Article on Motivation in Dutch Schools

1. slow management nieuwe wegen voorjaar 2009
Trainer en coach Peter Mulder over oplossingsgericht denken
Niet het probleem analyseren, maar aan de slag gaan met een
oplossing. Met deze doelgerichte aanpak is trainer en coach
Peter Mulder een graag geziene gast op zogeheten ‘probleemscholen’.
In het onderwijs gaat het volgens hem vooral over hoop. ‘Hoop is voor
de ziel wat zuurstof is voor de longen. Het allermooiste is om kinderen
te laten zien en te laten merken dat zij meer kunnen worden dan zij
vandaag zijn.’
62 63
door dominique haijtema
fotografie peter strelitski (de beeldredaktie)
‘H
allo. Ik ben Peter Mulder en ik kom van-
daag kijken wat er allemaal goed gaat.’ Met
deze zin introduceert de onderwijsadviseur
en coach zich het liefst tijdens zijn lesbe-
zoeken op zogeheten probleemscholen. Bijvoorbeeld op
KINDEREN
LEREN
het voormalige Terra College, nu de scholengroep Den
Haag Zuidwest geheten, waar een scholier alweer vijf jaar
geleden de conrector neerschoot. Ook adviseerde hij het
Calvijn met Junior College in Amsterdam Slotervaart, dat
een flinke vernieuwingsslag maakt, mede als reactie op
het in 2005 verschenen boek ‘Onzichtbare ouders – De
DANSEN
buurt van Mohammed B.’ van Margalith Kleijwegt.
Na afloop bespreekt Mulder de positieve kanten met
de leerlingen of docenten en overlaadt hij hen met com-
plimenten. Zelfs als het zogenaamd niet goed ging. ‘Goh,
wat kon jij vandaag goed vervelend doen. Hoe doe je
dat?’ vraagt hij dan. Mulder: ‘Als een leerling drie uurM

2. slow management nieuwe wegen voorjaar 2009
achter elkaar vervelend is en het vierde uur niet meer, wil oplossingsgerichte werkwijze. Deze is gebaseerd op een zitten. Hij zette een beetje moe.” Hoe lastig de leerlingen allemaal zoge-
ik weten hoe dat komt. Waarom is hij in dat ene uur wél methode die in Amerika succesvol bleek als gezinsthera- Hij belde trainers de radio aan en naamd ook zijn, in zijn klas is het muisstil omdat hij iets
geïnteresseerd? Met die informatie kun je verder.’ pie en die ook wordt toegepast bij onder andere Jeugd- het meisje begon van zichzelf laat zien, humor gebruikt en boeiend over de
zorg Noord Nederland. ‘Het is wezenlijk anders dan het op met de vraag onmiddellijk te stof weet te vertellen. Hij heeft overduidelijk lol in zijn
persoonlijke held analyseren en aanpakken van problemen’, benadrukt hij. dansen, waarop werk.’
Mulder (1972) begon zijn loopbaan met een bedrijfs- ‘Oplossingsgericht betekent niet geïnteresseerd zijn in hoe zij het vak de arts tegen de Veel bureaus durfden vanwege het hoge afbreukrisico
economische studie. De bekende ingrediënten in het het probleem, de analyse of de diagnose, maar louter en ouders zei: ‘Zij niet aan het werk te gaan bij het Terra College in Den
bedrijfsleven: lease-auto, pak en spreadsheetmanage- alleen in de oplossing.’ Een momenteel veelgebruikte hadden geleerd. is niet ziek. Zij is Haag, omdat zowat alle kengetallen, zoals verzuim en
ment, zorgden echter voor weinig opwinding of passie. afgeleide van deze denk- en werkwijze is de Appreciative een danser.’ Op examencijfers, op rood stonden. Mulder kon echter niet
Hij was meer geïnteresseerd in de mens dan in de busi- Inquiry oftewel de ‘waarderende dialoog’, een methode of de dansschool wachten om de 230 docenten te trainen. Het begin was
ness en volgde diverse opleidingen tot trainer/coach. In liever gezegd filosofie om veranderingen te realiseren in was Gillian niet moeizaam en er veranderde weinig. Tot Mulder aan de
2002 besloot Mulder als zelfstandig adviseur verder te organisaties. Ook de langer dat ene kind dat de lessen verstoorde. Zij was docenten vroeg wat zij dachten dat er aan training nodig
gaan. In datzelfde jaar kreeg hij voor zijn dertigste ver- populaire ‘geweld- net als de anderen, ze moesten allemaal bewegen om te was om betere resultaten te behalen. ‘Kom maar eens op
jaardag van een vriend een coachingles van Jeff Cosby loze communicatie’ kunnen denken. Stel je voor wat het met haar talent had bezoek bij mij in de klas. Dan weet je hoe moeilijk het
cadeau. Cosby is een bekende Amerikaanse coach met van Marshall Rosen- ‘Door bewustzijn gedaan als we haar hadden volgestopt met medicamen- is’, was één van de reacties. Dus dat deed de adviseur.
