเสริมการส่งออกและการ
กระตุ้นเศรษฐกิจครั้งใหญ่ของรัฐบาลจีน การพัฒนาขีดความสามารถในการ
แข่งขันด้านการผลิตและการตลาดของจีน และการกล้ารุกออกไปสู่ตลาด
ต่างประเทศของผู้ประกอบการจีน
ขณะเดียวกัน ในระหว่างปี 2545-2554 รัฐบาลจีนก็ปรับลดอัตราอากรนาเข้าโดยรวมลงจากร้อยละ
15.3 เหลือร้อยละ 9.8 ซึ่งต่ากว่าอัตราที่ WTO กาหนดใช้กับของประเทศกาลังพัฒนา และเปิดหน่วยงานอานวยความสะดวก
ทางการค้าถึง 100 แห่ง ซึ่งจัดอยู่ในระดับเดียวกับของประเทศพัฒนาแล้ว รวมทั้งยังจัดระเบียบกฎหมายและกฎระเบียบด้าน
การค้าให้สอดคล้องกับพันธะสัญญาของ WTO โดยรัฐบาลกลางได้ปรับปรุงกฎหมายกฎระเบียบถึงกว่า 2,300 ฉบับ ขณะที่
รัฐบาลท้องถิ่นได้แก้ไขกฎระเบียบมากกว่า 190,000 ฉบับ
ในปี 2555 มูลค่าการค้าฯ ของจีนสามารถขยับขึ้นมาไล่จี้สหรัฐฯ แบบหายใจรดต้นคอ โดยจีนมีมูลค่า
การค้าฯ ราว 3.87 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ ขณะที่สหรัฐฯ มีมูลค่าการค้าฯ อยู่ที่ 3.88 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ และในปี
2556 มูลค่าการค้าฯ ของจีนก็ทะยานขึ้นแตะ 4.16 ล้านล้านเหรียญ
สหรัฐฯ เป็นประเทศแรกในโลก โดยจาแนกเป็นการส่งออก 2.21 ล้าน
ล้านเหรียญสหรัฐฯ และการนาเข้า 1.95 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ โดย
ในช่วง 3 ปีหลังนี้ การค้าฯ ของจีนเติบโตในอัตราเฉลี่ยมากกว่า 3 เท่า
ของการค้าโลก

3. 3
อัตราการเติบโตของการค้าโลกและจีน ระหว่างปี 2554-2556
ปี อัตราการเติบโต (ร้อยละ)
โลก จีน
2554 5.2 25.8
2555 2.0 6.2
2556 2.5 7.6
นอกจากนี้ ยังมีข้อสังเกตที่น่าสนใจว่า จีนนับว่าได้รับ
ประโยชน์อย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วยจากการเปิดเสรีทางการค้าและการ
ขยายตัวของการค้าโลก หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ การขยายตัวของการค้า
ฯ ของจีนยังเกิดขึ้นท่ามกลางการเกินดุลการค้าจานวนมหาศาลในแต่ละปี
นับแต่ปี 2537 จีนได้เปรียบดุลการค้า 20 ปีต่อเนื่องกัน คิดเป็นมูลค่าการ
เกินดุลการค้ารวมกว่า 2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ โดยในปี 2537 จีน
เกินดุลที่ระดับ 5,400 ล้านเหรียญสหรัฐฯ
ขณะที่ช่วงปี 2538-2547 จีนได้เปรียบดุลการค้า
เฉลี่ย 27,700 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ต่อปี แต่พอครั้นเข้าช่วงปี 2548-2556 การเกินดุลการค้าของจีนก็พุ่งพรวดพราดเป็นถึง
เฉลี่ยปีละกว่า 200,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ และที่น่าตื่นตะลึงก็คือ นับแต่ปี 2548 ยังไม่มีปีใดเลยที่จีนเกินดุลการค้าน้อย
กว่า 100,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ!!!
