3. “Kung minsan, ang
kabiguan ay nagtutulak
sa isang tao upang
magsikap at magkamit
ng tagumpay”.

4. I
sinilang si Fransisco Baltazar noong ika-2 ng Abril 1788 sa Panginay, Bigaa,
Bulacan. Siya ay kilala rin bilang “Kiko” at “Balagtas”. Isang karaniwang maybahay
ang kanyang ina at isang panday naman ang kanyang ama
Nakapag-aral siya ng katon at katesisimo ng Doktrina Kristyano sa kumbento ng
Bigaa sa ilalim ng pamamahala ng maestrillo ng kura
Ang karalitaan ay hindi naging sagabal kay Kiko upang magtagumpay. Lumuwas
siya sa Maynila at pumasok ng utusan sa isang mayamang kamag-anak sa Tondo na
nagngangalang Trinidad. Dahil sa kanyang mabuting paglilingkod ay pinag-aaral niya ng
Kanores, Kastila, Humanidades, Teolohiya at Pilosopiya. Naging guro niya sa Pilosopiya si
Padre Pilapil, isa sa kinikilalang manunulat ng Pasyong Mahal.
Nakilala ni Kiko sa Tondo si Jose dela Cruz (Huseng Sisiw), ang kinikilalang
pinakamahusay na makata nang panahon na yaon. Nung minsan siya ay nagpatulong
magpaayos ng tula, ngunit hindi siya tinulungan dahil wala siyang dalang sisiw.

5. Naisulat niya ang Florante at Laura nang siya ay makalaya sa bilangguan noong
1832, bunga ng kanyang pag-ibig at pagpapakasakit.
Simula noon ng kanyang paglipat sa Udyong, Bataan, at dito niya nakilala si Juana
Tiambeng na naging kabiyak niya.
Siya rin ay nagsulat ng komedya, awit at korido nag bumalik siya sa Undyong.
Binuhay niya ang kanyang pamilya hanggang sa siya’y mamatay nooong ika 20-Pebrero ng
1862 sa gulang na 74.
Sinasabin maraming komedya at mga tula ang naiwan ni Balagtas sa isang malaking
baul, subalit ang mga ito ay tinuok ng apoy noong 1892 sa Udyong.
Kinilala siya bilang “Kikong Balagtas” noong kanyang kapanahunan at nagoing
bantog na mandudula at makata ng lahi.

6.  Pagpapalawak ng Talasalitaan
Sa pamamagitan ng context clue, ibigay ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit sa
mga sumusunod na pangungusap.
1. Nabilanggo si Kiko sa maling parantang sa kanya
Kahulugan: ____________________
2. Nang lumabas na siya sa piitan, minabuti niyang manirahan sa Udyong, Bataan.
Kahulugan: ____________________
3. Nakilala niya sa Bataan si Juana tiambeng na naging kabiyak niya.
Kahulugan: ____________________
4. Si Kiko ay naging dalubhasa ng hukuman sa Bataan.
Kahulugan: ____________________
5. Nagkaroon siya ng asunto dahil sa pagkaputol niya sa buhok ng isang utusan.
6. Pinagluksa ng buong bansa ang kanyang pagkamatay.
Kahulugan: ____________________
7. Maraming komedya at tula ang mga naiwean ni Balagtas ngunit ito ay natupon ng apoy.
Kahulugan: ____________________

7. 8. Ang pagsusulat ang binuhay niya sa kanyang pamilya.
Kahulugan: ______________________
9. Ang Florante at Laura ay bunga ng kanyang pag-ibig at pagpapakasakit.
Kahulugan: ______________________
10. Wala na si Fransisco Baltazar ngunit nananatiling nakaukit ang kanyang pangalan sa daigdig
ng panulaang Pilipino.

8. 1. Ilahat ang buhay ni Francisco Baltazar sa tulong ng chain organizer
A B C D
2. Kilalanin si Balagtas ayon sa mga sumusunod na aspeto.
Pananaw sa
Buhay
Paninindigan Francisco Paniniwala sa
sa Buhay Baltazar Katarungan
Kawagasan
ng Pag-ibig
3. Maituturing bang makulay ang pinagdaanang buhay ni Francisco Baltazar? Patunayan.

9. Ang talambuhay ay kasaysayan ng buhay ng isang tao. Tinatawag din itong kuwentong-buhay
ng isang tao. Ang taong pinapaksa ay talambuhay ng maaaring buhay o patay na. Maaari irong
masaklaw ang buong buhay. Ng taong pinapaksa. Taglay rin nito ang pinakatampok at
pinakamahusay na bahagi ng taong pinapaksa. Ang talambuhay ay maaaring pang-iba o
pansarili.
1. Anong uri ng talambuhay ang iyong binasa? Patunayan
2. Paano sinisimulan ang pagsulat ng talambuhay? Nakatulong ba ang paraang ito sa lalong
ikakikilala kay Francisco Baltazar? Patunayan.
3. Anu-anong mga katangian ang natuklasan mo sa buhay ni Francisco Baltazar?

