2. Spis treści
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Pojęcie emocji, ich funkcje, źródła, aspekty i właściwości
Teoria Jamesa-Langego
Teoria Cannona-Barda
Teoria Lazarusa i Schachtera
Porównanie teorii
Robert Plutchik – koło emocji i 10 postulatów
Przykłady diad i przeciwieństw
Inteligencja emocjonalna
Sposoby pomiaru inteligencji emocjonalnej
3. Pojęcie emocji
Emocja (łac. Emovere)- silne odczucie (świadome lub
nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod
wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego
(pod wpływem gniewu, odrazy, strachu)
W szerszym znaczeniu emocje to złożony zespół zmian
cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie
fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje
behawioralne (zachowania) wykonywane w odpowiedzi na
sytuację postrzeganą jako ważna dla danej osoby
4. Funkcje emocji
Motywacyjna – pobudza nas do podjęcia działania
dotyczącego jakiegoś doświadczonego lub wyobrażonego
zdarzenia
Ukierunkowują i podtrzymują takie nasze działania wobec
określonych celów, które są dla nas korzystne
Pomagają w organizowaniu naszych doświadczeń, gdyż od
nich zależy na co zwracamy uwagę, wpływają na nasz
sposób spostrzegania siebie i innych
5. Funkcje emocji
Emocje intensyfikując wybrane doświadczenia życiowe
sygnalizują, że dana reakcja jest szczególnie ważna
Regulują interakcje społeczne: jako pozytywne wiążą nas z
innymi ludźmi, jako negatywny środek pozwalają nam
zachować dystans wobec innych
Pobudzają do zachowań prospołecznych
Komunikacyjna funkcja demaskuje nasze próby ukrycia
przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy
6. Źródła emocji
Głównym źródłem emocji są wszelkie BODŹCE odbierane
przez nasze zmysły: ciepło słońca, zapach kwiatów, powiew
wiatru, dźwięk muzyki, zapach siarkowodoru, dotknięcie
czegoś
PRZEDMIOTY LUB OBIEKTY, które nie budziły wcześniej
żadnych uczuć, np. kontakt z jeziorem jest emocjonalnie
obojętny jesienią, ale w czasie letnich upałów jest źródłem
przyjemności. Dla kogoś, kto tonął, jezioro może kojarzyć
się z lękiem
POTRZEBY- dążenie do ich zaspokojenia może wywoływać
emocje. Kiedy wydaje się, że potrzeba może być
zaspokojona pojawia się radość, podekscytowanie, duma,
natomiast gdy potrzeba napotyka blokadę- smutek, żal,
lęk, złość
7. Źródła emocji
KONTAKT Z SAMYM SOBĄ- można siebie lubić, nienawidzić,
być z siebie dumnym, złościć się na siebie. Przekonania
żywione o sobie, stopień, w jakim jesteśmy bliscy tego,
jakimi chcielibyśmy być- wszystko to jest ważnym źródłem
emocji
SŁOWA- mogą działać podobnie jak czyny i wywoływać
emocje (nie tylko w wypowiadającym je, ale tez w innych):
radość, żal, wstyd, lęk, poczucie winy, słowo „nie” często
jest sprawcą smutku, rozgoryczenia
8. Aspekty emocji
FIZJOLOGICZNY ASPEKT EMOCJI
Symptomy
Emocja
Wzrost EDA
Wzrost ciśnienia krwi
Wzrost tętna
Przyspieszony oddech
Wzrost napięcia mięśni
strach
radość
gniew
• Spadek ciśnienia krwi
• Spadek tętna
• Oddech płytszy i
wolniejszy
• Spadek napięcia mięśni
smutek
•
•
•
•
•
9. Aspekty emocji
POZNAWCZY ASPEKT EMOCJI
Symptomy
Emocja
Przekonanie, że jest się w
niebezpieczeństwie
strach
Poczucie przyjemności,
zadowolenia, satysfakcji
radość
Frustracja lub poczucie krzywdy
gniew
Przekonanie o bezradności,
beznadziejności
smutek
10. Aspekty emocji
BEHAWIORALNY ASPEKT EMOCJI
Symptomy
Emocja
Unikanie, ucieczka lub
znieruchomienie
strach
Dążenie ku czemuś
radość
Atak
gniew
Bierność,
autodestrukcja
smutek
11. Właściwości emocji
Każda emocja posiada:
Siłę- bardziej lub mniej intensywna emocja
Kierunek- coś jest pociągające-odpychające, emocje
pozytywne-negatywne, przyjemne- nieprzyjemne
Jakość- to, że emocje mogą wyzwalać odmienne formy
zachowań świadczy o jakości emocji
Pobudzenie emocjonalne- stan pewnej mobilizacji, który
przede wszystkim przejawia się na poziomie
neurofizjologicznych zmian (przyspieszenie akcji serca,
oddychania, zwolnienie trawienia). Pobudzenie emocjonalne
na poziomie psychicznym przejawia się w zmianie
umysłowości, w zmianie uwagi- przy optymalnym poziomie
pobudzenia człowiek szybciej myśli, jest bardziej
skoncentrowany. Przy zbyt wysokim pobudzeniu albo zbyt
słabym nie jest w stanie myśleć, jest rozproszony,
chaotycznie przetwarza informacje
12. William James
William James (1842-1910)- amerykański filozof,
psycholog, psychofizjolog, psycholog religii, był
zwolennikiem funkcjonalizmu oraz prekursorem
behawioryzmu, fenomenologii i psychologii humanistycznej.