ตาแหน่งแชมป์ค้าโลก ... การไล่ล่าที่ไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย
จากข้อมูลของ WTO ยังยืนยันว่า ณ สิ้นปี 2556 จีนได้ก้าวแซงหน้าสหรัฐฯ ขึ้นเป็นประเทศที่มีมูลค่า
การค้าฯ สูงที่สุดในโลกอย่างเป็นทางการไปเรียบร้อยแล้ว โดยมูลค่าการค้าฯ ของจีน
และของสหรัฐฯ อยู่ที่ 4.16 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ และ 3.91 ล้านล้านเหรียญ
สหรัฐฯ ตามลาดับ ทิ้งห่างกันอยู่ประมาณ 250,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ
มูลค่าการค้าโลกของจีนและสหรัฐฯ ระหว่างปี 2552-2556
(ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ)
ปี จีน สหรัฐฯ
2552 2.21 2.66
2553 2.97 3.25
2554 3.64 3.75
2555 3.87 3.88
2556 4.16 3.91
นอกจากนี้ นายเหยา เจี้ยน (Yao Jian) โฆษก
กระทรวงพาณิชย์ ยังได้ให้ข้อมูลผ่านเว็บไซต์ของกระทรวงพาณิชย์จีนว่า
“ปัจจุบัน จีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่ที่สุดของ 120 ประเทศ/ภูมิภาคทั่วโลก
มูลค่าการนาเข้าเพิ่มขึ้นเป็นราว 2 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ สร้างงานและ

4. 4
โอกาสในการลงทุนมหาศาลแก่พันธมิตร ... บทบาทนาในเวทีการค้าโลกอาจเป็นพื้นฐานสาคัญสาหรับจีนในการพัฒนาเป็นผู้ค้า
ที่แข็งแกร่งยิ่งขึ้น แต่หนทางยังอีกยาวไกล มูลค่าเพิ่มในสินค้าส่งออกยังอยู่ในระดับต่า การเป็นเจ้าของตราสินค้าของตนเองยัง
ไม่เพียงพอ เครือข่ายการขายยังไม่ได้รับการพัฒนาเท่าที่ควร คุณภาพสินค้าส่งออกยังไม่ดีมาก และธุรกิจควรปรับปรุง
ความสามารถในการใช้ทรัพยากรทั้งในตลาดภายในและต่างประเทศ”
ขณะที่นายหลง กั้วเฉียง (Long Guoqiang) นักวิจัยแห่งศูนย์วิจัยการพัฒนา (Development
Research Center) ประจามนตรีแห่งรัฐ (State Council) ของจีนกล่าวเสริมในเรื่องนี้ว่า “ความสาเร็จในฐานะผู้นาด้าน
การค้าโลกดังกล่าวนับเป็นสิ่งที่น่าชื่นชมอย่างยิ่ง นโยบายกระตุ้นการค้าของจีนในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา และการริเริ่ม
ผสมผสานความได้เปรียบของต่างชาติในด้านเงินทุน เทคโนโลยี ช่องทางจัดจาหน่าย และตราสินค้าเข้ากับความแข็งแกร่งของ
จีนในด้านที่ดินและแรงงานราคาถูก และความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐาน/สิ่งอานวยความสะดวกทาให้จีนมีความได้เปรียบใน
การแข่งขันระหว่างประเทศในกลุ่มสินค้าที่ใช้แรงงานเข้มข้น ขณะเดียวกัน กิจการของจีนก็กาลังหาหนทางใช้ทรัพยากรของโลก
ผ่านการลงทุน และเพิ่มขีดความสามารถด้านการผลิตของประเทศ”
อนึ่ง นับแต่ปี 2551 โลกต้องเผชิญกับวิกฤติเศรษฐกิจและการเงินอยู่หลายครั้ง ซึ่งสหรัฐฯ ดูจะได้รับ
ผลกระทบเชิงลบในระดับที่มากกว่าจีน ส่งผลให้เศรษฐกิจและการค้าของสหรัฐฯ เติบโตในอัตราที่ลดลงอย่างรวดเร็ว ขณะที่
การค้าของจีนยังคงขยายตัวได้อย่างน่าพอใจ และลดช่องว่างมูลค่าการค้าโลกของสหรัฐฯ ลงอย่างเห็นได้ชัดจนทาให้มูลค่า