64 een enorme staat van dienst en de hoogst haalbare kwa- berg heeft raakvlak- ten, aldus Robinson. ‘Er is geen enkel onderwijssysteem ‘Het was zo logisch. Natuurlijk werkte onze aanpak niet, 65
lificatie van de Internationale Coaching Federatie (icf). ken met oplossings- te ontwikkelen, in de wereld dat kinderen elke dag leert te dansen zoals omdat wij ouderwets klassikaal trainden. Dan krijg je net
Cosby werd een van de persoonlijke helden van Mulder. gericht werken. zij wiskunde leren. Waarom? Wij hebben allemaal licha- als in de klas veel weerstand omdat je ongevraagd advies
‘Voor mij is Jeff hét voorbeeld van een Master Coach: Zonder inzicht creëer je ruimte men, maar ons systeem besteedt vooral aandacht aan het geeft. Wij moesten hetzelfde gedrag laten zien als wij van
vlijmscherp en helder, gecombineerd met passie en com- geen verandering, hoofd en dan ook nog hoofdzakelijk één kant van de her- de leraren vroegen. Daarvoor moesten wij op hun plek
passie. Ik ken geen betere. Zijn oefeningen zijn geweldig. luidt een van de voor keuzevrijheid.’ senen. In feite leiden wij overal ter wereld vooral universi- zitten en zien wat er gebeurt.’
Zo liet hij ons een cirkel maken van een touw waar wij belangrijkste credo’s teitsprofessoren op, die hun lichaam beschouwen als een Binnen anderhalf jaar kon de school weer betere ken-
vervolgens in moesten staan. Dan blijkt al snel hoe je op van Mulder. Door vervoersmiddel voor hun hoofd.’ getallen laten zien. Voorheen klonk bijvoorbeeld vaak
situaties reageert en wat je patronen zijn. Iemand stapte bewustzijn te ont- Net als Robinson gelooft Mulder in het oneindige de klacht dat het ontbrak aan persoonlijk contact, dat
er bijvoorbeeld uit om naar het toilet te gaan. Daar had ik wikkelen, creëer je ruimte voor keuzevrijheid. Zo hoef je potentieel en talent van mensen. Maar hij gelooft ook de school te anoniem was. Dat is verholpen door elke
meteen een oordeel over: zwak vond ik het. Opmerkelijk volgens Mulder als docent niet op een bepaalde manier in dingen doen. Simpelweg oefenen. Toen hij het besluit docent mentor te maken van een dertigtal leerlingen,
is dat de meeste mensen in de cirkel blijven staan. Dat les te geven. Ook voor scholieren en jongeren in het nam om trainer te worden, nam hij zich voor elke dag wat leidde tot meer persoonlijke contacten. Simpel en
geldt overigens ook voor het onderwijs: veel docenten algemeen is het gevoel van keuzevrijheid cruciaal, denkt zeven dingen te doen die hem daarin verder zouden hel- oplossingsgericht.
