Samen werken aan regie, met grote veranderingen in het sociale domein

1. NUMMER 5
Overheid in Beweging
Samen werken aan regie
Veranderingen in het sociale domein
Hulst voor Elkaar: krapte maakt creatief
Veelomvattende vraag van burger niet
meer door één partij te beantwoorden
Ken je ‘noaber’ en regisseer
Gewoon doen.

2. SAMENWERKEN IN WONEN EN ZORG
Jan Provoost (l) en Eugène Janssen (r)
Eigen transformatie
4 6 8 10 “Veelomvattende
3 Samenwerken in wonen en zorg
“Veelomvattende vraag van burger is niet meer
Als organisatie met ambitie zette u een stip op de horizon om
stapsgewijs te groeien naar dat fraaie vergezicht. Verander-
vraag van burger
4
door één partij te beantwoorden”
Aan de slag met de i-Spiegel
deskundigen gaven van tevoren een winstwaarschuwing:
het succes wordt bepaald door de reis, stapjes overslaan
gaat niet en allereerst dient de basis in de eigen organisatie
is niet meer door
5
I-Spiegel geeft duidelijk beeld van afwijkingen
Strategische alliantie met zorgaanbieders
op orde te zijn. Pas dan zijn randvoorwaarden ingevuld om
met ketenpartners de samenwerking adequaat in te richten.
O ja, geschatte reisduur 5 tot 8 jaar.
één partij te
6
Hulst voor Elkaar: krapte maakt creatief
Informatievoorziening sociaal domein
Ik constateer dat we langzaamaan onze eindbestemming
bereiken. Meer en meer werken overheden en uitvoeringsor-
beantwoorden” Wonen, welzijn en zorg samen in Ubbergen
Woningcorporatie Oosterpoort bundelt ook de krachten met de
gemeente Ubbergen en ZZG zorggroep. Samen
“Overkoepelend dossier onmisbaar voor goede ganisaties – al dan niet verplicht – in ketens samen. Nu er met inwoners geven ze een lokale invulling aan de
regievoering sociaal domein” Regionale Uitvoeringsdiensten ontstaan en er transities in Sociale vraagstukken zijn tegenwoordig zó groot, dat een wens om langer zelfstandig te wonen. Ook hierbij
het sociale domein op komst zijn, worden de contouren van samenwerking tussen gemeenten, lokale zorg- en welzijns- staan de eigen kracht, mogelijkheden en wensen
8 Van schuldhulpverlening naar schulddienstverlening onze eindbestemming steeds scherper. Dat vraagt van onze organisaties, woningcorporaties en belangenbehartigers van inwoners centraal. ●
“In Haarlem zijn wij er samen voor elkaar” organisaties een transformatie van ongekende omvang. onontkoombaar is. Deze samenwerkingsverbanden verlopen
Inderdaad, van ónze organisaties, want dit geldt net zo goed vaak moeizaam. Dat kan ook anders!
9 Herindicatie Wmo voor Telengy. Al geruime tijd ontwikkelen wij ons als partner Oosterpoort Wonen in Heumen, vertelt enthousiast: “In Heumen
Dongen bespaart met een sociaal hart en verbinder voor de publieke zaak. Deze transformatie Urgentie werken gemeente, woningcorporatie en zorg- en welzijnsinstel-
binnen Telengy is steeds zichtbaarder voor onze partners bij Jan Provoost, projectleider Uitwerking Verstedelijkingsvisie in lingen al zes jaar samen in werkconferenties. Door de toenemen-
10 Transformatie Jeugdzorg overheden, uitvoeringsorganisaties, woningcorporaties en de stadsregio Arnhem en Nijmegen, schetst waarom samen- de vergrijzing is de tijd rijp voor een meer strategische samen-
In het nieuwe Jeugdhulpstelsel draait alles zorginstellingen. We maken samen van ideeën plannen en werken urgent is: “De vergrijzing komt de komende vijftien jaar werking in wonen, woonomgeving, welzijn en zorg. De veel-
om samenwerking van plannen realiteit. met volle kracht op ons af. De toenemende kosten voor de Wmo omvattende vraag van de burger is niet meer te beantwoorden
dwingen gemeenten om wonen en zorg beter op elkaar af te stem- door een individuele partij, dat realiseren we ons maar al te goed.
11 Met andere ogen In deze Overheid in Beweging is het centrale thema ‘samen men. Daar hebben ze woningcorporaties en zorginstellingen voor Daarom kiezen we voor een vraaggerichte samenwerking.”
Ken je ‘noaber’ en regisseer werken aan regie’. Voor mij een cruciaal laatste deel van de nodig. Tegelijkertijd zorgt de scheiding van geldstromen voor wonen
reis. Want net als bij vitale coalities geldt: u bereikt meer als en zorg voor onzekerheid en onrust: projecten worden uitgesteld, Stap over organisatiebelang heen
11 Soundbites uw belang hand in hand gaat met dat van de ander. Als u samen stilgelegd of afgeblazen door financieringsproblemen. In Zevenaar Cultuurverschillen spelen geen rol meer in deze samenwerking:
investeert in uw gezamenlijk belang. Als gelijkwaardige en Nijmegen zijn we daarom een pilot gestart met woningcorpo- “Na zes jaar weten we wat er speelt bij elkaar en houden daar
12 Stichting Life In partners staat u samen sterker. raties en zorgaanbieders om samen in een vroeg stadium zeker- rekening mee. En ieder van ons stapt over het eigen organisatie-
Explore Yourself Festival groot succes heid te creëren voor de financiering van het project.” belang heen en kijkt naar het gezamenlijk belang: de burger,”
Laat u door de boeiende praktijkervaringen van uw keten- vertelt Janssen. Het resultaat tot nu toe: ondersteuning voor
collega’s in deze OiB inspireren. Spreek elkaars taal mantelzorgers, seniorenbuitenfitness, een Vervoerswijzer, een
Provoost herkent dat samenwerkingen soms moeizaam ver- klussendienst. “En een gezamenlijk visiedocument dat we uit-
lopen: “De verschillende instanties lijken ieder eigen agenda’s werken in strategische programma’s en activiteiten. Hier kunnen
Colofon Ik wens u veel leesplezier. te hebben. Maar uiteindelijk heeft iedereen hetzelfde belang: de we de tijd voor nemen, omdat we al concrete acties opleveren
burger. Verder zie ik vaak dat de partijen elkaars taal niet goed vanuit de werkconferenties. Dit tweesporenbeleid werkt.”
