Presentatie akkervogels Pajottenland 18 oktober 2014 - Wouter Faveyts, Cinerea

1. Telresultaten uit de streek van Galmaarden

2.  Vogels die voor (deel van) hun overleving
afhankelijk zijn van akkerland
 niet zozeer van de akkers zelf, maar wel van
hun structuur en/of de voedselbronnen
 Geen netjes afgebakende groep  diversiteit
 Konden ooit grote sprong voorwaarts maken
dankzij landbouw; nu sterke terugval in grote
delen van Europa

3. Even voorstellen…

13. Eerst even uitzoomen op Vlaanderen

14.  Laatste decennia sterke achteruitgang.
Informatie in Vlaamse broedvogelatlas (periode tot en met
2000-2002):
 Zomertortel: > 70%
 Graspieper: > 75%
 Veldleeuwerik: > 95%
 Ringmus: > 75%
 Grauwe Gors: > 75%
 Geelgors: > 80%
 Niet alleen verlies in %; ook een enorm verlies aan vogels:
bvb. Veldleeuwerik: ca. 180.000 paar in jaren ‘60  9.000-
11.000 paar aan begin 21ste eeuw = paar 100.000
Veldleeuweriken kwijt!

15.  Bovenvermelde cijfers dateren inmiddels van
ruim 10 jaar geleden; meeste soorten sindsdien
verder afgenomen.
 Periode 2007-2012 (gegevens ABV-project):
 Kievit: -20,3%
 Patrijs: -23,5%
 Graspieper: -39,1%
 Gele Kwikstaart: +12,2%
 Veldleeuwerik: -14,3%
 Ringmus: -25,7%
 Geelgors: +29,9%

16.  Oorzaken van afname zijn divers:
 Schaalvergroting
 Opkomst monoculturen
 Intensiever grondgebruik, incl. verdwijnen
restgronden en KLE’s
 Uitbreiding maïsteelt
 Verdwijnen wintervoedsel (graanstoppels)
 Predatie
 Meer en sterkere pesticiden

17. Inzoomen op de eigen regio

18.  Ook hier sterke afname
 Eén soort al jaren verdwenen: Grauwe Gors
 Twee soorten recenter verdwenen:
Zomertortel en Graspieper
 Overige soorten: in slechte papieren, op Gele
Kwikstaart na en voorzichtige, zeer recente
lichtpuntjes voor Geelgors
 In vergelijking met andere delen van
Vlaanderen gaat het hier echter iets beter of
veeleer ‘iets minder slecht’

21.  Sinds 2009: voorzien van wintervoedsel-akkers
 Zie presentatie hiervoor van Koen en Frederik

22.  Heel belangrijk: meten is weten!
 Ook van belang om effect van
maatregelen te kennen
 Belangrijk: gestandaardiseerde telwijze
 Vogelwerkgroep Cinerea (Denderstreek)
neemt telwerk voor haar rekening
 We weten al vrij veel maar nog lang niet
genoeg: dit zijn tussentijdse resultaten

23.  Tellingen van
 Broedvogels
 Overwinteraars
 Broedvogels: tellingen van bepaalde soorten,
gebiedsdekkend of in bepaalde telgebieden
 Overwinteraars: tellingen op percelen waar
maatregelen worden getroffen

25.  Zomertortel
 2000-2002: 25 territoria geteld (gebiedsdekkend
i.k.v. broedvogelatlas)  schatting van 35-45
territoria.
 2010: laatste territorium in regio
 100 % afname sinds begin 21ste eeuw!
 Tellen helaas niet langer nodig…
 Telwerk heeft wel duidelijk aangetoond hoe groot
achteruitgang is

26.  Veldleeuwerik
 2000-2002: 110 territoria geteld (gebiedsdekkend i.k.v.
broedvogelatlas)  schatting van 110-150 territoria.
 2010-2012: ca. 15 territoria bij weliswaar onvolledig
tellingen, maar haalt wellicht niet meer de 50 territoria
 Vanaf 2013: elke drie jaar tellingen in dezelfde
afgebakende, kleine telgebieden
▪ 4 gebieden van 53 – 156 ha (totaal 388 ha)
▪ 1,0 – 3,5 terr./100 ha
 >50 % afname sinds begin 21ste eeuw, maar recent vrij
stabiel

27.  Kievit
 Vanaf 2013: elke drie jaar tellingen in dezelfde
afgebakende, kleine telgebieden
▪ 4 gebieden van 53 – 156 ha (totaal 388 ha)
▪ 1,8 – 5,3 terr./100 ha
 afname sinds eind 20ste eeuw, maar lijkt recent
enigszins stand te houden  wel gevaar van
‘vergrijzing’ door gebrek aan of onvoldoende
uitgevlogen jongen

