SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  42
Télécharger pour lire hors ligne
Promocja konsultacji społecznych
w ochronie zdrowia
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO
PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

www.pacjencidecyduja.pl
Partycypacja obywatelska utopia, szansa czy konieczność?

www.pacjencidecyduja.pl
Kuba Wygnański
Napięcia – wyzwania – zagrożenia
• Niedocenianie i przecenianie partycypacji. Konieczność
zarządzania oczekiwaniami
• Manipulacja / pozorność / unikanie odpowiedzialności
za trud rządzenia.
• „Vetokracja” (Bunt Mas – niemożność polityki,
niemożność strategii)
• Deliberacja (niekończąca się, niekonkluzywna,
„przekrzykiwanie się”).
• Samoselekcja uczestników – „przechwycenie
demokracji” - brak troski o dobro wspólne „mnogość
egoizmów”.
www.pacjencidecyduja.pl
Wyzwania cd.
• Arogancja / pogarda w stosunku do wiedzy ekspertów (demos
jako motłoch - rewolucja kulturalna)
• Tyrania większości (w szczególności większości niemądrej,
pazernej, nieroztropnej).
• „Ominięcie” i uczynienie zbędnymi organizacji i tradycyjnych
mechanizmów reprezentacji (instytucji pośredniczących).
Zagrożenie dla demokracji asocjacyjnej (Tocqueville)
• Unikanie negocjacji (tam gdzie są one konieczne) na rzecz
miękkiej i niewiążącej formuły konsultacji
• Marginalizacja - organizowanie zabawy „w kojcu” (poza nurtem
tego co ważne)

www.pacjencidecyduja.pl
Podstawowe bariery po stronie
organizatorów konsultacji
społecznych
• ograniczenia budżetowe i czasowe („konkurencja” w ograniczonym
czasie urzędnika)
• zniechęcające doświadczenie niskiego zaangażowanie uczestników
• partykularne interesy uczestników konsultacji (grupy interesów
zamiast troski o dobro publiczne)
• niewystraczająca praktyczna wiedza na temat prowadzenia
konsultacji
• brak wiedzy i kompetencji po stronie uczestników
• niejednolite stanowisko urzędu w sprawie konsultowanej sprawy
• brak wiedzy o ekspertach i organizacjach zajmujących się
konsultowaną kwestią

www.pacjencidecyduja.pl
Podstawowe bariery po stronie
uczestników konsultacji
•
•
•
•

zbyt krótki okres trwania konsultacji
prowadzenie konsultacji na zbyt późnym etapie
poczucie fasadowości i pozorności procesu
brak wiary w to, że urzędnicy uznają zgłaszane opinie
za wartościowe
• zapraszanie do konsultacji tych samych uczestników,
ograniczenie konsultacji do instytucji
• brak konsultacji dotyczących spraw znajdujących się w
sferze autentycznych zainteresowań obywateli
• Konsultowanie nie tego co istotne dla obywateli
(„papierów” a nie np. sposobu dostarczania usług)
www.pacjencidecyduja.pl
METODY I NARZĘDZIA PARTYCYPACJI –
ZASADY DOBORU
Do czego może być przydatna partycypacja?
1.
2.

3.
4.
5.
6.
7.

stworzenie mapy (zastawienia) istniejących wśród uczestników procesu
różnorodnych opinii i uwag,
stworzenie mapy (zestawienia) opinii zbudowanych w oparciu o lepsze i
bardziej niż do tej pory kompleksowe informacje, ponieważ uczestnicy
procesu zostali w nie dodatkowo wyposażeni (przykładem mogą być
metody bazujące na deliberacji, np. sondaż deliberatywny)
ujawnienie wspólnych interesów i tym samym poprawienie relacji między
uczestnikami procesu,
wypracowanie uwspólnionego poglądu czy rozwiązania.
recenzja dotychczasowych działań, czy np. usług publicznych,
wygenerowanie zupełnie nowych pomysłów i innowacyjnych rozwiązań.
wzmocnienie / upodmiotowienie mieszkańców, poczucie wpływu na
procesy decyzyjne ich dotyczące, a w przyszłości by potrafili wziąć
odpowiedzialność za jakąś przestrzeń czy kwestię.
www.pacjencidecyduja.pl
Przeciwdziałanie problemom
„defictytu demokratycznego”
•
•

Zmiany w systemie głosowania (JOW) (NOTA) (Single Transferable Vote)
„Dni” Demokracji

•
•
•
•
•
•
•
•

Sub-parlamenty i komisje funkcjonalne
Prawa wyborcze dla legalnie przebywających w kraju obcokrajowców
Vouchery jako mechanizm finansowania partii politycznych
Budżet patycypacyjny
„Smart voting” i pochodne
Elektorniczny „monitoring” działań reprezntantów
Debaty On-line
„Doważanie „ głosów małolenitch obywateli

•

Otwarte Petycje

•
•
•

Edukcja w zakrsie partycypacji politycznej
Wysłuachania publiczne, Zielone Księgi etc.
Debaty , deliberacje, panele obywatelskie

•
•

Głosowanie pocztowe i elektroniczne
Stałe Konferencje

www.pacjencidecyduja.pl
Paradygmaty governance i podział uproszczony podział
ról wewnątrz nich
(Deakin, Taylor)
Paradygmat

Rola Państwa

Obywatele

Rola organizacji
dostarczających usług

Rola organizacji
w systemie
governance

Wyzwania 3 sektora

Państwowa
biurokracja

Zasadnicza w
dostarczaniu dóbr
publicznych

Odbiorca /
egzekutor
uprawnień

Komplementarna
(uzupełnianie
deficytów)

Watchdog

Uznanie i
akceptacja roli

Prywatyzacja

Minimalna /
standaryzacyjna /
interwencyjna

Konsument /
Wolontariusz /
Darczyńca

Kompensacja
deficytów rynkowych /
konkurent w
dostarczaniu usług

Krytyk /
recenzent

Konkurencja /
zasoby / wydolność
trwałość

Decentralizacja

Zdystansowana /
uzupełniająca

Partycypacja

Uczestnictwo w
lokalnych systemach
dostarczania usług

Mechanizm
obywatelskiej
partycypacji

Wydolność, jakość
usług, legitymizacja

New Public
Management

Odpowiedzialna za
dostarczanie usług
w oparciu o
mechanizm
kontraktowania

Niejasna
(konsument /
wyborca)

Dostarczający usług w
reżimie kontraktowym

Watchdog

Odnalezienie roli
(ochrona przed
izomorfizacją)

Partnerstwo

Partner wiodący

Partner /
indywidualny
uczestnik

Współwytwórca
( „koproducent”)

Partner

Kooptacja / utrata
odrębności

www.pacjencidecyduja.pl
Metody partycypacji

www.pacjencidecyduja.pl
Konsultacje jako przejaw partycypacji
obywatelskiej (tzw. drabina partycypacji)

DELEGOWANIE
DECYZJI

Włączenie obywateli w podejmowanie decyzji: wspólne
definiowanie problemu i potrzeb oraz poszukiwanie rozwiązań.