Overheid in Beweging, Hoofd- en eindredactie
nr. 5 · 2012 Peter ter Telgte Ad van Dijck spreken en elkaars organisatie niet begrijpen. Dat leidt tot ver-
Thema: Samen werken aan regie Teksten Directeur Telengy schillende verwachtingen van het besluitvormingsproces en de Maar hoe dan?
Een uitgave van Stam+twee, www.stamplustwee.nl
Telengy BV Ontwerp en fotografie
samenwerking. Een externe partij zoals Telengy kan woningcor- Hoe schep je als gemeente het juiste klimaat voor zo’n samen-
Postbus 1270 DGO, www.dgo.nl
5602 BG Eindhoven poraties en zorginstellingen daarbij helpen. Het scheelt als je werking? Janssen schetst zijn visie: ”Stel de burger centraal. En
040 290 12 12 Fotografie
info@telengy.nl Bram Birkhoff (DGO). Rogier Veldman,
weet hoe de hazen lopen binnen gemeenten, als je de integrale bouw een netwerkomgeving op met gelijkwaardige partners;
www.telengy.nl (pag. 5, 8), FotoJoopie (pag. 12) en anderen afstemmingsprocessen kent en daarop kunt inspelen.” als gemeente hoef je niet altijd de regisseur te zijn. Durf los te
(inzet pag. 8, 9 en 12)
Redactie
Henk Albers, Aafko Bergenhenegouwen, Drukwerkverzorging
laten, maar blijf wel betrokken bij die onderdelen van het proces
Ad van Dijck, Jos van Dijk, Jeroen Hengst, Graphic Support, Dreumel In Heumen werkt het waar de ander verantwoordelijk voor is.” Waarom de samen-
Rob Holter, Ernst Janssen, Lodewijk Kleijn,
Eric Leroi, Joost Pesch, Koen van Polanen, Een mooi voorbeeld van een geslaagde samenwerking vindt werking in Heumen vooral goed verloopt? “Omdat we door-
Frank Verberne, Ton de Wit
Provoost de Heumense aanpak: vraaggericht, dus integraal, drongen zijn van de noodzaak tot samenwerken en daar actief
samenwerken. Eugène Janssen, directeur van woningcorporatie naar handelen en op sturen.” ●
2 Overheid in Beweging | Nummer 5 Overheid in Beweging | Nummer 5 3

3. AAN DE SLAG MET DE I-SPIEGEL STRATEGISCHE ALLIANTIE MET ZORGAANBIEDERS
Dienstencheques
i-Spiegel geeft duidelijk Hulst voor Elkaar: Een dienstencheque voor collectieve voor-
zieningen is goed voor één uur werk door
twee personen en kost 15 euro. Hulst Werkt!,
beeld van afwijkingen krapte maakt creatief! een project van PIBLW-Reïntegratie en de
gemeente Hulst voert de grote klussen in en
om het huis uit. Kleine huishoudelijke klus-
sen worden uitgevoerd door Service in de
Gemeenten hebben veel geïnvesteerd in de implementatie van NUP-bouw- De gemeente Hulst slaagde er in om de zorg efficiënter én creatiever te Regio (van Dethon), van het wassen van de
ramen en het afhalen van de gordijnen tot
stenen. Nu is het tijd om de vruchten te plukken en te zien hoe effectief en organiseren. Hoe? Dankzij een strategische alliantie met de zorgaanbieders
een strijkservice. ●
efficiënt de organisatie werkt. Een handig hulpmiddel daarbij is de i-Spiegel. binnen de gemeente.
Deze tool houdt uw organisatie als het ware een spiegel voor en analyseert
het binnengemeentelijk gebruik van basisregistraties. Dit geeft u een duidelijk Nieuwe aanpak Unieke aanpak Vrijheid en vertrouwen
Stephan de Vriend, Afdelingshoofd Samen- Voor de uitvoering van de collectieve dien- De gemeente Hulst geeft de zorginstel-
beeld van mogelijke besparingen en verbeteringen. Twee pioniers delen
leving van de gemeente Hulst, introdu- sten bedacht Hulst voor Elkaar een bijzon- lingen veel vertrouwen en laat ze vrij.