28.  Gele kwikstaart
 Vanaf 2013: elke drie jaar tellingen in dezelfde
afgebakende, kleine telgebieden
▪ 4 gebieden van 53 – 156 ha (totaal 388 ha)
▪ 3,1 – 5,8 terr./100 ha
 Leek lang stand te houden, maar recent mogelijk
toch afname
 Speciaal: één van de enige Afrika-trekkers onder
de akkervogels

29.  Geelgors: best opgevolgde soort
 Minstens 1 keer in de 2 jaren streven we naar goede telinspanning
 Alle gekende broedgebieden 1-2 keer grondig onderzoeken tijdens
broedseizoen
 Lukt ene jaar al wat beter dan het andere
 Niettemin: goed zicht op huidige populatie:
Jaar Geteld Geschat
2000-2002 70 75-80
2010 46 50-60
2011 30 50-60
2012 53 55-65
2013 49 55-65

30.  Conclusies broedvogelmonitoring Geelgors:
 Ca. 25% afname sinds begin 21ste eeuw, maar recent status
quo, met zelfs lokaal weer voorzichtige toename
(maatregelen!)
 2 kerngebieden in werkingsgebied vogelwerkgroep:
▪ noordelijke kern: Oudenberg – Congoberg: 22-46 (schatting: 50
terr.)
▪ zuidelijke kern: Bever: 4-9 territoria (schatting: 10 terr.)
 Daarbuiten grotendeels afwezig, ook in geschikte
gebieden
 Clustering van territoria
 Broedvogelonderzoek maakt duidelijk hoe belangrijk het
behoud van kerngebieden is en hoe belangrijk de winterse
maatregelen zijn voor een standvogel als geelgors!

35.  November – maart
 3-7 tellocaties (percelen met maatregelen)
 2- tot 3-wekelijkse tellingen van alle
akkervogelpercelen op één (voormid)dag
 Noteren van alle vogels die gebruik maken
van de akkers: 23 soorten
 Per telling: 10-tallen tot vele 100-en vogels
 Piekaantallen vooral tijdens hartje winter
 Vooral aandacht voor ‘echte’ akkervogels en
dan in het bijzonder Geelgors

36.  Ringmus
 Sterk wisselende aantallen
 Beste winters:
▪ 09-10: dagmaximum 85 ex.
▪ 11-12: dagmaximum 45 ex.
▪ 12-13: dagmaximum 40 ex.
 Recent een duidelijke
achteruitgang,
ook als broedvogel

37.  Veldleeuwerik
 Sterk wisselende aantallen
 Beste winters:
▪ 09-10: dagmaximum 110 ex.
▪ 11-12: dagmaximum 130 ex.
 Aantallen afhankelijk van ligging
akkermaatregelen
 Aantallen afhankelijk van weer: meer bij sneeuw

38.  Geelgors: best opgevolgde soort
 Dagmaxima in laatste 5 winters:
Winter Dagmaximum Datum
2009-2010 144 19/12/2009
2010-2011 169 20/02/2010
2011-2012 335 29/01/2012
2012-2013 89 12/01/2013
2013-2014 75 25/01/2014

39.  Geelgors: best opgevolgde soort
 Gemiddeld aantal per telling in laatste 5 winters:
Winter Aantal
telplaatsen
Aantal
simultane
tellingen
Gemiddeld
aantal
Geelgorzen
per telling
2009-2010 3 9 68
2010-2011 3 5 105
2011-2012 4 10 167
2012-2013 4 9 46
2013-2014 6 6 50

40.  Akkers trekken duidelijk veel akkervogels aan
 vermoedelijk zeer groot deel van de lokale
broedpopulatie Geelgors
 Het verschil in aantallen vogels met de
andere delen van het akkerland is meestal
heel frappant!
 De oppervlakte aan maatregelen hoeft niet
zeer groot te zijn: een paar hectare kunnen al
veel betekenen

41.  Weersomstandigheden spelen een rol
 Ligging akkers speelt een rol
 Grootte akkers speelt een rol
 Vooral graanakkers van belang voor
akkervogels en zeker voor Geelgorzen;
wildakkers minder in trek
 Akkers kunnen grote aantallen duiven en
kraaien aantrekken, maar niet noodzakelijk,
en dat lijkt niet nefast voor akkervogels

51.  Meten is duidelijk weten
 Belangrijk: verder en nog beter tellen want we
weten nog altijd ontzettend weinig
 Ook zeer belangrijk: verder maatregelen nemen:
 Wintervoedsel voorzien
 Maar ook broedgelegenheid beschermen en extra
voorzien
 Wellicht het grootste probleem: pesticiden. 
de oplossing daarvoor ligt ver boven het lokale
niveau…

52.  Het gaat om meer dan alleen ‘de vogeltjes’
 Andere biodiversiteit
 Landschapszorg
 Toerisme
 Wildbeheer
 Gezonder voedsel
 Akkervogelmaatregelen: perfecte aanleiding tot
samenwerking tussen diverse groepen
 Het is zeker nog niet te laat om het tij te keren!

53. Hartelijk dank voor uw aandacht!
Nog vragen?