KONSULTACJE

Relacja dwustronna: administracja wychodzi z propozycjami
rozwiązań i zasięga opinii obywateli i instytucji, których to dotyczy.
INFORMOWANIE
Relacja jednokierunkowa: administracja informuje obywateli o
decyzjach i procedurach, ich dotyczą.
BRAK INFORMACJI

www.pacjencidecyduja.pl
Jak rozumiemy konsultacje społeczne?
• Zorganizowany sposób uzyskiwania przez administrację opinii,
stanowisk ze strony podmiotów (a więc osób i instytucji), których
pośrednio lub bezpośrednio dotkną skutki proponowanych lub
prowadzonych przez administrację działań.
• Plany tych działań mogą być zawarte m.in. w projektach aktów
prawnych, w projektach różnego rodzaju programów, strategii, ale
także w projektach budżetów jednostek publicznych.

www.pacjencidecyduja.pl
Korzyści z partycypacji
•
•

•

•

•

W porządku demokratycznym partycypacja obywatelska jest wartością samoistną.
Zaniechanie konsultacji może okazać się politycznie kosztowne, ale z drugiej strony dobre
ich prowadzenie może być często politycznie opłacalne. Pokazuje one autentyczną troskę
władz o aktywność obywateli, docenienie ich podmiotowości, otwartość na ich opinię.
Konsultacje są metodą na uzyskanie akceptacji dla proponowanych rozwiązań. Warto o
tym pamiętać szczególnie wtedy, kiedy decyzje te są nieoczywiste i trudne. Społeczne
zyski wynikające z ich podjęcia związane są też z istotnymi społecznymi kosztami.
Często przy ograniczonych zasobach po prostu nie mam możliwości zaspokojenia wszystkich
oczekiwań i nieuchronne jest dokonywanie trudnych wyborów. Arbitralnie podjęcie decyzji
w tej sprawie może być źródłem krytyki.
W procesie konsultacji ryzykujemy mobilizacje przeciwników decyzji, ale też jest szansa na
ujawnienie się jej zwolenników. Konsultacje są też dobra okazją żeby rzeczowo wyłożyć
racje stojące ze proponowanym rozwiązaniem.

www.pacjencidecyduja.pl
Korzyści cd.
•

•
•

Dzięki konsultacjom lepiej możemy diagnozować potrzeb i oczekiwań obywateli.
Jest to chyba najogólniejszy i pewnie najczęstszy cel prowadzenie konsultacji.
Rozpoznanie ich i zaspakajanie w ramach dostępnych możliwości stanowi jeden z
zasadniczych celów działania administracji. Bez tego rodzaju kompasu ryzykujemy
tworzenie nietrafnych rozwiązań i związany z nimi społeczny opór.
Wiele z planowanych przedsięwzięć wymagać może nie tylko przyzwolenia
mieszkańców, ale często ich aktywnego uczestnictwa – a to jest bardzo trudne, jeśli
sami zainteresowani nie czują się traktowani podmiotowo.
To, że władza nie jest nieomylna jest banałem. Często mimo najszczerszych chęci
tworzone przez nią rozwiązania i dostarczane przez nią usługi nie odpowiadają
oczekiwaniom samych obywateli. Często traktowane są jako rodzaj protekcjonalizmu
(tak np. bywa często w przypadku programów adresowanych do młodzieży).

www.pacjencidecyduja.pl
Relacje między aktorami
W działaniach partycypacyjnych ważna jest ich „trójstronność” (obecność obywateli
zarówno zrzeszonych, jak i niezrzeszonych)
Dlaczego? jest potrzebna?
 Jest gwarantem „realizowalności”
 Czuwa nad możliwą formą działań
 Bez jej obecności dyskusje często są
bezcelowe

WŁADZA

NGO’SY
Dlaczego są potrzebne?
 „ponad-jednostkowa”
perspektywa
 Rola „łącznika” i tłumacza
 „Adwokat” pomijanych kwestii

Co mogą zyskać?
 Wzmacnianie kontaktu ze
społeAcznością lokalną
 Możliwość szerszego
informowania o swojej
działalności

www.pacjencidecyduja.pl

Co może zyskać?
 Zmniejszenie ilości protestów
 Poprawa wizerunku, nawiązanie kontaktu z
obywatelami
 Możliwość rezygnacji z ekspertów

OBYWATELE
Dlaczego są potrzebni?
 Bezpośrednie źródło informacji
 Wielość opinii i perspektyw
 Sposób na aktywizację
obywatelską

Co mogą zyskać?
 Poczucie sprawczości, wpływ
na decyzję
 Integracja wewnętrzna
społeczności
 Kontakt z władzą, możliwość
kontroli
4 słowa na „K” – typologia wzajenych relacjach między
administracją a organizacjami
Na wzajemne relacji patrzeć z punktu widzenia celów i środków jakimi
dysonuje Państwo i organizacje pozarządowe. Można wyróżnić przynajmniej
4 typy sytuacji (popularnie nazywane 4C’s albo 4K) wyodrębniane w
oparciu o kryterium zgodności (względnie braku zgodności) celów i środków,
jakie przyjmuje każda ze stron relacji.
1. W przypadku zgodności celów i środków jakie przyjmują strony relacji
mówimy o kooperacji (współpracy).
2. W przypadku zgodności jedynie co do celów przy zachowaniu odmiennych
Śródków mówić możemy o komplementarności.
3. Przypadek niezgodności celów przy stosowaniu podobnych środków może
być przypadkiem kooptacji jednej ze stron (najczęściej kooptacji organizacji
przez państwo). W tej sytuacji organizacje ryzykują, że zamienią się w
„przedłużenie Państwa”. Państwo poniekąd ich „rękoma” wykonuje,
definiowane przez siebie samodzielnie, cele.
4. Mamy wreszcie sytuacje konfrontacji, w której nie ma zgodności, ani co do
celów, ani co do metod ich realizacji.

www.pacjencidecyduja.pl
Kodeks konsultacji 7 zasad

www.pacjencidecyduja.pl
DOBRA WIARA
Konsultacje prowadzone są w duchu dialogu obywatelskiego. Strony słuchają się nawzajem,
wykazując wolę zrozumienia odmiennych racji.
•Organizator konsultacji jest gotowy na opinie krytyczne oraz na wprowadzenie zmian w swojej
propozycji, a uczestnicy procesu – na to, by zmienić zdanie, o ile padną przekonujące argumenty.
•Organizator powinien w jasny i przystępny sposób przedstawić przedmiot konsultacji, a także
poinformować jak długo mają trwać i kiedy planuje przedstawienie odpowiedzi i podsumowania.
•Organizator musi dać odpowiedni czas na zebranie argumentów i przedstawienie odpowiedzi.
•Materiały do konsultacji muszą być przygotowane rzetelnie – a więc być jasne, zrozumiałe i
możliwie zwięzłe (albo mieć zwięzłe i zrozumiałe streszczenie ).
•Dobrą praktyką jest zaopatrzenie materiałów w jasne pytania, by każdy mógł zrozumieć, przed
jakim wyborem stoimy w danej sprawie.

www.pacjencidecyduja.pl
POWSZECHNOŚĆ
Każdy zainteresowany tematem powinien móc dowiedzieć się o konsultacjach i wyrazić swój
pogląd.
•Organizator umieszcza swoją propozycję na publicznie dostępnej platformie internetowej służącej konsultacjom
społecznym.
•Organizator konsultacji powinien równocześnie poinformować o ich rozpoczęciu w miejscu ogólnodostępnym
(BIP lub strona internetowa Ministerstwa).
•Oprócz tego musi jednak ustalić, kogo dana sprawa interesuje lub w szczególny sposób dotyczy (dowodem, że
zadał sobie ten trud, jest lista interesariuszy. Lista taka powinna być jawna i otwarta na uzupełnienia).
•Organizator musi zadbać, by przedstawione online dokumenty były przeszukiwalne i zapisane
w otwartych formatach (zatem nie mogą to być np. skany pism).
•Organizator powinien aktywnie docierać do zainteresowanych, zwłaszcza do grup, które nie korzystają z
dostępnych mechanizmów konsultacji (nie wystarczy więc opublikować informację o konsultacjach – trzeba
zaprosić do udziału w konsultacjach osoby i instytucje
z listy interesariuszy).
•Przedmiot konsultacji powinien być przedstawiony w sposób zrozumiały nie tylko dla ekspertów, ale dla
zainteresowanych nim obywateli. Opinie powinny być zbierane w sposób właściwy dla przedmiotu konsultacji (nie
zawsze wystarczające są konsultacje na piśmie, czy konsultacje online). Zadbać należy o prawa obywateli
niepełnosprawnych, którzy mogą napotykać utrudnienia w dostępie do konwencjonalnych stron internetowych.