Pier Ketellapper
hun eerste ervaringen met u. ceerde begin 2011 zijn voorstel aan de dere oplossing. “Ouderen betalen deze Maar de gemeente blijft wel betrokken
grootste zorginstellingen in de regio: “De diensten met dienstencheques. We zetten bij het proces, laat het niet los. Zo contro-
gemeente garandeert het werk, er vallen Wsw’ers en Wwb’ers in om de diensten uit leert de gemeente steekproefsgewijs de
Koen Matijsen, Gegevensbeheerder in Etten- Tool wijst zichzelf onderzoeken uit om specifieke gegevens te geen gedwongen ontslagen. De zorgin- te voeren,” vertelt De Vriend trots. “Jongeren klanttevredenheid. De Vriend: “We heb-
Leur, en Pier Ketellapper, Kwaliteitsmedewerker Beide heren zijn het erover eens: de tool zelf vergelijken. Ik merk dat de batenanalyse ook stelling bepaalt zelf het aantal uren, moet bezorgen boodschappen bij ouderen als ben elkaar nodig, dat beseffen alle partijen.
Gegevensbeheer in Venlo, werken al met de werkt eenvoudig en geeft een duidelijke ana- de interne besluitvorming bevordert, omdat binnen een afgesproken aantal dagen hulp onderdeel van hun maatschappelijke stage. We bespreken het hele proces open en
i-Spiegel. Vooral uit nieuwsgierigheid. Want lyse als resultaat. Het meeste werk? Het ver- je direct de voordelen kunt aantonen.” Ketel- verlenen en mag dat niet weigeren. Maar Een professionele kok leert Wwb-moeders eerlijk met elkaar. Dat werkt bijzonder
hoe goed is de kwaliteit van de data in de basis- zamelen van de informatie voor de doel- en lapper verwacht dat er in Venlo zeker nog be- dat alles wel tegen een vast budget, een gezond te koken. Ouderen schuiven ver- inspirerend.”
registratie nu werkelijk? En welke financiële referentiebestanden. Matijsen licht toe: “Om sparingen en verbeteringen mogelijk zijn: “We half miljoen euro lager dan voorheen.” volgens aan tafel aan, dus jong ontmoet
besparingen liggen er nog voor het oprapen? het extract te maken van de gegevens in de zijn nog niet zo lang bezig met de centrale in- Na de eerste verbazing was een nieuwe én helpt oud. Het mes snijdt zo aan vele Kom eens kijken in Hulst
Zodra i-Spiegel beschikbaar kwam, ging Ma- basisregistratie moet je goed weten welke richting van gegevensbeheer, deze tool kan aanpak geboren, waarmee in 2012 is gestart. kanten.” Wat is nodig voor deze omslag? “Een por-
tijsen aan de slag. Hij analyseerde de basis- gegevens je nodig hebt en waar je die kunt ons mooi de hiaten laten zien. Die bespreken tie lef. Het idee is niet zo ingewikkeld en
registraties BAG, GBA, WOZ en NHR en onder- halen. En je moet de applicatie goed kennen. we binnenkort met de i-coach van KING.” Hulst voor Elkaar De burger centraal overal toepasbaar,” zegt De Vriend. “Maar
zoekt nu de indicatoren. Ketellapper voerde Wij maakten hiervoor zelf een uitgebreide De Vriend legt uit waar Hulst voor Elkaar Hulst bespaarde met deze aanpak al 1,2 je moet het wel dóen. Met z’n allen.” Zijn
recent een eerste kwaliteitsanalyse voor BAG query. Nu ik dat bestand eenmaal heb, is de Aanrader voor staat: “Eigenlijk is het simpel. We stel- miljoen euro. In 2013 en 2014 bezuinigt advies aan andere gemeenten: “Wil je ver-
en GBA uit met de i-Spiegel. check door i-Spiegel zo gedaan.” Ketellapper Ketellapper vindt i-Spiegel een aanrader voor len de burger centraal en gaan uit van zijn Hulst minimaal 2,5% per jaar. Toch staat nieuwen? Doe dan eens net alsof er nog
vult aan: “De informatie moet je van andere andere gemeenten: “Natuurlijk kun je de be- eigen kracht en verantwoordelijkheid. Bur- niet de bezuiniging, maar de burger cen- niets geregeld is. Dan krijg je vanzelf
Koen Matijsen
afdelingen en zelfs van andere uitvoerings- standen ook zelf vergelijken. Maar dat kost gers met een Wmo-hulpvraag gaan naar traal. “Ons doel is om de burger zo goed nieuwe en creatieve ideeën. Maar vooral:
organen halen. Dat is wel eens lastig inderdaad. je zoveel meer tijd. i-Spiegel geeft je direct het meldpunt van Hulst voor Elkaar bij de mogelijk te helpen om zo lang mogelijk Stel de burger centraal en luister naar de
Voor GBA maakten wij eerst zelf een query, een duidelijk beeld en een praktische leidraad Stichting Welzijn Hulst. Daar luistert men zelfstandig te wonen. Zonder direct met vraag achter zijn vraag. En kom eens
omdat we hiervoor de nodige kennis in huis om mee aan de slag te gaan.” goed en vraagt dóór. Ze bespreken de mo- geld te strooien, vinden we creatieve op- kijken in Hulst, we zijn erg trots
hebben en snel een eerste resultaat wilden Matijsen: “i-Spiegel is voor ons vooral een gelijkheden van de burger, van zijn omgeving lossingen. Het mooie is, dat je ouderen op het resultaat dat we samen
boeken. Waarschijnlijk kopen we voor verdere bevestiging dat we goed op weg zijn. Voor en de collectieve diensten. De resterende ziet opbloeien door uit te gaan van hun hebben geboekt.” ●
analyses nog de nieuwe GBA-query van onze ons komt i-Spiegel eigenlijk vijf jaar te laat. hulpvraag vult de zorgaanbieder in.” eigen kracht en zelfredzaamheid,” aldus
softwareleverancier. Voor de BAG gebruikten In de opbouwfase was dit volgens mij een De Vriend.