Autor dogłębnych analiz i samoobserwacji "strumienia
świadomości" oraz słynnego pytania "Czy świadomość
istnieje?„ Wniósł do psychologii wiele interesujących idei
np. charakterystyki świadomości za pomocą pięciu cech,
twórca tzw. fizjologicznej teorii uczuć (teoria JamesaLangego). Był założycielem pierwszego psychologicznego
laboratorium eksperymentalnego.
13. Carl Lange
Carl George Lange (1834-1900)- duński lekarz i psycholog,
profesor anatomii na Uniwersytecie w Kopenhadze.
Jednocześnie choć niezależnie od Williama Jamesa rozwinął
teorię emocji Jamesa-Langego, według której wszystkie
emocje powstają na podłożu fizjologicznym i mogą być do
tego poziomu zredukowane. W przeciwieństwie do Jamesa,
Lange twierdził, że emocje to po prostu reakcje
naczyniowo-ruchowe. Lange odkrył też psychotropowe
właściwości litu.
14. Teoria Jamesa-Langego
Teoria Jamesa-Langego to jedna z wielu teorii
starających się wyjaśnić na poziomie ogólnym, czyli
dotyczącym większości, o ile nie wszystkich wyróżnianych
emocji mechanizm ich powstawania.
Jest to najwcześniejsza teoria emocji, ale nie można o niej
powiedzieć, że jest klasyczną teorią emocji z tego względu,
że proponuje rozwiązanie sprzeczne ze zdroworozsądkową
teorią emocji. Otóż powszechnie uważa się, że emocje są
spowodowane uświadomieniem sobie jakiegoś bodźca
znaczącego (np. zagrażającego- niedźwiedzia), co z kolei
powoduje zmiany somatyczne (np. przyspieszone bicie
serca) i zmiany behawioralne (np. ucieczkę).
15. Teoria Jamesa-Langego
1.
2.
3.
Teoria Jamesa-Langego proponuje inną kolejność
występowania tych czynników:
Najpierw zauważony zostaje bodziec (np. niedźwiedź)
To spostrzeżenie powoduje zmiany somatyczne
(przyspieszone bicie serca) i behawioralne (ucieczka)
Zmiany somatyczne i behawioralne są interpretowane
przez podmiot jako emocja
Oznacza to, że według tej teorii, nie uciekam bo boję się
niedźwiedzia, lecz boję się niedźwiedzia, ponieważ
uciekam.
Teoria Jamesa-Langego została opracowana niezależnie.
16. Walter Cannon
Walter Bradford Cannon (1871-1945)- amerykański
neurolog, fizjolog, psycholog. W 1939 r. wprowadził pojęcie
homeostazy na podstawie założeń Claude Bernarda na
temat stabilności środowiska wewnętrznego. W latach
1906-1942 profesor Uniwersytetu Harvarda w Cambridge.
Pionier nowoczesnej fizjologii, zwłaszcza badań nad
fizjologicznymi mechanizmami emocji, roli autonomicznego
układu nerwowego i układu hormonalnego w
przystosowaniu się organizmu do warunków stresu. Autor
tzw. mobilizacyjnej teorii uczuć (teoria Cannona-Barda).
Współodkrywca zjawiska neurosekrecji. Prekursor
medycyny psychosomatycznej.
17. Philip Bard
Philip Archibald Bard (1898-1977)- amerykański
neurobiolog, współtwórca teorii Cannona- Barda.
Wychodząc od spostrzeżenia, że usunięcie kory mózgowej u
kota zmienia zwykłe zwierzę domowe w rozwścieczonego
tygrysa– które to zjawisko ochrzcił mianem wściekłości
pozornej– Bard starał się zidentyfikować obszar lub obszary
mózgu, które pośredniczyły w tym agresywnym
zachowaniu. Usuwał on zwierzętom coraz większe partie
mózgu, posuwając się od przodu w jego głąb, aż w końcu
doszedł do cięcia, które usuwało reakcję wściekłości
pozornej, razem z odgrywającą w układzie limbicznym
strukturą– podwzgórzem.