www.pacjencidecyduja.pl
PRZEJRZYSTOŚĆ
Informacje o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji muszą być
powszechnie dostępne. Jasne musi być, kto reprezentuje jaki pogląd.
•Organizator konsultacji dokumentuje poszczególne etapy konsultacji i upublicznia je
bez zbędnej zwłoki tak, by zainteresowani mogli wnioskować o ich ewentualną
korektę.
•Jawne są nie tylko wszystkie etapy konsultacji, ale i wszystkie zgłoszone uwagi (i to,
kto je zgłasza), a także odpowiedzi organizatora.
•W wyjątkowych przypadkach, dopuścić można także zbieranie opinii anonimowych,
jednak przyczyny przyjęcia takiego trybu postępowania muszą być wyjaśnione.
Organizator konsultacji musi w takim przypadku wyjaśnić, jak rozkładają się opinie.
Opinii anonimowych nie można przyjmować podczas prac nad projektami aktów
prawnych.
•Nie nazywamy konsultacjami społecznymi zamkniętych spotkań eksperckich. One też
są potrzebne, ale mają inną funkcję i nie zastępują konsultacji.

www.pacjencidecyduja.pl
RESPONSYWNOŚĆ
Każdemu, kto zgłosi opinię, należy się merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie.
•Podsumowanie konsultacji powinno nastąpić w terminie podanym na początku konsultacji.
•Podsumowanie konsultacji powinno mieć formę publicznie dostępnego dokumentu
z zestawieniem zgłoszonych opinii i merytorycznym odniesieniem się do nich. Konieczny
jest załącznik ze zmienionym w wyniku konsultacji dokumentem i omówienie następnych
kroków.
•Odpowiedzi muszą uzasadniać podjęte decyzje i być przygotowane w języku zrozumiałym
dla pytających – czasem lepiej przygotować odpowiedzi zbiorcze, by umożliwić całościowy
ogląd tematu.
•Publikując wyniki konsultacji organizator musi zadbać, by dowiedziały się o tym osoby,
które zgłosiły opinie. Pomocą będzie stworzona na początku konsultacji lista interesariuszy.
•Dobrze przygotowane odpowiedzi stają się wkładem w debatę publiczną – można się do
nich odwoływać w dalszych dyskusjach.

www.pacjencidecyduja.pl
KOORDYNACJA
Konsultacje powinny mieć gospodarza odpowiedzialnego za
konsultacje tak politycznie jak organizacyjnie.
•Zaczynając konsultacje trzeba więc wskazać ich gospodarza
(osobę zapraszającą do konsultacji). Powinien to być ktoś, kto
pełni istotne funkcje decyzyjne (minister, sekretarz stanu,
dyrektor departamentu, ew. naczelnik), w zależności od zasięgu i
przedmiotu konsultacji.
•Gospodarz konsultacji powinien angażować w proces
konsultacji podległą mu administrację.
•Gospodarz może wyznaczyć koordynatora procesu konsultacji.
Należy o tym poinformować uczestników konsultacji.

www.pacjencidecyduja.pl
PRZEWIDYWALNOŚĆ
Konsultacje powinny być prowadzone w zaplanowany sposób i w oparciu o czytelne
reguły – od początku prac nad zmianą do samego ich końca.
•Nie można nazywać konsultacjami procesu akceptowania podjętych już decyzji.
•Nie można nazwać konsultacjami społecznymi zbierania opinii w czasie krótszym niż 7
dni.
•Konsultacji nie rozpoczyna się dopiero w momencie konfliktu. Więcej, dobrze
przeprowadzone konsultacje mogą potencjalnemu konfliktowi zapobiec.
•Co do zasady proces jest poprawny, jeśli:
•zostaje uruchomiony na możliwie wstępnym etapie tworzenia polityk publicznych i ich
założeń - im wcześniej konsultacje się zaczynają, tym większy przynoszą pożytek.
•czas przeznaczony na wyrażenie opinii na każdym etapie prac nie jest krótszy niż 21 dni.
•w harmonogramie konsultacji przewidziany jest czas na analizę opinii i przygotowanie
odpowiedzi.

www.pacjencidecyduja.pl
POSZANOWANIE DOBRA OGÓLNEGO
I INTERESU PUBLICZNEGO
Organizator konsultacji przygotowując ostateczną
wersję rozwiązania kieruje się interesem
publicznym, a nie tylko poszczególnych grup.
•Biorąc udział w konsultacjach wiemy, że inni mogą mieć inny pogląd co do
przedmiotu konsultacji. Celem konsultacji jest wzajemne wysłuchanie racji.
•Ktoś, kto zgłosił pogląd nieuwzględniony w ostatecznym stanowisku organizatora
konsultacji, ma prawo dowiedzieć się, jakie stały za tym przesłanki.
•Podejmując decyzję organizator konsultacji kieruje się nie siłą nacisku, ale
interesem publicznym i dobrem ogólnym. Bierze pod uwagę racje zgłaszane w
trakcie konsultacji, a także to, przez kogo są wyrażane. Przeważyć powinna jednak
troska o szeroko rozumiany interes publiczny, w tym także interes tych, którzy nie
brali udziału w konsultacjach.

www.pacjencidecyduja.pl
METODY I NARZĘDZIA PARTYCYPACJI
– rodzaje produktów i wyników
Panel
obywatelski
mapa istniejących
opinii i uwag

Sąd obywatelski

Planowanie
partycypacyjne

Budżet
partycypacyjny

Warsztaty
przyszłościowe



mapa
występujących
opinii osób
poinformowanych
uwspólniona
(podzielana) wizja
recenzja
dotychczasowych
działań/usług
wygenerowane
nowe pomysły

Sondaż
deliberatywny

Ocena
partycypacyjna









wybór
priorytetów/
rozwiązań
wypracowanie
rozwiązań

www.pacjencidecyduja.pl













SONDAŻ DELIBERATYWNY
Zastosowanie: wybranie jednego z możliwych (z już
sformułowanych) rozwiązań problemowej kwestii
Czego wymaga:  Przygotowania procesu: przeprowadzenia
sondażu, organizacji spotkań, przygotowania
materiałów informacyjnych, rekrutacji
odpowiedniej liczby uczestników
 współpracy Centrum Demokracji
Deliberatywnej
Kto uczestniczy: od 200 do 600 osób tworzących reprezentatywną
dla danej społeczności grupę

 Wstępny sondaż nt. proponowanych rozwiązań.
 Losowa grupa spośród respondentów sondażu zapoznaje się z
przygotowanymi materiałami nt. alternatywnych scenariuszy rozwiązań.
 Ustrukturyzowana deliberacja, spotkania z ekspertami.
 Tajne głosowanie wyrażające preferencje -> mapowanie występujących
opinii.
 Pierwszy sondaż deliberatywny w Poznaniu nt. przyszłości stadionu
(2009).
www.pacjencidecyduja.pl
SĄDY OBYWATELSKIE (CITIZENS JURIES)
Zastosowanie: Rozstrzyganie trudnych, kontrowersyjnych spraw

Czego Przygotowania procesu: zredagowania
wymaga: materiałów wprowadzających, rekrutacji sędziów
i ekspertów
Kto Od 10 – 15 sędziów, pozostali w roli świadków
uczestniczy: lub publiczność (bez lub z możliwością zabrania
głosu)

 Sąd obywatelski to grupa reprezentatywna dla danej społeczności
 Konieczność przygotowania materiałów prezentujących kontrowersyjną
sprawę (ze wszystkich perspektyw)
 Świadkowie (dobrani przez organizatorów) reprezentują różne
stanowiska, bądź są ekspertami w danej dziedzinie.
 Reszta społeczności to publiczność
 Ostateczną decyzję podejmuje sąd (poprzez dyskusję i ew. głosowanie).
 Skład nie musi dążyć do formalnego konsensusu, ale w sposób naturalny
może dochodzić do ucierania się (a często zbliżania) poglądów.
www.pacjencidecyduja.pl
PANEL OBYWATELSKI
 Zasięganie przez administrację publiczną w powtarzalny
sposób opinii dużej (od kilkuset osób do nawet
kilkunastu

tysięcy),

możliwie

reprezentatywnej

(losowanej) grupy mieszkańców danego terytorium lub
użytkowników określonych usług publicznych.
 Te same osoby pozostają w grupie panelowej przez kilka lat, co pozwala na rejestrację zmian opinii
poszczególnych osób między kolejnymi badaniami / pomiarami.
 Metoda stosowana jest np. w brytyjskich miastach -

Bristolu, Oxfordzie i Wigan.
 Pierwszy panel w Polsce – Gdyński Dialog z Seniorami

w Gdyni.