we een bestaande query die onze leverancier mooie methode geweest om de bulkfouten
eerder voor ons bouwde.” Voor beide ge- eruit te halen. Wij zitten nu in de beheerfase,
meenten was de analyse de bevestiging van maar ben je nog niet zover? Dan krijg je met
de goede kwaliteit van de basisregistratie. i-Spiegel een duidelijk beeld van het aantal
Etten-Leur staat op de landelijke scorekaart afwijkingen en van je besparingen als je deze
zelfs op nummer 1. verschillen aanpakt.” ●
Indicatorenonderzoek
De koppositie is voor Matijsen een goede
motivatie om verder aan de slag te gaan met Ook aan de slag
de i-Spiegel: “We voeren nu de indicatoren- met i-Spiegel? Stephan de Vries (vierde van links) en medewerkers van Hulst voor Elkaar
4 Overheid in Beweging | Nummer 5 Overheid in Beweging | Nummer 5 5

4. INFORMATIEVOORZIENING SOCIAAL DOMEIN
Van oud naar nieuw Investeren in communiceren
“Een grote wijziging bij de decentralisaties is dat de burger “De laatste jaren ging het vooral over het verzamelen en vast-
− als het kan − meer op zijn eigen verantwoordelijkheid wordt leggen van gegevens in gegevensregistratiesystemen. Voor een
“Overkoepelend dossier aangesproken,” vertelt Versteeg. “Dit is noodzakelijk, ook om
de kosten te beperken. Voorheen deed de burger een aanvraag
die werd beoordeeld op grond van vastgestelde regels. Straks
effectief beleid focus je beter op de samenhang en samenwer-
king tussen partijen en op hoe je communiceert met elkaar,”
vervolgt Versteeg. “Men kan nu beter investeren in communi-
onmisbaar voor wordt de burger meer betrokken bij het oplossen van zijn eigen
probleem. Zo ontstaat er een gelijkwaardig contract tussen
overheid en burger met daarin de afspraken die door verschil-
catievoorzieningen en communicatietechnologieën.”
Informatievoorziening in nieuwe Jeugdwet
goede regievoering lende partijen worden uitgevoerd. Om hierover als gemeente
de regie te kunnen voeren, vinden wij een overkoepelend
dossier onmisbaar.”
De nieuwe Jeugdwet stelt dat de verschillende partijen die iets
doen met een gezin of jeugdige ieder een eigen dossier moeten
voeren over hun werkzaamheden. Versteeg uit zijn teleurstel-
sociaal domein” ‘Dat’- en ‘wat’-informatie
Versteeg: “Effectief is het als de gemeentelijk regisseur zich kan
ling: “Zo ontstaan er weer tientallen dossiers waaruit geen ge-
gevens uitgewisseld mogen worden. Dit is het omgekeerde van
wat wij willen. Als hulpverleners geen informatie van elkaar
beperken tot het vastleggen van informatie over wélke voor- mogen hebben en er geen coördinatie en onderlinge afstemming
Gemeenten staan de komende jaren voor drie grote zieningen de burger heeft en wie deze uitvoert. Het is voor een is, wordt het lastig problemen in de goede volgorde op te lossen.
gemeentelijk regisseur en het overkoepelende dossier belang- De regiefunctie van gemeenten en de samenwerking tussen de
systeemwijzigingen binnen het sociaal domein. De
rijker te weten dát een burger bij een psychiater komt dan wát partijen worden zo toch weer bemoeilijkt.” De VNG verkent de
transitie van de Jeugdzorg, de overheveling van de ze met elkaar bespreken. De professionele hulpverleners halen komende maanden samen met KING en enkele gemeenten in
indien nodig contactgegevens van hun collega’s uit het over- de praktijk hoe dat overkoepelende dossier er binnen de geldende
begeleiding uit de AWBZ en de Wet werken naar
koepelende dossier om contact met elkaar op te nemen. En als privacyregels uit kan zien. De VNG is hierover ook in gesprek
vermogen. Hierdoor krijgen zij een grotere verantwoor- gemeente bewaak je zo de voortgang en behoud je de regie.” met de betrokken ministeries. ●
delijkheid voor de uitvoering van zorg en welzijn voor
hun burgers. De ruggengraat van een vraaggerichte
zorgverlening is een goede informatievoorziening,
Informatiescan biedt uitkomst
waarin zorgverleners informatie delen.
Praktijkvoorbeeld vooruit en kozen ervoor om – met gebruik tijdsonafhankelijk inzien en volgen. Zoals
Hans Versteeg, projectleider informatie-
Het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) van de kennis van de gemeente Zeist – zelf Hans Versteeg van VNG voorstelt, gebruiken
voorziening decentralisaties bij de VNG, Zeist is een netwerk waarin zes partijen¹ een ICT-systeem aan te kopen. Een specialist we het vooral om de regie over het plan van
vertegenwoordigd zijn. Voor een optimale van Telengy begeleidde ons daarbij.” aanpak te behouden. We leggen vast wát
schetst de visie van de VNG.
samenwerking bij coördinatie van zorg, in er voor de burger wordt geregeld en door
het Casusoverleg Jeugd Zeist en tijdens Systeem geeft meer inzicht wie. Zo vormt de privacywetgeving geen
de werkzaamheden van de ‘frontoffice’ van Bruisten vervolgt: “Samen hebben we een obstakel.”
het CJG was één organisatieoverstijgend programma van eisen opgesteld en een heel
softwarepakket nodig. selectietraject doorlopen. Sinds september Informatiescan Telengy
Angela Bruisten, werken we met het nieuwe systeem. De pro- Ernst Janssen van Telengy: “Ter ondersteu-
adviseur CJG in de fessionals van verschillende organisaties ning van de ontwikkeling van de informatie-
gemeente Zeist, binnen het CJG kunnen het systeem benaderen voorziening testen we − samen met enkele
vertelt hoe zij het en we zijn tevreden. De rapportages geven pilotgemeenten − een informatiescan. Hier-
ICT-vraagstuk ons een beter inzicht in wat we doen en in mee kunnen gemeenten snel en gestructu-
Angela Bruisten
aanpakten. de verbeterpunten.” reerd de huidige informatievoorziening en
de kortetermijnverbeteringen in beeld brengen.