10. Bilang isang mag-aaral, paano mo maipapakita ang iyong
pagsisikap upang makamit ang pangarap mo sa iyong buhay?

11. 1. Iguhit ang mukha ni Balagtas. Palutaning ang simbolo ng kanyang pagiging henyo.
2. Magsaliksik ng iba pang pangyayari sa buhay ni Francisco Baltazar. Iulat ito sa klase.
3. Bukod sa Florante at Laura, magtala ng iba pang akda na sinulat ni Balagtas.

12. “Mahirap iwaglit sa
isipan ang lumipas na
pagsuyo”.

13. K
ung pagsaulan kong basahin sa isip Nag-iisang sanlang naiwan sa akin,
ang nangkaraang araw ng pag-ibig At di mananakaw magpahanggang libing
may mahahagilap kayang natititik
liban na kay Selyang namugad sa dibdib Ang kaluluwa ko’y kusang dumadalaw
Sa lansanga’t ngayng iyong niyakapan
Yaong Selyang laging pinanganganiban Sa ilog beata’t hilom na mababaw,
Baka makalimot sa pag-iibigan Yaring aking puso’y laging lumiligaw
Ang ikinalubog nirinig kapalaran
Sa lubhang malalim na karalitaan. Di mamakailang mupo ng panimdim
Sa puno ng manggang naraan natin
Makaligtaan ka kayang di basahin Sa nagbigting bungang ibig mong pitasin
Nagdaang panahon ng suyuan namin Ang ulilang sinta’y aking inaaliw
Kaniyang pagsintang ginugol sa akin
At pinuhunan kong pagod at hinahil? Ang katauhan ko’y kusabg bagtatalik
Sa buntung-hininga ng ikaw’y may sakit,
Lumipas ang araw na lubhang matamis Himutok ko noo’y inaaring langit,
At walang natira kundi ang pag-ibig Paraiso naman ang may-tulong silid
Tapat na pagsuyong lalagi sa dibdib
Hanggang sa libingan bangkasy ko’y maidlip Nililigawa ko ang iyang laarawan
Sa Makating ilog na kinalagian
Ngayong namamanglaw sa pangungulila Binabakas ko rin sa masayang do’ngan
Ang ginagawa kong pang-alow sa dusa Yapak ng paa mo sa batong tinutugtugan
Nagdaang pano’y inaalala
Sa iyong larawa’y ninitang ginhawa Nagbabalik mandi’t parang hinahanap;
Dito ang panahong masayang lumipas;
Sa larawang guhit ng sa sintang pinsel Na kung maliligo’y sa tubig aagap
Kusang inilimbag sa puso’t panimdim Nang hindi abutin ng tabsing sa dagat.

14.  Pagpapalawak ng Talasalitaan
Bigyang –kahulugan ang mga sumusunod na pahayag
1. Basahin sa isip ________________________
2. Namugad sa dibdib ________________________
3. Laging pinanganganiban ________________________
4. Tapat na pagsuyong lalagi sa dibdib ________________________
5. Nag-iisang sanlang naiwan sa akin ________________________

15.  Pagsuri sa akda
1. Ano ang tangin alay kay Selya ng may-akda ng tula? Patunayan.
2. Ilarawan kung paano ginunita ng may-akda ang masaya nilang lumipas ni Selya.
3. Patunayang labis ang pagmamahal ng may-akda kay Selya. Pumili ng mga saknong na
magpapatunay nito.

16. Ang Florante at Laura ay isang awit na binubuo ng mga salitang marikit, matimyas at
malumanay na nagpapahiwatig ng iba’t ibang damdamin at inaawit nag banayad o
malumanay. Nakasunod ito sa porma ng sukat at tugma. It ay may apat na taludtod at ang
bawat taludtod ay may sukat na labingdalawang pantig.
1. Magtala ng isang taludtod mula sa tula. Lagyan ng bilang ang bawat pantig sa salitang
ginamit. Ano ang sukat ng tula.
2. Pansinin ang taludtod, may tugmaan ba ang huling salita ng bawat taludturan? Patunayan.
3. Itala ang mga saknong na nagpapahiwatig ng mga sumusunod na damdamin.

17. Paano maipapakita ang katapatan ng
tunay na pag-ibig?

18. 1. Ihambing ang pag-iibigan ng mga magkakasintahan noon sa ngayon sa tulong ng isang venn
diagram.
Pag-iibigan noon Pag-iibigan ngayon
(pagkakaiba) (Pagkakaiba)
2. Iguhit ang isinasaad na paksang-diwa ng aralin. Lakipan ng angkop na kasabihan ang
larawan.

19. 3. Ipaliwanag: “Kung maliligo’y sa tubig aagap nang hindi abutin ng tabsing sa dagat.