Przykładowe tematy, w których stosowano panel obywatelski:

system miejsc parkingowych, dostęp do służby zdrowia czy stan
miejskich

toalet,

problem

ze

www.pacjencidecyduja.pl
rozwiązywania problemu psich kup.

śmieceniem

i

sposoby
PLANOWANIE PARTYCYPACYJNE
Zastosowanie: działania związane ze zmianą / projektowaniem przestrzeni
(rewitalizacja, tworzenie planów zagospodarowania,
projektowanie budynków publicznych)
Czego wymaga:  szczegółowej diagnozy sytuacji wyjściowej
 organizacji kilku spotkań wszystkich interesariuszy
 przygotowywania kilku projektów zmienianych na bieżąco
Kto uczestniczy: przedstawiciele kluczowych interesariuszy; liczba osób
ograniczona przez formułę warsztatów (w jednej grupie od 8 do
15 osób)
Podstawowe etapy procesu:
•analiza środowiskowa (badania społeczne i urbanistyczne prace
przygotowawcze)
•interaktywne projektowanie (warsztaty, na podstawie których
architekt z zespołem badawczym przygotowuje kilka koncepcji)
•dyskusja i wypracowanie ostatecznej koncepcji
www.pacjencidecyduja.pl
BUDŻET PARTYCYPACYJNY
– co to takiego?
•
-

-

Czym BP jest…:
demokratycznym procesem, w który powierza się mieszkańcom prawo
alokowania części środków z budżetu miejskiego
mechanizmem „współwymyślania” i współodpowiedzialności za
miasto
zestawem zasad, które można przełożyć na konkretne działania z
zastosowaniem różnych technik, dopasowanych do lokalnych warunków
zaawansowaną, trudną formą partycypacji -> najwyższy szczebel
drabiny: WSPÓŁDECYDOWANIE
efekty: wskazanie preferencji, wybór rozwiązań, podjęcie decyzji

•
-

… a czym nie jest:
jedynie „narzędziem” lub „techniką”
badaniem opinii, „zwykłymi” konsultacjami
plebiscytem, incydentalną „zabawką partycypacyjną”
antidotum na wszystkie problemy

-

www.pacjencidecyduja.pl
NaszaKasa.org.pl

www.pacjencidecyduja.pl
Konsultacje on-line

www.pacjencidecyduja.pl
Proces legislacyjny

www.pacjencidecyduja.pl
www.pacjencidecyduja.pl
www.pacjencidecyduja.pl
Dane lokalne
MojaPolis.pl

www.pacjencidecyduja.pl
Recenzowanie usług publicznych

www.pacjencidecyduja.pl
Dostępne zasoby wiedzy

www.pacjencidecyduja.pl
www.pacjencidecyduja.pl
www.pacjencidecyduja.pl
Dziękuję za uwagę
kwygnanski@stocznia.org.pl

www.stocznia.org.pl
www.partycypacjaobywatelska.pl

www.pacjencidecyduja.pl
Dziękujemy za uwagę.
Zapraszamy ponownie.
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO
PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Fundacja MY PACJENCI
email: info@mypacjenci.org
www.mypacjenci.org
tel.fax +48 22 615 57 10
KRS 0000420212
NIP 9522119578
REGON 146134960

www.pacjencidecyduja.pl

Contenu connexe

Similaire à Kodeks Konsultacji. Plany jego wdrożenia w Polsce. Dotychczasowe doświadczenia implementacji w różnych resortach i plany na przyszłość. Kuba Wygnański, Prezes Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA

Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacji
Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacjiJak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacji
Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacjiMasz Głos, Masz Wybór
 
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...Fundacja MY PACJENCI
 
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJA
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJACentrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJA
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJACentrum OPUS
 
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskich
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskichKonsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskich
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskichPrzegląd Politologiczny
 
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelskaKatarzyna Rybka-Iwańska
 
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...Andrzej Sobczak
 
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...Środkowoeuropejskie Studia Polityczne
 
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_media
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_mediaWizerunek ochrony zdrowia_w_social_media
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_mediaSzymon Sikorski
 
Quo Vadis - Wrzeszcz Górny
Quo Vadis - Wrzeszcz GórnyQuo Vadis - Wrzeszcz Górny
Quo Vadis - Wrzeszcz GórnyTrojmiasto.pl
 
Od konfliktu do współpracy – jak pogodzić potrzeby środowiska i rozwoju cyw...
Od konfliktu do współpracy –  jak pogodzić potrzeby środowiska  i rozwoju cyw...Od konfliktu do współpracy –  jak pogodzić potrzeby środowiska  i rozwoju cyw...
Od konfliktu do współpracy – jak pogodzić potrzeby środowiska i rozwoju cyw...nowedrogirozwojupl
 
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać poradnik dla organziajci pozarz...
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać   poradnik dla organziajci pozarz...Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać   poradnik dla organziajci pozarz...
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać poradnik dla organziajci pozarz...Centrum OPUS
 
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji Publicznej
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji PublicznejProf. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji Publicznej
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji PublicznejProjekt Administracja
 

Similaire à Kodeks Konsultacji. Plany jego wdrożenia w Polsce. Dotychczasowe doświadczenia implementacji w różnych resortach i plany na przyszłość. Kuba Wygnański, Prezes Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA (20)

Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacji
Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacjiJak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacji
Jak rozmawiać z mieszkańcami, vademecum lokalnych konsultacji
 
Partycypacja obywatelska-decyzje-bliższe-ludziom
Partycypacja obywatelska-decyzje-bliższe-ludziomPartycypacja obywatelska-decyzje-bliższe-ludziom
Partycypacja obywatelska-decyzje-bliższe-ludziom
 
Konfa Sejm 2010 03 05 Baron
Konfa Sejm 2010 03 05 BaronKonfa Sejm 2010 03 05 Baron
Konfa Sejm 2010 03 05 Baron
 
Foresight Obywatelski - Przyszłość Obwatelstwa - Kuba Wygnański
Foresight Obywatelski - Przyszłość Obwatelstwa - Kuba WygnańskiForesight Obywatelski - Przyszłość Obwatelstwa - Kuba Wygnański
Foresight Obywatelski - Przyszłość Obwatelstwa - Kuba Wygnański
 
Model wspolpracy
Model wspolpracyModel wspolpracy
Model wspolpracy
 
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...
Obraz partycypacji organizacji pacjenckich w procesie podejmowania decyzji w ...
 
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
 
Budżet Równych Szans
Budżet Równych SzansBudżet Równych Szans
Budżet Równych Szans
 
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJA
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJACentrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJA
Centrum OPUS ANIMATOR – CZŁOWIEK – INSTYTUCJA
 
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskich
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskichKonsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskich
Konsultacje ludowe. Kilka uwag na tle rozwiązań szwajcarskich
 
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska
2018 dyplomacja publiczna dyplomacja obywatelska
 
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...
Wydanie II. Otwarty Rząd i ponowne wykorzystanie informacji publicznej - insp...
 
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...
O socjotechnicznych, a także prakseologicznych korzeniach doradztwa polityczn...
 