Zelf in actie Regie over plan van aanpak De uitkomsten van de scan leveren daar-
“Na een provinciaal geïnitieerde markt- Het CJG Zeist gebruikt het systeem ook om naast belangrijke gegevens op voor het
verkenning in 2011 bleek niet één systeem de samenwerking tussen organisaties te be- ontwerp van de gewenste
geschikt voor de nieuwe situatie van alle vorderen als meer partijen betrokken zijn bij informatievoorziening.” ●
centra voor Jeugd en Gezin in de provincie. een gezin of jeugdige. Bruisten licht toe: “We
Er waren gewoon te veel verschillen in visie delen informatie, leggen afspraken vast en Meer weten over
en praktijk tussen de CJG’s. Maar we moesten kunnen afspraken op casusniveau plaats- en de informatiescan?
Hans Versteeg ¹ Gemeente Zeist, GGD MN, VitrasCMD, MeanderOmnium, MEE Gooi & Vecht en Bureau Jeugdzorg Utrecht
6 Overheid in Beweging | Nummer 5 Overheid in Beweging | Nummer 5 7

5. HERINDICATIE WMO
“In Haarlem zijn wij
er samen voor elkaar” Dongen
Haarlem introduceert Op eigen benen, een nieuwe aanpak voor
bespaart met
schulddienstverlening waarbij burgers zelf actief meewerken
aan het oplossen van hun financiële problemen. Dit past in de
een sociaal hart
Haarlemse aanpak rondom het sociaal domein met de centrale
In deze tijden van krimp moeten gemeenten de Wmo-
boodschap Samen voor Elkaar. Het uitgangspunt is helder: in
budgetten nog verantwoorder en efficiënter besteden.
de Haarlemse samenleving doet iedereen mee.
Ook de gemeente Dongen stond voor een grote meer-
Jan Nieuwenburg
jarige bezuinigingstaak. Zij stelden de eigen kracht
van de burger centraal en realiseerden zo een aan-
VAN SCHULDHULPVERLENING NAAR SCHULDDIENSTVERLENING
zienlijke besparing. Zonder de burger tekort te doen.
“Van een zorg-
Samen voor Naar schulddienstverlening volledig. Dit vangnet was er en blijft er. Maar Marina Starmans, wethouder van de gemeente Dongen en
Elkaar Nieuwenburg legt uit: “In het oude systeem alleen als het niet anders kan. Zo zetten wij verantwoordelijk voor Wmo, vertelt: “In 2011 besloten wij zame gemeente
Tanja van der Linde ondersteunden wij mensen actief bij het op- de beschikbare middelen gericht in en worden de Kanteling door te voeren. De gemeente is niet langer het
(foto), afdelings- lossen van hun schulden. Burgers kwamen onze interventies effectiever.” eerste loket voor de hulpvraag, maar dient als vangnet. De zelf- naar een zorgzame
hoofd Schulddienst- hier soms letterlijk binnen met schoenendozen redzaamheid van de burger staat centraal. Alleen zo houden
verlening bij Sociale vol bonnetjes en de ambtenaar dook daarin om Kennisuitwisseling we de Wmo betaalbaar. De specialisten van Telengy voerden samenleving.”
Zaken en Werk- de zaak op te lossen. Dat doen wij niet meer.” Haarlem is een van de koplopers in deze be- voor ons het herindicatie- en besparingsproject voor Hulp bij
gelegenheid, vertelt: “De basisgedachte is “Wij beoordelen aan de poort of iemand gemoti- leidsaanpassing. “Wij werken samen met het Huishouden uit. Daarbij ging het absoluut niet om een
Marina Starmans en Henk van Noort
dat de Haarlemmer zelf verantwoordelijk is, veerd is”, geeft Van der Linde aan. “Juist de Zandvoort en wisselen voortdurend onze ken- ordinaire bezuinigingsronde. We kozen bewust voor her-
dat we kijken naar wat iemand wél kan en motivatie van de klant is een belangrijk uitgangs- nis uit met andere gemeenten van vergelijk- indiceren met een sociaal hart.”
dat mensen elkaar helpen. De gemeente punt. Een schulddienstverleningstraject is bare grootte als Haarlem. Die kennisuitwis- Zelfredzaamheid centraal, niet de besparing
stimuleert deze zelfredzaamheid en biedt langdurig en intensief. Je moet écht aan je seling kan ik andere gemeenten ook aanraden. Focus op maatwerk en zelfredzaamheid “We zijn erg tevreden,” concludeert gemeentesecretaris Henk
een professioneel vangnet voor Haarlem- probleem willen werken en de verantwoor- Ook in Haarlem kun je terecht om daar ge- Jack van Leuken, Teamleider Maatschappelijk Beleid beschrijft van Noort. “Het beperkte aantal bezwaarschriften toont aan
mers die het zelf (tijdelijk) niet redden.” delijkheid nemen voor je probleem.” bruik van te maken,” zegt Nieuwenburg de aanpak: “De nadruk lag op maatwerk en de eigen kracht van dat zorgvuldig en sociaal te werk is gegaan. Maar wel grondig,
Nieuwenburg vervolgt: “Gemotiveerde burgers enthousiast. de burgers. Zonder de burgers tekort te doen, dat was voor ons want we realiseerden een besparing die veel hoger lag dan be-
Nieuwe bewustwording bieden wij daarom diensten om het probleem een belangrijke voorwaarde. De consultants van Telengy voerden groot. Terwijl de besparing voor ons niet het hoofddoel was.