การค้าฯ ของจีนก้าวแซงสหรัฐฯ ได้เร็วกว่าที่หลายฝ่ายคาดคิดไว้
บทสรุป ... ความท้าทายที่รออยู่
สาหรับสถานการณ์ในปี 2557 และอนาคตอันใกล้นั้น แม้ว่าเศรษฐกิจโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศ
พัฒนาแล้วและกาลังซื้อในสินค้าส่งออกหลักของจีนจากต่างประเทศ อาทิ เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ จะส่อเค้าการฟื้น
ตัว แต่ก็ยังคงแฝงไว้ซึ่งความเปราะบางและขาดเสถียรภาพอยู่มาก ขณะเดียวกัน การเพิ่มขึ้นของต้นทุนการผลิตอันเนื่องจาก
ค่าจ้าง/สวัสดิการแรงงานที่สูงขึ้น ความผันผวนของค่าเงินหยวน และการ
คาดการณ์การเติบโตทางเศรษฐกิจของจีนในอัตราที่ลดลง แถมความพยายามใน
การปรับโครงสร้างเศรษฐกิจของจีนให้หันมาพึ่งพาการบริโภคภายในประเทศที่ดู
จะยัง “โตไม่ทันใช้”
การดาเนินนโยบาย “ประหยัดแห่งชาติ”
และการปราบปรามการทุจริตคอรัปชั่นที่ท่านประธานาธิบดีสี จิ้
นผิงผลักดันอยู่เต็มที่ และปัญหามลพิษที่สั่งสมจนเรื้อรังก็ถา
โถมเข้ามากดดันและทดสอบความสามารถของผู้บริหารชุดใหม่ ทาให้เสถียรภาพทางเศรษฐกิจและการเมือง
ของจีนพลอยแกว่งตัวไปด้วย ผู้นาจีนในระยะหลังได้พยายามปลุกเร้าการสร้าง “สังคมสมานฉันท์” โดยให้
เครดิตกับผู้นาทุกรุ่นทุกสมัยที่ผ่านมาว่าจีนมีวันนี้เพราะการตัดสินใจแก้ไขปัญหาและพัฒนาบ้างเมืองได้
เหมาะสมกับสภาพการณ์ในแต่ละห้วงเวลา แต่ปัญหาการเมืองที่มองว่าสงบราบรื่นที่สุดในการ “ส่งไม้ต่อ” สู่ผู้นารุ่นที่ 5 ก็กลับ
ครุกรุ่นและหนักหน่วงมากยิ่งขึ้นเมื่อปัญหาการเมืองภายในประเทศประทุตัวอีกครั้ง โดยเฉพาะภายหลังการก่อการร้ายในนคร
คุนหมิง มณฑลยูนนานเมื่อต้นเดือนมีนาคม ที่ผ่านมา ส่งผลให้กิจการต่างชาติบางส่วนรีรอที่จะขยายการลงทุนและฐานการ
ผลิตในจีน
มาถึงวันนี้ จีนมิได้ขาดแคลนเงินทุน แต่ต้องการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจและภาคการผลิตของจีนให้มี
มูลค่าเพิ่มมากขึ้น เหล่านี้ยิ่งกดดันให้รัฐบาลจีนต้องใช้ความพยายามมากขึ้นในการผลักดันให้ ผู้ประกอบการหันมาใส่ใจกับการ
วิจัยและพัฒนา การขยายตลาด และการสร้างแบรนด์ รวมทั้งการหันมาให้ ความสาคัญกับการสร้างความมั่นใจแก่นักลงทุน
ต่างชาติผ่านนโยบายใหม่ ๆ อย่าง เขตเสรีทางการค้า (Free Trade Zone)
ซึ่งทดลองนาร่องแห่งแรกที่นครเซี่ยงไฮ้เมื่อปลายเดือนกันยายน 2556 และรอ
จังหวะที่จะขยายออกไปดาเนินการในอีกหลายเมืองใหญ่ในอนาคตอันใกล้ เพื่อ

5. 5
เร่งดึงดูดเงินทุน เทคโนโลยีระดับสูง การบริหารจัดการที่ทันสมัย และปัจจัยอื่น ๆ เข้าสู่จีนอีกครั้ง
มิฉะนั้นแล้ว ตาแหน่งแชมป์และสัดส่วนการค้าโลกของจีนก็อาจสั่นคลอน และความพยายามที่จะก้าวขึ้น
เป็นมหาอานาจทางเศรษฐกิจของโลกก็อาจไปไม่ถึงฝั่งฝันในที่สุด ...
----------------------------------------------------
รวบรวมและเรียบเรียงโดย
ดร. ไพจิตร วิบูลย์ธนสาร
อัครราชทูต (ฝ่ายการพาณิชย์)
สานักงานพาณิชย์ในต่างประเทศ ณ กรุงปักกิ่ง
4 มีนาคม 2557