20. Mahirap mawaglit sa isip
ang naunsyaming unang
pag-ibig

21. P
arang naririnig ang lagi mong wika: Di kinabahagya kung hindi malait
“Tatlong araw na di nagtatanaw-tama” Palaring dinggin mo ng tainga’t isip
At sinagot ko ng sabing may hiwa
“Sa isa katao’y marami ang handa” Ito’y unang bukasl ng bait konhg kutad
Na inihahandog sa mahal mong yapak
Anupa nga’t walang di nasisiyasat Tanggapin mo nawa kahit walang lasap
ang pag-iisip ko sa tuwang kumupas; Nagbuhat sa puso ng lingkod na tapat
Sa kagugunita, luha’y llagslas,
Sabay ang taghoy kong “O, nasawing palad!” Kung kasadlakan man ng pula’t pag-ayop
Tubo ko’y dakila sa puhunang pagod.
Nasaan si Selyang ligaya ng dibdib? Kung binabasa mo’y isa mang humutok
Ang suyuan nami’y bakit di humawig? Ay alalahanin yaring naghahandog
Nahan ang pahahong isa niyang titig
Ang siyang buhay ko, kaluluwa’t langit Masasayang Ninfas sa lawa ng Bai
Sirenas, ang tinig ay kawili-wili,
Bakit baga noong kami’y maghihiwalay Sayo ngayo’y siyang pipintakasi
Ay di pa nakitil yaring abang buhay? Ng lubhang mapanglaw na musa kong imbi
Kung gunitain ka’y aking kamtayan.
Sa puso ko’y Selya;y di ka mapaparam. Ahon sa dalata’t pampang na nagligid
Tonohan ng lira yaring abang awit
Itong di matiis na pagdaralita Na nagsasalitang buhay may’y mapatid
Nang dahil sa iyo o nalayong tuwa Tapat na pagsinta’y hangad na lumawig
Ang siyang umakay na ako’y tumula
Awaitin ang buhay ng isang naaba. Ikaw na bulaklak niring dilidili
Selyang sagisag mo’y ang M.A.R.
Selya’y talastas ko’t malalim na umid, Sa Birheng mag-ina’y ipamintakasi
Mangmang ang musa ko’t malumbay ang tinig; Ang tapat mong lingkod na si F.B.

22.  Pagpapalawak ng Talasalitaan
Piliin sa kahon ang kasingkahulugan ng mga salitang sinalungguhitanh sa bawat pahayag.
Pinopoon Nagtagal
Namatay Mawawala
Di makapagsalita paghihirap
1. Suyua’y di lumawig  ________________________
2. Sa puso’y di mapaparam  ________________________
3. Di matiis na pagdaralita  ________________________
4. Malalim na unud  ________________________
5. Birhen mag-ina’y ipamimintakasi  ________________________

23.  Pagsuri sa akda
1. Ano ang nagsilbing inspirasyon ng makata sa pagsulat niya ng tula? Patunayan.
2. Ipaliwanag kung sino ang tinutukoy na Selya sa tula.
3. Ano ang kahiligan ng makata bago niya tapusin ang tula?

24. Sa pagsusuri ng tula, pagtuunan ng pansin and damdaming naghahari sa akda. Maaaring ito
ay sarili ng makata o ng ibang tao. Sa pamamagitan ng angkop na pagpili ng mga salita at maingat na
pagsasama-sama ng mga ito, nakalilikha ng sariling himig o likas na musika. Isa pang katangian ng tula
ay taglay nitong talinghaga at tayutay.
Ang talinghaga ay mga pahayag na may malalim at natatagong kahulugan; samantalang, ang
tayutay ay talinghagang di tuwiran ang pagpapahayag ng gustong sabihin
1. Anong damdamin ang namaani sa tula? Sipiin ang saknong na nagpapatunay nito.
2. Anong kaisipan ang pinalutang sa tula? Ipaliwanag.
3. Ibigay ang ibig sabihin ng mga piling pahayag
a. “Sa kagugunita;y luha’y lalagaslas,
sabay ang taghoy kong “O, nasawing palad”
b. “Bakit baga noong kami’y naghiwalay,
ay di pa nakitil yaring abang buhay”
c. Kung kasakdalan man ng pula’ pag-ayop,
tubo ko’y dakila sa puhunang pagod”.
d. Sa birheng mag-ina’y ipamintakasi
ang tapat mong lingkod na si F.B.”

25. Dapat bang ikalungakot ang naunsiyaming
pag-ibig? Pangatwiranan.

26. 1. Bumuo ng isang diyalogo nina Selya at F.B. ukol sa diwa ng tula
2. Isulat ang angkop na saknong sa mga piling pahayag.
a. “Isang pag-ibig na walang hanggan.”
b. “Iniisip ang masayang araw”
c. “sakit na dulot ng paghihiwalalay”
3. Sumulat ng reaksyon hinggil sa karanasan ng may-akda sa kanyang unang pag-ibig. Bigyang
katwiran ang damdamin ng makata.