“Wij vinden dat financiële problemen er op te lossen en om herhaling te voorkomen. Communicatie een gesprek met de burgers om de herindicatie te bepalen en toe Het vertrekpunt voor de Kanteling was onze visie: ‘Van een zorg-
nooit de oorzaak van mogen zijn dat onze Daarnaast stimuleren wij Haarlemmers om Nieuwenburg besluit: “Wij steken veel tijd te lichten. Daarbij stond centraal wat de burger zelf nog kan doen, zame gemeente naar een zorgzame samenleving’. Deze visie ver-
burgers niet mee kunnen doen in de maat- elkaar te helpen bij financiële problemen. Zo en energie in goede en tijdige communicatie wat zijn omgeving voor hem kan betekenen en wat de collectieve taalden we naar een gekanteld Wmo-protocol waarin de zelf-
schappij,” vult Wethouder Jan Nieuwenburg zetten wij in de schulddienstverlening de ken- over de veranderingen en de consequenties. mogelijkheden zijn. Daarna kwam de gemeente pas in beeld. redzaamheid van de burger centraal staat, niet de besparing.
(Sociale Zaken) aan. Tegelijkertijd zien wij nis en ervaring van actieve vrijwilligers in. Wij Wij presenteren alles met één veranderbood- Precies zoals de Kanteling bedoeld is.” Dat verschil merkten onze burgers duidelijk in de aanpak.” ●
de hulpvraag in de toekomst eerder stijgen zijn er in Haarlem namelijk samen voor elkaar. schap, Samen voor Elkaar. Deze maakt voor
dan dalen. Om het voorzieningenniveau op Onze visie op schulddienstverlening is daar onze burgers duidelijker waar ze aan toe zijn Goede afspraken met zorginstelling
peil te houden, zetten wij in Haarlem de een hele concrete invulling van.” en helpt om de bewustwording in gang te Wethouder Starmans benadrukt: “Wat ik echt noodzakelijk vond, Fors besparingspotentieel herindicatie Wmo
stap van schuldhulpverlening naar schuld- zetten. Tegelijkertijd biedt de veranderbood- was het voorkomen van onrust onder onze burgers. Voor een Met een quick-scan brengt Telengy de potentiële structu-
dienstverlening. Daarvoor zijn niet alleen Vangnetfunctie blijft bestaan schap een helder kader voor onze ketensamen- dame van 80 is het belangrijkste dat ze haar vertrouwde ver- rele besparingen in beeld. Voor acht gemeenten begroot-
bezuinigingen, maar ook een nieuwe be- “Voor de meest kwetsbaren − mensen die werking. Door onze duidelijke positie kunnen zorger blijft zien. Grote personeelswisselingen wilden we daar- ten we zo een totale potentiële besparing van ruim 3,5 mil-
wustwording nodig. Ons beleid is daarom tijdelijk of blijvend de regie over hun leven we ketenpartners gerichter om dienstverlening om voorkomen. Daar hebben we gelukkig goede afspraken over joen euro. Bij drie van hen is inmiddels de herindicatie uit-
gericht op activering van de burgers. De kwijt zijn − is er maatwerk,” benadrukt Nieuwen- vragen en ontstaat er een beter sluitend kunnen maken met Thebe, onze grootste leverancier van zorg gevoerd, met als resultaat een structurele besparing van bijna
burger is zelf verantwoordelijk voor zijn burg. “Mensen die hun problemen echt niet netwerk van hulp- en dienstverlening.” ● in natura.” 2 miljoen euro. Op verantwoorde wijze, zonder kaalslag.
financiële situatie.” zelf kunnen oplossen, helpen wij uiteraard
8 Overheid in Beweging | Nummer 5 Overheid in Beweging | Nummer 5 9

6. TRANSFORMATIE JEUGDZORG
Kijk met andere ogen Soundbites
Jaqueline Kuppens
en Frank Verberne
Denktank iAWBZ
‘Het gebruik van standaarden moet’,
‘keep it stupidly simple’ en ‘creëer
een ingang naar dezelfde informatie
In het nieuwe Jeugdhulpstelsel Ken je ‘noaber’ en regisseer
voor verschillende partijen’. Enkele
hartenkreten tijdens de eerste bij-
eenkomst van de Denktank iAWBZ
draait alles om samenwerking Natuurlijk, bezuinigingen op overheids-
financiën kunnen leiden tot de nodige
organiseren van het leerlingenvervoer.
Het resultaat: lagere kosten, meer maat-
begin oktober.