blijven boos in de cirkel staan, terwijl zij er ook uit kunnen hij. ‘Als een groep Marokkaanse jongens voor de ingang pen. Zo belde hij trainers op met de vraag hoe zij het vak
stappen. Gedrag is de sleutel. Wat je doet is wie je bent, rondhangt, kun je er naartoe gaan en zeggen: “dit mag hadden geleerd. Eén van zijn eerste klussen was het hel- eenzaamheid
niet wat je zegt.’ niet.” Of je zegt: “jongens, jullie mogen het zelf bepalen pen van langdurig werkelozen om weer aan een baan te Het gaat steeds om een houding van nieuwsgierig-
Bij een andere oefening laat hij de deelnemers zestig of je nu naar buiten gaat of naar binnen.” Dan kunnen ze komen. ‘Ik heb in die tijd alle denkbare soorten weerstand heid en openheid, vindt Mulder. ‘Leraren dienen zich
keer in een ruimte op en neer lopen. Ook daarin toont het zelf bepalen.’ ontmoet en veel over mezelf geleerd. Kreeg te maken weer lerend op te stellen en moeten niet doen alsof zij
iemand snel zijn ware aard, aldus Mulder. ‘Ga je na vijftig met agressie, bijvoorbeeld van een bekende hooligan die het allemaal wel weten.’ Ook thema’s als veiligheid en
keer zitten? Of ren je heel hard op en neer? Dan ben je oneindig potentieel met stoelen gooide. Dan ging ik naar hem toe en vroeg eenzaamheid nemen een centrale plek in. ‘Veiligheid is
waarschijnlijk ook in je werkende leven alleen maar aan Een andere held van Mulder is de Britse hoogleraar of hij die dag teveel of juist te weinig koffie had gehad. een basisvoorwaarde om te kunnen leren. Leerlingen die
het hollen zonder stil te blijven staan en je af te vragen Sir Ken Robinson, die vorig jaar op het befaamde ted- “We gaan eerst koffie drinken, dan mag je daarna met pesten, voelen zich niet veilig en zorgen er dan weer voor
wat je aan het doen bent.’ congres (www.ted.com) een vlammend betoog hield over stoelen gooien.” Zo’n aanpak werkt.’ dat anderen zich ook niet veilig voelen. Wat is er voor
onderwijs. Kinderen zijn volgens Robinson in principe nodig om die cirkel te doorbreken?’ Er kan vaak meer dan
keuzevrijheid allemaal getalenteerd. Hij noemde als voorbeeld Gil- extreem gedrag je zelf denkt, meent hij. Om iets eenvoudigs te noemen:
Zijn eigen visie omschrijft Mulder als boeddhistisch lian Lynne, danseres en later bekend als choreografe van Extreem en afwijkend gedrag fascineert Mulder. ‘Het ‘Je kunt de tafels in een u-vorm zetten waardoor iedereen
holistisch. Hij wil een balans creëren tussen alle aspec- onder andere Cats, Phantom of the Opera en The Muppet heeft een signaalfunctie. Iemand probeert je iets te ver- elkaar kan zien.’ Anderzijds hebben ook leraren vaak het
ten van de mens: zowel fysiek, emotioneel, rationeel als Show. Zij kon als kind niet stilzitten en zou vandaag de tellen. Eén van de beste leraren die ik ken, benoemt alles gevoel dat zij er alleen voor staan. ‘Ga eens bij een col-
spiritueel. Daarbij gaat het om een houding waarbij we dag het stempel adhd krijgen. Tijdens een gesprek met wat hij waarneemt. Als één van de leerlingen ligt te slapen lega op bezoek. Dan hoor je hoe hij of zij met dezelfde
accepteren wat er is. In de praktijk hanteert Mulder een haar ouders vroeg de arts of hij even met haar alleen kon zegt hij tegen de klas: “jongens, Mohammed is vandaag problemen worstelt of juist wel een goede oplossing M

3. slow management nieuwe wegen voorjaar 2009
bij een aantal reorganisaties die allesbehalve menselijk
‘Veel docenten houden nog steeds verliepen. Het was afschuwelijk. Jongens van 25 die in een
tabelletje aan het afvinken waren hoeveel medewerkers
van uitspraken als My way or the er ‘weggezet waren’, terwijl ik net een huilende man van
64 had gesproken die geen enkele kans meer had op de
highway. Dan kiezen veel kinderen arbeidsmarkt.’ Om nog maar niet te spreken van neprap-
porten om te doen voorkomen alsof er in een week iets
de highway.’ van belang was gebeurd. Ook heeft hij meegemaakt dat
dossiers werden opgebouwd van medewerkers die goed
presteerden maar er wel uit moesten. ‘Een werkgever
ging zelfs van kantongerecht naar kantongerecht om
heeft’, adviseert Mulder. Zowel leerlingen als leraren mis- maar niet steeds dezelfde rechter bij ontslagzaken tegen
sen bovendien het contact met elkaar. ‘Het is cruciaal om te komen. Je verkleedt je ’s ochtends in een pak en doet
verbinding te maken en samen te werken met elkaar, de anderen dingen aan die je niemand toewenst. Hoe kun je
leerlingen en hun ouders. Docenten op het Calvijn met dan ’s avonds naar huis rijden en bij jezelf denken dat je