18. Teoria Cannona-Barda
Teoria Cannona-Barda- jedna z centralnych teorii emocji.
Jako podstawę emocji teoria ta wskazuje zmiany w
obszarze mózgu.
Według teorii Cannona-Barda siedliskiem emocji są ośrodki
podkorowe. Ich pobudzenie nadaje poznawczym
czynnościom kory emocjonalny komponent, ponieważ we
wzgórzu organizują się reakcje emocjonalne.
19. Teoria Cannona-Barda
Punktem wyjścia dla tej teorii były wyniki eksperymentów,
w których kotom usuwano korę mózgową. Zwierzęta te po
operacji żyły długo, przytrafiały im się jednak nagłe i
nieskoordynowane ataki. Te obserwacje skłoniły Cannona
do przyjęcia hipotezy, że ośrodkiem emocji jest wzgórze,
zaś kora ma za zadanie hamować powstające we wzgórzu
emocje. Wynika z tego, że uszkodzenie kory mózgowej
równoznaczne jest z ze zmianami w zachowaniu osobnika,
które jest sterowane w znacznym stopniu przez emocje i
afekty. Cannon i Bard twierdzili, że pobudzenie
emocjonalne ma charakter niespecyficzny, co sprawia, że
nie może ono tworzyć różnych stanów emocjonalnych.
20. Teoria Cannona-Barda
W swoich badaniach Cannon i Bard starali się
zakwestionować poglądy Jamesa-Langego, którzy uważali,
że pewne zmiany pojawiające się w narządach
wewnętrznych i mięśniach konstytuują emocje. Jeden z
argumentów mówił, że zmiany w narządach wewnętrznych
pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do bodźca
generującego emocje. Dopiero po zauważeniu tej zmiany
osobnik może zadziałać w taki sposób, jakiego wymaga
sytuacja, np. gniew dyktuje człowiekowi różne zachowania,
jednak nie pojawia się on od razu, gdyż wcześniej muszą
wystąpić charakterystyczne dla gniewu zmiany
fizjologiczne. Zanim jednak dojdzie do ich pojawienia, na
podjęcie części działań będzie już po prostu za późno.
21. Teoria Cannona-Barda
Inny argument stwierdzał, że skoro do mózgu nie docierają
informacje z narządów wewnętrznych to jednostka nie
powinna odczuwać emocji. Cannon badał życie emocjonalne
pacjentów, u których w wyniku urazu rdzenia kręgowego
informacje na temat pobudzenia narządów wewnętrznych
nie docierały do mózgu. Zgodnie z teorią Jamesa-Langego
nie powinny pojawić się u nich emocje.
23. Teoria Lazarusa i Schachtera
Richard Lazarus uważa, że nawet emocje odczuwane
natychmiast wymagają pewnego rodzaju oceny sytuacji, w
przeciwnym razie nie wiedzielibyśmy na co reagujemy.
Rozpoznanie sytuacji może być błędne, może być również
nieuświadomione, ale mimo to pozostaje czynnością
umysłu. Emocje powstają, gdy rozpoznamy zdarzenie jako
dla nas korzystne lub niekorzystne. Według Lazarusa choć
emocje wpływają na myślenie, poznawcza ocena sytuacji
zawsze poprzedza emocje.
24. Teoria Lazarusa i Schachtera
Stanley Schachter twierdzi, że wszystkie emocje są
związane z podobnym wzorcem pobudzenia
fizjologicznego, które może być silniejsze lub słabsze w
zależności od natężenia emocji, ale nie zależy w wyraźny
sposób od jej treści. Treść emocji wynika zaś głównie z
naszej interpretacji zdarzenia wywołującego pobudzenie i
całej sytuacji, w której się ono pojawia
26. Robert Plutchik
Robert Plutchik- amerykański psycholog opracował teorię
emocji, w której zaproponował istnienie ośmiu
podstawowych emocji, ewolucyjnie naturalnie rozwiniętych.
Emocje te są wrodzone i bezpośrednio odnoszą się do
zachowań adaptacyjnych, które mają na celu pomoc w
przetrwaniu. Z nich wynikają wszystkie inne emocje.
Podstawową ideą Plutchika jest fakt, że możemy przeżywać
mieszaninę pierwotnych emocji. Polega to na łączeniu
poszczególnych emocji w jedność, tworząc bardziej złożone
emocje. Łączenie to doprowadza do stworzenia kombinacji
odpowiedzialnych za konkretne przeżycia.