Ruim vijftig vertegenwoordigers van
stress. Maar ook tot innovatieve ideeën werk, flexibiliteit en minder papieren romp- onder andere zorgaanbieders, soft-
en werkwijzen. Zoals bijvoorbeeld in de slomp. Ouders kunnen kiezen voor een wareleveranciers en zorgkantoren
zorg. Als paddenstoelen schieten ze uit fietsvergoeding, een openbaarvervoers- bespraken praktijkvoorbeelden, knel-
Uit onvrede over de bestaande systemen voor jeugdzorg Jacqueline Kuppens. Verberne vult aan: “De vraag voor ge- de grond: boodschappenbezorgdiensten, abonnement in de winter, een bijdrage in punten en prioriteiten voor de thema’s
meenten is hoe zij het pedagogisch klimaat binnen de collec- collectieve was- en strijkdiensten... de aanschaf van een fiets. En zelfs voor ‘business’, ‘informatie’, ‘techniek’,
wordt de Wet op de jeugdzorg 2005 aangepast. In de
tieve voorzieningen versterken.” Of men nu collectieve zorgtaken laat uit- een vervoersbudget, waarmee ze zelf het ‘beheer’ en ‘beveiliging & privacy’.
nieuwe Jeugdwet, waarvan de concepttekst inmiddels voeren door moeilijk bemiddelbare werk- vervoer kunnen regelen. Zo krijgen de Dit leverde waardevolle input op voor
Eerste lijn: Ondersteuning van gezin en omgeving zoekenden, alternatieve vormen van leer- ouders de regie weer in handen. het Meerjarenplan Informatievoorzie-
openbaar is, wordt de gemeente integraal verantwoordelijk
Kuppens vervolgt: “Om kinderen, ouders en hun sociale omgeving lingenvervoer vindt of een klussendienst ning AWBZ van april 2013.
voor de gehele jeugdhulp. De concept-Jeugdwet spreekt te ondersteunen, zorgen gemeenten voor een laagdrempelig aan- opzet in de wijk; het faciliteren van de Ken je doelgroep
bod aan ondersteuning door een professional uit de eerste lijn. zelfredzaamheid staat vaak centraal. Het organiseren van de zelfredzaamheid
nadrukkelijk over ‘jeugdhulp’ en niet meer over jeugd-
Deze professional ondersteunt de ouders en zet zo nodig aan- van burgers vraagt om een hele andere Actal: “Werk met één
zorg, om de inhoudelijke koerswijziging te benadrukken. vullende hulp in.” Noaber manier van werken. Organisaties moeten dossier in jeugdzorg”
Innovatief is overigens een rekbaar begrip. in de toekomst meer en meer regie gaan Actal − het Adviescollege toetsing
Tweede lijn: Hulpverlening na doorverwijzing De initiatieven doen me regelmatig denken voeren. Dat is al een opgave op zich, maar regeldruk − vindt in de concept-Jeugd-
Wat houdt de wijziging in hoofdlijnen in? “Kan de professional uit de eerste lijn de gevraagde hulp niet aan het aloude ‘noaberschap’, waarbij de daarnaast ontmoeten gemeenten extra wet het uitgangspunt ‘één gezin, één
Er komt een transformatie naar meer preventie en eerdere onder- leveren, dan verwijst hij/zij door naar andere vormen van hulp- buren − noabers − elkaar hielpen waar nodig. doelgroepen. Zoals jeugdigen of burgers plan en één regisseur’ niet goed uit de
steuning. Uitgaan van de eigen kracht van jeugdigen en hun ouders, verlening: de tweede lijn,” vervolgt Kuppens. “De professional Een verplichting die noabers bewust met met een zorgvraag die tot dusver niet in verf komen. En pleit daarom voor een
problemen minder snel medicaliseren, beter samenwerken rond uit de eerste lijn houdt altijd de vinger aan de pols en kan, in over- elkaar aangingen en die zeker niet vanzelf- beeld waren bij gemeenten. Het leren aanpassing van het wetsvoorstel. Eén
gezinnen en zorg op maat bieden. Gemeenten hebben de opdracht leg met de ouders, de doorverwijzing intrekken en nieuwe keuzes sprekend was. Deze intensieve vorm van kennen van je nieuwe doelgroep kan tot dossier, één toezichthouder en uniform-
om – samen met aanbieders – de jeugdhulp een nieuwe inhoud maken. Met de hulpverlening in de tweede lijn worden afspraken burenhulp zie ik steeds meer terug bij crea- verrassende inzichten leiden. Ik zie grote ering van de toezichtinformatie kunnen
te geven. Deze transformatie vraagt om een andere visie. Jacqueline gemaakt over doelen en inzet.” Verberne voegt toe: “Welke rol tieve en innovatieve vormen van zorgvoor- kansen om de kwaliteit van de integrale de regeldruk beperken, coördinatie-
Kuppens (oud-wethouder van Welzijn, Eindhoven) van Kuppens Ad- zien gemeenten hierin voor zichzelf? Zijn zij opdrachtgever of uit- zieningen, al dan niet onder regie van over- zorg te verbeteren. En om te besparen op problemen voorkomen en de regie-
vies en Frank Verberne van Telengy gingen alvast voor u aan de slag. voerder? Is samenwerking met andere gemeenten noodzakelijk? heid en uitvoeringsorganisaties. het aantal voorzieningen, terwijl de zorg voering verbeteren.
En hoe organiseren gemeenten de verbinding met de eerste en toch effectief verbeterd wordt.