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_media
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_mediaWizerunek ochrony zdrowia_w_social_media
Wizerunek ochrony zdrowia_w_social_media
 
Quo Vadis - Wrzeszcz Górny
Quo Vadis - Wrzeszcz GórnyQuo Vadis - Wrzeszcz Górny
Quo Vadis - Wrzeszcz Górny
 
Jak oczarować się nawzajem cz I
Jak oczarować się nawzajem cz IJak oczarować się nawzajem cz I
Jak oczarować się nawzajem cz I
 
Od konfliktu do współpracy – jak pogodzić potrzeby środowiska i rozwoju cyw...
Od konfliktu do współpracy –  jak pogodzić potrzeby środowiska  i rozwoju cyw...Od konfliktu do współpracy –  jak pogodzić potrzeby środowiska  i rozwoju cyw...
Od konfliktu do współpracy – jak pogodzić potrzeby środowiska i rozwoju cyw...
 
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać poradnik dla organziajci pozarz...
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać   poradnik dla organziajci pozarz...Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać   poradnik dla organziajci pozarz...
Profesjonalnie działać, skutecznie zmieniać poradnik dla organziajci pozarz...
 
Jak oczarować się nawzajem cz II
Jak oczarować się nawzajem cz IIJak oczarować się nawzajem cz II
Jak oczarować się nawzajem cz II
 
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji Publicznej
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji PublicznejProf. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji Publicznej
Prof. Dr Hab J.Supernat Public Relations W Administracji Publicznej
 

Plus de Fundacja MY PACJENCI

Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...
Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...
Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...Fundacja MY PACJENCI
 
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentów
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentówZmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentów
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentówFundacja MY PACJENCI
 
Prawa pacjenta w Polsce i Islandii
Prawa pacjenta w Polsce i IslandiiPrawa pacjenta w Polsce i Islandii
Prawa pacjenta w Polsce i IslandiiFundacja MY PACJENCI
 
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...Fundacja MY PACJENCI
 
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activities
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activitiesWE Patients Foundation - Presentation of the team and activities
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activitiesFundacja MY PACJENCI
 
Health Information System (HIS) at Landspitali University Hospital
Health Information System (HIS) at Landspitali University HospitalHealth Information System (HIS) at Landspitali University Hospital
Health Information System (HIS) at Landspitali University HospitalFundacja MY PACJENCI
 
Skrin. Program for Cervical in Iceland.
Skrin. Program for Cervical in Iceland.Skrin. Program for Cervical in Iceland.
Skrin. Program for Cervical in Iceland.Fundacja MY PACJENCI
 
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria Libura
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria LiburaPrewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria Libura
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria LiburaFundacja MY PACJENCI
 
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...Fundacja MY PACJENCI
 
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznej
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznejWyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznej
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznejFundacja MY PACJENCI
 
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...Fundacja MY PACJENCI
 
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...Fundacja MY PACJENCI
 
Proces tworzenia prawa – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...
Proces tworzenia prawa  – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...Proces tworzenia prawa  – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...
Proces tworzenia prawa – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...Fundacja MY PACJENCI
 
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa Borek
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa BorekKolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa Borek
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa BorekFundacja MY PACJENCI
 
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY PacjenciPakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY PacjenciFundacja MY PACJENCI
 

Plus de Fundacja MY PACJENCI (20)

Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...
Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...
Fundusz Współpracy Dwustronnej i inne możliwości współpracy międzynarodowej w...
 
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentów
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentówZmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentów
Zmiany w regulacjach prawnych ważny dla pacjentów
 
Prawa pacjenta w Polsce i Islandii
Prawa pacjenta w Polsce i IslandiiPrawa pacjenta w Polsce i Islandii
Prawa pacjenta w Polsce i Islandii
 
Rejestr nowotworów w Islandii
Rejestr nowotworów w IslandiiRejestr nowotworów w Islandii
Rejestr nowotworów w Islandii
 
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...
Rejestr nowotworów jako skuteczne narzędzie profilaktyki oraz terapii onkolog...
 
Successful screening
Successful screening Successful screening
Successful screening
 
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activities
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activitiesWE Patients Foundation - Presentation of the team and activities
WE Patients Foundation - Presentation of the team and activities
 
The Pediatric School of Health
The Pediatric School of Health The Pediatric School of Health
The Pediatric School of Health
 
Health Information System (HIS) at Landspitali University Hospital
Health Information System (HIS) at Landspitali University HospitalHealth Information System (HIS) at Landspitali University Hospital
Health Information System (HIS) at Landspitali University Hospital
 
The Icelandic Cancer Registry ICR
The Icelandic Cancer Registry ICRThe Icelandic Cancer Registry ICR
The Icelandic Cancer Registry ICR
 
Skrin. Program for Cervical in Iceland.
Skrin. Program for Cervical in Iceland.Skrin. Program for Cervical in Iceland.
Skrin. Program for Cervical in Iceland.
 
Icelandic Heart Association
Icelandic Heart AssociationIcelandic Heart Association
Icelandic Heart Association
 
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria Libura
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria LiburaPrewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria Libura
Prewencja i leczenie otyłości; doświadczenia zagraniczne, Maria Libura
 
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...
Czy opieka dietetyka jest potrzebna naszym najmłodszym? Joanna Neuhoff-Muraws...
 
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznej
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznejWyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznej
Wyniki analizy organizacji i finansowania opieki profilaktycznej
 
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...
Wyniki badania opinii rodziców na temat jakości i dostępności opieki profilak...
 
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
 
Proces tworzenia prawa – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...
Proces tworzenia prawa  – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...Proces tworzenia prawa  – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...
Proces tworzenia prawa – miejsce na konsultacje społeczne. Przykłady skutecz...
 
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa Borek
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa BorekKolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa Borek
Kolejki do lekarzy specjalistów i wydatki na leczenie prywatne. Ewa Borek
 
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY PacjenciPakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci
Pakiet kolejkowy ministra Arlukowicza. Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci
 

Kodeks Konsultacji. Plany jego wdrożenia w Polsce. Dotychczasowe doświadczenia implementacji w różnych resortach i plany na przyszłość. Kuba Wygnański, Prezes Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA

  • 1. Promocja konsultacji społecznych w ochronie zdrowia PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ www.pacjencidecyduja.pl
  • 2. Partycypacja obywatelska utopia, szansa czy konieczność? www.pacjencidecyduja.pl Kuba Wygnański
  • 3. Napięcia – wyzwania – zagrożenia • Niedocenianie i przecenianie partycypacji. Konieczność zarządzania oczekiwaniami • Manipulacja / pozorność / unikanie odpowiedzialności za trud rządzenia. • „Vetokracja” (Bunt Mas – niemożność polityki, niemożność strategii) • Deliberacja (niekończąca się, niekonkluzywna, „przekrzykiwanie się”). • Samoselekcja uczestników – „przechwycenie demokracji” - brak troski o dobro wspólne „mnogość egoizmów”. www.pacjencidecyduja.pl
  • 4. Wyzwania cd. • Arogancja / pogarda w stosunku do wiedzy ekspertów (demos jako motłoch - rewolucja kulturalna) • Tyrania większości (w szczególności większości niemądrej, pazernej, nieroztropnej). • „Ominięcie” i uczynienie zbędnymi organizacji i tradycyjnych mechanizmów reprezentacji (instytucji pośredniczących). Zagrożenie dla demokracji asocjacyjnej (Tocqueville) • Unikanie negocjacji (tam gdzie są one konieczne) na rzecz miękkiej i niewiążącej formuły konsultacji • Marginalizacja - organizowanie zabawy „w kojcu” (poza nurtem tego co ważne) www.pacjencidecyduja.pl
  • 5. Podstawowe bariery po stronie organizatorów konsultacji społecznych • ograniczenia budżetowe i czasowe („konkurencja” w ograniczonym czasie urzędnika) • zniechęcające doświadczenie niskiego zaangażowanie uczestników • partykularne interesy uczestników konsultacji (grupy interesów zamiast troski o dobro publiczne) • niewystraczająca praktyczna wiedza na temat prowadzenia konsultacji • brak wiedzy i kompetencji po stronie uczestników • niejednolite stanowisko urzędu w sprawie konsultowanej sprawy • brak wiedzy o ekspertach i organizacjach zajmujących się konsultowaną kwestią www.pacjencidecyduja.pl
  • 6. Podstawowe bariery po stronie uczestników konsultacji • • • • zbyt krótki okres trwania konsultacji prowadzenie konsultacji na zbyt późnym etapie poczucie fasadowości i pozorności procesu brak wiary w to, że urzędnicy uznają zgłaszane opinie za wartościowe • zapraszanie do konsultacji tych samych uczestników, ograniczenie konsultacji do instytucji • brak konsultacji dotyczących spraw znajdujących się w sferze autentycznych zainteresowań obywateli • Konsultowanie nie tego co istotne dla obywateli („papierów” a nie np. sposobu dostarczania usług) www.pacjencidecyduja.pl
  • 7. METODY I NARZĘDZIA PARTYCYPACJI – ZASADY DOBORU Do czego może być przydatna partycypacja? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. stworzenie mapy (zastawienia) istniejących wśród uczestników procesu różnorodnych opinii i uwag, stworzenie mapy (zestawienia) opinii zbudowanych w oparciu o lepsze i bardziej niż do tej pory kompleksowe informacje, ponieważ uczestnicy procesu zostali w nie dodatkowo wyposażeni (przykładem mogą być metody bazujące na deliberacji, np. sondaż deliberatywny) ujawnienie wspólnych interesów i tym samym poprawienie relacji między uczestnikami procesu, wypracowanie uwspólnionego poglądu czy rozwiązania. recenzja dotychczasowych działań, czy np. usług publicznych, wygenerowanie zupełnie nowych pomysłów i innowacyjnych rozwiązań. wzmocnienie / upodmiotowienie mieszkańców, poczucie wpływu na procesy decyzyjne ich dotyczące, a w przyszłości by potrafili wziąć odpowiedzialność za jakąś przestrzeń czy kwestię. www.pacjencidecyduja.pl
  • 8. Przeciwdziałanie problemom „defictytu demokratycznego” • • Zmiany w systemie głosowania (JOW) (NOTA) (Single Transferable Vote) „Dni” Demokracji • • • • • • • • Sub-parlamenty i komisje funkcjonalne Prawa wyborcze dla legalnie przebywających w kraju obcokrajowców Vouchery jako mechanizm finansowania partii politycznych Budżet patycypacyjny „Smart voting” i pochodne Elektorniczny „monitoring” działań reprezntantów Debaty On-line „Doważanie „ głosów małolenitch obywateli • Otwarte Petycje • • • Edukcja w zakrsie partycypacji politycznej Wysłuachania publiczne, Zielone Księgi etc. Debaty , deliberacje, panele obywatelskie • • Głosowanie pocztowe i elektroniczne Stałe Konferencje www.pacjencidecyduja.pl
  • 9. Paradygmaty governance i podział uproszczony podział ról wewnątrz nich (Deakin, Taylor) Paradygmat Rola Państwa Obywatele Rola organizacji dostarczających usług Rola organizacji w systemie governance Wyzwania 3 sektora Państwowa biurokracja Zasadnicza w dostarczaniu dóbr publicznych Odbiorca / egzekutor uprawnień Komplementarna (uzupełnianie deficytów) Watchdog Uznanie i akceptacja roli Prywatyzacja Minimalna / standaryzacyjna / interwencyjna Konsument / Wolontariusz / Darczyńca Kompensacja deficytów rynkowych / konkurent w dostarczaniu usług Krytyk / recenzent Konkurencja / zasoby / wydolność trwałość Decentralizacja Zdystansowana / uzupełniająca Partycypacja Uczestnictwo w lokalnych systemach dostarczania usług Mechanizm obywatelskiej partycypacji Wydolność, jakość usług, legitymizacja New Public Management Odpowiedzialna za dostarczanie usług w oparciu o mechanizm kontraktowania Niejasna (konsument / wyborca) Dostarczający usług w reżimie kontraktowym Watchdog Odnalezienie roli (ochrona przed izomorfizacją) Partnerstwo Partner wiodący Partner / indywidualny uczestnik Współwytwórca ( „koproducent”) Partner Kooptacja / utrata odrębności www.pacjencidecyduja.pl
  • 11. Konsultacje jako przejaw partycypacji obywatelskiej (tzw. drabina partycypacji) DELEGOWANIE DECYZJI Włączenie obywateli w podejmowanie decyzji: wspólne definiowanie problemu i potrzeb oraz poszukiwanie rozwiązań. KONSULTACJE Relacja dwustronna: administracja wychodzi z propozycjami rozwiązań i zasięga opinii obywateli i instytucji, których to dotyczy. INFORMOWANIE Relacja jednokierunkowa: administracja informuje obywateli o decyzjach i procedurach, ich dotyczą. BRAK INFORMACJI www.pacjencidecyduja.pl
  • 12. Jak rozumiemy konsultacje społeczne? • Zorganizowany sposób uzyskiwania przez administrację opinii, stanowisk ze strony podmiotów (a więc osób i instytucji), których pośrednio lub bezpośrednio dotkną skutki proponowanych lub prowadzonych przez administrację działań. • Plany tych działań mogą być zawarte m.in. w projektach aktów prawnych, w projektach różnego rodzaju programów, strategii, ale także w projektach budżetów jednostek publicznych. www.pacjencidecyduja.pl
  • 13. Korzyści z partycypacji • • • • • W porządku demokratycznym partycypacja obywatelska jest wartością samoistną. Zaniechanie konsultacji może okazać się politycznie kosztowne, ale z drugiej strony dobre ich prowadzenie może być często politycznie opłacalne. Pokazuje one autentyczną troskę władz o aktywność obywateli, docenienie ich podmiotowości, otwartość na ich opinię. Konsultacje są metodą na uzyskanie akceptacji dla proponowanych rozwiązań. Warto o tym pamiętać szczególnie wtedy, kiedy decyzje te są nieoczywiste i trudne. Społeczne zyski wynikające z ich podjęcia związane są też z istotnymi społecznymi kosztami. Często przy ograniczonych zasobach po prostu nie mam możliwości zaspokojenia wszystkich oczekiwań i nieuchronne jest dokonywanie trudnych wyborów. Arbitralnie podjęcie decyzji w tej sprawie może być źródłem krytyki. W procesie konsultacji ryzykujemy mobilizacje przeciwników decyzji, ale też jest szansa na ujawnienie się jej zwolenników. Konsultacje są też dobra okazją żeby rzeczowo wyłożyć racje stojące ze proponowanym rozwiązaniem. www.pacjencidecyduja.pl