27. Koło emocji Plutchika
Trójwymiarowy diagram
Plutchika opisuje relacje
między różnymi emocjami,
analogicznymi do kolorów
na kole. Wymiar pionowy
reprezentuje intensywność,
a koło poziome reprezentuje
stopień podobieństwa.
Emocje przeciwległe na kole
są emocjami przeciwnymi.
Według Plutchika nie
możemy doświadczać ich w
tym samym czasie. W
dwuwymiarowym rzucie
diagramu, emocje w
pustych przestrzeniach
tworzą podstawowe diady,
które są mieszaniną dwóch
podstawowych emocji
29. Dziesięć postulatów Plutchika
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Pojęcie emocji ma zastosowanie na wszystkich poziomach ewolucji
i podobnie jak do ludzi, odnosi się też do zwierząt.
Emocje mają ewolucyjne podłoże i u różnych gatunków rozwinęły
różne formy ekspresji.
Emocje pełnią rolę adaptacyjną, pomagając organizmom
przetrwać zagrożenia stwarzane przez środowisko.
Pomimo różnic w formach wyrażania emocji u różnych gatunków,
można zidentyfikować pewne wspólne elementy oraz ogólne
wzorce.
Istnieje niewielka liczba podstawowych, pierwotnych emocji
stanowiących pewien prototyp.
Wszystkie inne emocje są stanami pochodnymi, występują jako
kombinacje, mieszaniny lub związki podstawowych emocji.
Pierwotne emocje są to hipotetyczne konstrukty, swojego rodzaju
stany idealne, których właściwości i cechy są wnioskowane
bezpośrednio.
Pierwotne emocje mogą być scharakteryzowane w postaci par
biegunowych przeciwieństw.
Wszystkie emocje różnią się pod względem stopnia podobieństwa
do siebie nawzajem.
Każda emocja może występować w różnym stopniu natężenia i na
różnym poziomie pobudzenia.
30.
Emocje w pewien sposób sąsiadujące na diagramie, gdy są
odczuwane jednocześnie, mogą być połączone w nowe
emocje. Mieszanina dwóch dowolnych pierwotnych emocji
jest nazywana przez Plutchika diadą. Na przykład, diada
radości i zaufania to miłość. Diady z przeciwstawnych
emocji nie mogą zostać utworzone, gdyż zachodzi między
nimi konflikt
32. Inteligencja emocjonalna
Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ (Emotional
Intelligence Quotient) lub EI (Emotional Intelligence) kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu zdolności
rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz
innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i
radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.
Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to
zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji
racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto
intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem
inteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQ
33. Główne modele inteligencji
emocjonalnej
Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna
obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji,
kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji,
empatię oraz umiejętności o charakterze społecznym
Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach
tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji,
wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie
emocji oraz kierowanie emocjami
Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną
składa się 5 elementów: inteligencja intrapersonalna,
inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze stresem,
zdolność adaptacji oraz ogólny nastrój
35. Sposoby pomiaru EQ
Jedno z popularniejszych w praktyce narzędzi do pomiaru
inteligencji emocjonalnej to Multifactor Emotional
Intelligence Scale (MEIS), na bazie którego powstał MayerSalovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT).
MSCEIT jest do pewnego stopnia podobny do
standardowego testu na inteligencję. Niektóre pytania
jednak wyraźnie różnią się od pytań innych testów
zdolności. Test ten mierzy zdolności emocjonalne w
czterech obszarach, zgodnie z definicją: rozpoznawanie,
stosowanie, rozumienie i zarządzanie emocjami. Narzędzie
to stworzyli Jack Mayer, Peter Salovey i David Caruso
36. MSCEIT
MSCEIT mierzy zdolności w sposób bezpośredni i pośredni.
Podczas testu rozpoznajemy emocje osób na fotografiach,
ale też emocje przekazywane przez wzory czy obrazy.
Rozwiązujemy emocjonalne zagadki, lecz też proszeni
jesteśmy o porównanie emocji do innych wrażeń np. ciepła,
ostrości itp. Wiele naukowo zweryfikowanych i powszechnie
uznanych badań wskazuje na fakt, że MSCEIT rzeczywiście
mierzy zdolności emocjonalne. Rezultat MSCEIT jest
skorelowany z wynikami, jakie osiąga dana osoba w pracy,
szkole czy w życiu prywatnym
37. MSCEIT
Osoby osiągające lepsze wyniki w teście MSCEIT:
mają mniejszą skłonność do zachowań patologicznych
społecznie
są oceniani przez innych jako mniej agresywni
utrzymują pozytywne relacje międzyludzkie
częściej oceniają swoje relacje rodzinne i przyjacielskie jako
satysfakcjonujące
mają większe poczucie bezpieczeństwa i satysfakcji z
własnego życia