Samenwerking op drie niveaus tweede lijn? Daar gaan wij met gemeenten over in gesprek.” Super bezorgt…
Frank Verberne, senior adviseur van Telengy, licht toe: “De ge- Zo biedt een vrijwillige boodschappendienst Eenkennig Versnelling Jeugdzorg in
meente is niet langer ‘slechts’ opdrachtgever voor de aanbieders Geen oude wijn in nieuwe zakken in de buurt uitkomst voor ouderen of mensen Overigens vind ik organisaties nog wel Brabant
in jeugdhulpverlening. In het nieuwe stelsel draait alles om samen- Kuppens Advies en Telengy ondersteunen gemeenten en aan- met een handicap. Met hun eigen bood- eens eenkennig bij het leren kennen van In Noordoost-Brabant nemen twintig
werking en moeten alle ketenpartners over de schotten heen comple- bieders als procesbegeleider in de ontwikkeling van een visie op schappen brengen buurtgenoten dan ook hun doelgroep. Onder het mom van privacy- gemeenten niet vanaf 2015, maar al
mentair aan elkaar zijn. In onze visie bestaat de jeugdhulp in de de inhoud en organisatie van de ondersteuning voor kinderen en de boodschappen voor de mindervalide gevoeligheid vergelijkt men doelgroepen vanaf 1 januari 2013 een deel van de
toekomst uit drie niveaus: collectieve voorzieningen (nullijn), ouders. Geen oude wijn in nieuwe zakken, maar daadwerkelijk buur mee. Overigens kan ook de ouderwetse niet altijd met elkaar. Een gemiste kans. jeugdzorg over van de provincie. Het
een aanbod van ondersteuning van gezin en omgeving (eerste inhoudelijke vernieuwing. Gezamenlijk leren en verbeteren staan marktwerking goed van pas komen; meer Het noaberschap had daar in vroeger gaat hierbij om de ‘enkelvoudig ambu-
lijn) en hulpverlening na doorverwijzing (tweede lijn).” centraal in dit proces. Verberne licht toe: “Het gaat vooral om het en meer ‘supers’ bieden aan om boodschappen tijden al een oplossing voor. Maak kennis lante jeugdzorg’. Deze wordt in de
creëren van experimenteerruimte, want kant-en-klare oplossingen tegen een lage vergoeding thuis te be- met elkaar en bedenk: je mag altijd nog thuissituatie aan ouders en kinderen
Nullijn: Collectieve voorzieningen zijn er nog niet. Daar gaan we samen naar op zoek.” Ook Kuppens zorgen. Soms zelfs gratis. weigeren om elkaars noaber te worden. geboden, zonder opname in een in-
“Samen met organisaties zorgen gemeenten voor goede jeugd- ziet de inhoudelijke vernieuwing als een ge- stelling of pleeggezin. Jaarlijks gaat
voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn. Zowel voor zamenlijke uitdaging. “Daarom betrekken we Achterop de fiets? het om jeugdzorg voor ongeveer 1.200
de fysieke omgeving (speelmogelijkheden), de sociale omgeving alle partijen bij het ontwikkelproces. Niet alleen In Schijndel en Sint-Michielsgestel waren gezinnen, waarvoor bij de provincie
(mogelijkheden voor ontmoeting, sport en spel), als voor opvoe- zorgaanbieders en gemeenten, maar ook noodzakelijke bezuinigingen aanleiding Peter ter Telgte, € 4,5 miljoen euro beschikbaar is voor
dingsondersteuning (zoals een cursus voor ouders),” vertelt scholen, jongeren en ouders.” ● voor een ‘williewortel-moment’ bij het senior adviseur deze gemeenten.
10 Overheid in Beweging | Nummer 5 Overheid in Beweging | Nummer 5 11

7. STICHTING LIFE IN
Explore Yourself Festival
groot succes
Koen van Polanen (l) en Aafko Bergenhenegouwen (r),
directeuren van Telengy VROM, organiseerden dit najaar
het festival Explore Yourself. Een bijzonder evenement om geld in
te zamelen voor een scholingsproject in Ethiopië van de stichting Life In.
Inspirerende ontdekkingsreis Scholingsproject in Ethiopië Trots
Op landgoed Nieuw-Annaland in Vught Deelnemers verrijkten deze dag niet Organisator Bergenhenegouwen kijkt
maakten 250 enthousiaste deelnemers een alleen zichzelf. De opbrengst van het terug op een geslaagde dag: “Vrijwilligers,
inspirerende ontdekkingsreis. Workshops Explore Yourself Festival ging volledig coaches, artiesten en sponsoren: iedereen
van veertien bevlogen coaches en onder- naar een scholingsproject in Hawassa werkte belangeloos mee. Hartverwarmend
houdende optredens op het hoofdpodium (Ethiopië) van de stichting Life In. vind ik dat. Het festival werd daardoor
gaven genoeg stof tot praten en nadenken. Bizuayehu Belachew een groter succes dan we vooraf konden
Dat werd tussen de workshops door dan Haile (foto), lokale bedenken. We hebben heel veel enthou-
ook uitgebreid gedaan. En hoewel er af projectleider in siaste reacties ontvangen van bezoekers.
en toe een buitje viel, zat de stemming Ethiopië, vertelt Eind 2012 bezochten we met het bestuur
er goed in. Ook tijdens de hoofdacts die hierover: “Met dit van de stichting Life In het scholings-
het festival op hilarische wijze afsloten. project investeren we project in Ethiopië voor de officiële
in de toekomst van Hawassa. We scholen start van het programma. We
jonge werklozen om tot basisschooldocent. waren er trots op dat we
Zij geven vervolgens les aan 1.000 kin- toen de opbrengst van het
deren tussen 9 en 14 jaar oud die nog festival, ruim vijfduizend
nooit naar school zijn geweest. Met de euro, mochten over-
opbrengst van het festival kunnen we handigen.”
hier iets moois bereiken.”
12 Overheid in Beweging | Nummer 5