  • 14. Korzyści cd. • • • Dzięki konsultacjom lepiej możemy diagnozować potrzeb i oczekiwań obywateli. Jest to chyba najogólniejszy i pewnie najczęstszy cel prowadzenie konsultacji. Rozpoznanie ich i zaspakajanie w ramach dostępnych możliwości stanowi jeden z zasadniczych celów działania administracji. Bez tego rodzaju kompasu ryzykujemy tworzenie nietrafnych rozwiązań i związany z nimi społeczny opór. Wiele z planowanych przedsięwzięć wymagać może nie tylko przyzwolenia mieszkańców, ale często ich aktywnego uczestnictwa – a to jest bardzo trudne, jeśli sami zainteresowani nie czują się traktowani podmiotowo. To, że władza nie jest nieomylna jest banałem. Często mimo najszczerszych chęci tworzone przez nią rozwiązania i dostarczane przez nią usługi nie odpowiadają oczekiwaniom samych obywateli. Często traktowane są jako rodzaj protekcjonalizmu (tak np. bywa często w przypadku programów adresowanych do młodzieży). www.pacjencidecyduja.pl
  • 15. Relacje między aktorami W działaniach partycypacyjnych ważna jest ich „trójstronność” (obecność obywateli zarówno zrzeszonych, jak i niezrzeszonych) Dlaczego? jest potrzebna?  Jest gwarantem „realizowalności”  Czuwa nad możliwą formą działań  Bez jej obecności dyskusje często są bezcelowe WŁADZA NGO’SY Dlaczego są potrzebne?  „ponad-jednostkowa” perspektywa  Rola „łącznika” i tłumacza  „Adwokat” pomijanych kwestii Co mogą zyskać?  Wzmacnianie kontaktu ze społeAcznością lokalną  Możliwość szerszego informowania o swojej działalności www.pacjencidecyduja.pl Co może zyskać?  Zmniejszenie ilości protestów  Poprawa wizerunku, nawiązanie kontaktu z obywatelami  Możliwość rezygnacji z ekspertów OBYWATELE Dlaczego są potrzebni?  Bezpośrednie źródło informacji  Wielość opinii i perspektyw  Sposób na aktywizację obywatelską Co mogą zyskać?  Poczucie sprawczości, wpływ na decyzję  Integracja wewnętrzna społeczności  Kontakt z władzą, możliwość kontroli
  • 16. 4 słowa na „K” – typologia wzajenych relacjach między administracją a organizacjami Na wzajemne relacji patrzeć z punktu widzenia celów i środków jakimi dysonuje Państwo i organizacje pozarządowe. Można wyróżnić przynajmniej 4 typy sytuacji (popularnie nazywane 4C’s albo 4K) wyodrębniane w oparciu o kryterium zgodności (względnie braku zgodności) celów i środków, jakie przyjmuje każda ze stron relacji. 1. W przypadku zgodności celów i środków jakie przyjmują strony relacji mówimy o kooperacji (współpracy). 2. W przypadku zgodności jedynie co do celów przy zachowaniu odmiennych Śródków mówić możemy o komplementarności. 3. Przypadek niezgodności celów przy stosowaniu podobnych środków może być przypadkiem kooptacji jednej ze stron (najczęściej kooptacji organizacji przez państwo). W tej sytuacji organizacje ryzykują, że zamienią się w „przedłużenie Państwa”. Państwo poniekąd ich „rękoma” wykonuje, definiowane przez siebie samodzielnie, cele. 4. Mamy wreszcie sytuacje konfrontacji, w której nie ma zgodności, ani co do celów, ani co do metod ich realizacji. www.pacjencidecyduja.pl
  • 17. Kodeks konsultacji 7 zasad www.pacjencidecyduja.pl
  • 18. DOBRA WIARA Konsultacje prowadzone są w duchu dialogu obywatelskiego. Strony słuchają się nawzajem, wykazując wolę zrozumienia odmiennych racji. •Organizator konsultacji jest gotowy na opinie krytyczne oraz na wprowadzenie zmian w swojej propozycji, a uczestnicy procesu – na to, by zmienić zdanie, o ile padną przekonujące argumenty. •Organizator powinien w jasny i przystępny sposób przedstawić przedmiot konsultacji, a także poinformować jak długo mają trwać i kiedy planuje przedstawienie odpowiedzi i podsumowania. •Organizator musi dać odpowiedni czas na zebranie argumentów i przedstawienie odpowiedzi. •Materiały do konsultacji muszą być przygotowane rzetelnie – a więc być jasne, zrozumiałe i możliwie zwięzłe (albo mieć zwięzłe i zrozumiałe streszczenie ). •Dobrą praktyką jest zaopatrzenie materiałów w jasne pytania, by każdy mógł zrozumieć, przed jakim wyborem stoimy w danej sprawie. www.pacjencidecyduja.pl
  • 19. POWSZECHNOŚĆ Każdy zainteresowany tematem powinien móc dowiedzieć się o konsultacjach i wyrazić swój pogląd. •Organizator umieszcza swoją propozycję na publicznie dostępnej platformie internetowej służącej konsultacjom społecznym. •Organizator konsultacji powinien równocześnie poinformować o ich rozpoczęciu w miejscu ogólnodostępnym (BIP lub strona internetowa Ministerstwa). •Oprócz tego musi jednak ustalić, kogo dana sprawa interesuje lub w szczególny sposób dotyczy (dowodem, że zadał sobie ten trud, jest lista interesariuszy. Lista taka powinna być jawna i otwarta na uzupełnienia). •Organizator musi zadbać, by przedstawione online dokumenty były przeszukiwalne i zapisane w otwartych formatach (zatem nie mogą to być np. skany pism). •Organizator powinien aktywnie docierać do zainteresowanych, zwłaszcza do grup, które nie korzystają z dostępnych mechanizmów konsultacji (nie wystarczy więc opublikować informację o konsultacjach – trzeba zaprosić do udziału w konsultacjach osoby i instytucje z listy interesariuszy). •Przedmiot konsultacji powinien być przedstawiony w sposób zrozumiały nie tylko dla ekspertów, ale dla zainteresowanych nim obywateli. Opinie powinny być zbierane w sposób właściwy dla przedmiotu konsultacji (nie zawsze wystarczające są konsultacje na piśmie, czy konsultacje online). Zadbać należy o prawa obywateli niepełnosprawnych, którzy mogą napotykać utrudnienia w dostępie do konwencjonalnych stron internetowych. www.pacjencidecyduja.pl
  • 20. PRZEJRZYSTOŚĆ Informacje o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji muszą być powszechnie dostępne. Jasne musi być, kto reprezentuje jaki pogląd. •Organizator konsultacji dokumentuje poszczególne etapy konsultacji i upublicznia je bez zbędnej zwłoki tak, by zainteresowani mogli wnioskować o ich ewentualną korektę. •Jawne są nie tylko wszystkie etapy konsultacji, ale i wszystkie zgłoszone uwagi (i to, kto je zgłasza), a także odpowiedzi organizatora. •W wyjątkowych przypadkach, dopuścić można także zbieranie opinii anonimowych, jednak przyczyny przyjęcia takiego trybu postępowania muszą być wyjaśnione. Organizator konsultacji musi w takim przypadku wyjaśnić, jak rozkładają się opinie. Opinii anonimowych nie można przyjmować podczas prac nad projektami aktów prawnych. •Nie nazywamy konsultacjami społecznymi zamkniętych spotkań eksperckich. One też są potrzebne, ale mają inną funkcję i nie zastępują konsultacji. www.pacjencidecyduja.pl
  • 21. RESPONSYWNOŚĆ Każdemu, kto zgłosi opinię, należy się merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie. •Podsumowanie konsultacji powinno nastąpić w terminie podanym na początku konsultacji. •Podsumowanie konsultacji powinno mieć formę publicznie dostępnego dokumentu z zestawieniem zgłoszonych opinii i merytorycznym odniesieniem się do nich. Konieczny jest załącznik ze zmienionym w wyniku konsultacji dokumentem i omówienie następnych kroków. •Odpowiedzi muszą uzasadniać podjęte decyzje i być przygotowane w języku zrozumiałym dla pytających – czasem lepiej przygotować odpowiedzi zbiorcze, by umożliwić całościowy ogląd tematu. •Publikując wyniki konsultacji organizator musi zadbać, by dowiedziały się o tym osoby, które zgłosiły opinie. Pomocą będzie stworzona na początku konsultacji lista interesariuszy. •Dobrze przygotowane odpowiedzi stają się wkładem w debatę publiczną – można się do nich odwoływać w dalszych dyskusjach. www.pacjencidecyduja.pl