66 Junior College doen sinds kort ook thuisbezoeken. Dat is goed bezig bent?’
een groot succes en leidt tot veel begrip.’ Het onderwijs geeft Mulder daarentegen het gevoel
Mulder erkent dat de omstandigheden in het onder- werkelijk verschil te kunnen maken. Docenten zijn vol-
wijs niet gemakkelijk zijn: tal van reorganisaties en gens hem vooral gedreven vanuit een bepaalde moraal
‘onderwijsvernieuwingen’, toegenomen regelgeving en of een overtuiging wat goed is voor jongeren. Uiteindelijk
bureaucratie en een uitdijend en lastiger takenpakket gaat het over hoop. ‘Hoop is voor de ziel wat zuurstof is
voor de docent. ‘Je wordt op de pabo niet opgeleid voor voor de longen.’ Zonder die hoop wordt het onderwijs
een mentorfunctie of voor huisbezoeken bij Marokkaanse een zure bedoeling. ‘Het allermooiste is om kinderen te
gezinnen. Leraren moeten tegenwoordig van alles kun- laten zien en te laten merken dat zij meer kunnen worden
nen, zoals projectmanagement, maar krijgen nauwelijks dan zij vandaag zijn. Dat is een kwestie van geloof, hoop
feedback of andere professionele ondersteuning. Petje en het juiste gedrag laten zien.’ r
af voor de docent! Het is één van de meest uitdagende
banen, ik denk dat niet veel mensen geschikt zijn voor de
complexiteit van dit werk.’
Oplossingsgericht werken in de praktijk
persoonlijk leiderschap
Per saldo komt het aan op persoonlijk leiderschap van • Als iets niet kapot is, probeer het dan niet
de docent, vindt de coach. ‘Veel docenten verzetten zich te maken.
als hen iets wordt opgelegd. Ze willen hun eigen ding • Als iets werkt, doe er meer van.
doen en autonoom blijven werken. Maar als zelfstandige • Als iets niet werkt, stop ermee en doe
professional moet je openstaan voor feedback, onder- iets anders.
deel vormen van een netwerk en leren van anderen. Veel • Als iets werkt, leer het van of aan anderen.
docenten houden nog steeds van uitspraken als My way • De leerling heeft competenties in plaats
or the highway. Dan kiezen veel kinderen de highway. In van gebreken.
sommige klassen duurt het soms wel twintig minuten of • De leerling is de expert die weet wat wel en
langer voordat het eindelijk stil is. Maar als het eenmaal niet werkt in zijn leven en die de doelen kiest.
stil is moet je de kinderen ook iets te bieden hebben.’ De mentor is hulpbron. Samen ontwerpen
Terugblikkend op zijn jaren in het bedrijfsleven is bij zij oplossingen.
hem het gevoel blijven hangen dat met name in grote • Het gaat om luisteren, nieuwsgierig zijn en
bedrijven mensen vooral nummers zijn. ‘Ik was betrokken serieus nemen.