  • 22. KOORDYNACJA Konsultacje powinny mieć gospodarza odpowiedzialnego za konsultacje tak politycznie jak organizacyjnie. •Zaczynając konsultacje trzeba więc wskazać ich gospodarza (osobę zapraszającą do konsultacji). Powinien to być ktoś, kto pełni istotne funkcje decyzyjne (minister, sekretarz stanu, dyrektor departamentu, ew. naczelnik), w zależności od zasięgu i przedmiotu konsultacji. •Gospodarz konsultacji powinien angażować w proces konsultacji podległą mu administrację. •Gospodarz może wyznaczyć koordynatora procesu konsultacji. Należy o tym poinformować uczestników konsultacji. www.pacjencidecyduja.pl
  • 23. PRZEWIDYWALNOŚĆ Konsultacje powinny być prowadzone w zaplanowany sposób i w oparciu o czytelne reguły – od początku prac nad zmianą do samego ich końca. •Nie można nazywać konsultacjami procesu akceptowania podjętych już decyzji. •Nie można nazwać konsultacjami społecznymi zbierania opinii w czasie krótszym niż 7 dni. •Konsultacji nie rozpoczyna się dopiero w momencie konfliktu. Więcej, dobrze przeprowadzone konsultacje mogą potencjalnemu konfliktowi zapobiec. •Co do zasady proces jest poprawny, jeśli: •zostaje uruchomiony na możliwie wstępnym etapie tworzenia polityk publicznych i ich założeń - im wcześniej konsultacje się zaczynają, tym większy przynoszą pożytek. •czas przeznaczony na wyrażenie opinii na każdym etapie prac nie jest krótszy niż 21 dni. •w harmonogramie konsultacji przewidziany jest czas na analizę opinii i przygotowanie odpowiedzi. www.pacjencidecyduja.pl
  • 24. POSZANOWANIE DOBRA OGÓLNEGO I INTERESU PUBLICZNEGO Organizator konsultacji przygotowując ostateczną wersję rozwiązania kieruje się interesem publicznym, a nie tylko poszczególnych grup. •Biorąc udział w konsultacjach wiemy, że inni mogą mieć inny pogląd co do przedmiotu konsultacji. Celem konsultacji jest wzajemne wysłuchanie racji. •Ktoś, kto zgłosił pogląd nieuwzględniony w ostatecznym stanowisku organizatora konsultacji, ma prawo dowiedzieć się, jakie stały za tym przesłanki. •Podejmując decyzję organizator konsultacji kieruje się nie siłą nacisku, ale interesem publicznym i dobrem ogólnym. Bierze pod uwagę racje zgłaszane w trakcie konsultacji, a także to, przez kogo są wyrażane. Przeważyć powinna jednak troska o szeroko rozumiany interes publiczny, w tym także interes tych, którzy nie brali udziału w konsultacjach. www.pacjencidecyduja.pl
  • 25. METODY I NARZĘDZIA PARTYCYPACJI – rodzaje produktów i wyników Panel obywatelski mapa istniejących opinii i uwag Sąd obywatelski Planowanie partycypacyjne Budżet partycypacyjny Warsztaty przyszłościowe  mapa występujących opinii osób poinformowanych uwspólniona (podzielana) wizja recenzja dotychczasowych działań/usług wygenerowane nowe pomysły Sondaż deliberatywny Ocena partycypacyjna      wybór priorytetów/ rozwiązań wypracowanie rozwiązań www.pacjencidecyduja.pl        
  • 26. SONDAŻ DELIBERATYWNY Zastosowanie: wybranie jednego z możliwych (z już sformułowanych) rozwiązań problemowej kwestii Czego wymaga:  Przygotowania procesu: przeprowadzenia sondażu, organizacji spotkań, przygotowania materiałów informacyjnych, rekrutacji odpowiedniej liczby uczestników  współpracy Centrum Demokracji Deliberatywnej Kto uczestniczy: od 200 do 600 osób tworzących reprezentatywną dla danej społeczności grupę  Wstępny sondaż nt. proponowanych rozwiązań.  Losowa grupa spośród respondentów sondażu zapoznaje się z przygotowanymi materiałami nt. alternatywnych scenariuszy rozwiązań.  Ustrukturyzowana deliberacja, spotkania z ekspertami.  Tajne głosowanie wyrażające preferencje -> mapowanie występujących opinii.  Pierwszy sondaż deliberatywny w Poznaniu nt. przyszłości stadionu (2009). www.pacjencidecyduja.pl
  • 27. SĄDY OBYWATELSKIE (CITIZENS JURIES) Zastosowanie: Rozstrzyganie trudnych, kontrowersyjnych spraw Czego Przygotowania procesu: zredagowania wymaga: materiałów wprowadzających, rekrutacji sędziów i ekspertów Kto Od 10 – 15 sędziów, pozostali w roli świadków uczestniczy: lub publiczność (bez lub z możliwością zabrania głosu)  Sąd obywatelski to grupa reprezentatywna dla danej społeczności  Konieczność przygotowania materiałów prezentujących kontrowersyjną sprawę (ze wszystkich perspektyw)  Świadkowie (dobrani przez organizatorów) reprezentują różne stanowiska, bądź są ekspertami w danej dziedzinie.  Reszta społeczności to publiczność  Ostateczną decyzję podejmuje sąd (poprzez dyskusję i ew. głosowanie).  Skład nie musi dążyć do formalnego konsensusu, ale w sposób naturalny może dochodzić do ucierania się (a często zbliżania) poglądów. www.pacjencidecyduja.pl
  • 28. PANEL OBYWATELSKI  Zasięganie przez administrację publiczną w powtarzalny sposób opinii dużej (od kilkuset osób do nawet kilkunastu tysięcy), możliwie reprezentatywnej (losowanej) grupy mieszkańców danego terytorium lub użytkowników określonych usług publicznych.  Te same osoby pozostają w grupie panelowej przez kilka lat, co pozwala na rejestrację zmian opinii poszczególnych osób między kolejnymi badaniami / pomiarami.  Metoda stosowana jest np. w brytyjskich miastach - Bristolu, Oxfordzie i Wigan.  Pierwszy panel w Polsce – Gdyński Dialog z Seniorami w Gdyni.  Przykładowe tematy, w których stosowano panel obywatelski: system miejsc parkingowych, dostęp do służby zdrowia czy stan miejskich toalet, problem ze www.pacjencidecyduja.pl rozwiązywania problemu psich kup. śmieceniem i sposoby
  • 29. PLANOWANIE PARTYCYPACYJNE Zastosowanie: działania związane ze zmianą / projektowaniem przestrzeni (rewitalizacja, tworzenie planów zagospodarowania, projektowanie budynków publicznych) Czego wymaga:  szczegółowej diagnozy sytuacji wyjściowej  organizacji kilku spotkań wszystkich interesariuszy  przygotowywania kilku projektów zmienianych na bieżąco Kto uczestniczy: przedstawiciele kluczowych interesariuszy; liczba osób ograniczona przez formułę warsztatów (w jednej grupie od 8 do 15 osób) Podstawowe etapy procesu: •analiza środowiskowa (badania społeczne i urbanistyczne prace przygotowawcze) •interaktywne projektowanie (warsztaty, na podstawie których architekt z zespołem badawczym przygotowuje kilka koncepcji) •dyskusja i wypracowanie ostatecznej koncepcji www.pacjencidecyduja.pl
  • 30. BUDŻET PARTYCYPACYJNY – co to takiego? • - - Czym BP jest…: demokratycznym procesem, w który powierza się mieszkańcom prawo alokowania części środków z budżetu miejskiego mechanizmem „współwymyślania” i współodpowiedzialności za miasto zestawem zasad, które można przełożyć na konkretne działania z zastosowaniem różnych technik, dopasowanych do lokalnych warunków zaawansowaną, trudną formą partycypacji -> najwyższy szczebel drabiny: WSPÓŁDECYDOWANIE efekty: wskazanie preferencji, wybór rozwiązań, podjęcie decyzji • - … a czym nie jest: jedynie „narzędziem” lub „techniką” badaniem opinii, „zwykłymi” konsultacjami plebiscytem, incydentalną „zabawką partycypacyjną” antidotum na wszystkie problemy - www.pacjencidecyduja.pl
  • 42. Dziękujemy za uwagę. Zapraszamy ponownie. PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ Fundacja MY PACJENCI email: info@mypacjenci.org www.mypacjenci.org tel.fax +48 22 615 57 10 KRS 0000420212 NIP 9522119578 REGON 146134960 www.pacjencidecyduja.pl